D - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

Sygn. akt VI U 667/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 stycznia 2016 r.
Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie następującym:
Przewodnicząca:
SSO Monika Miller-Młyńska
Protokolant:
stażysta Michał Maśnik
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 stycznia 2016 r. w S.
sprawy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.
przy udziale K. M. (1)
o ustalenie obowiązku ubezpieczenia społecznego
na skutek odwołania (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.
z dnia 6 lutego 2014 roku nr (...). (...)
I. zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustala, iż K. M. (1) nie podlega obowiązkowo polskim ubezpieczeniom
społecznym z tytułu wykonywania pracy na rzecz płatnika składek (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z
siedzibą w S. w okresie od 1 września 2011 r. do 2 września 2011 r.,
II. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
z siedzibą w S. kwotę 60 (sześćdziesięciu) złotych tytułem zwrotów kosztów procesu.
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 6 lutego 2014 r., nr (...). (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. stwierdził, że K. M. (1) jako
osoba wykonująca u płatnika składek (...) sp. z o.o. w S. pracę na podstawie umowy o świadczenie usług, do której mają
zastosowanie odpowiednio przepisy o zleceniu, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i
wypadkowemu w okresie od 1 do 2 września 2011r. W decyzji określono zarazem wysokość podstawy wymiaru składek
na te ubezpieczenia w kolejnych miesiącach od lipca 2011 r. do października 2011 r.
Jako podstawę prawną decyzji organ rentowy wskazał przepisy art. 83 ust. 1 pkt 1 i 3, art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 12 ust. 1, art.
13 pkt 2, art. 18 ust. 3, art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych oraz
art. 12 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów
zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE nr L 166/1), a także art. 81 ust. 1 i 6 ustawy o świadczeniach z opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm.).
Zamieszczona w uzasadnieniu decyzji argumentacja organu rentowego sprowadzała się do wskazania, że płatnik
zawarł z K. M. (1) umowę cywilnoprawną nazwaną przez strony umową o dzieło, której przedmiotem było zespawanie
konstrukcji stalowych. W ocenie organu rentowego łącząca strony umowa nie posiadała cech charakterystycznych
dla umowy o dzieło - brak było indywidualnie oznaczonego rezultatu, strony określiły jedynie czynności, które mają
zostać wykonane. W konsekwencji organ rentowy uznał, że strony w okresie od 27 lipca 2011 r. do 2 września 2011
r. łączyła umowa o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym, należy stosować przepisy dotyczące
zlecenia. Organ rentowy zauważył przy tym, że przedmiotowa umowa została zawarta w Polsce, lecz była wykonywana
w Danii. Uznał jednak, że spełnione zostały przesłanki do uznania, że K. M. podlegał w spornym okresie w zakresie
zabezpieczenia społecznego ustawodawstwu polskiemu jako pracownik delegowany przez polskiego pracodawcę do
wykonywania pracy w jego imieniu w Danii. Organ rentowy w tym zakresie wskazał, że zostały spełnione wszystkie
przesłanki do objęcia pracownika delegowanego polskim ustawodawstwem w zakresie zabezpieczenia społecznego, o
jakich mowa w przepisie art. 12 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004. Zauważył,
że K. M. bezpośrednio przed podjęciem zatrudnienia w spółce podlegał ubezpieczeniom polskim, gdyż w okresie od
1.06.2011 r. do 31.08.2011 r. był zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania umowy
zlecenia przez innego płatnika. Z kolei spółka (...) w Polsce osiąga obroty na poziomie ok. 30%, w konsekwencji
należy ją uznać za podmiot, który normalnie prowadzi działalność w Polsce w rozumieniu art. 12 ust. 1 rozporządzenia
Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004.
Od powyższej decyzji odwołał się płatnik składek - spółka (...) sp. z o.o. w S., wnosząc o zmianę decyzji poprzez
stwierdzenie, że K. M. (1) nie podlega polskiemu ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych z tytułu
wykonywania na rzecz płatnika umowy o świadczenie usług w okresie od 1 do 2 września 2011 r. Dodatkowo spółka
wniosła o zasądzenie od organu rentowego na swoją rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.
Płatnik zarzucił organowi rentowemu, że dokonał wadliwej oceny materiału dowodowego przyjmując, że umowa
cywilnoprawna łącząca strony winna być kwalifikowana jako umowa o świadczenie usług, podczas gdy strony zawarły
umowę o dzieło, na co wskazuje zarówno jej treść, jak i charakter wynikających z niej zobowiązań.
Nadto płatnik zarzucił organowi rentowemu naruszenie art. 11 ust. 3 pkt a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego
i Rady (WE) nr 883/2004 z 29.04.2004 r. poprzez jego niezastosowanie, pomimo iż wedle ogólnej zasady
wynikającej z przepisów wspólnotowych osoby wykonujące pracę najemną w państwie członkowskim podlegają
ustawodawstwu tego państwa członkowskiego, w którym praca jest wykonywana. Podkreślono, że zasada ta została
zastosowana przez właściwe instytucje duńskie, zaś błędne stanowisko polskiego organu rentowego prowadzi do
podwójnego „oskładkowania” czynności wykonywanych przez zainteresowanego w Danii i sprzeczne jest z art. 11 ust.1
rozporządzenia nr 883/2004. W uzasadnieniu odwołania płatnik dodatkowo zaakcentował, że stanowiący podstawę
decyzji organu rentowego przepis art. 12 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004
z 29.04.2004 r., kreuje zasadę szczególną do generalnej zasady lex loci laboris wyrażonej w art. 11 rozporządzenia,
stąd przepis ten powinien być stosowany wyjątkowo; co więcej nie może być stosowany w oderwaniu od przepisów
rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 roku dotyczącego
wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.
Powołując się na bogate orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości w tym zakresie, podkreślono, że szczególna zasada
określona w art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004 stanowi szczególne uprawnienie – przywilej w zakresie wyboru
właściwego ustawodawstwa, z którego to przywileju może skorzystać przedsiębiorstwo zatrudniające daną osobę, o ile
taka jest jego wola. Zaakcentowano, iż w analizowanym przypadku spółka (...) nie wyraziła woli skorzystania z zasady
szczególnej, dokonując jednoznacznego wyboru ustawodawstwa duńskiego wedle zasady ogólnej i realizując wszelkie
obowiązki w zakresie systemu zabezpieczenia społecznego w Danii. Zwrócono uwagę, że taką decyzję płatnik powziął w
pełni świadomie, zgodnie z wytycznymi duńskich organów. Płatnik podkreślił przy tym, że art. 12 ust. 1 rozporządzenia
883/2004 nie jest furtką dla polskiego organu rentowego do działania wbrew zasadzie lex loci laboris i dowolnego
obciążania składkami podmiotów krajowych, bowiem ZUS jest uprawniony wyłącznie do weryfikacji, czy ewentualne
skorzystanie przez przedsiębiorstwo krajowe z wyjątku określonego w art. 12 ust. 1 nie jest próbą obejścia prawa i
poniesienia mniejszych kosztów pracy poprzez rozliczanie pracownika w polskim systemie zabezpieczeń społecznych.
