Współpraca samorządów szczebla powiatowego i gminnego z

M I N I S T E R STWO
SPRAW WEWNĘTRZNYCH i ADMINISTRACJI
DEPARTAMENT WYZNAŃ RELIGIINYCH
ORAZ MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH I ETNICZNYCH
Warszawa, dnia 18 września 2009 r.
WYDZIAŁ MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH I ETNICZNYCH
Współpraca samorządów szczebla powiatowego i gminnego
z mniejszościami narodowymi i etnicznymi oraz społecznością
posługującą się językiem regionalnym
Analiza materiałów zgromadzonych przez pełnomocników wojewodów
do spraw mniejszości narodowych i etnicznych pozwala wyodrębnić kilka
podstawowych form współpracy władz samorządowych szczebla gminnego
i powiatowego z organizacjami mniejszości narodowych i etnicznych oraz
społeczności posługującej się językiem regionalnym (zwanych dalej „organizacjami
mniejszości”). Są to następujące formy aktywności.
• Wspieranie działalności kulturalno-artystycznej mniejszości – poprzez
wsparcie bieżącej działalności zespołów, finansowanie lub współfinansowanie
ich udziału w przeglądach i festiwalach, zapewnianie lokali oraz występów
zespołów mniejszości podczas festynów i koncertów organizowanych przez
władze samorządowe.
• Bezpośrednie wsparcie dla organizacji mniejszości – zapewnianie
pomieszczeń, wsparcie finansowe na organizowanie obchodów świąt
mniejszości oraz na ich imprezy (np. dni kultury, festyny, festiwale).
• Działania popularyzujące wiedzę o mniejszościach oraz służące przełamywaniu
stereotypów – mają one formę wydarzeń artystycznych (najczęściej wystaw, ale
również np. inscenizacji) organizowanych przez lokalne muzea, miejskie bądź
gminne ośrodki kultury lub w formie zajęć realizowanych w szkołach (np.
konkursy wiedzy o mniejszościach dla uczniów). W tego typu inicjatywy
zaangażowane są zwykle stowarzyszenia reprezentujące odpowiednią
mniejszość. Projekty tego typu realizowane są zwykle w regionach tradycyjnie
wielokulturowych – również w tych, gdzie owa wielokulturowość jest już tylko
elementem historii.
• Jednostki samorządu terytorialnego występują w roli organu prowadzącego
szkoły z nauczaniem w języku mniejszości bądź języka mniejszości.
• Wsparcie dla szkół mniejszości – władze samorządów, na terenie których
obecne są mniejszości wspierają inicjatywy placówek edukacyjnych, do których
uczęszczają dzieci-reprezentanci mniejszości. Zwykle są to specjalne zajęcia
mające przybliżać ich kulturę (szczególnie często organizuje się podobne
działania w odniesieniu do Romów), organizacja obchodów ich świąt oraz, jeśli
władze samorządowe dysponują stosownym partnerem, organizacje wymian
młodzieży z partnerskim samorządem z terenu państwa macierzystego
mniejszości (ta ostatnia jest szczególnie charakterystyczna dla mniejszości
niemieckiej i ukraińskiej).
• Ochrona i rekonstrukcje „miejsc pamięci” istotnych z punktu widzenia
mniejszości – współudział władz samorządowych w rekonstrukcjach obiektów
cennych dla mniejszości (cmentarze, obiekty sakralne, pomniki itd.) oraz
bieżącej ich ochronie – czasem łączy się to z koniecznością zmiany
przeznaczenia budynku (np. adaptacja synagogi na cele instytucji kulturalnej),
co dokonywane jest w porozumieniu z przedstawicielami odpowiedniej
ME/ME
Strona 1 z 8
•
mniejszości. Za specyficzną formę „zachowywania pamięci” należy też uznać
nadawanie nazw placów i ulic osobom zasłużonym dla mniejszości bądź (to już
mnie popularna forma działania) upamiętnianie ich pomnikami i tablicami.
W większych ośrodkach miejskich (akademickich) władze samorządowe
chętnie występują jako współorganizator wydarzeń naukowych (sympozja
i konferencje) poświęconych mniejszościom.
Ze względu na powszechność (w porównaniu z innymi formami wspierania
mniejszości) należy odnotować dużą liczbę różnorodnych projektów realizowanych
przez gminy i powiaty w ramach rządowego Programu na rzecz społeczności
romskiej. Duża część inicjatyw mniejszościowych to projekty, w których lokalne
samorządy występują jako jeden z donatorów.
