Postęp w hodowli buraka cukrowego

Nr 03/2010 (66)
www.wrp.pl
Jerzy Siódmiak
COBORU
Strona 11
Dobra odmiana jest dla użytkownika atrakcyjnym czynnikiem plonotwórczym, gdyż może przynosić wymierne
korzyści w postaci większych lub lepszych jakościowo plonów bez dodatkowych nakładów w porównaniu z
innymi (gorszymi) odmianami. Wiadomo jednak, że ujawnia swoje potencjalne zdolności plonotwórcze tylko
wtedy, gdy spełnione są podstawowe warunki uprawowe zapewniające właściwą obsadę roślin, czystość plantacji, odpowiednie zbilansowane nawożenie i zdrowotność roślin.
Postęp w hodowli buraka cukrowego
G
łówne mierniki
wartości gospodarczej odmian
to plon korzeni, zawartość
cukru i zawartość składników technologicznie szkodliwych tj. sodu, potasu a
przede wszystkim azotu αaminowego. Te parametry
składają się na plon technologiczny cukru. Pomocnicze mierniki wartości odmian to m.in. zawartość cukru oczyszczonego i strata
cukru w melasie. Dodatkowymi elementami oceny są
odporność na wydawanie
pośpiechów, wrażliwość na
choroby (chwościk buraka,
mączniak, żółtaczka wirusowa). Za kilka lat w charakterystykach odmian być
może nie będzie się już wymieniać odporności na rizomanię, gdyż obecnie standardem są hodowla i zgłaszanie do rejestru wyłącznie
takich odmian. Wobec powszechnego stosowania siewów na docelowe odległości
roślin (siewy „na gotowo”),
bardzo ważnym parametrem nasion jest ich zdolność do szybkich i równomiernych wschodów; w laboratorium oznaczana jako
energia kiełkowania i wigor
nasion, a w polu jako polowa
energia wschodów (procent
wschodów oceniany 1-2 dni
po ukazaniu się pierwszych
siewek) i końcowa zdolność
wschodów (około 3 tygodni
po początku wschodów).
Postęp w hodowli buraka
przyniósł znaczący wzrost
plenności obecnie uprawianych odmian w porównaniu
z dawnymi. Wynikał z użycia w pracach hodowlanych
nowych komponentów typu
przeważnie normalnego łączącego co najmniej średnie plony korzeni z zadowalającą, a często podwyższoną cukrowością, oraz
typu normalno-plennego o
jeszcze większych plonach
korzeni. Odmiany obu tych
typów dają duże plony cukru. Uprawa takich odmian
jest zgodna z preferencjami
większości plantatorów. Do
rejestracji zgłaszane są też
odmiany o plonach korzeni
nieco niższych od średnich,
ale wyższej cukrowości i
lepszych innych parametrach jakości technologicznej, bardziej preferowane
przez przemysł. Od nowych odmian przeznaczanych dla cukrownictwa nie
oczekuje się już genetycz-
nych możliwości tworzenia
jeszcze większych plonów
korzeni. Na razie wystarczające byłoby pełniejsze wykorzystywanie w praktyce
ich obecnego potencjału.
Istotny postęp odmianowy
dokonuje się w zakresie jakości technologicznej mierzonej szczególnie zawartością składników melasotwórczych niepożądanych
dla przerobu: azotu niebiałkowego, potasu i sodu. Okazuje się bowiem, że nawet
odmiany o podobnych plonach korzeni i cukrowości
mogą się wyraźnie różnić
pod względem udziału melasotworów w korzeniach.
W poprawie jakości przerobowej buraków przemysł
dostrzega możliwości obniżenia kosztów jednostkowych produkcji cukru.
Ponad przeciętna jakość
przetwórcza surowca premiowana jest również przez
cukrownie płacące za surowiec z uwzględnieniem zawartości cukru. Efekt genetycznie warunkowanej wysokiej jakości przetwórczej
może być znacznie wzmocniony przez plantatora dbającego o dobrą obsadę roślin
i nawożenie w terminach i
dawkach zgodnych z zaleceniami służb surowcowych
cukrowni.
W ostatnich latach nasila się zagrożenie plantacji przez choroby, szczególnie chwościka buraka. Korzystne warunki pogodowe
pod koniec lata – duża wilgotność powietrza i ciepło
stymulują rozwój choroby
aż do zniszczenia większości liści. Zagrożenie przez
chwościka będzie narastać
wskutek uproszczenia płodozmianu oraz pozostawiania liści na polu do przyorania. W takiej sytuacji
zwiększa się rola odmian o
mniejszej wrażliwości (tolerancyjnych) na chwościka.
Trudno się spodziewać wyhodowania odmian całkowicie odpornych na chorobę, ale uprawa odmian
mniej podatnych (w krajowym rejestrze jest kilka takich nowych odmian), pozwoli przynajmniej ograniczyć ilość zabiegów chemicznych. Będzie to miało
aspekt zarówno ekonomiczny jak i ekologiczny.
Potencjalnie duże zagrożenie naszych plantacji przez
groźną chorobę wirusową
rizomanię, dzięki dość po-
wszechnemu wprowadzeniu
odmian odpornych – przynajmniej na razie można
uznać za zażegnane. Plantatorzy nie są też całkiem
bezradni w razie wystąpienia mątwika burakowego, co
może się zdarzyć przy częstej uprawie buraka na tym
samym polu. W krajowym
rejestrze jest bowiem odmiana (dotychczas jedna –
Sława KWS) z deklarowaną
odpornością na tego szkodnika.