Niezależnie od powyższego płatnik zarzucił organowi rentowemu dokonanie wadliwej oceny materiału dowodowego
poprzez przyjęcie, że zostały spełnione przesłanki do uznania, że K. M. w spornym okresie podlegał polskim przepisom
prawa w zakresie ubezpieczeń społecznych. W ocenie płatnika, wbrew twierdzeniom organu rentowego brak było
podstaw do przyjęcia w analizowanym przypadku, że zostały spełnione wszystkie przesłanki do objęcia pracownika
delegowanego polskim ustawodawstwem w zakresie zabezpieczenia społecznego, o jakich mowa w przepisie art. 12
ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29.04.2004 r. oraz art. 14 ust. 1 i 2
rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady WE nr 987.2009 z 16.09.2009 r., sprecyzowanym Decyzją Komisji
Administracyjnej ds. Koordynacji (...) Zabezpieczenia (...) nr A2 z dnia 12.06.2009 r. Płatnik zaakcentował przy tym,
że przywołane regulacje nie znajdują zastosowania do osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych;
w ocenie płatnika przepis ten winien być stosowany wyłącznie do osób, które z pracodawcą łączy stosunek pracy.
W tym kontekście zwrócono uwagę, że K. M. w spornym okresie nie wykonywał pracy na rzecz wysyłającego go
pracodawcy w ramach stosunku pracy, lecz w ramach umowy o dzieło. Co więcej dzieło to realizował de facto na rzecz
przedsiębiorstwa trzeciego, a zatem brak było podstaw do przyjęcia, że pomiędzy zainteresowanym i płatnikiem istniał
bezpośredni związek, o którym mowa w ust. 1 Decyzji Komisji Administracyjnej ds. Koordynacji (...) Zabezpieczenia
(...) nr A2 z dnia 12.06.2009 r.
Zdaniem płatnika organ rentowy bezpodstawnie również przyjął, że płatnik prowadzi normalnie działalność na
terytorium Polski w rozumieniu art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004. Nieuprawnione (nie poparte żadnymi
dowodami) było również w ocenie płatnika, przyjęcie przez ZUS, że K. M. w okresie co najmniej miesiąca bezpośrednio
przed rozpoczęciem wykonywania umowy o dzieło zawartej z płatnikiem podlegał ustawodawstwu polskiemu.
Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie na swoją rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego
według norm przepisanych, podtrzymując argumentację wyrażoną w zaskarżonej decyzji.
W piśmie procesowym z dnia 31 lipca 2014 r. organ rentowy wskazał, że w analizowanym przypadku uznał, że
zarówno po stronie płatnika składek mającego siedzibę w Polsce, jak również po stronie K. M. (1), wykonującego
pracę na terenie Danii na podstawie umowy o świadczenie usług, spełnione zostały warunki do zastosowania polskiego
ustawodawstwa na podstawie art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004. Organ rentowy uznał, że w analizowanym
przypadku nie znajduje zastosowania zasada ogólna, o której mowa w art. 11 ust. 3 lit a) rozporządzenia 883/2004,
gdyż stosuje się ją w sytuacji, kiedy pracodawca lub pracownik nie spełniają warunków do zastosowania przepisów
dotyczących delegowania, co nie miało jednak miejsca w analizowanym przypadku.
W toku postępowania sądowego przewodnicząca na podstawie art. 467 § 4 k.p.c. zwróciła akta sprawy Zakładowi
Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S. celem wszczęcia procedury przewidzianej w art. 16 rozporządzenia
Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 roku.
W wykonaniu tego zarządzenia organ rentowy skierował do duńskiej instytucji ubezpieczeniowej U. Danmark (...)
pismo, w którym wskazał, że wydał decyzje obejmujące osoby delegowane przez agencję pracy (...) sp. z o.o. na
podstawie umów uznanych przez ZUS za umowy o świadczenie usług do pracy w Danii polskim ubezpieczeniem
społecznym na podstawie art. 12 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004. Dalej wskazano, że pracodawca nie zgodził się
ze stanowiskiem ZUS-u w tym zakresie i odwołał się od wydanych decyzji do sądu, powołując się na duńskie przepisy
według których w przypadku, jeśli delegujący pracodawca jest agencją pracy to obowiązek opłacania składek spoczywa
na podmiocie duńskim i składki są odprowadzane do duńskiego systemu. Organ rentowy wskazał przy tym, że w
jego ocenie w sytuacji, kiedy pracownik polskiej firmy pracuje na terenie innego państwa członkowskiego powinien
podlegać, przy spełnieniu warunków delegowania, polskiemu ustawodawstwu w związku z art. 12 ust. 1 rozporządzenia
nr 883/2004. Organ rentowy wskazał, że uznał, że takie warunki po stronie pracodawcy i pracowników zostały
spełnione, natomiast zasada art. 11 ust. 3 lit. a rozporządzenia 883/2004 nie ma w tym przypadku zastosowania. W
związku z powyższym organ rentowy zwrócił się do duńskiej instytucji ubezpieczeniowej o udzielenie informacji, czy
w tej sytuacji wymienione w piśmie osoby delegowane do pracy w Danii przez pracodawcę (...) sp. z o.o. powinny
podlegać duńskiemu ustawodawstwu zgodnie z art. 11 ust. 3 lit a rozporządzenia nr 883/2004, czy też właściwym jest
zastosowanie wobec nich polskiego ustawodawstwa w oparciu o art. 12 ust. 1 tego rozporządzenia.
W odpowiedzi, duńska instytucja ubezpieczeniowa U. Danmark (...) pismem z dnia 7 kwietnia 2015 r. poinformowała,
że jej decyzja zależy wyłącznie od podstawy prawnej, jaką przyjmą właściwe władze w Polsce. Wskazano, że jeżeli
właściwy organ w Polsce stwierdzi, że wobec wskazanych osób, w tym Z. J. można zastosować art. 12 rozporządzenia
nr 883/2004, duńska instytucja nie będzie tego kwestionować. Jednocześnie wskazano, że jeśli właściwy polski organ
uzna, że wobec wskazanych osób nie można zastosować art. 12 rozporządzenie nr 883/2004 i nie będzie chciał
zastosować art. 16 rozporządzenia nr 883/2004, osoby te zostaną objęte głównym przepisem art. 11 ust. 3a tzn. będą
podlegały duńskiemu ustawodawstwu z powodu pracy wykonywanej w Danii.
Dodatkowo w piśmie z dnia 14 lipca 2015 r. U. Danmark (...) poinformowała, że nie zostały opłacone składki na
ubezpieczenia społeczne w Danii za wymienione w piśmie ZUS osoby (w tym. Z. J.).
Postanowieniem z dnia 12 listopada 2015 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie połączył niniejszą sprawę do łącznego
rozpoznania, ale osobnego wyrokowania ze sprawami z odwołania tej samej spółki od decyzji ZUS, toczącymi się pod
sygnaturami VI U 668/14 i VI U 670/14.
Sąd ustalił następujący stan faktyczny:
(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. w roku 2011 działała pod firmą (...).dk (...) sp. z o.o. i
prowadziła działalność związaną z wyszukiwaniem miejsc pracy i pozyskiwaniem pracowników. Współpracowała w
tym zakresie z polskimi i zagranicznymi kontrahentami, mając status agencji pracy tymczasowej. Biura spółki wraz z
infrastrukturą niezbędną do prowadzenia działalności mieściły się w Polsce.
Większość zatrudnianych przez spółkę (...) pracowników tymczasowych wykonywało pracę na terenie Polski,
część natomiast była delegowana do pracy za granicą w zagranicznych przedsiębiorstwach, z którymi spółka miała
podpisane kontrakty o użyczenie pracowników tymczasowych.
W roku 2011 spółka zatrudniała pracowników tymczasowych na podstawie umów cywilnoprawnych: zlecenia oraz o
dzieło. Ponadto zatrudniała również własnych pracowników etatowych.
Obroty spółki w Polsce w stosunku do całości jej obrotów w ogóle w roku 2011 były na poziomie ok. 28-30%, zaś za
granicą - 67-72%.