Ze strony władz samorządowych często podnoszony jest argument o braku
zorganizowania społeczności mniejszościowych lub niskiej aktywności istniejących
organizacji.
Częstą przyczyną konfliktów jest sposób dystrybucji przez samorządy środków
pochodzących ze zwiększonej subwencji oświatowej przeznaczonej na szkolnictwo
mniejszościowe. W ocenie organizacji mniejszości znacząca część tych środków
przeznaczana jest przez jednostki samorządu terytorialnego na inne cele niż
szkolnictwo mniejszościowe.
Województwo dolnośląskie
Dolnośląskie
jednostki
samorządu
terytorialnego
współpracują
z mniejszościami przede wszystkim wspierając konkretne imprezy (m. in.
współfinansowany przez Legnicę, Rudną i Lubin festiwal „Świat pod Kyczerą”,
„Wieczór ukraiński” w gminie Gromadka, Festiwal Kultury Romskiej „Cygański
Tabor” w Lubaniu) lub ewentualnie udział mniejszości w większych wydarzeniach,
często wielokulturowych – jak legnicka „Wigilia Narodów” lub wrocławski
„Kalejdoskop kultur”, co stanowi szczególną okazję do upowszechniania wiedzy
o małych liczebnie mniejszościach, jak Karaimi i Tatarzy. Kolejną, już mniej
epizodyczną formą współpracy jest coroczne dofinansowanie zespołów mniejszości –
na takie wsparcie mogą liczyć np. łemkowska „Kyczera” (magistrat Legnicy)
i „Roztoka” (gmina Rudna). Godne uwagi wydają się przykłady współpracy w
dziedzinach, w których trudno o masowego odbiorcę – na szczególną uwagę zasługuje
wsparcie inicjatyw ormiańskich przez władze Obornik Śląskich i Wrocławia (koncerty,
wydawnictwa książkowe i płytowe). Warte odnotowania są też inne podobnie
przedsięwzięcia – dofinansowanie Pracowni Badań Łemkoznawczych przez legnicki
samorząd oraz wsparcie organizowanej przez Niemieckie Towarzystwo SpołecznoKulturalne we Wrocławiu konferencji naukowej „Wybitni wrocławianie” przez
tamtejszy magistrat.
Na terenie województwa dającym się odczuć problemem jest kwestia
żydowskich obiektów sakralnych – synagog i cmentarzy. Społeczność żydowska
skarży się na niedostateczną pomoc (lub jej brak) w zakresie ich odnowy i renowacji
(Wrocław, Kłodzko, Legnica).
Ponadto szereg samorządów z terenu Dolnego Śląska uczestniczy w Programie
na rzecz społeczności romskiej w Polsce.
Województwo kujawsko-pomorskie
W województwie kujawsko-pomorskim obecne są mniejszości niemiecka
i romska. Współpraca pomiędzy samorządami a Romami dotyczy przede wszystkim
ME/ME
Strona 2 z 8
inicjatyw realizowanych w ramach Programu na rzecz społeczności romskiej w
Polsce. Na szczególną uwagę zasługuje współpraca władz Bydgoszczy ze
Stowarzyszeniem „Romano Dzipen” (ostatnio podjęło ono również współpracę
z samorządem Tucholi) - oprócz działań związanych z integracją społeczną (świetlica
dla dzieci i młodzieży, zatrudnienie asystenta romskiego itp.) powstał tam zespół
romski, a miasto zapewnia lokal dla redakcji kwartalnika romskiego „Romano
Dzipen”. Równie dobrze układa się współpraca włocławskiego magistratu
z Międzynarodowym Stowarzyszeniem Twórców Romskich w Polsce „Roma”,
wspólnie z którym organizowane są koncerty i występy artystów romskich.
