SPIS TREŚCI - CONTENS Wojciech Radecki: Ochrona środowiska

SPIS TREŚCI - CONTENS
Wojciech Radecki: Ochrona środowiska w europejskim prawie karnym. Część I . Droga do
dyrektywy wspólnotowej – Environmental protection in the European criminal law. Part I.
The way to the Community Directive. 293
Anna Lemańska: Filozofia przyrody jako podstawa dla sozologii – The philosophy of nature
as the principle of sozology. 297
Dorota Burchart–Korol: Zastosowanie oceny cyklu życia (LCA) w analizie procesów
przemysłowych – Life Cycle Assessment (LCA) application in industrial processes analyses.
300
Bożena Gajdzik: Analiza porównawcza stanu i ochrony środowiska na przykładzie
podregionów województwa śląskiego wprowadzeniem do benchmarkingu ekologicznego –
Comparative analysis of environmental protection in subregions of Silesian voivodship as the
introduction to ecological benchmarking. 306
Adam Kowalak: Realizacja idei rozwoju zrównoważonego w podstawie programowej dla II i
III etapu kształcenia – The realization of the sustainable development idea in the program
principles for the 2 and 3 stage of the education. 313
Jan Kuś: Rolnictwo ekologiczne w Europie i w Polsce – Environmental agriculture in Europe
and in Poland. 318
Artur Michałowski: Energetyczne usługi środowiska – Energetic services of the
environment. 323
Informacje – Information
67% recyclingu alu-puszek w 2008 roku – 67% of alu-tins recycled by 2008. 292
OTOP - Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków – Polish Society of Birds Protection.
312
Jesienne pożegnanie ptaków – Autumn farewell to the birds. 312
Przeliczyliśmy odlatujące ptaki – We have counted the flying off birds. 312
Zrównoważona gospodarka oparta na wiedzy – Knowledge based sustainable economy. 329
Dostęp do technologii i wiedzy w zakresie Czystszej Produkcji w Europie Centralnej –
Access to technologies and knowledge on cleaner production in Central Europe. 330
Łukasz Adamus: Budownictwo przyjazne dla zdrowia - usuwanie wyrobów zawierających
azbest z obiektów budowlanych – Green buildings; removal of asbestos containing materials
from buildings. 332
Dobrowolna certyfikacja usług usuwania z obiektów budowlanych wyrobów zawierających
azbest – Voluntary certification of services of asbestos containing materials removal from
buildings. 332
STRESZCZENIA – SUMMARIES
Wojciech Radecki: Ochrona środowiska w europejskim prawie karnym. Część I. Droga
do dyrektywy wspólnotowej. Dnia 19 listopada 2008 r. została wydana dyrektywa
Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/99/WE w sprawie ochrony środowiska poprzez
prawo karne. Celem czteroodcinkowego szkicu poświęconego dyrektywie jest przedstawienie
jej treści z uwagami oceniającymi stopień zgodności polskiego prawa karnego środowiska z
założeniami dyrektywy. Przedmiotem części pierwszej jest zaprezentowanie drogi od
Konwencji Strasburskiej z 4 listopada 1998 r., która nie weszła w życie, przez decyzję
ramową Rady z 27 stycznia 2003 r. i która została unieważniona przez Europejski Trybunał
Sprawiedliwości, do obowiązującej dyrektywy.
Anna Lemańska: Filozofia przyrody jako podstawa dla sozologii. W artykule uzasadnia się,
że filozofia przyrody stanowi jeden z filarów, na których można się oprzeć, poszukując
podstaw aksjologicznych dla działań podejmowanych w celu ochrony środowiska. Takich
fundamentów nie mogą dostarczyć same nauki przyrodnicze, gdyż metoda eksperymentalna
nie dopuszcza możliwości dokonywania wartościowań. W ramach filozofii przyrody można
też próbować poszukiwać rozwiązań unikających skrajności zarówno antropocentryzmu, jak i
biocentryzmu.
Dorota Burchart–Korol: Zastosowanie oceny cyklu życia (LCA) w analizie procesów
przemysłowych. W pracy przedstawiono technikę zarządzania środowiskowego – ocenę
cyklu życia (LCA – Life Cycle Assessment). Podstawą LCA jest wykonanie bilansu
ekologicznego. Jego celem jest ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko w
poszczególnych fazach wytwarzania, eksploatacji i likwidacji poużytkowej wyrobu. Aspekty
oddziaływania na środowisko są integralnym elementem ekobilansu i jednym z etapów LCA.