Dowody:
- odpis z KRS – k. 19-20v akt sprawy;
- zeznania A. S. w charakterze strony - w wersji elektronicznej oraz transkrypcja – k. 190-197v akt sprawy;
- oświadczenie A. S. z 18.10.2011 r. – k. 9-11 akt kontroli ZUS;
- zaświadczenie z 13.07.2011 r. – k. 51 akt kontroli ZUS;
- protokół przesłuchania A. S. – k. 83-89, k. 285-296, 409-411 akt kontroli ZUS;
- zestawienie dla celu potwierdzenia właściwego ustawodawstwa – k. 159 akt kontroli ZUS;
- umowa o współpracy – k. 1369-1473 akt kontroli ZUS;
- wykaz osób realizujących umowy cywilnoprawne w Polsce oraz za granicą – k. 4773— (...) akt kontroli ZUS.
W dniu 17 czerwca 2011 r. spółka (...) zawarła umowę o współpracy dotyczącej usług związanych z rekrutacją kadr
z duńską firmą (...) z siedzibą w E.. Umowa dotyczyła świadczenia przez spółkę (...) usług związanych z wyborem
i rekrutacją pracowników z branży spawalniczej oraz wynajmu siły roboczej na rzecz klienta. Zlecenie dotyczyło 10
pracowników na okres 6 tygodni z możliwością przedłużenia.
W umowie przewidziano (§ 5), że stała stawka za oddelegowanie pracownika z Polski do Danii do pracy w
branży spawalniczej w całym okresie obowiązywania umowy wynosić będzie 180 koron za godzinę. Wskazano, że
stawka godzinowa obowiązuje dla wszystkich godzin za wyjątkiem dni świątecznych i ustawowo wolnych, za które
pracownikowi przysługuje wynagrodzenie w wysokości odpowiadającej stawce godzinowej + 50%. Klient uiszcza na
rzecz TeamVikaren.de (...) sp. z o.o. płatność wg stawek godzinowych. Na cele związane z wyliczeniem wynagrodzenia
pracownik ma obowiązek na bieżąco prowadzić staranną ewidencję godzin zatwierdzoną i podpisywaną przez klienta.
Jeżeli klient korzysta z systemu rejestracji czasu pracy, z którego TeamVikaren.de (...) sp. z o.o. będzie mogła
pozyskiwać informację dot. godzin pracy, może on zostać wykorzystany w zamian za ewidencję prowadzoną przez
pracownika.
Dowody:
- umowa o współpracy z 17.06.2011 r. wraz z tłumaczeniem – k. 164-167 akt sprawy;
- zeznania A. S. w charakterze strony w wersji elektronicznej oraz transkrypcja – k. 190-197v akt sprawy.
Osoby, które miały podjąć pracę w Danii na rzecz firmy (...) były rekrutowane przez spółkę (...) w Polsce. W celu
rekrutacji spółka zamieszczała ogłoszenia prasowe, ogłoszenia internetowe, korzystała również z własnej bazy danych
potencjalnych pracowników.
Z osobami, które miały wykonywać pracę w Danii spółka (...) zawierała pisemne umowy, tytułowane umowami o
dzieło. Umowy były podpisywane przed wyjazdem rekrutowanej osoby do Danii, w biurze w S., chociaż zdarzało się
również, że umowy podpisywano w Danii, już po przyjeździe pracownika na miejsce. W Danii zawierano również
umowy z osobami, które już przebywały na terytorium tego kraju. Zdarzało się także, że formalne umowy podpisywano
dopiero po przystąpieniu przez daną osobę do wykonywania pracy.
Osoby, które wysyłano do pracy w Danii, nie łączył wcześniej stosunek pracy ze spółką (...). Mogła ona natomiast być
osobą, która wcześniej pracowała na rzecz tej spółki na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło.
Dowód: zeznania A. S. w charakterze strony w wersji elektronicznej oraz transkrypcja – k. 190-197v akt sprawy.
Zdarzało się, że osoby kierowane do pracy w Danii pracowały dłużej niż to wynikało z uzgodnień zawartych w
pisemnych umowach. Dochodziło bowiem niekiedy do przedłużenia czasu trwania kontraktu; nie podpisywano jednak
w związku z tym dodatkowej umowy ani aneksu do umowy pierwotnej. Zdarzało się również, że osoby delegowane do
pracy w Danii pracowały krócej niż to wynikało z pisemnej umowy.
Kwota wynagrodzenia wskazana w pisemnej umowie była kwotą szacunkową, bazową. Przedstawiciele spółki (...)
przy zawarciu umowy informowali osobę, z którą była ona zawierana, że będzie mogła zarobić więcej niż to zostało
wskazane w umowie. Wynagrodzenie to było wypłacane przez spółkę (...). Spółka ta co miesiąc wystawiała jednak
rachunek za wynajęcie pracowników firmie (...). Wysokość należności wskazanej w rachunku była uzależniona od
ilości godzin przepracowanych przez pracowników w danym miesiącu na rzecz firmy (...).
Dowody:
- zeznania A. S. w charakterze strony w wersji elektronicznej oraz transkrypcja – k. 190-197v akt sprawy;
- zestawienie terminów przebywania pracowników za granicą w 2011 r. – k. 457-459, 469-473 akt kontroli ZUS;
- wykaz ustnych umów – k. 503-513 akt kontroli ZUS.
Przedstawiciele spółki (...) nie orientowali się w szczegółach dotyczących sposobu wykonywania umów przez
delegowanych pracowników pracujących na rzecz (...). Wiedzieli tylko ogólnie, że zajmowali się oni spawaniem
elementów stalowych. Żaden z pracowników spółki (...) nie nadzorował wykonywania prac przez osoby, z którymi
zostały zawarte umowy; nadzór taki był sprawowany wyłącznie przez przedstawicieli spółki (...).
Dowody:
- zeznania A. S. w charakterze strony w wersji elektronicznej oraz transkrypcja – k. 190-197v akt sprawy;
- protokół przesłuchania A.S. – k. 83-89, k. 285-296 akt kontroli ZUS.
Spółka (...) w okresie od lipca 2011 r do lutego 2012 r. regulowała należności publicznoprawne (podatki oraz AMbridrag) z tytułu umów wykonywanych przez osoby delegowane do pracy na terenie w Danii, na rzecz duńskiej
instytucji podatkowej SKAT.
Dowody:
- zestawienia kwot uregulowanych przez płatnika na rzecz duńskich organów za okres lipiec- grudzień 2011 r. – k.
22-27 akt sprawy;
- odpis zbiorczych deklaracji za okres lipiec – grudzień 2011 r. złożonych w SKAT – k. 28-59 akt sprawy;
- potwierdzenie przelewów z okresu od sierpnia 2011 r. do lutego 2012 r. – k. 60-69 akt sprawy; k. 4891-4915 akt
kontroli ZUS;
- wydruk z rejestru RUT – k. 70-72 akt sprawy.
W 2011 r. spółka (...) (wówczas TeamVikaren.dk (...) sp. z o.o.) wysyłała pracowników do pracy również do Finlandii,
gdzie także wykonywali oni pracę na rzecz pracodawcy-użytkownika, podmiotu odrębnego od spółki (...).
W roku 2011 spółka (...) zwracała się do ZUS O/S. o wydanie zaświadczeń A1 na podstawie art. 12 ust. 1 rozporządzenia
nr 883.2004 dla części osób oddelegowanych do pracy na terytorium Finlandii (na podstawie umów o pracę oraz
umów zlecenia). Takie wnioski wpłynęły do ZUS:
- w dniu 13 lipca 2011 r. (wniosek o wydanie zaświadczeń A1 dla 8 osób: J. D., J. M., P. K., M. Z., B. K., T. J., J. S., M. A.),
- w dniu 22 sierpnia 2011 r. (wniosek o wydanie zaświadczeń A1 dla 4 osób (T. J., D. I., A. M. (1), J. D.),
- w dniu 12 października 2011 r. (wniosek o wydanie zaświadczeń A1 dla 8 osób: M. Z., P. K., J. D., G. K., B. K., J.