Województwo lubelskie
W województwie lubelskim współpraca pomiędzy samorządami lokalnymi oraz
mniejszościami najczęściej ma miejsce na polu realizacji projektów Programu
na rzecz społeczności romskiej w Polsce. Przytłaczająca większość działań
podejmowanych jest samodzielnie przez władze lokalne (organizacja świetlic,
wsparcie zespołów romskich itp.), a aktywny udział partnerów reprezentujących
stronę romską jest rzadki. Tym cenniejsze są inicjatywy takie jak wspólne zabieganie
przez władze powiatu ryckiego, dębliński magistrat oraz tamtejszy oddział
Stowarzyszenia Romów w Polsce o budowę pomnika w gminie Ułęż,
upamiętniającego Romów pomordowanych w latach 1941-43. Na uwagę zasługuje też
projekt „ROMA – aktywizacja społeczna i gospodarcza lubelskich Romów”,
realizowany w Lublinie. Prace nad nim poprzedziły szerokie konsultacje
ze środowiskiem romskim, a oprócz celów „tytułowych” przewiduje on szereg działań
podnoszących poziom wiedzy polskiej większości na temat Romów – od uczniów
lubelskich szkół, poprzez działaczy organizacji pozarządowych po urzędników.
Współpraca z innymi mniejszościami najczęściej ma miejsce w Lublinie, który
stara się podtrzymywać i aktywnie promować swój wizerunek jako miasta
wielokulturowego. Stąd też udział stowarzyszeń mniejszości (Ukraińców i Żydów)
w projekcie wieloletnim „Wielokulturowy Lublin” oraz szereg imprez wspieranych
przez władze samorządowe – np. „Ukraińska Biesiada” (Towarzystwo Ukraińskie
w Lublinie) czy też wystawa „Jesteśmy” (Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów
w Polsce).
Województwo lubuskie
Na terenie Ziemi Lubuskiej jednostki samorządu terytorialnego realizują
współpracę z mniejszościami przede wszystkim poprzez wspieranie ich działalności
kulturalnej. Największą imprezą, współfinansowaną przez samorząd lokalny, są
Międzynarodowe Spotkania Zespołów Cygańskich „Romane Dyvesa” w Gorzowie
Wielkopolskim. Tamtejsze Stowarzyszenie Twórców i Przyjaciół Kultury Cygańskiej
organizuje ponadto jednoczącą m. in. przedstawicieli mniejszości narodowych
z miasta „Wigilię Narodów”, której jednym z donatorów jest magistrat. Ponadto
tradycyjną imprezą stały się już „Wieczory z kulturą łemkowską” w Strzelcach
Krajeńskich, współorganizowane przez tamtejsze władze gminy i Stowarzyszenie
Miłośników Kultury Łemkowskiej oraz „Dni Kultury Łemkowskiej” w Gorzowie
Wielkopolskim i Zielonej Górze. Władze tego ostatniego miasta wspierają też szereg
przedsięwzięć lokalnych oddziałów Związku Ukraińców w Polsce – m. in. warsztaty
ukrainoznawcze dla uczniów pochodzenia ukraińskiego i coroczną konferencję
naukową.
Ponadto szereg samorządów uczestniczy w Programie na rzecz społeczności
romskiej w Polsce. Przy realizacji projektów społeczno-kulturalnych (świetlice
środowiskowe, wsparcie kultury romskiej itd.) współdziałają przy tym z gorzowskim
ME/ME
Strona 3 z 8
oddziałem Związku Romów w Polsce oraz nowosolskimi: Stowarzyszeniem Romów
i Niezależnym Stowarzyszeniem Romów.
Szczególnie pozytywnie oceniana jest przez mniejszości współpraca z władzami
Nowej Soli, Dobiegniewa i Strzelc Krajeńskich.
Województwo łódzkie
Na terenie województwa łódzkiego współpraca jednostek samorządu
terytorialnego z mniejszościami odbywa się przede wszystkim w ramach Programu
na rzecz społeczności romskiej. Projekty realizowane są we współpracy z
magistratami Łodzi, Skierniewic, Konstantynowa Łódzkiego, Opoczna i Piotrkowa
Trybunalskiego. W zakresie wspierania mniejszości mieszczą się działania takie jak
prowadzenie świetlic środowiskowych dla dzieci romskich (we współpracy z Centrum
Doradztwa i Informacji dla Romów w Polsce powstały one w Skierniewicach i
Konstantynowie Łódzkim, we współpracy z Towarzystwem Przyjaciół Dzieci – w
Piotrkowie Trybunalskim), czy powstanie w Łodzi Centrum Kultury Młodzieży
Romskiej (we współpracy z Centrum Doradztwa i Informacji dla Romów w Polsce).
