PierwszyKROK - Słyszę - Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu

KLINIKA
A KC JA I N F O R M AC YJ NA
Z A K Ł A D U I M P L A N T ÓW I P E RC E P C J I S ŁU C H OW E J
Pierwszy
KROK
DO ŚWIATA
DŹWIĘKÓW
„Najtrudniejsze mam już za sobą”. Tak sądzi wielu pacjentów po operacji
wszczepienia implantu ślimakowego. Tymczasem po zabiegu stoją
w obliczu nowego wyzwania, jakim jest rehabilitacja słuchu. Operacja
to dopiero początek drogi, jaką muszą przebyć, aby swobodnie słyszeć,
słuchać i rozumieć docierające do nich bodźce akustyczne. Pod opieką
specjalistów z Zakładu Implantów i Percepcji Słuchowej tą drogą będą
podążać co najmniej przez dwa lata. Długo? Wcale nie, jeśli weźmiemy
pod uwagę, jak skomplikowanym procesem jest zmniejszenie
niepełnosprawności wynikającej z dysfunkcji układu słuchowego.
Przywracając możliwość odbioru dźwięków dzięki wszczepieniu
implantu, nie przywracamy automatycznie możliwości rozumienia.
Tę zdolność mózg musi dopiero rozwinąć. W Instytucie Fizjologii
i Patologii Słuchu został opracowany dwuletni program rehabilitacji
medycznej. To program optymalny, bo stworzony na podstawie ponad
20-letniego doświadczenia w pracy z osobami implantowanymi. Składa
się z sześciu etapów. Pierwszym jest aktywacja implantu ślimakowego.
To właśnie o tym ważnym kroku do celu, jakim jest przywrócenie
sprawnego słuchu, piszemy w tym numerze. W następnych artykułach
z serii „Mam implant… co dalej..? omówimy kolejne etapy dwuletniego
programu w procedurze dopasowania systemu implantu ślimakowego.
Mgr AGATA LUTEK , dr hab. ARTUR LORENS
ZAKŁAD IMPLANTÓW I PERCEPCJI SŁUCHOWEJ
KLINIKA REHABILITACJI
I N S TY T U T F I Z JO L O G I I I PAT O L O G I I S ŁUC H U
42
/
SŁYSZĘ
/
MAJ
/
CZERWIEC
/
2014
C
elem dwuletniego programu jest
„kompensacja utraconej funkcji
biologicznej ślimaka, za pośrednictwem stymulacji elektrycznej nerwu słuchowego prowadzonej przez
część wewnętrzną systemu implantu oraz
oddziaływanie na funkcje ośrodkowego
układu nerwowego z uwzględnieniem aktywnego zaangażowania pacjenta w rehabilitację słuchową. Cel ten jest realizowany w zależności od indywidualnych
predyspozycji/potencjału pacjenta”. Co
kryje się pod tym stwierdzeniem?
Przez 24 miesiące rehabilitacji słuchu
nic nie dzieje się przypadkowo. Każda konsultacja w Zakładzie Implantów i Percepcji Słuchowej przebiega według starannie
przygotowanego schematu. Każda rozmowa ze specjalistą, test czy badanie są elementem systemu rehabilitacji medycznej,
jaki przygotowaliśmy zgodnie z zasadami
modelu zorientowanego na pacjenta (dokładniej pisaliśmy o tym w 1/2014 numerze „Słyszę”) i medycyny opartej na dowodach. Na podstawie naszego 20-letniego
doświadczenia z pacjentami implantowanymi oraz zgodnie z najnowszymi doniesieniami naukowymi ze świata opracowaliśmy wysokospecjalistyczne procedury,
którym poddawani są wszyscy pacjenci.
Co nie oznacza, że wszystkim proponuje- •
• my taki sam sposób rehabilitacji. Przeciwnie, staramy się dopasowywać ją do potrzeb oraz możliwości pacjenta.