M., Z. L., J. K.),
- w dniu 3 listopada 2011 r. wniosek o wydanie zaświadczenia A1 dla 1 osoby (T. P.)
- oraz w dniu 22 grudnia 2011 r. wniosek o wydanie zaświadczeń dla 5 osób (P. K. M. Z., J. D., T. R., D. R.).
Organ rentowy poświadczył formularze A1 dla 16 osób delegowanych do pracy na terytorium Finlandii.
Spółka (...) sp. z o.o. w roku 2011 nie występowała do ZUS O/S. o poświadczenie formularzy A1 dla osób wykonujących
pracę na terenie Danii.
Dowody:
- pismo ZUS z 22.10.2015 r. – k. 156 akt sprawy;
- dokumentacja związana z wydawaniem przez organ rentowy formularzy A1 – k. 157-158 akt sprawy; k. 45, 53-81
akt kontroli ZUS;
- zeznania A. S. w charakterze strony w wersji elektronicznej oraz transkrypcja – k. 190-197v akt sprawy;
- wykaz osób skontrolowanych przez Inspekcję Pracy na terenie Finlandii – k. 15-17 akt kontroli ZUS.
W dniu 22 lipca 2011 r. spółka (...), reprezentowana przez A. S. – członka zarządu, zawarła z K. M. (1)
umowę zatytułowaną „umowa o dzieło”, zgodnie z którą zainteresowany zobowiązał się do wykonania dla
zamawiającego dzieła polegającego na zespawaniu konstrukcji stalowych na rzecz klienta leasingującego wykonawcę
od zamawiającego, zwanym dalej Pracodawcą – użytkownikiem. Jako miejsce wykonania dzieła wskazano E., Dania.
W § 2 przewidziano, że dzieło zostanie wykonane z wykorzystaniem materiałów Pracodawcy-użytkownika. W §
3 zaznaczono, że materiały i narzędzia użyte do wykonania dzieła wykonawca rozliczy po zakończeniu pracy z
Pracodawcą – użytkownikiem. W § 4 wskazano, że rozpoczęcie dzieła powinno nastąpić w dniu 27 lipca 2011 r., a
zakończenie dzieła nastąpi do dnia 31 sierpnia 2011 r. Niemniej jednak zamawiający zastrzegł sobie prawo zerwania
umowy w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania dzieła oraz nieprzestrzegania przepisów (...). W
§ 5 zapisano, że Pracodawca – użytkownik organizuje testy (próbki), które zweryfikują umiejętności Wykonawcy.
Negatywny wynik próbek powoduje zerwanie umowy.
W § 6 wskazano, że zamawiający zobowiązuje się do zorganizowania zakwaterowania dla wykonawcy, z zastrzeżeniem,
iż koszty zakwaterowania pokrywa wykonawca.
W § 7 przewidziano, że zamawiający pokryje koszty ubezpieczenia wykonawcy podczas pobytu w Danii w zakresie
ubezpieczenia na wypadek śmierci, kosztów leczenia, wypadków w miejscu pracy praz poza miejscem pracy.
W § 8 wskazano, że za wykonane dzieło wykonawcy przysługuje wynagrodzenie w wysokości 20.670 koron
duńskich brutto przeliczone na PLN w dniu zliczania rachunków wedle kursu zmiennego kupna (...) Bank (...)
SA. Wynagrodzenie płacone jest w miesięcznych okresach rozliczeniowych. Ostateczna wypłata wynagrodzenia
nastąpi po przedstawieniu rachunku przez wykonawcę w okresach miesięcznych w czasie trwania umowy. Wskazano,
że wysokość wynagrodzenia może ulec zmianie na skutek nieprzewidzianych okoliczności i w takim przypadku
ostateczna wysokość wynagrodzenia zostanie uzgodniona przez strony.
W § 9 wskazano, że zamawiający za usługi administracyjno-rachunkowe pobiera od wykonawcy w okresach
miesięcznych opłatę 100 zł plus 23% VAT.
W § 10 zapisano, że w przypadku wystąpienia wad zamawiający wyznaczy termin ich usunięcia. W przypadku zwłoki w
wykonaniu dzieła zamawiającemu przysługuje prawo odstąpienia od wykonania dzieła bez wyznaczania dodatkowego
terminu.
W § 11 wskazano, że wykonawca zobowiązany jest informować zamawiającego oraz Pracodawcę – użytkownika
o wszelkich planowanych jak i nieplanowanych przestojach podczas wykonywania dzieła najpóźniej 2 dni przed
planowanym przestojem lub w nagłych przypadkach jak najszybciej od momentu zaistnienia przyczyny przestoju.
W okresie obowiązywania umowy wystawiono trzy rachunki: w dniu 8 sierpnia 2011 r. na kwotę 3307,20 zł, w dniu
9 września 2011 r. na kwotę 18211,22 zł brutto, w dniu 5 października 2011 r. na kwotę 1214,55 zł brutto. Takie też
należności zostały K. M. wypłacone.
Zainteresowany na podstawie zawartej umowy faktycznie wykonywał pracę na terenie Danii w okresie od 26 lipca 2011
r. do 2 września 2011 r. Na okres od 1 do 2 września 2011 r. nie zawarto odrębnej pisemnej umowy, nie sporządzono
również pisemnego aneksu. Przedłużenie umowy nastąpiło na podstawie ustnego uzgodnienia.
Dowody:
- umowa z dnia 22.07.2011 r. – k. 4321-4323 akt kontroli ZUS;
- rachunki – k. 4325-4329 akt kontroli ZUS;
- zestawienie terminów przebywania pracowników za granicą w 2011 r. – k. 457-459, 469-473 akt kontroli ZUS;
- zestawienie wypłaconych wynagrodzeń – k. 489 akt kontroli ZUS;
- wykaz ustnych umów – k. 503-513 akt kontroli ZUS.
Spółka (...) sp. z o.o. w S. w dniu 3.08.2011 r. zarejestrowała K. M. (1) w duńskim serwisie (...) (Register of (...)).
Dowód: wydruk z rejestru RUT – k. 70-72 akt sprawy.
K. M. (1) został zgłoszony przez spółkę (...) jako podatnik w duńskim organie podatkowym SKAT.
Duńskie przedsiębiorstwo (...)/S przekazało na rzecz właściwych duńskich instytucji (SKAT) należności
publicznoprawne z tytułu pracy wykonanej przez K. M. (8 % AM-bidrag oraz 30% podatek od wynajęcia pracowników).
Do opodatkowania zgłoszono dochód brutto za 2011 r. w kwocie (...) DKK. Podatek wyniósł łącznie 12.415 dkk (2,790
dkk - 8 % AM-bidrag oraz (...) dkk - 30% podatek od wynajęcia pracowników).
Dowody:
- zestawienia kwot uregulowanych przez płatnika na rzecz duńskich organów za okres lipiec-grudzień 2011 r. – k.
22-27 akt sprawy;
- odpis zbiorczych deklaracji za okres lipiec – grudzień 2011 r. złożonych w SKAT – k. 28-59 akt sprawy;
- pismo SKAT z kwietnia 2012 r. wraz z tłumaczeniem – k. 179-181 akt sprawy.