Danka KWS (Hodowca:
KWS). Odmiana typu normalno-plennego. Daje bardzo duże plony korzeni; w
doświadczeniach rejestrowych przekroczyły one poziom wzorca o ponad 5 t z
plon cukru. Jakość tech- nologiczna dość dobra, zawartość składników technologicznie szkodliwych umiarkowana. Odmiana tworzy
stosunkowo małe ulistnienie, które w średnim stopniu podlega porażeniu
przez chwościka buraka.
Przy uprawie tej odmiany
w rejonach większego występowania chwościka, należałoby przewidzieć większą potrzebę ochrony fungicydowej.
Delano (Hodowca: Maribo). Odmiana typu normalnego, tworząca plon
korzeni średni, na poziomie wzorca. Zawartość cukru również średnia, przy
względnie niewielkich waha-
tości cukru, duży plon cukru. Niska zawartość składników melasotwórczych decyduje o dobrej jakości technologicznej tej odmiany.
Bogate ulistnienie, w małym
stopniu podatne na chwościka burakowego. Potwierdza się deklaracja hodowcy
o tolerancji na tę chorobę.
Jag u s i a ( Ho d owc a :
KHBC). Odmiana typu normalnego. Plon korzeni dość
duży, zawartość cukru średnia, nieco niższa od wzorca;
plon cukru duży. Odmiana
wykazuje średnią jakość
technologiczną, dość niską
zawartość azotu szkodliwego. W warunkach sprzyjających infekcji ujawnia
względnie małe porażenie
ha. Zawartość cukru w korzeniach niewiele niższa od
średniego poziomu. Wypadkową tych dwóch wielkości był duży i względnie stabilny w latach plon cukru.
Odmiana prezentuje średnią jakość technologiczną,
na podkreślenie zasługuje
dość niska zawartość azotu
technologicznie szkodliwego. Plon liści co najmniej
średni; przeciętny stopień
podatności na chwościka
burakowego.
Danuśka KWS (Hodowca:
KWS). Typ odmiany normalno-cukrowy. Plon korzeni powyżej średniego,
przy dość wysokiej zawartości cukru, zapewnia duży
niach w poszczególnych sezonach wegetacyjnych. Plon
cukru nieco przewyższa poziom wzorca. Ilość składników technologicznie szkodliwych i jakość technologiczna umiarkowana. Odmiana o bujnym ulistnieniu.
Ważną jej zaletą jest bardzo
mała podatność na chwościka burakowego. W doświadczeniach potwierdziła
się deklaracja hodowcy o tolerancji odmiany na chwościka burakowego.
Farmer (Hodowca: SESVANDERHAVE). Odmiana typu normalnego.
Plon korzeni powyżej średniego, względnie stabilny w
latach; przy średniej zawar-
liści przez chwościka burakowego.
Lubna KWS (Hodowca:
KWS) Odmiana typu normalnego do normalno-plennego. Ujawniła dużą plenność. Zawartość cukru średnia do niższej, ale dzięki dużym plonom korzeni, o ponad 4 t z ha przekraczającym poziom odmian wzorcowych, dała duży plon cukru. Jakość technologiczna
średnia. Odmiana tworzy dużą masę liści. W doświadczeniach potwierdziła
się deklarowana przez hodowcę tolerancja na chwościka burakowego. Odmiana
wykazała rzeczywiście dobrą zdrowotność liści.
Luzon (Hodowca: KHBC).
Typ odmiany normalny, o
dużym plonie korzeni i średniej zawartość cukru, niewiele niższej od wzorca.
Dzięki obfitym plonom surowca, plon cukru znacznie
wykracza ponad średnią. Jakość technologiczna średnia;
korzystną cechą odmiany jest
niska zawartość azotu szkodliwego. Masa liści większa
od średniej. W warunkach
silnej presji chwościka burakowego wykazuje względnie
małe porażenie liści.
Oliviera KWS (Hodowca:
KWS). Odmiana typu normalno-cukrowego. Daje
plon korzeni średni do dość
dużego, w dwuletnich doświadczeniach był on średnio o 2 t z ha większy od
wzorca. Przy dość wysokiej zawartości cukru, zapewnia to duży plon cukru;
zawartość składników melasotwórczych i inne parametry jakości technologicznej
na średnim poziomie. Odmiana ta nie tworzy zbyt bogatego ulistnienia. W warunkach sprzyjających silnemu pojawowi chwościka
burakowego może ulegać
stosunkowo większemu porażeniu i będzie wymagać
ochrony chemicznej
Pasja (Hodowca: SESVANDERHAVE). Odmiana typu normalnocukrowego. Plon korzeni
średni, nieznacznie mniejszy od wzorca oraz dość wysoka zawartość cukru, zapewniają duży plon cukru.
Jakość technologiczna dobra. Plon liści średni. Podatność na chwościka burakowego nieco większa niż
średnia, sugeruje zwrócenie baczniejszej uwagi na
ochronę fungicydową plantacji tej odmiany.
Silvetta (Hodowca: Syngenta). Odmiana typu normalnego o średnim plonie
korzeni i takiej też zawartości cukru. Plon cukru
względnie stabilny w kolejnych sezonach wegetacyjnych, powyżej średniego
poziomu. Jakość technologiczna umiarkowanie korzystna, niska zawartość
azotu szkodliwego. Masa
liści średnia do dość obfitej. Bardzo mała podatność
na chwościka burakowego,
potwierdzająca deklarację
hodowcy o tolerancji na tę
chorobę, a nieco większa
podatność na mączniaka
właściwego. n