Jest to niezwykle istotne, bo – co od początku staramy się uświadamiać naszym
pacjentom – nie wszystkie osoby implantowane mają takie same szanse na to, aby
nabyć umiejętność swobodnego słuchania
i rozumienia. To, że Pan Kowalski i Pan
Kwiatkowski mają wszczepiony taki sam
model implantu i byli operowani w tym samym czasie, nie znaczy, że rehabilitacja słuchu będzie przebiegała u nich jednakowo
szybko i u obydwu zakończy się ona pełnym sukcesem. U jednego z nich jej efek
efekty mogą okazać się w pełni satysfakcjonujące, natomiast u drugiego postęp może być
umiarkowany albo nawet niewielki. Aby
rehabilitacja była jak najbardziej skuteczna, na etapie aktywacji musimy trzymać się
przemyślanego planu działania.
Co to jest aktywacja?
Aktywacja systemu implantu ślimakowego jest kolejnym etapem procesu rehabilitacji medycznej, która rozpoczyna się
już w chwili diagnostyki. Dla osób implantowanych jest to kluczowy termin. Jego
zrozumienie uruchamia bowiem taki sposób myślenia pacjenta, który zwiększa
szanse na osiągnięcie celu, jakim jest dobre słyszenie i rozumienie oraz sprawne
funkcjonowania we współczesnym społeczeństwie informacyjnym.
Światowa Organizacja Zdrowia uznaje
rehabilitację medyczną za integralną część
nauk medycznych, która znajduje swoje
miejsce w organizacji służby zdrowia. Jak
wynika z najnowszej definicji, „rehabilitacja ma na celu zmniejszenie niepełnosprawności, wynikających z dysfunkcji
układów, a więc poprawę stanu psychofizycznego chorego, ogólnie mówiąc jakości życia i – co za tym idzie – reintegrację
osób niepełnosprawnych w środowisku”.
To cel, który można osiągnąć tylko jedną
drogą – sterując neurofizjologicznymi procesami, które są odpowiedzialne za odzyskanie utraconej funkcji. W przypadku rehabilitacji słuchu trzeba pokierować tymi
Diagnostyka
procesami w taki sposób, aby pacjent, który nie słyszy dobrze albo wcale, zaczął odbierać i rozumieć dźwięki. Rehabilitacja
słuchu sprowadza się zatem do oddziaływania na ośrodkowy układ nerwowy.
Ośrodkowy układ nerwowy to fenomen w organizmie. Jak podkreśla się w literaturze naukowej, „jest systemem o najwyższym stopniu rozwoju dojrzałości
komórkowej i organizacji funkcjonalnej,
chanizmach: kompensacji, regeneracji
i adaptacji, z czego najważniejszy wydaje
się ten pierwszy.
Kompensacja – zgodnie z definicją – to
„zdolność odtwarzania utraconych funk
funkcji przez pracę odpowiedzialnego za nią,
lecz częściowo utraconego narządu. To
zdolność wrodzona wszystkich żywych
organizmów. W każdym bowiem organizmie istnieją siły przeciwstawne odchyle-
Implant słuchowy przekazuje do mózgu
jedynie fragmenty informacji o dźwięku.
Mózg musi wygenerować z nich czysty,
rozpoznawalny dźwięk.
obdarzonym zdolnością reagowania na
bodźce z otoczenia zewnętrznego, jak
również na bodźce wewnętrzne o stanie
psychofizycznym organizmu, odgrywa on
nadrzędną rolę nad funkcjami układów
wewnętrznych, wyższymi czynnościami
psychicznymi, przemianą materii oraz narządami ruchu”. Co jednak dla rehabilitacji jest najważniejsze, ośrodkowy układ
nerwowy ma zdolności odtwórcze. Pod
wpływem bodźców z otoczenia powstają
w nim całkiem nowe połączenia między
komórkami nerwowymi albo też uruchamiane są połączenia zastępcze dla połączeń neuronalnych, które dotychczas nie
funkcjonowały. Ta szczególna właściwość
nazywana jest plastycznością i decyduje
o tym, że zmniejszenie skutków uszkodzeń,
do których z różnych przyczyn może dochodzić w obrębie tego układu, m.in. tych
jego częściach, które odpowiadają za słuch,
jest możliwe! Tę właściwość wykorzystujemy w rehabilitacji pacjentów po wszczepieniu implantu ślimakowego.