K. M. (1) na terenie RP był zgłoszony do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu wykonywania
umowy zlecenia u płatnika składek (...) Z. B. w okresie od 17 maja 2011 r. do 31 maja 2011 r. Następnie w okresie od 1
czerwca 2011 r. do 31 sierpnia 2011 r. był zgłoszony do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu
wykonywania umowy zlecenia u płatnika składek A. M. (2).
Dowody:
- pismo ZUS z 7.01.2016 r. – k. 215 akt sprawy;
- dane o zgłoszeniach ubezpieczonego – karta nienumerowana w aktach kontroli ZUS dot. K. M..
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. pismem z dnia 27 grudnia 2013r. wystąpił do (...) Oddziału
Wojewódzkiego (...) z wnioskiem o rozpatrzenie sprawy w zakresie objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym m.in. W. K. z
tytułu wykonywania pracy na podstawie umów cywilnoprawnych zawartych z płatnikiem (...) sp. z o.o. w S. w okresie
od 14.10.2011 r. do 30.11.2011 r., a wykonywanych w Danii.
Decyzją z dnia 18 lutego 2015 r. nr 89/ouz/2015 Dyrektor (...) Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu
Zdrowia stwierdził, że W. K. nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego jako osoba wykonująca pracę na
podstawie umowy o dzieło w okresie od dnia 14.10.2011 r. do dnia 30.11.2011 r.
W uzasadnieniu decyzji wskazano, że Dyrektor NFZ nie podzielił stanowiska ZUS, że łącząca strony umowa była
umową o świadczenie usług skutkującą powstaniem obowiązku zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego. Dyrektor
NFZ przyjął, że strony łączyła umowa o dzieło.
Dowód: decyzja dyrektora NFZ z 18.02.2015 r. – k. 96-99
Żadna ze stron nie wszczęła analogicznego postępowania przed Dyrektorem (...) Oddziału (...) w zakresie podlegania
przez K. M. ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu wykonywania pracy w Danii.
Niesporne.
Sąd zważył, co następuje:
Odwołanie okazało się zasadne.
Przedmiotem sporu w niniejszym postępowaniu było ustalenie czy organ rentowy słusznie uznał, że K. M. (1) powinien
podlegać polskiemu (a nie duńskiemu) ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania
umowy cywilnoprawnej zawartej z odwołującą się spółką w okresie objętym zaskarżoną decyzją.
Stan faktyczny sprawy sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach ZUS i w aktach sprawy, a także
na podstawie zeznań członka zarządu odwołującej się spółki (...). Autentyczność dokumentów nie była przez strony
kwestionowana i nie budziła wątpliwości sądu. Zostały one sporządzone w sposób zgodny z przepisami prawa, przez
uprawnione do tego osoby, w ramach ich kompetencji oraz w sposób rzetelny, stąd też zostały uznane za wiarygodne.
Tak samo ocenił sąd zeznania A. S. - były one jasne i spójne, a nadto korespondowały z dokumentami zebranymi w
niniejszej sprawie. Sąd nie przeprowadził natomiast dowodów z zeznań trzech dodatkowych zawnioskowanych przez
spółkę świadków, ani nie zwrócił się do duńskiej instytucji o udzielenie dodatkowych wyjaśnień (taki wniosek także
złożyła odwołująca się spółka), uznając że przeprowadzenie tych dowodów w niniejszej sprawie jest zbędne z przyczyn,
które zostaną wskazane w dalszej części niniejszego uzasadnienia.
W niniejszej sprawie przedmiotem sporu były nie tyle ustalenia odnośnie zaistniałych faktów, co interpretacja
treści regulacji prawnych obowiązujących w zakresie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Organ
rentowy stał na stanowisku, że w związku z ustaleniem, iż po stronie płatnika i zainteresowanego wystąpiły
przesłanki umożliwiające zastosowanie szczególnej regulacji z art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004, był uprawniony
do wydania decyzji stwierdzającej podleganie zainteresowanego ustawodawstwu polskiemu w zakresie systemu
zabezpieczeń społecznych. Uznał bowiem, że w sytuacji, kiedy możliwe jest zastosowanie regulacji art. 12 ust. 1
rozporządzenia 883/2004 i objęcie danej osoby polskim ustawodawstwem, wykluczone jest dokonywania ustaleń
w zakresie właściwego ustawodawstwa na podstawie zasady ogólnej o której mowa w art. 11 ust. 3 lit a)
rozporządzenia 883/2004. W ocenie ZUS zasadę ogólną (zasadę terytorialności) stosuje się bowiem wyłącznie
w sytuacji, kiedy pracodawca lub pracownik nie spełniają warunków do zastosowania przepisów szczególnych
dotyczących delegowania. Z kolei spółka (...) stanowisko to negowała, wskazując że zasada określona w art.
12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004 stanowi szczególne uprawnienie – przywilej w zakresie wyboru właściwego
ustawodawstwa, z którego to przywileju może skorzystać przedsiębiorstwo zatrudniające daną osobę. Przy czym to,
czy dane przedsiębiorstwo skorzysta z tego uprawnienia zależy wyłącznie od woli tego przedsiębiorstwa, a nie od
decyzji organu rentowego. Płatnik zaakcentował, że w analizowanym przypadku nie zdecydował się na skorzystanie z
regulacji art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004, gdyż zdecydował, że jego pracownicy delegowani do pracy w Danii
będą podlegać w zakresie zabezpieczenia społecznego ustawodawstwu duńskiemu, zgodnie z podstawową zasadą, o
której mowa w art. 11 ust. 3 lit a) rozporządzenia 883/2004.
Sąd podzielił w analizowanym przypadku argumentację odwołującej się spółki, uznając że postępowanie organu
rentowego który zastosował szczególną regulację art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004 wbrew wyraźnemu
sprzeciwowi płatnika składek, nie znajdowało oparcia w treści obowiązujących regulacji prawnych.
Z treści przepisu art. 11 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29
kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE L 04.166.1) wynika,
że osoby migrujące w celach zarobkowych po terytorium UE, w zakresie ubezpieczenia społecznego podlegają
ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego. Czynnikiem decydującym o tym, któremu ustawodawstwu
ma podlegać taka osoba, jest miejsce wykonywania pracy. Znajduje to swój wyraz już w preambule do Rozporządzenia
Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji
systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE.L.2004.166.1), w której wskazano, że aby jak najbardziej skutecznie
zagwarantować równość traktowania wszystkich osób pracujących na terytorium Państwa Członkowskiego, stosowne
jest uznanie, jako ogólnej zasady, że ustawodawstwem mającym zastosowanie jest ustawodawstwo Państwa
Członkowskiego, w którym zainteresowana osoba wykonuje swą pracę jako pracownik najemny lub na własny
rachunek (zasada lex loci laboris).
Rozwinięcie tej zasady zostało dokonane w art. 11 ust. 3 powołanego rozporządzenia, w którym wskazano, że zgodnie
z przepisami art. 12 do 16:
a) osoba wykonująca w Państwie Członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu
tego Państwa Członkowskiego;
b) urzędnik służby cywilnej podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, jakiemu podlega zatrudniająca go
administracja;
c) osoba otrzymująca zasiłek dla bezrobotnych zgodnie z przepisami art. 65 na podstawie ustawodawstwa Państwa
Członkowskiego zamieszkania podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego;
d) osoba powołana lub odwołana ze służby w siłach zbrojnych lub służby cywilnej w Państwie Członkowskim podlega
ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego;
e) każda inna osoba, do której nie mają zastosowania przepisy lit. a) do d) podlega ustawodawstwu
Państwa Członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, bez uszczerbku dla innych przepisów niniejszego
rozporządzenia, gwarantujących jej świadczenia na podstawie ustawodawstwa jednego lub kilku innych Państw
Członkowskich.