Powszechną formą jest też wspieranie zespołów romskich – np. „Romano Dżi”
(Opoczno), czy „Jamaro Drom” (Piotrków Trybunalski). Okazją do popularyzowania
kultury romskiej są też różnorodne festyny i koncerty, w ramach których występują
zespoły romskie. Są to zarówno imprezy ogólne (np. Dni Opoczna, 1 maja w
Piotrkowie Trybunalskim), na których występy zespołów romskich są tylko częścią
programu, jak i imprezy poświęcone stricte Romom – festiwal „Z wiatrem we włosach
– poznanie kultury romskiej” (Konstantynów Łódzki) czy „Festiwal Sztuk – Cygańskie
impresje” (Łódź).
Ponadto władze Łodzi współfinansują projekt „Żydzi łódzcy” przeznaczony dla
uczniów szkół gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych.
Województwo mazowieckie
Jednostki samorządu terytorialnego z terenu województwa wspierają przede
wszystkim projekty związane z Programem na rzecz społeczności romskiej. Działania
mające na celu integrację społeczną Romów podejmowane są przez władze różnych
dzielnic Warszawy (Praga, Ursus), oraz kilka miast, w których mieszkają
przedstawiciele mniejszości romskiej (Płock, Radom, Ostrołęka). Podejmowane
zadania mają na celu upowszechnianie w środowisku romskim edukacji szkolnej
i przedszkolnej, integrację dzieci i młodzieży z polskimi rówieśnikami itp.
Organizowane są też imprezy mające na celu przybliżenie kultury Romów polskiej
większości – np. Festiwal Kultury Romskiej „Romano Dźipen” (Radom) lub obchody
Międzynarodowego Dnia Romów 8 kwietnia 2009 r. (również w Radomiu).
Szczególnie aktywnie działają na szczeblu lokalnym na terenie województwa
mazowieckiego dwie organizacje romskie – Centrum Doradztwa i Informacji dla
Romów w Polsce (różne działania integracyjne, m. in. prowadzenie świetlicy
integracyjnej i zapewnianie asystentów edukacji romskiej w Sulejówku, Okuniewie
i Bemowie), oraz Radomskie Stowarzyszenie Romów „Romano Waśt”, podejmujące
we współpracy z władzami miasta szereg inicjatyw. Ta ostatnia organizacja otrzymała
również od samorządu Radomia nieruchomość z przeznaczeniem pod budowę
Centrum Kultury i Edukacji Romów.
Województwo opolskie
Zarówno władze samorządowe, jak i organizacje mniejszości na terenie
województwa prowadzą od lat owocną współpracę, obejmującą nie tylko
dofinansowanie jednorazowych oraz cyklicznych imprez społeczno-kulturalnych
ME/ME
Strona 4 z 8
(w części gmin istnieją oddzielne fundusze na wsparcie działań na rzecz mniejszości
narodowych i etnicznych), ale również stałą współpracę (spotkania, wymiana
informacji, udział przedstawicieli w posiedzeniach rad samorządów itd.) z władzami
Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców w Polsce. Powszechna jest także
partnerstwo samorządów z samorządami innych państw zamieszkanych przez
Niemców. Np. gmina Reńska Wieś współpracuje z zamieszkałym przez mniejszość
niemiecką Szendehely na Węgrzech. Organizacje mniejszości mogą liczyć
na udostępnianie lokali dla swojej działalności, co więcej, lokalne władze nierzadko
partycypują w kosztach ich utrzymania.
Na Śląsku Opolskim kilka jednostek samorządu terytorialnego uczestniczy
w Programie na rzecz społeczności romskiej w Polsce. W ramach działań na rzecz
Romów warto odnotować objęcie patronatem starosty brzeskiego seminarium
„Zrozumieć innych. Edukacja Romów w Polsce”, organizowanego przez tamtejszą
Wyższą Szkołę Humanistyczno-Ekonomiczną.
Województwo podkarpackie
Na terenie województwa podkarpackiego podstawową formą współpracy
jednostek samorządu terytorialnego z mniejszościami jest wsparcie finansowe
wydarzeń kulturalnych im poświęconych (np. „Kermesz łemkowski w Olchowcu” powiat krośnieński i gmina Dukla) lub współudział mniejszości (najczęściej
reprezentujących ją zespołów) w różnych obchodach, festynach i świętach lokalnych
(jak „Dni Osławy” wspierane przez powiat sanocki lub „Noc Kupały”,
współorganizowana przez władze Przemyśla). Wypadki wsparcia instytucjonalnego
inicjatyw bądź organizacji mniejszości są rzadsze, choć np. sanocki magistrat
udostępnia na preferencyjnych warunkach lokal Związkowi Ukraińców w Polsce,
a gmina Dukla zatrudnia przewodnika w Muzeum-Skansenie Kultury Łemkowskiej
w Zyndranowej.