Po aktywacji systemu implantu ślimakowego pacjent zaczyna odbierać dźwięki, których wcześniej nie słyszał wcale albo przynajmniej przez jakiś czas. W tym
momencie zaczyna się skomplikowany
proces przebudowy ośrodkowego układu
nerwowego. Jest on oparty na trzech me-
Wsparcie
i Edukacja
Diagnostyka
– ciąg dalszy
niu funkcji od normy. Mobilizacja ich następuje przez zadziałanie odpowiednich
bodźców fizycznych”. Jak mechanizm
kompensacji działa w przypadku układu
słuchowego? Wszczepiając implant ślimakowy, częściowo naprawiamy narząd słuchu. Tym samym zmuszamy ośrodkowy
układ nerwowy do tego, aby wykorzysty
wykorzystywał nowe informacje dźwiękowe. Te informacje – z czego nie wszyscy zdają sobie
sprawę – nie są, niestety, kompletne. Implant nie jest bowiem urządzeniem tak doskonałym jak ludzkie ucho i przekazuje do
mózgu tylko fragmenty informacji dźwiękowych. Mózg ma za zadanie skompensować te braki – przetworzyć niekompletną
informację tak, aby wygenerować z niej czy
czysty, rozpoznawalny dźwięk. To niezwykle
skomplikowany proces, którego przebieg
nie do końca
ca sobie uświadamiamy. Odby
Odbywa się podkorowo, w strukturach starszych
ewolucyjnie od kory mózgowej. W tych częściach mózgu miliardy komórek nerwowych dokonują „obróbki” informacji docierających dzięki implantowi, przygotowując
informację, która ostatecznie zostanie przekazana do kory mózgu. A dokładniej tych
jej części, która nadaje sygnałom dźwiękowym określone znaczenie.
„Kompensacja dokonuje się na drodze
długotrwałego pobudzania sygnałami z ob- •
Programowanie
Edukacja
Pięć etapów procesu aktywacji.
SŁYSZĘ
/
MAJ
/
CZERWIEC
/
2014
/
43
KLINIKA
• wodu, wyzwalanymi w procesie treningu”,
wynika z ogólnej definicji. Ten trening zaczyna się w chwili włączenia procesora mowy, kiedy do pacjenta zaczynają docierać
pierwsze dźwięki. Dalszy jego przebieg został starannie przez nas opracowany poprzez przygotowanie kolejnych ustawień
procesora mowy tak, aby stymulować mózg
do tworzenia nowych połączeń nerwowych
w różnych jego obszarach. Na tym właśnie
nie już samodzielnie po ustalonym czasie
„przechodzić” na kolejny program po to,
aby zastosować odpowiednio dobrane
bodźce fizyczne stymulujące przebieg pożądanych procesów w obrębie ośrodkowego
układu nerwowego. Jednakże pierwsza
wizyta w Zakładzie Implantów i Percepcji Słuchowej – wbrew wyobrażeniom wielu pacjentów – nie sprowadza się tylko do
włączenia i ustawienia procesora dźwięku.
Celem rehabilitacji jest przebudowa
sieci neuronalnych w obszarach mózgu
odpowiedzialnych za przetwarzanie dźwięków.
polega istota rehabilitacji medycznej.