Treść tego przepisu jest jasna i nie budzi wątpliwości interpretacyjnych. W ocenie sądu orzekającego w niniejszej
sprawie – zwłaszcza w kontekście treści preambuły do rozporządzenia - w sposób jednoznaczny wynika z niego, że
jako reguła zostało przyjęte, że system zabezpieczenia społecznego, który ma zastosowanie do osób, które z przyczyn
związanych z pracą przenoszą się z jednego państwa członkowskiego do drugiego, jest co do zasady systemem państwa
nowego zatrudnienia.
Odnosząc tę ogólną zasadę do okoliczności niniejszej sprawy należy stwierdzić, że skoro pierwszeństwo ma
ustawodawstwo tego Państwa Członkowskiego, w którym pracownik wykonuje pracę najemną, a jednocześnie w
okolicznościach niniejszej sprawy nie budzi wątpliwości, że zainteresowany wykonywał pracę na terytorium Danii, to
należało przyjąć, iż w zakresie zabezpieczenia społecznego co do zasady winien podlegać duńskiemu ustawodawstwu.
Nie uszło przy tym uwadze sądu, że podstawowa zasada decydująca o wyborze ustawodawstwa w zakresie systemu
zabezpieczenia społecznego pracowników migrujących w celach zarobkowych doznaje też wyjątków, co wynika
stąd, iż istota regulacji wspólnotowych, w tym i cytowanego rozporządzenia, zgodnie z jego preambułą, ma na
celu maksymalne wspieranie swobodnego przepływu pracowników i w konsekwencji umożliwienie pracownikom,
pracodawcom i instytucjom uniknięcia niepotrzebnych komplikacji administracyjnych, w szczególności wiążących
się z delegowaniem do innego państwa członkowskiego na krótkie okresy czasu. Taki wyjątek przewidziano więc
m.in. w przepisie art. 12 ust. 1 powołanego wyżej rozporządzenia, w myśl którego osoba, która wykonuje działalność
jako pracownik najemny w państwie członkowskim w imieniu pracodawcy, który normalnie tam prowadzi swą
działalność, a która jest delegowana przez tego pracodawcę do innego państwa członkowskiego do wykonywania pracy
w imieniu tego pracodawcy, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego, pod warunkiem że
przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy i że osoba ta nie jest wysłana w zastępstwie innej osoby.
W ocenie sądu skorzystanie z tej wyjątkowej regulacji jest wyłącznie przywilejem płatnika składek – w tym zakresie
sąd w pełni podziela pogląd wyrażony przez odwołującą się spółkę. O tym, czy przedsiębiorstwo delegujące daną
osobę do pracy za granicą skorzysta z zasady szczególnej wyrażonej w art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004
(jeśli oczywiście spełnione są ku temu przesłanki) może bowiem decydować wyłącznie to przedsiębiorstwo. Organ
rentowy nie ma kompetencji do dokonywania oceny, czy pracodawca powinien skorzystać z tego wyjątku, czy też
nie. Sama okoliczność, że w danym przypadku zostały spełnione przesłanki wskazane w art. 12 ust. 1 rozporządzenia
883/2004 co umożliwiłoby pracodawcy skorzystanie z przewidzianego w tym przepisie wyjątku i objęcie pracownika
delegowanego do pracy w innym kraju członkowskim polskim ustawodawstwem, nie powoduje, że automatycznie
znajduje zastosowanie właśnie to ustawodawstwo. Art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004 przewiduje jedynie - w
sytuacji opisanej w tym przepisie – możliwość skorzystania z odstępstwa od podstawowej reguły terytorialności. W
razie woli skorzystania z art. 12 ust. 1 pracodawca taki winien wystąpić w Polsce do ZUS o wydanie zaświadczenia
A-1, którym będzie mógł się posłużyć w miejscu wykonywania pracy przez delegowanych pracowników, celem
uzasadniania odstępstwa od zasady ogólnej. Wówczas dopiero organ rentowy uzyska kompetencję do zbadania czy
spełnione zostały przesłanki do skorzystania przez tego przedsiębiorcę z dobrodziejstwa art. 12 ust. 1 rozporządzenia
883/2004 i w przypadku uznania, że warunki te zostały spełnione, do zastosowanie ustawodawstwa polskiego.
Warto także podkreślić, że podstawowym celem wprowadzenia regulacji art. 12 ust. 1 było usunięcie dolegliwości,
jakie pojawiają się w przypadku krótkotrwałego podlegania systemowi zabezpieczenia społecznego osób
przemieszczających się zarobkowo w Unii Europejskiej. Chodzi tutaj w szczególności o to, że przy częstych zmianach
miejsca wykonywania pracy podleganie różnym systemom zabezpieczenia społecznego może być niekorzystne dla
osoby przemieszczającej się. Odstępstwo od ogólnej zasady uregulowane w art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004
stanowi przy tym w ocenie sądu szczególne uprawnienia – przywilej w zakresie wyboru właściwego ustawodawstwa,
z którego może – ale nie musi – skorzystać przedsiębiorstwo zatrudniające daną osobę. Może być bowiem tak,
że dana osoba, migrując, chce i jest w stanie uczestniczyć w określonych systemach zabezpieczenia społecznego
i odprowadzać składkę. Co więcej w tym celu korzysta ze stanowiącej fundament Unii Europejskiej swobody
przemieszczania się. Zdaniem sądu postępowanie organu rentowego, który wyłączył możliwość podlegania przez
pracownika ustawodawstwu zagranicznemu zgodnie z ogólną zasadą lex loci laboris, powołując się wyłącznie na
możliwość skorzystania przez pracownika i płatnika składek z wyjątkowej regulacji art. 12 ust. 1 rozporządzenia
883/2004 i pozostania w polskim systemie ubezpieczeń społecznych może zostać uznane za naruszenie swobody
przemieszczania się pracowników oraz naruszenie podstawowej zasady, że ustawodawstwem mającym zastosowanie
jest ustawodawstwo Państwa Członkowskiego, w którym zainteresowana osoba wykonuje swą pracę jako pracownik
najemny lub na własny rachunek. Wniosku tego nie podważa fakt, że ewentualne objęcie polskim ustawodawstwem
mogłoby być dla płatnika lub pracownika korzystniejsze, niż objęcie zagranicznym (w niniejszej sprawie duńskim)
systemem zabezpieczenia społecznego.
W tym miejscu podkreślenia wymaga, że aktualnie obowiązujące regulacje odpowiadają dotychczasowemu
rozumieniu odnośnych przepisów rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie
stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na
własny rachunek i członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz. U.UE L 1971 r. Nr 149, poz. 2 ze
zm.). Na gruncie zaś owych przepisów na temat sposobu postępowania w przypadku występowania ewentualnych
kolizji w zakresie podlegania różnym ustawodawstwom zabezpieczenia społecznego wypowiedział się w szeregu
orzeczeń Europejski Trybunał Sprawiedliwości (obecny Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej).