W hutnictwie żelaza i stali ocenę oddziaływania na środowisko prowadzi się uwzględniając
najważniejsze kategorie wpływu na środowisko – efekt cieplarniany i zużycie energii, dlatego
w tej branży prowadzi się badania w celu ograniczenia emisji CO2. ULCOS to przykład
pierwszego globalnego projektu Europejskiej Platformy Technologicznej Stali mającego
znacznie zmniejszyć emisje CO2. Jest to obecnie największe przedsięwzięcie na świecie. W
sektorze metalurgicznym analizy LCA wykonuje się w ramach Międzynarodowego Instytutu
Żelaza i Stali.
Bożena Gajdzik: Analiza porównawcza stanu i ochrony środowiska na przykładzie
podregionów województwa śląskiego wprowadzeniem do benchmarkingu ekologicznego.
Określenie „najlepszy w danej dziedzinie” jest coraz szerzej stosowane w celu opisania
różnych obszarów funkcyjnych firm sektora prywatnego i organizacji publicznych. W
niniejszym artykule przedstawiono wybrane zagadnienie dotyczące benchmarkingu w
kontekście ochrony środowiska. Zaproponowano definicyjne ujęcie benchmarkingu
ekologicznego oraz schemat postępowania w procesie jego realizacji. Wykonując studium
analityczne posłużono się danymi statystycznymi o stanie i ochronie środowiska podregionów
województwa śląskiego. Należy jednak podkreślić, że wykonana analiza stanowi jedynie
wprowadzenie do właściwego procesu benchmarkingowego.
Adam Kowalak: Realizacja idei rozwoju zrównoważonego w podstawie programowej dla
II i III etapu kształcenia. W polskim prawie oświatowym podstawa programowa określa,
obowiązujący na danym etapie edukacyjnym zestaw treści nauczania oraz umiejętności, które
muszą być uwzględnione w programach szkolnych w celu ujednolicenia kryteriów oceniania i
wymagań egzaminacyjnych. W artykule dokonano uproszczonej analizy nowej, mającej
obowiązywać od 1 września 2009r. „Podstawy programowej dla gimnazjów i szkół
ponadgimnazjalnych, których ukończenie umożliwia przystąpienie do egzaminu
maturalnego”, pod kątem obecności treści umożliwiających realizację idei zrównoważonego
rozwoju. Badałem również zgodność założeń podstawy programowej z Międzynarodową
Strategią Edukacji Środowiskowej, Polską Strategią Edukacji Ekologicznej oraz Strategią
Edukacji dla Zrównoważonego Rozwoju EKG ONZ. Analiza wykazała m.in., że nowa
podstawa programowa zawiera podstawowy zakres treści umożliwiających realizację założeń
zrównoważonego rozwoju głównie w ramach przedmiotów przyrodniczych – biologia,
geografia, chemia. W pozostałych przedmiotach problematyka ta została słabo
zasygnalizowana bądź też całkowicie pominięta. Nie uwzględnienie treści ekologicznych
w znacznej części przedmiotów decyduje o tym, że nowa Podstawa programowa pozostaje w
sprzeczności z omawianymi strategiami i w niewielkim stopniu umożliwia przygotowanie
społeczeństwa do realizacji koncepcji zrównoważonego rozwoju.
Jan Kuś: Rolnictwo ekologiczne w Europie i w Polsce. W pracy dokonano analizy, w ujęciu
regionalnym, liczby i wielkości gospodarstw ekologicznych, struktury użytkowania gruntów,
struktury zasiewów i obsady zwierząt w tych gospodarstwach. Do przygotowania
opracowania wykorzystano zbiór informacji Głównego Inspektoratu Jakości Handlowej
Artykułów Rolno–Spożywczych (GIJHAR–S) oraz publikowane dane GUS charakteryzujące
ogół certyfikowanych gospodarstw ekologicznych w Polsce. Wykazano duże regionalne
zróżnicowanie (liczba gospodarstwa, ich wielkość oraz areał użytków rolnych)
zainteresowania rolnictwem ekologicznym w Polsce. Pomimo dynamicznego rozwoju
rolnictwa ekologicznego po akcesji Polski do UE, to w2007r. tylko niespełna 2% UR kraju
wykorzystywało rolnictwo ekologiczne, przy średniej dla UE (27 państw) wynoszącej 4,1%.