Regeneracja, wymieniona jako jeden
z mechanizmów mających wpływ na przebieg rehabilitacji, wydaje się odgrywać
mniej ważną rolę niż kompensacja. Ludzki organizm ma ograniczone możliwości
do odradzania uszkodzonych albo utraconych narządów czy tkanek. Zdolności
regeneracyjne ma na przykład tkanka
chrzęstna czy mięśniowa. Dla układu słuchowego nie ma ona istotnego znaczenia,
chociaż faktem jest, że pod wpływem nowych bodźców dźwiękowych niektóre połączenia nerwowe mogą się regenerować.
W procesie rehabilitacji ważny jest
wreszcie trzeci mechanizm – adaptacja.
Jak mówi definicja, termin ten oznacza
„przystosowanie człowieka do ograniczonej czy zmniejszonej sprawności narządów”. Pacjent implantowany musi brać
pod uwagę, że w pewnych warunkach, np.
w hałasie czy szumie, jego sprawność słuchowa nie będzie idealna. Mimo dobrej
kompensacji może mieć np. kłopoty z rozumieniem mowy. Ważne jest więc, aby
wypracował takie sposoby, dzięki którym
nawet w takich warunkach będzie mógł
skutecznie komunikować się z innymi.
Reasumując, celem rehabilitacji medycznej jest przebudowa sieci neuronalnych w części ośrodkowego układu
nerwowego odpowiedzialnej za przetwarzanie dźwięków. Naszym zaś zadaniem jest takie zaprogramowanie procesora dźwięku, aby w jak największym stopniu
wspomóc trzy wymienione wyżej procesy
– kompensacji, regeneracji i adaptacji. Realizuje się to najczęściej poprzez wgranie
do procesora dźwięku programów
różniących się parametrami stymulacji
elektrycznej nerwu słuchowego prowadzonej przez implant. Pacjent ma za zada44
/
SŁYSZĘ
/
MAJ
/
CZERWIEC
/
2014
Już na etapie aktywacji ogromną wagę
przywiązujemy do cech i potrzeb pacjenta. Staramy się go jak najlepiej poznać po
to, aby udzielić mu niezbędnego wsparcia.
Nie tylko z obserwacji specjalistów, lecz
także z badań naukowych wynika bowiem,
że motywacja, siła woli, wewnętrzna mobilizacja wzmacniają mechanizmy kompensacyjne, a zatem rzutują na przebieg
i efekty całego procesu rehabilitacyjnego.
Innych korzyści można spodziewać się na
przykład w przypadku pacjenta z dużym
ubytkiem słuchu, który bardzo chce słyszeć jak dawniej i aby osiągnąć ten cel, gotów jest ciężko pracować, innych zaś
w przypadku osoby z takim samym problemem, ale mniej zdeterminowanej, która chciałaby wprawdzie lepiej słyszeć, ale
nie ma tyle samozaparcia, aby systematycznie przeprowadzać zalecane treningi słuchowe. Pierwszy z pacjentów może mieć
zdecydowanie większy zysk z wszczepionego implantu i osiągnąć pełne rozumienie mowy, podczas gdy drugi – nabyć tę
umiejętność tylko w pewnym stopniu.
Jaki potencjał ma pacjent?
Rozpoczynając aktywację, staramy się określić ogólny potencjał, jakim dysponuje pacjent już na starcie procesu rehabilitacyjnego. Oczywiście, dla postępu rehabilitacji
ogromne znaczenie mają czynniki biologiczne – istotna jest przyczyna uszkodzenia słuchu, etiologia choroby, ogólny stan
zdrowia pacjenta, ale także wiek, w którym
pojawił się niedosłuch. Istotne jest, czy pacjent nosił aparat słuchowy i jakie miał z niego korzyści. Zasadniczo, im krótszy czas,
w którym pacjent pozostawał w świecie ciszy, tym lepszych efektów możemy się spodziewać. Mózg łatwiej będzie uczył się bowiem brzmienia i „znaczenia” dźwięków,
które docierają do niego dzięki wszczepionemu systemowi implantu ślimakowego.