W ocenie sądu orzekającego w niniejszej sprawie po przeanalizowaniu treści orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości
dotyczących sposobu ustalania ustawodawstwa właściwego należy dojść do wniosku, że organ krajowy (w niniejszej
sprawie ZUS O/S.) nie jest uprawniony do władczego zadecydowania, że płatnik powinien skorzystać ze szczególnego
uprawniania przewidzianego w art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004 i odprowadzić składki na ubezpieczenia
społeczne delegowanych do pracy za granicą pracowników w Polsce zamiast w kraju wykonywania przez nich
pracy. W wyroku z dnia 5 maja 1977 r. w sprawie 102/76 Trybunał Sprawiedliwości wskazał, że zarówno
art. 12 rozporządzenia nr 3, jak i art. 13 rozporządzenia nr 1408/71 (dotyczące ustawodawstwa właściwego)
uniemożliwiają państwu miejsca zamieszkania nakładanie, pod rządami swojego ustawodawstwa, obowiązku płacenia
składek od wynagrodzenia uzyskiwanego przez pracownika w zamian za pracę wykonywaną w innym Państwie
Członkowskim i z tego tytułu podlegającego ustawodawstwu socjalnego tego państwa (Zb.Orz. 1977, s. 00815). Z
kolei w wyroku z dnia 23.09.1982 r., wydanym w sprawie 276/81 Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, że mimo
że to do ustawodawstwa każdego Państwa Członkowskiego należy ustalanie warunków, od których zależy istnienie
uprawnienia lub obowiązku przystąpienia do systemu zabezpieczenia społecznego lub do takiego czy innego działu
tego systemu, Państwa Członkowskie nie są uprawnione do określania zakresu stosowania ich ustawodawstwa
krajowego albo ustawodawstwa innego państwa (Zb.Orz. 1982, s. 03027).
Ze względu na różnice między ustawodawstwami krajowymi co do określenia przedmiotu ubezpieczenia społecznego
wprowadzono zaś zasadę, że uwzględnianie okoliczności lub wydarzeń mających miejsce w jednym państwie
członkowskim nie może w żaden sposób sprawiać, że właściwym dla nich stanie się inne państwo, ani że będzie się do
nich stosować jego ustawodawstwo (pkt 11 preambuły rozporządzenia nr 883/2004).
W tym miejscu podkreślenia nadto wymaga, że ZUS O/S. wydał decyzję w niniejszej sprawie zupełnie
zapominając o tym, że polski organ rentowy wkraczając na grunt unijny musi kierować się nie tylko przepisami
rozporządzenia podstawowego (...), ale także regulacjami zamieszczonymi w rozporządzeniu wykonawczym
Parlamentu Europejskiego i Rady nr (...) z dnia 16 września 2009 roku dotyczącym wykonywania rozporządzenia
(WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE L z 2009 r., Nr 284
poz. 1 ze zm.), które ściśle określa zasady postępowania w tym zakresie. Pomocnicze zastosowanie znajduje również
decyzja Nr (...) Komisji Administracyjnej w sprawie ustanowienia procedury dialogu i koncyliacji w zakresie ważności
dokumentów, określenia ustawodawstwa właściwego oraz udzielania świadczeń na mocy rozporządzenia Parlamentu
Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 (Dz.U. UE C 106 z 24 kwietnia 2010 r.).
W sytuacji istnienia ewentualnych wątpliwości co do tego, które z ustawodawstw powinno mieć w tej sprawie
zastosowanie, organ rentowy winien zatem stosownie do normy zawartej w punkcie 4 art. 16 rozporządzenia
wykonawczego Parlamentu Europejskiego i Rady nr (...), zwrócić się do właściwej instytucji drugiego państwa
członkowskiego o udzielenie stosownych wyjaśnień, informacji, dokumentów lub innych dowodów niezbędnych dla
ustalenia sytuacji ubezpieczonego (wskazany przepis posługuje się pojęciem „nawiązania kontaktów”). Tymczasem
polski organ rentowy przed wydaniem zaskarżonej w niniejszej sprawie decyzji nie zastosował cytowanego przepisu,
gdyż nie podjął jakichkolwiek działań zmierzających do ustalenia z właściwą w niniejszej sprawie instytucją duńską,
czy w okresie którego dotyczy spór zainteresowany podlegał duńskim ubezpieczeniem społecznym. Działań takich
organ krajowy nie podjął, mimo że spółka (...) zwracała na to uwagę w toku postępowania kontrolnego, przedkładając
stosowne dokumenty potwierdzające opłacenie przez nią należności publicznoprawnych na terytorium Danii.
Oczywistym jest, że instytucja miejsca zamieszkania osoby podlegającej ubezpieczeniom społecznym może powziąć
wątpliwości co do określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa i uważać, że to ona jest właściwa w danym
przypadku (choćby wątpliwości te wyprowadzała z faktu dopuszczenia się błędów w tłumaczeniu polskiej wersji
rozporządzenia, na co wskazano w złożonej do akt odpowiedzi na odwołanie). Wątpliwości tych instytucja nie może
jednak sama rozstrzygać, lecz musi dostosować się do trybu rozwiązywania sporów co do ustalenia ustawodawstwa
właściwego określonego w szczególności w przepisach art. 6, 15 oraz 16 rozporządzenia nr 987/2009, które nakazują
zwrócenie się - w przypadku istnienia wątpliwości bądź rozbieżności - do instytucji innego państwa członkowskiego.
Instytucje niezwłocznie dostarczają lub wymieniają między sobą wszystkie dane niezbędne dla ustanowienia i
określenia praw i obowiązków, do których ma zastosowanie rozporządzenie podstawowe. Przekazywanie tych danych
odbywa się bezpośrednio pomiędzy samymi instytucjami lub za pośrednictwem instytucji łącznikowych (wyrok Sądu
Najwyższego z 6.06.2013 r., II UK 333/12).
Mając na uwadze powyższe, w sytuacji gdy ZUS O/S. uważał, że istnieją podstawy do objęcia zainteresowanego
polskimi ubezpieczeniami społecznymi, nie mógł – jak czyni to zazwyczaj na gruncie prawa krajowego - zignorować
obowiązujących go przepisów proceduralnych, lecz miał obowiązek postąpić stosownie do zasad obowiązujących na
terenie całej Unii Europejskiej. Na powyższe zwrócił uwagę także Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku wydanym w
dniu 20 marca 2014r., sygn. akt III AUa 770/13 (sygn. akt Sądu Okręgowego w Szczecinie VI U 42/13). O ile organ
rentowy uważał zaś, że przywołane przez sąd przepisy nie miały zastosowanie w niniejszej sprawie, jego obowiązkiem
było najpierw samodzielne odnalezienie i zastosowanie właściwszych jego zdaniem i odpowiednich w sprawie
regulacji, a następnie ich zastosowanie w celu uniknięcia niedopuszczalnej sytuacji, w której uprawomocnienie
się wydawanych przez polski organ rentowy decyzji mogłoby doprowadzić do naruszenia normy art. 11 ust. 1
rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie
koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego ustalającego zasadę podlegania ubezpieczeniom społecznym tylko
na terenie jednego z państw członkowskich, choćby działalność rodząca obowiązek podlegania takim ubezpieczeniom
była wykonywana na terenie kilku państw.
Na marginesie można tylko wskazać, iż na gruncie prawa krajowego rzeczą powszechną i nagminną jest ignorowanie
przez organ rentowy obowiązujących go przepisów proceduralnych. Czym innym jest jednak dopuszczenie się tego
rodzaju uchybień na gruncie prawa unijnego – zaaprobowanie przez sąd krajowy decyzji wydanej z naruszeniem
tych norm prowadziłoby bowiem do przyznania polskiemu organowi rentowemu uprawnień nieprzysługujących
jakiejkolwiek innej instytucji któregokolwiek z Państw Członkowskich, tj. prawa do samodzielnego – bez udziału
tychże instytucji i państw – decydowania, którzy ubezpieczeni mogą podlegać ich ustawodawstwu, a którzy nie. Na
tego typu postępowanie sąd orzekający w niniejszej sprawie nie zamierza jednak udzielić swego przyzwolenia. Chodzi
bowiem o czynienie ustaleń, które odnoszą bezpośrednie skutki nie tylko w Polsce, gdzie prowadzony jest proces,
ale także poza jej granicami (w tym przypadku w Danii, która musiałaby respektować wydaną przez ZUS na gruncie
wyłącznie polskim decyzję i bez udziału w postępowaniu przedstawicieli jakichkolwiek swoich organów „zrzec się”
uprawnień i obowiązków związanych z ewentualnym podleganiem przez ubezpieczonego ubezpieczeniom społecznym
na jej terenie).
