Warsztaty - Edupress

DZIELIMY SIE DOŚWIADCZENIAMI
Spotkanie ze sztuką
Warsztaty
arteterapeutyczne
Praca nadesłana na konkurs ogłoszony przez
redakcję „Życia Szkoły” pod hasłem „Jak
atrakcyjnie, bezpiecznie i pożytecznie spędzać
wolny czas”. Otrzymała pierwszą nagrodę.
n Grażyna Jezierska
N
ie jest wymagane żadne przygotowanie ani uzdolnienia plastyczne.
Wskazany jest strój luźny, niezobowiązujący, sportowy i obuwie na zmianę.
Środki pozawerbalne, jakimi posługuje
się sztuka, uświadamiają własne odczucia,
uczucia i emocje.
Trening umożliwia uczestnikom:
rozbudzanie kreatywności,
opanowanie zmęczenia,
kontrolę własnego ciała,
tworzenie przestrzeni do odpoczynku,
świadome wytłumienie lęku poprzez jego
przetwarzanie,
sprawdzenie, jakie bodźce mają wpływ
na wyobraźnię i wykonywane prace,
rozumienie siebie i innych,
możliwość lepszego funkcjonowania
w codzienności.
Materiały niezbędne do przeprowadzenia warsztatów /dla 20 uczestników/:
– magnetofon lub odtwarzacz CD /nagrania zabezpiecza prowadzący/,
– arkusze szarego papieru pakowego / 20
28
Sztuka służy porozumiewaniu się,
przemawia językiem zrozumiałym dla
większości ludzi bez względu na wiek,
wykształcenie, pochodzenie czy kolor
skóry. Sama w sobie podnosi poziom
jakości życia i leczy duszę.
szt., jeden arkusz dla każdego uczestnika/,
– papier biały /bloki rysunkowe format
A-3/ 5 szt.
– papier kserograficzny, format A-4, ryza,
– pastele tłuste, opakowania po 24, kolory
× 10 opakowań,
– ołówki miękkie w polewie, 20 szt.
– klej „wikol”,
– pędzle „szczeciniaki”,
– nożyczki 20 szt.
– sznurki bawełniane 40 m,
– taśma klejąca pakowa szeroka 5 szt.
– taśma dwustronna 3 szt.
– taśma przezroczysta 10 szt.
– gazety – makulatura – czarno-białe,
– cztery komplety mazaków kolorowych
/grube/.
Życie Szkoły
Uplastycznianie zachowań
Sztuka służy porozumiewaniu się, przemawia językiem zrozumiałym dla większości
ludzi bez względu na wiek, wykształcenie,
pochodzenie czy kolor skóry. Sama w sobie
podnosi poziom jakości życia i leczy duszę.
Pomaga określić nastrój, lęk, napięcie, obraz siebie, postawę wobec celów życiowych
czy zawodowych.
Sztukę traktuję jako twórczość artystyczną, w której istotny jest obiekt artystyczny.
Zawodowo rysuję, maluję i fotografuję. Pracuję w szkole, ucząc przedmiotów artystycznych.
Na potrzeby arteterapii sztuka ma dla
mnie szczególny charakter – właśnie terapeutyczny. Jest terapia przez sztukę, terapia
przez twórczość, twórcza terapia, która koncentruje się na procesach twórczych: działaniach artystycznych, medytacji, refleksji.
Akt twórczy angażuje wiele funkcji człowieka. Istotny jest wzajemny kontakt między ludźmi, kontakt z samym sobą i z otaczającą nas rzeczywistością. Środki
pozawerbalne, jakimi posługuje się sztuka,
uświadamiają nam odczucia, uczucia i emocje. Można pracować nad własnymi systemami sugestii, np. opanowaniem zmęczenia, kontrolą własnego ciała, stworzeniem
własnej przestrzeni do odpoczynku, świado-
Akt twórczy angażuje wiele funkcji
człowieka. Istotny jest wzajemny kontakt
między ludźmi, kontakt z samym sobą
i z otaczającą nas rzeczywistością.
mym wytłumieniem lęku poprzez jego przetwarzanie. Działania plastyczne uczą doświadczania sukcesu, mogą nawet przewartościowywać negatywne doświadczenia.
Każdy trening czy warsztaty arteterapeutyczne umożliwiają uczestnikom rozbudzenie kreatywności i stwarzają warunki
do ujawnienia potrzeby tworzenia. Działania
wydobywają siły i energię, które pomagają
we własnym rozwoju oraz poszukiwaniu motywacji. Dają możliwość zmiany sztywnych
przekonań. Otwierają na odmienne sposoby
widzenia świata, tolerancję oraz akceptację.
Ułatwiają rozwiązywanie konfliktów emocjonalnych i rozładowywanie napięć.
SCENARIUSZ ZAJEĆ
I. SZTUKA KOMUNIKOWANIA SIĘ
/autoprezentacja/
1. Poznajmy się
– podajemy dłonie i przedstawiamy się /patrzymy sobie w oczy/;
– podajemy dłonie i nie patrzymy w oczy,
skupiamy się na uścisku, w uścisku wyra-
Fot. autorki
6/2006
29
żamy siebie /czy jesteś osobą zdecydowaną, silną czy delikatną lub nieśmiałą?/;
– stoimy w kręgu i przedstawiamy się
w swój bardzo osobisty sposób, wykonujemy wizytówki – nalepki z informacją,
jak chcemy, żeby się do nas zwracano,
i umieszczamy na sobie w widocznym
miejscu;
– przedstawiamy się za pomocą dźwięku
bębenka.