Czas ma szczególne znaczenie w przypadku dzieci. Prowadzone prace naukowo-badawcze i doświadczenia wiodących
ośrodków wykazały, że wczesne implantowanie stwarza dzieciom warunki pełniejszego rozwoju mowy. Badania w zakresie
neurofizjologii wykazują, że optymalna faza rozwoju funkcji słuchowej i rozwoju
mowy dotyczy pierwszych dwóch lat życia dziecka. Dojrzewanie centralnej drogi słuchowej rozpoczyna się już w okresie
życia płodowego, zaś po urodzeniu narząd
słuchu nadal doskonali swą funkcję pod
wpływem bodźców zewnętrznych. W tym
okresie rozwijają się struktury nerwowe
odpowiedzialne za rozwój słownictwa oraz
następuje opanowanie reguł gramatycznych języka. Zatem zasadne jest wczesne
zastosowanie implantów ślimakowych,
które umożliwią wykształcenie się mózgowej sprawności słyszenia w okresie największej plastyczności mózgu i w konsekwencji rozwój mowy zbliżony do etapów
rozwoju mowy dziecka ze słuchem prawidłowym.
Jest jednak jeszcze jeden element, który decyduje o efektach rehabilitacji medycznej – chodzi o nastawienie pacjenta
i jego chęć włączenia się w ten proces. Istotne jest, na ile radzi on sobie w niełatwej sytuacji życiowej, czy jest z natury otwarty
i gotowy na nowe wyzwania. Ważne są jego priorytety, potrzeby i oczekiwania. Długo zastanawialiśmy się, jak – w ograniczonym czasie przeznaczonym na konsultacje
– uzyskać jak najwięcej informacji o pacjencie, dzięki którym będziemy mogli zindywidualizować proces rehabilitacji. Ostatecznie udało nam się stworzyć narzędzia
i wyselekcjonować testy psychometryczne, dzięki którym jesteśmy w stanie odkryć
słabsze i mocniejsze strony pacjenta i zorientować się, w jakich obszarach wymaga on wsparcia i pomocy.
Tuż po operacji pacjenci otrzymują
oprócz instrukcji obsługi procesora dźwięku także serię specjalnie przygotowanych
ankiet, które po wypełnieniu zwracają
nam podczas pierwszego spotkania w ramach programu rozpoczętego w Zakładzie Implantów i Percepcji Słuchowej.
Dialog z pacjentem (a w przypadku małych dzieci z ich rodzicami) rozpoczynamy od analizy odpowiedzi na zestaw specjalnie przygotowanych pytań, dzięki
któremu jesteśmy w stanie zorientować
się, jak silna jest u pacjenta potrzeba po- •
• prawy słuchu i do jakiego wysiłku jest on
zdolny, aby tę poprawę osiągnąć. Osoba
implantowana nie odpowiada na te pytania wprost, lecz zaznacza odpowiedzi na
odcinku, którego końce oznaczają skrajnie różne odpowiedzi. Pacjent pytany na
przykład, na ile przygotowany jest do obsługi procesora dźwięku, może postawić
punkt w połowie odcinka, co oznacza, że
niedokładnie przeczytał instrukcję i ma
obawy, czy będzie potrafił obsłużyć urządzenie. Z kolei rodziców implantowanych
dzieci, pytamy, czy – ich zdaniem – mają
wpływ na to, by dziecko nosiło procesor.
Dzięki temu wiemy, na ile czują się bezradni wobec sytuacji, w jakiej znalazło się
ich dziecko. Na podstawie analizy zaznaczonych odpowiedzi pedagog albo surdologopeda, który jest członkiem interdyscyplinarnego zespołu Zakładu Implantów
i Percepcji Słuchowej, określa, na ile pacjent (albo rodzic implantowanego dziecka) jest gotowy do tego, aby rozpocząć
proces rehabilitacji i czy jest w stanie dostatecznie się w niego zaangażować.