Specyficzną dla Podkarpacia kwestią są następstwa Akcji „Wisła” - kwestia
upamiętnień – inicjatywy ich postawienia nie zawsze spotykają się z przychylnością
władz lokalnych oraz problem opuszczonych bądź na wpół opuszczonych obiektów
sakralnych i cmentarzy. Warto podkreślić, że w tej drugiej sprawie dokonuje się
widoczny postęp – część gmin (m. in. Dukla, Cisna) wspiera akcje ich renowacji
i porządkowania. Za korzystne można uznać coraz częstsze postrzeganie śladów
wielokulturowości jako atutu turystycznego (np. zrealizowany w Sanoku
we współpracy z Fundacją Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego „Szlak Chasydzki”).
Ponadto szereg jednostek samorządu terytorialnego z terenu Podkarpacia
bierze udział w Programie na rzecz społeczności romskiej w Polsce – są to Jasło,
Krosno, Stalowa Wola i Mielec.
Województwo podlaskie
Na terenie Podlasia współpraca jednostek samorządu terytorialnego
z mniejszościami jest w ocenie mniejszości zdecydowanie za mała – tak w stosunku
do potrzeb, jak i możliwości. Wsparcie udzielane jest mniejszościom niemal wyłącznie
na organizację konkretnych imprez, często jednak bywa ono niewspółmiernie małe
w stosunku do oczekiwań. Generalnie można uznać, że samorządy postrzegają swoją
rolę jako wspomagającego źródła finansowania w stosunku do Ministerstwa Spraw
Wewnętrznych i Administracji lub Urzędu Marszałkowskiego. Ponadto wsparcie
mniejszości to przede wszystkim domena jednostek samorządu terytorialnego,
w których są one znaczące liczebnie, a więc tereny powiatów sejneńskiego, bielskiego
i hajnowskiego, a także miasta Białystok. W minimalnym stopniu wykorzystywana
jest przez samorządy wielokulturowość jako atut w akcjach promocyjnych.
ME/ME
Strona 5 z 8
Województwo pomorskie
Na terenie województwa pomorskiego samorządy szczebla gminnego
i powiatowego skupiają się na wspomaganiu organizacji mniejszości dofinansowując
działalność kulturalną (koncerty, przeglądy itp.). Część organizacji otrzymuje również
wsparcie w postaci zapewniania lokali niezbędnych dla ich działalności. Muzea i inne
placówki kulturalne podległe samorządom lokalnym prowadzą działalność
propagującą i przybliżającą tradycje różnych mniejszości. Ponadto samorządy biorą
udział w ochronie, renowacji i rekonstrukcji obiektów stanowiących element
dziedzictwa mniejszości (np. synagog lub cmentarzy).
Województwo śląskie
Na terenie województwa szczególnie uwidacznia się współpraca władz
samorządowych z organizacjami mniejszości niemieckiej. Występują one jako
partnerzy przy szeregu imprez lokalnych (festyny, święta miast itp.), również tych
skierowanych głównie do odbiorców – przedstawicieli mniejszości (Dni Kultury
Niemieckiej, obchody świąt narodowych itd.). Jednostki samorządu terytorialnego
dbają o miejsca pamięci mniejszości (renowacje budynków, cmentarzy itp.),
wspierają działalność zespołów artystycznych mniejszości, organizują wystawy
poświęcone lokalnym tradycjom Niemców, współfinansują również wydawnictwa
(zarówno czasopisma, jak i książki) wydawane przez tę mniejszość. Organizacje mogą
też liczyć na wsparcie w postaci nieodpłatnego udostępnienia lokali na działalność
statutową. W wielu gminach naucza się w szkołach i przedszkolach języka
niemieckiego, ponadto udziela się również wsparcia organizacjom prowadzącym takie
nauczanie dla przedstawicieli mniejszości poza instytucjami edukacyjnymi.