Artur Michałowski: Energetyczne usługi środowiska. W dotychczasowej teorii i praktyce
gospodarczej nie dostrzegano problemu niedostatecznego rozpoznania problematyki usług
środowiska, które między innymi dostarczają strumienie materii, energii i informacji
niezbędne dla zrównoważonego rozwoju społeczno–gospodarczego. W nauce nie kwestionuje
się tego, że makrosystem środowisko–społeczeństwo–gospodarka funkcjonuje dzięki
przepływom materii, energii i informacji. W teorii ekonomii najlepiej rozpoznany jest tylko
problem przepływu dóbr środowiska i w zasadzie na jego podstawie konstruuje się wszelkie
teorie ekonomii środowiska i zasobów naturalnych. Poza głębszymi rozważaniami
ekonomicznymi pozostają walory i usługi środowiska. W rzeczywistości dopiero dogłębne
rozpoznanie roli usług środowiska w gospodarce w świetle koncepcji zrównoważonego
rozwoju i wyzwań jakie stawia gospodarka oparta na wiedzy pozwoli zweryfikować
dotychczasowy zakres analizy ekonomicznej relacji środowisko–gospodarka–społeczeństwo i
opracować rekomendacje jej doskonalenia. W niniejszym opracowaniu autor przyjął
następująca definicję usług środowiska: są to procesy ekologiczne, które prowadzą do
zmniejszenia się entropii w makrosystemie społeczeństwo-gospodarka-środowisko.
Rozwinięcie problematyki energetycznych usług środowiska w teorii ekonomii wiąże się z
uwzględnieniem przesłanek wynikających z termodynamiki systemów fizycznych i
dynamicznej równowagi ekosystemów. Pierwsza grupa przesłanek wykazuje, że część praw
ekonomicznych i zależności leżących u podstaw modeli ekonomicznych jest niezgodna z
prawami termodynamiki (entropii). W obrębie drugiej grupy znajduje się stwierdzenie, że
dynamika ekosystemów zależy od skali zjawiska oraz, że reakcje koewolucyjne i sukcesyjne
nie mają charakteru liniowego, to znaczy że małe zmiany adaptacyjne lub relatywnie małe
zakłócenia zewnętrzne mogą być przyczyną potężnych przekształceń. Zmiany energetycznych
usług środowiska wpływają na system środowiska przyrodniczego, więc i na systemy
społeczne i gospodarcze. Należy stwierdzić, że problematyka ich zachowania niesie dla teorii
ekonomii i praktyki zarządzania środowiskiem wiele konsekwencji.
SUMMARIES
Wojciech Radecki: Environmental protection in the European criminal law. Part I. The
way to the Community Directive. On 19 November 2008 the European Parliament and the
Council issued Directive 2008/99/EC on the protection of the environment through criminal
law. The four–part outline devoted to this Directive is aimed at presenting its content along
with some comments assessing the consistence level of the Directive’s provisions with the
Polish criminal environmental law. Part I from the series addresses the way from the
Strasbourg Convention of 4 November 1998, which has not been enforced, through the
framework decision of the Council of 27 January 2003 which has been invalidated by the
European Tribunal of Justice up to the current Directive.
Anna Lemańska: The philosophy of nature as the principle of sozology. The article presents
a justification that the philosophy of nature is one of the pillars which can be used as a support
while seeking the axiological foundations for the actions undertaken for environmental
protection. These foundations cannot be solely provided by the natural sciences as the
experimental method does not allow making valuations. The framework of the philosophy of
nature enables making attempts to find solutions which avoid extremes of both
anthropocentrism and biocentrism.
Dorota Burchart–Korol: Life Cycle Assessment (LCA) application in industrial processes
analyses. The work is presented Life Cycle Assessment LCA. LCA is an environmental
assessment tool for evaluation of impacts that a product or process has on the environment
over the entire period of its life – from the extraction of the raw material from which it is
made, through the manufacturing, packaging and marketing processes, and the use, re–use
and maintenance of the product, and on to its eventual recycling or disposal as waste at the
end of its useful life. The environmental aspects are very important as all metallurgical
industries are burdensome to the environment. LCA study in steel industry is widely
developing in the world. ULCOS (Ultra Low CO2 Steelmaking) is today the largest endeavour
within the steel industry worldwide proactively looking for solutions to the threat of global
warming. LCA work within Worldsteel in steel industry.