Test pozwala zorientować się specjaliście, w jaki sposób pacjent/rodzic postrzega sytuację, w jakiej się znalazł. Na ile pewnie, spokojnie i kompetentnie czuje się
w konfrontacji z zadaniami, jakie narzuca na niego procedura aktywacji systemu
implantu. Dzięki takiej wiedzy specjalista
może przekazać pacjentowi pakiet nie-
PRZYKŁADOWY
PLAN WIZYT
PACJENTA
W ZAKŁADZIE
IMPLANTÓW
I PERCEPCJI
SŁUCHOWEJ
W KAJETANACH
zbędnych informacji, okazać lepsze zrozumienie dla jego obaw i wątpliwości czy
wyeksponować pozytywne strony sytuacji, jeśli pacjent nadmiernie koncentruje
się na swoich lękach i obawach.
Kolejne narzędzie to zestaw czterech
pytań, których celem jest określenie oczekiwań pacjenta. Jednym z najważniejszych jest pytanie o powody decyzji dotyczącej wszczepienia implantu. W wielu
śli tylko o ułatwieniach związanych z poprawą słyszenia. Zapominają, że implant
jest tylko protezą i nie zapewnia tak doskonałego słyszenia jak zdrowe ucho. Zanim więc przejdziemy do dalszych etapów
aktywacji, musimy przypomnieć im o tym.
Dzięki tym pytaniom możemy zatem dowiedzieć się, którzy z naszych pacjentów
rozpoczynają rehabilitację z realnymi,
a którzy z nierealnymi oczekiwaniami.
O efektach rehabilitacji decyduje w dużej
mierze pozytywne nastawienie pacjenta
i jego chęć włączenia się w ten proces.
przypadkach właśnie na tym etapie wychodzi na jaw, że pacjenci oczekują tych
samych wyników leczenia, jakie osiągnięto u innych. Jedna z mam powiedziała
nam: „zdecydowałam się na wszczepienie implantu synowi, bo ma kolegę w klasie, który po takiej operacji bardzo dobrze
słyszy”. Mama małego pacjenta nie wzięła jednak pod uwagę tego, że kolega miał
zupełnie inny problem ze słuchem niż jej
syn. I że mierzyła potencjał syna miarą,
która pasowała do innego dziecka.
Na tym etapie najbardziej zaskakujące
dla pacjentów jest pytanie o ograniczenia,
jakie mogą pojawić się w życiu użytkownika implantu. Większość pacjentów my-
Dzięki szczerej rozmowie ze specjalistą
jeszcze przed podłączeniem procesora tacy pacjenci mogą później uniknąć wielu
rozczarowań.
Kolejne narzędzie zostało wdrożone
w Zakładzie Implantów i Percepcji Słuchowej po to, aby omówić z pacjentem następny istotny temat – trudności, z jakimi
być może będzie musiał się zmierzyć podczas rehabilitacji, i jego gotowość na zmiany. Jest to schemat, który obrazuje siedem
etapów, jakie przechodzi osoba mająca
problemy ze słuchem, zanim na trwałe
wprowadzi tak istotną zmianę w swoim
życiu, jaką jest noszenie protezy i doświadczanie trudności związanych z ada- •
Interwał:
Cel:
Aktywacja
Przygotowanie pacjenta do czynnego i świadomego udziału
w procesie rehabilitacji medycznej. Rozpoczęcie oddziaływania na
Ośrodkowy Układ Nerwowy (OUN) za pomocą stymulacji elektrycznej
poprzez włączenie i odpowiednie zaprogramowanie systemu implantu
ślimakowego.
ok. 1 miesiąc
od aktywacji
Weryfikacja realizacji zaleceń udzielonych pacjentowi. Kontynuacja
oddziaływania na Ośrodkowy Układ Nerwowy (OUN) poprzez
programowanie procesora dźwięku w celu odpowiedniego doboru
bodźców fizycznych.
ok. 5 miesięcy
od aktywacji
Pogłębiona diagnostyka elektrycznie stymulowanego układu
słuchowego w celu optymalizacji programów procesora dźwięku.
ok. 9 miesięcy
od aktywacji
Wstępna ocena skuteczności rehabilitacji medycznej. Kontynuacja
diagnostyki i optymalizacji programów procesora dźwięku.
ok. 14 miesięcy
od aktywacji
Ocena realizacji indywidualnych celów pacjenta związanych
z użytkowaniem systemu implantu ślimakowego. Doradztwo w zakresie
doboru optymalnych strategii komunikacyjnych.
ok. 24 miesiące
od aktywacji
Odległa ocena skuteczności rehabilitacji medycznej.