Mniejszość niemiecka jest też często inicjatorem lub pomocnikiem przy zawieraniu
przez jednostki samorządu terytorialnego umów partnerskich z samorządami
z terenów Niemiec.
Inny charakter ma współpraca z organizacjami mniejszości żydowskiej.
Inicjatywy realizowane we współpracy z władzami samorządowymi koncentrują się
w jej wypadku na trzech głównych aspektach – na ochronie miejsc pamięci,
przypominaniu (za pośrednictwem wystaw, ekspozycji itp.) o jej wkładzie w rozwój
regionu i „małych ojczyzn” oraz na przybliżaniu kultury i tradycji żydowskich
szerokiej publiczności (poprzez organizację warsztatów, pokazów, festiwali).
Pozostałe mniejszości współpracują z samorządami województwa śląskiego
daleko rzadziej. Jako przykłady mogą tu posłużyć Dni Kultury Ormiańskiej
w Gliwicach, współorganizowane przez tamtejszy magistrat, upamiętnienie
w Jaworznie ofiar Akcji „Wisła” lub współpraca gminy Mszana z gminą Krynki,
sprzyjająca rozpowszechnieniu wiedzy o polskich Tatarach. Ponadto oczywiście w
szeregu gmin i powiatów województwa realizowane są projekty w ramach Programu
na rzecz społeczności romskiej w Polsce. Jako przykład współpracy władz
samorządowych z mniejszością romską mogą służyć Gliwice, w których corocznie
dofinansowane są koncerty w ramach „Muzycznej podróży z Romami”, organizowanej
przez Stowarzyszenie Romów w Gliwicach.
Województwo świętokrzyskie
Na terenie województwa świętokrzyskiego działania władz samorządowych
na rzecz mniejszości ograniczają się do udziału w Programie na rzecz społeczności
romskiej w Polsce. Spośród pięciu uczestniczących w nim gmin (Kielce, Opatów,
Starachowice, Ostrowiec Świętokrzyski i Włoszczowa) na szczególną uwagę zasługują
działania samorządu opatowskiego. Oprócz zagadnień socjalno-bytowych (edukacja
ME/ME
Strona 6 z 8
dzieci i dorosłych, walka z ubóstwem i bezrobociem itp.) obejmują one również
projekty mające na celu ochronę, zachowanie i rozwój tożsamości kulturowej Romów
– opiekę nad artystami pochodzenia romskiego, wsparcie zespołów i edukacji
muzycznej młodzieży itp. Ze strony władz samorządowych często podnoszony jest
argument o pasywności strony romskiej i braku partnerów (organizacji, stowarzyszeń
itp.) do współpracy.
Województwo warmińsko-mazurskie
Na terenach Warmii i Mazur współpraca samorządów lokalnych
z mniejszościami koncentruje się przede wszystkim na obszarach zamieszkałych przez
znaczniejsze skupiska mniejszości. Na wsparcie liczyć mogą przede wszystkim
projekty skierowane do szerszego odbiorcy („Nicz na Iwana Kupała” w Kruklanach,
Dzień Mniejszości Narodowych w Olsztynie, jarmark ukraiński „Z malowanej skrzyni”
w Kętrzynie), wspierane są także zespoły mniejszości ukraińskiej działające przy
gminnych ośrodkach kultury – tak jest w Baniach Mazurskich i Węgorzewie.
W przypadku mniejszości niemieckiej przykładem współpracy z władzami lokalnymi
są umowy partnerskie z samorządami w Niemczech, które podpisywane były
nierzadko z inicjatywy lokalnych organizacji tej mniejszości (Ełk, Pisz, Ostróda).
Organizacje te są również obecnie aktywnymi uczestnikami różnorodnych projektów
w ramach tych partnerstw (od wymian młodzieży szkolnej poczynając po współpracę
strażaków). Innym problemem dotyczącym mniejszości niemieckiej, który po
dekadach zaniedbań został podjęty przez samorządy i jest stopniowo rozwiązywany,
to kwestia restauracji i renowacji cmentarzy oraz innych miejsc pamięci, zabytków
itp. Godnym wzmianki przykładem współpracy na najniższym szczeblu jest projekt
sołectwa Żabi Róg, mający na celu odtworzenie zasobów kultury lokalnej i zmiana
postrzegania dóbr historycznych, w którym uczestniczyli też młodzi przedstawiciele
mniejszości.