Sąd dostrzegł przy tym, iż stosowne postępowanie wyjaśniające zostało wszczęte dopiero w toku postępowania
sądowego, na wyraźne zobowiązanie sądu. Postępowanie to nie wykazało przy tym, że zainteresowany powinien
podlegać ustawodawstwu polskiemu w zakresie zabezpieczenia społecznego. Pismem z dnia 7 kwietnia 2015 r. duńska
instytucja ubezpieczeniowa U. Danmark (...) poinformowała wprawdzie, że jej decyzja zależy od podstawy prawnej,
jaką przyjmą właściwe władze w Polsce, wskazując, że jeżeli właściwy organ w Polsce stwierdzi, że wobec wskazanych
osób, w tym zainteresowanego, można zastosować art. 12 rozporządzenia nr 883/2004, duńska instytucja nie będzie
tego kwestionować. Jednocześnie jednak wskazano, że jeśli właściwy polski organ uzna, że wobec wskazanych osób
nie można zastosować art. 12 rozporządzenia nr 883/2004 i nie będzie chciał zastosować art. 16 rozporządzenia nr
883/2004, osoby te zostaną objęte głównym przepisem art. 11 ust. 3a, tzn. będą podlegały duńskiemu
ustawodawstwu z powodu pracy wykonywanej w Danii.
Nie uszło przy tym uwadze sądu, że duńska instytucja U. Danmark (...) w piśmie z dnia 14 lipca 2015 r. poinformowała,
że nie zostały opłacone składki na ubezpieczenia społeczne w Danii za wymienione w piśmie ZUS osoby (w tym
zainteresowanego). Sąd uznał jednak, że w analizowanym przypadku okoliczność, że płatnik składek ewentualnie nie
dopełnił obowiązków w zakresie zgłoszenia pracowników do duńskiego systemu ubezpieczeń społecznych (choć w
tym zakresie odwołująca się spółka podnosiła także, że polski organ rentowy wystąpił z zapytaniem do niewłaściwego
podmiotu w Danii, gdyż w jej ocenie powinien zwrócić się do organu podatkowego – SKAT) pozostawała bez znaczenia
dla rozstrzygnięcia. To bowiem czy zostały, czy nie zostały opłacone należne w innym kraju członkowskim składki na
ubezpieczenia jest kwestią, której ocena nie leży ani w gestii ZUS, ani krajowego sądu orzekającego. Niedopuszczalne
jest też sięganie w tym względzie do przepisów prawa krajowego. Stosownie do art. 8 Rozporządzenia Parlamentu
Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań
umownych (R. I) (Dz.Urz.UE.L Nr 177, str. 6) w zw. z art. 28 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne
międzynarodowe (Dz.U. Nr 80, poz. 432) ocena taka winna wyłącznie uwzględniać przepisy prawa miejscowego, a
więc miejsca w którym świadczona jest praca, a właściwą do jej przeprowadzenia jest jedynie instytucja państwa
wykonywania tej pracy. Ani polski sąd, ani polski organ rentowy nie mają więc kompetencji do dokonywania oceny
w zakresie ewentualnego spełnienia kryteriów przewidzianych w przepisach innego kraju członkowskiego do objęcia
systemem zabezpieczenia społecznego. Ocena ta może nastąpić wyłącznie na podstawie wskazanych przez normę
kolizyjną przepisów miejsca świadczenia pracy i mogła być dokonana tylko przez organ władny te przepisy stosować.
W kontekście powyższego w analizowanym postępowaniu nie było już potrzeby badania, czy zainteresowany świadczył
pracę w Danii na podstawie umowy o dzieło, czy też umowy o świadczenie usług. Określenie, że właściwym w niniejszej
sprawie ustawodawstwem jest ustawodawstwo duńskie, wyłączyło bowiem konieczność dokonywania oceny, czy
stosunek prawny łączący spółkę (...) z zainteresowanym miał takie czy inne cechy według prawa polskiego.
Mając na uwadze powyższe sąd pominął wnioski dowodowe odwołującej się spółki o przesłuchanie świadków K.
O., S. N. i Bo P. oraz o zwrócenie się przez sąd do duńskiej instytucji SKAT o udzielenie informacji dotyczących
regulowania należności publicznoprawnych w Danii. Zgodnie z treścią przepisu art. 217 § 3 k.p.c. sąd pominie środki
dowodowe, jeżeli okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione lub jeżeli strona powołuje dowody jedynie
dla zwłoki. W utrwalonym orzecznictwie przyjmuje się, że wyjaśnienie okoliczności spornych następuje wówczas, gdy
nie budzą one wątpliwości sądu. Tymczasem wnioskowane dowody miały zmierzać do wykazania rodzaju, warunków
i zasad realizacji obowiązków umownych ubezpieczonego w Danii oraz faktu dokonania rejestracji pracowników we
właściwej duńskiej instytucji i uregulowania w Danii należności publicznoprawnych, które to okoliczności nie miały
istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Jak już wyżej wyjaśniono, bez znaczenia dla rozstrzygnięcia
pozostawało bowiem ostatecznie to jakiego rodzaju umowa cywilnoprawna łączyła zainteresowanego z płatnikiem
oraz to, czy spółka (...) wywiązała się ze wszystkich powinności wobec duńskiego fiskusa.
Sąd pominął ponadto dowód z zeznań zainteresowanego. Został on prawidłowo wezwany na termin rozprawy celem
przesłuchania w charakterze strony, jednak nie stawił się. W tych okolicznościach, jako że dowód z przesłuchania stron
ma znaczenie tylko posiłkowe, sąd uznał za celowe jego pominięcie.
Mając wszystko powyższe na uwadze sąd na podstawie cytowanych przepisów prawa materialnego i art. 47714 § 2
k.p.c. w punkcie I. wyroku zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził iż K. M. (1) nie podlega polskiemu
ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania pracy na rzecz płatnika (...) sp. z o.o. w S.
w okresie wskazanym w zaskarżonej decyzji, tj. od 1 września 2011 r. do 2 września 2011 r.
O kosztach procesu orzeczono w punkcie II. sentencji wyroku, zasądzając je od przegrywającego spór organu
rentowego na rzecz odwołującej się spółki w kwocie 60 zł, ustalonej na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art.
99 k.p.c., rozstrzygającego o zasadzie rozdziału kosztów procesu stosownie do wyniku postępowania, w zw. z §
11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności
radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu,
ustalającego stawkę minimalną w sprawach ubezpieczeniowych na kwotę 60 zł (Dz. U. 2002, nr 163, poz. 1349 ze zm.).
Stosownie do treści § 11 ust. 2 owego rozporządzenia w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego
i zaopatrzenia emerytalnego stawki minimalne wynoszą 60 zł. Niniejsza sprawa nie była wprawdzie sprawą o takie
świadczenia, jednak stosownie do treści § 5 omawianego rozporządzenia, wysokość stawek minimalnych w sprawach
nieokreślonych w rozporządzeniu ustala się, przyjmując za podstawę stawkę w sprawach o najbardziej zbliżonym
rodzaju.