Ostateczna weryfikacja ustawień procesora dźwięku i finalizacja
dwuletniego okresu rehabilitacji medycznej.
SŁYSZĘ
/
MAJ
/
CZERWIEC
/
2014
/
45
KLINIKA
• ptacją do nowych wrażeń słuchowych.
Narzędzie to składa się z pięciu zdań,
z których każde odnosi się do innego z tych
etapów – od braku gotowości do zmiany,
przez rozważanie przez pacjenta wprowadzenia zmiany w swoje życie, wzrastającą potrzebę zmiany, aż po dokonanie
wyboru i przekonanie o jego słuszności.
Zależnie od tego, na jakim etapie jest pacjent, wymaga odmiennego podejścia.
jak najlepiej przygotowani do programowania i aktywacji procesora dźwięku. To
moment, z którym wiążą się ogromne
emocje – pacjent może nareszcie usłyszeć nowe dźwięki. To jednak także moment, w którym staje się on współodpowiedzialny za przebieg dalszej rehabilitacji. Świadomość tego faktu jest niezwykle ważna – motywuje bowiem pacjenta do wywiązywania się z zadań
Po aktywacji pacjent ma za zadanie nosić
procesor dźwięku i zmieniać programy
zgodnie z zaleceniami specjalistów.
Z osobą, która oczekuje dobrego słyszenia, ale jednocześnie nie jest gotowa na
wysiłek i trudności związane z rehabilitacją słuchu, specjalista rozmawia na temat dokonanego wyboru i dostarcza niezbędnych informacji o metodzie leczenia.
Jeśli pacjent odczuwa potrzebę zmian
i jest już po części przygotowany do wprowadzenia zmian w swoim życiu, specjalista przygotowuje go do tego zadania. Jeśli natomiast okazuje się, że pacjent
całkowicie dojrzał już do czekających go
zmian – specjaliście pozostaje tylko
utwierdzenie go w przekonaniu o słuszności dokonanego wyboru. To niezwykle
ważne. Utwierdzenie w przekonaniu o konieczności zmian oznacza bowiem, że pacjent nie cofnie się z raz wybranej drogi,
a w obliczu trudności nie zwątpi w sens
rozpoczętej rehabilitacji.
Wystarczy tylko słuchać
Udzielając wsparcia, jednocześnie edukujemy pacjentów, starając się, aby byli
PACJENT
W DOBRYCH
RĘKACH
46
/
SŁYSZĘ
/
MAJ
/
narzuconych procedurą dopasowania implantu. Tak więc od chwili włączenia procesora czeka go przynajmniej dwuletnia
rehabilitacja medyczna, która nie zawsze
– co trzeba zaznaczyć – przynosi szybkie
i spektakularne efekty. Niezbędna bowiem
do rozróżniania nowych dźwięków i rozumienia mowy jest przebudowa połączeń sieci neuronalnych w mózgu, a ten
proces następuje powoli i tylko wtedy,
gdy będziemy stale dostarczać korze słuchowej nowych i najczęściej na początku niezbyt przyjemnie odbieranych
dźwięków.
Pierwsze tony słyszane dzięki procesorowi dźwięku mogą wydawać się dziwne, czasem nawet dokuczliwe. Przede
wszystkim jednak są niezrozumiałe. Niektórzy pacjenci nie kryją rozczarowania,
proszą wtedy o „podkręcenie” procesora. Sądzą, że nie rozumieją dźwięków, bo
są one za ciche. Nic bardziej mylnego.