Ponadto samorządy Olsztyna, Ełku, Elbląga, Nowego Miasta Lubawskiego
i Ostródy uczestniczą w Programie na rzecz społeczności romskiej w Polsce,
udostępniając m. in. pomieszczenia komunalne dla organizacji romskich
prowadzących w nich świetlice środowiskowe czy też współorganizując obchody
Światowego Dnia Romów.
Województwo wielkopolskie
W Wielkopolsce samorządy lokalne współpracują przede wszystkim
z organizacjami romskimi, często w związku z udziałem w Programie na rzecz
społeczności romskiej (magistraty Obornik Wielkopolskich i Chodzieży). Fundacja
„Bahtałe Roma – Szczęśliwi Cyganie” współpracuje z samorządem Poznania przy
realizacji projektów kulturalnych (Światowe Spotkania z Kulturą Romską) oraz
edukacyjnych (powołanie oddziału przedszkolnego dla dzieci romskich). Z władzami
Swarzędza współpracuje Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe Polskich Romów –
Romowie mają okazję promować swoją kulturę uczestnicząc w obchodach Dni
Swarzędza, obchodzono też w tym mieście uroczyście Międzynarodowy Dzień
Romów. Obecnie trwają negocjacje dotyczące warunków przydzielenia
Stowarzyszeniu lokalu na działalność z zasobów miejskich.
Województwo zachodniopomorskie
Na terenie województwa zachodniopomorskiego szczególne znaczenie ma
współpraca z mniejszościami ukraińską i romską. Z punktu widzenia tej pierwszej
istotna jest zwłaszcza współpraca z władzami gminy Biały Bór. Gmina występuje tam
jako organ prowadzący szkoły podstawowej i gimnazjum z ukraińskim językiem
ME/ME
Strona 7 z 8
nauczania (liceum prowadzone jest przez samorząd wojewódzki). Na terenie gminy
działają oddziały Związku Ukraińców w Polsce oraz Ukraińskiego Towarzystwa
Nauczycielskiego w Polsce. Dofinansowany jest szereg działań o charakterze
społeczno-kulturalnym (m. in. Festiwal Ukraińskiej Bajki, Regionalne Uroczystości
Szewczenkowskie). Ponadto gmina pomaga w pozyskiwaniu środków z innych źródeł.
Godny podkreślenia jest fakt, że władze samorządowe świadomie wykorzystują
i podkreślają wielokulturowość Białego Boru w akcjach promujących gminę.
Kolejnym przykładem udanej kooperacji władz samorządowych i mniejszości
ukraińskiej może być powiat wałecki oraz gminy wchodzące w jego skład. Miejscowe
koło Związku Ukraińców w Polsce organizuje we współpracy z samorządem m. in.
coroczne koncerty szewczenkowskie, a Spotkania z kulturą ukraińską – Związek
Twórczy Związku Ukraińców w Polsce. Ta ostatnia organizacja wydaje we współpracy
z Ukraińskim Towarzystwem Nauczycielskim czasopismo „Ridna Mowa”. Jednym z
donatorów wzmiankowanego czasopisma są lokalne samorządy. Ponadto przy
Wałeckim Centrum Kultury działa Ukraiński Zespół Śpiewaczy „Czeremcha”.
W przypadku mniejszości romskiej pozytywnie układa się współpraca władz
Pyrzyc ze Stowarzyszeniem Romów „Patra” - gmina m. in. zaadoptowała lokal na
potrzeby Stowarzyszenia, wspiera prowadzony przez nie zespół „Cierchaj” oraz
zajmuje się wsparciem edukacji dzieci romskich. Podobna sytuacja ma miejsce
w wypadku stowarzyszenia Związek Romów Polskich, współpracującego z władzami
powiatu świdwińskiego przy realizacji projektów w ramach Programu na rzecz
społeczności romskiej. W gminie Myślibórz natomiast funkcjonuje świetlica
środowiskowa, działa zespół „Romskie Gwiazdeczki”. Korzystnie rozwija się
współpraca świnoujskiego magistratu z tamtejszym Stowarzyszeniem Romów
Zachodniopomorskich „Terne Cierchenia” - podejmowane są wspólne działania m. in.
w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (tzw. „komponent romski”).
Opracował:
Michał Erenz
starszy specjalista
Wydział Mniejszości Narodowych i Etnicznych
DWRoMNiE
MSWiA
ME/ME
Strona 8 z 8