Bożena Gajdzik: Comparative analysis of environmental protection in subregions of
Silesian voivodship as the introduction to ecological benchmarking. The phrase „the best
in the activity” is more and more used to describe the variety of functions realized by private
companies and public organizations. In the paper presents the some elements of
benchmarking in aspect of environmental protection. Moreover, the definition of ecological
benchmarking and the scheme of the process were presented in it. Realizing of the paper
author used statistical information about environmental protection in subregions of Silesian
voivodship. The realized analysis was only introduction to benchmarking process.
Adam Kowalak: The realization of the sustainable development idea in the program
principles for the 2nd and 3nd stage of the education. In the Polish education law the
program principles define, valid on the given education stage, education and skills package,
that have to be included in the school programs to unify the criteria of the assessment and
examination regulations. In this article I have done the simplified analysis of the new
“Program basis for the junior high school and high schools finishing of which gives the
possibility to take the matriculation exams”, which will be in force from the 1 of September
2009. The analysis was done from the point of view of the presence of the content giving the
possibility of the sustainable development idea realization. I have also studied the accordance
of the program basis’ guidelines with the International Strategy of the Environmental
Education, Polish Strategy of the Ecological Education and Education Strategy for the
Sustainable Development UNECE. The analysis have shown, that the new program basis
contains the basic range of matter giving the possibility of the sustainable development
realization mainly within the framework of the natural sciences – biology, geography,
chemistry. In other subjects this issues were poorly signalized or completely omitted. Not
complying the ecological matters in the considerable part of the subjects decides that the new
Program Basis is in the conflict with the aforementioned strategies and in the slight degree
gives the possibility to prepare the society to the realization of the sustainable development
conception.
Jan Kuś: Environmental agriculture in Europe and in Poland. The study presents the
results of an analysis carried out in a regional aspect concerning the number and size of
ecological farms, the land use structure, crops structure and animals bred in these farms. Data
from the Chief Inspection of the Trade Quality of Food and Agricultural Products (GIJHARS) and from the Main Statistics Office which characterize the certified ecological farms in
Poland were used. A large diversification of interest in environmental freindly farming
(number of farms, their size and area of arable land) in Poland has been showed. Despite a
dynamic development of ecological farming in Poland after the EU accession, in 2007 only
2% of Poland’s arable land was used for ecological agriculture at the average value on the
level of 4,1% for 27 EU Member States.
Artur Michałowski: Energetic services of the environment. The current economic
theory and practice do not seem to recognize sufficiently the issue of services offered by the
environment, which include provision of matter, energy and information streams necessary
for the sustainable social and economic development. The science does not call in question
the fact the environment–society–economy macrosystem functions thanks to the transfer of
matter, energy and information. The theory of economy has well recognised only the issue of
the environmental goods transfer which has become the corner stone for building all theories
of environmental economy and the natural environment. The qualities and services of the
environment are still out of scope of the deeper economic considerations. In reality however
only a thorough identification of the role played by the environmental services in the
economy taking the account of sustainable development and the challenges posed by the
knowledge–based economy shall allow for a verification of the up–to–date scope of the
economic analysis of the environment–economy–society relations and develop
recommendations for their improvement. In the study, by environmental services the author
understands ecological processes which lead to the reduction of entropy in the society–
economy–environment macrosystem. The development of the energetic services of the
environment in the theory of economy is associated with considering the premises resulting
from the thermodynamics of physical systems and the dynamic equilibrium of ecosystems.
The first group of premises shows that some of the economic laws and the dependencies being
foundations for economic models are incongruent with the thermodynamics laws (entropy).
The other group of premises includes a statement that the dynamics of ecosystems depends on
the scale of the phenomenon and that the co–evolution and succession reactions do not show a
linear character i.e. small adaptation changes or relatively small external interferences may
become reasons for large transformations. The changes of the energetic environment services
impact the system of the natural environment as well as social and economic systems.
Therefore it should be stated that the issue of their behaviour may bring a number of
consequences for the theory of economy and environmental management practice.