Mózg nie skompensował jeszcze ubytków w informacji i nie umie jeszcze ra-
dzić sobie z nowymi dźwiękami. Ten proces wymaga czasu i odpowiedniej
stymulacji. Dlatego do procesora wgrywamy programy, których parametry (dobrane na podstawie przeprowadzonych
pomiarów i badań diagnostycznych)
w określony sposób oddziałują na ośrodkowy układ nerwowy. Na miejscu włączamy pierwszy z programów i zalecamy
pacjentowi, aby po powrocie do domu
według zaleceń przełączał procesor
dźwięku na kolejny program. Ale nic na
siłę. Jeśli pacjent czuje zbyt duży dyskomfort (może mieć nawet zawroty głowy), to pozostaje na poprzednio akceptowanym programie aż do czasu, kiedy
ośrodkowy układ nerwowy będzie w stanie przyjąć kolejne bodźce.
Tak więc po aktywacji pacjent ma podstawowe zadanie – systematycznie nosić
procesor dźwięku i zmieniać programy.
Dodatkowo zalecamy, aby w ciągu kilku
najbliższych tygodni wypełnił tzw. kartę
dźwięków – z obszernej listy dźwięków
(np. szum płynącej wody, stukot obcasów,
warkot samochodów) wybierał te, które
usłyszał. Dodatkowo ma zaznaczyć, czy
były dla niego nieprzyjemne. Znamienne,
że w procesie rehabilitacyjnym nie mierzymy poziomu przyjemności, jaką daje
słuchanie, ale związany z nim ewentualny dyskomfort. Właśnie poznanie jego poziomu pozwala w dużej mierze na precyzyjne dobranie odpowiedniego na danym
etapie przemian „oddziaływania” na
ośrodkowy układ nerwowy. Ta ocena ma
jednak miejsce dopiero podczas kolejnej
wizyty w Zakładzie Implantów i Percepcji Słuchowej. O kolejnych krokach w nauce słuchania i rozumienia napiszemy
w następnym numerze „Słyszę”. •
Jeden specjalista to za mało, aby zapewnić pacjen-
które mogą utrudniać proces rehabilitacyjny. Wytycza
towi właściwą opiekę w trakcie rehabilitacji słucho-
te obszary, w których pacjent potrzebuje wsparcia i sta-
wej. Dlatego zespół Zakładu Implantów i Percepcji
ra się go udzielić w trakcie kolejnych spotkań.
Słuchowej jest interdyscyplinarny. W jego skład
Pedagog przekazuje zalecenia dotyczące treningu
wchodzą inżynierowie kliniczni, psycholodzy, peda-
słuchowego, uświadamiając jednocześnie, jak wiele
godzy i surdologopedzi. Każdy specjalista ma w pra-
zależy od zaangażowania pacjenta (wsparcie). Dobie-
cy z pacjentem nieco inne zadania.
ra parametry stymulacji elektrycznej do możliwości
Inżynier kliniczny ocenia funkcjonowanie implan-
drogi słuchowej i możliwości pacjenta.
tu, wybiera sposób przetwarzania sygnału, analizuje
Surdologopeda zapewnia pacjentowi fachową po-
i interpretuje wyniki pomiarów potencjałów czynno-
moc w rozwijaniu sprawności językowej. Koryguje
ściowych.
zniekształcane przez niego dźwięki. Uczy mówić i ro-
Psycholog analizuje wyniki ankiet wypełnianych przez
zumieć słowa, zdania i wyrażenia. Dobiera parame-
pacjenta i tworzy na ich podstawie profil psychologicz-
try stymulacji elektrycznej do zmieniających się z cza-
ny pacjenta. Ocenia jego mocne strony oraz te cechy,
sem potrzeb drogi słuchowej.
CZERWIEC
/
2014