Każdy trening czy warsztaty
arteterapeutyczne umożliwiają
uczestnikom rozbudzenie kreatywności
i stwarzają warunki do ujawnienia
potrzeby tworzenia. Działania
wydobywają siły i energię, które
pomagają we własnym rozwoju oraz
poszukiwaniu motywacji.
2. Moja kreska, mój kolor /interaktywne
rysowanie/
– siedzimy w kręgu, przed każdym leży biała kartka;
– każdy wybiera jedną kredkę, każdy innego koloru.
Polecenie:
– przyjrzyj się białej, prostokątnej kartce,
obejrzyj ją dokładnie, jej wielkość,
kształt, proporcje boków;
– zastanów się, jakie znaczenie ma dla Ciebie ten kształt?
– jak wpływa na Twoją psychikę?
– czy pobudza Cię do działania, czy może
uspokaja?
– może ten kształt jest Ci obojętny?
– przy użyciu jednego elementu graficznego – jednej kreski podziel tę płaszczyznę;
– ładniejsze? a może spokojniejsze? a może ważniejsze dla Ciebie?
– narysuj kreskę w takim miejscu, abyś
wziął odpowiedzialność za jej usytuowanie na płaszczyźnie, za jej podział;
– decyzja, jak podzielisz kartkę, to Twój
niepowtarzalny portret psychologiczny!
– oddaj kartkę najbliższemu partnerowi;
– przyjrzyj się otrzymanej kartce, czy zgadzasz się z decyzją poprzednika?
30
– możesz się nie zgadzać, ale nie możesz jej
zlikwidować;
– nanieś na tę kartkę swoją decyzję, swoją
kreskę, swój podział;
– na każdej następnej nanoś swoje uwagi,
pojedyncze kreski;
– wykonuj tak długo, aż powróci Twoja
kartka.
Prezentacja:
– rozkładamy prace na podłodze obok siebie;
– co dla kogo jest ważne, dobre, ładne?
– kto podejmował jakie decyzje i dlaczego?
– jaka kreska najlepiej oddałaby Twoją
osobowość?
3. Rysowanie kolorem muzyki
– leżymy na podłodze, słuchamy muzyki
/około 5 min./;
– rysujemy z muzyką to, co chcemy, co akurat w tej chwili myślimy;
– podnosimy się, oglądamy swój rysunek,
wybieramy w myślach fragment obrazu
najbardziej dla nas reprezentatywny;
– rysujemy ten fragment /istotę obrazu/
palcem na plecach partnera;
– partner rysuje swój obraz na naszych plecach;
– rysujemy na kartce papieru istotę otrzymanego komunikatu;
– wyrywamy wcześniej wybrany z własnej
pracy fragment obrazu;
– zestawiamy z obrazem wykonywanym
przez naszego partnera.
Prezentacja:
– porównujemy, dyskutujemy o zbieżnościach i przekłamaniach otrzymanych komunikatów.
4. Twój portret
– siadamy w parach /najlepiej, gdy osoby
się nie znają/ tyłem do siebie, dotykając
się plecami;
– po dłuższej chwili uspokojenia malujemy
obraz tego, co czujemy do naszego partnera /malujemy emocje/; nie pokazujemy
prac;
– udajemy się w parach na 10-minutowy
spacer;
– spacerujemy, rozmawiamy na tematy ogólne, nic nie mówimy o sobie;
Życie Szkoły
Fot. autorki
– po powrocie siadamy tyłem i rysujemy to,
co się między nami zdarzyło /emocje powstałe w wyniku wspólnego spaceru;
udajemy się na 10-minutowy spacer;
– spacerujemy, rozmawiamy tylko o sobie,
pytamy partnera o sprawy osobiste;
Prezentacja:
– przedstawiamy prace partnerowi, dyskutujemy o prawdzie i przekłamaniach;
– jak widzi Cię Twój partner? Jak widzisz
Ty siebie?
5. Mój portret
– jaki jesteś? kim jesteś? /rysujemy ręką,
którą na ogół nie rysujemy czy piszemy/.
Prezentacja:
– rozpoznaj emocje, portrety wyeksponowane blisko siebie;
– JA, jaki jestem / arkusz gazety, dłonie
do dyspozycji, bez użycia narzędzi/.
Prezentacja:
– pokaż siebie w dowolnym miejscu, dowolnej przestrzeni;
– taki jestem /sznurek o długości-wysokości
uczestnika/.
Prezentacja:
– pokaż siebie w dowolnym miejscu, w dowolnej przestrzeni.
6. Idealna grupa, my, tacy jesteśmy – tutaj jesteśmy
6/2006
Taki jestem
– rzeźby z papieru, modelowanie bez użycia narzędzi /można drzeć, gnieść, zginać,
dowolnie modelować/.
Prezentacja:
– tworzymy grupę w przestrzeni, każdy
znajduje miejsce dla siebie – swojej
rzeź by, szu ka dla sie bie wła ści we go
miejsca;
– co możemy robić, jak ustawić rzeźby, aby
powstała idealna grupa?
7. Taki chciałbym być
– narysuj portret swoich marzeń.
8. Taki nie chciałbym być
– narysuj swój portret oraz jakim nie
chciałbyś być.
Prezentacja:
– zestawiamy w parach portrety, porównujemy, zastanawiamy się.
9. ½ + ½, który portret jest prawdziwy?
– składamy kartkę papieru symetrycznie,
rysujemy połowę swojej twarzy;
– sąsiad dorysuje drugą połowę Twojej
twarzy, nie podglądając wizerunku wykonanego przez Ciebie.
Prezentacja:
– porównujemy wykonane wizerunki.
31
Fot. autorki
10. Moje nowe ja
– do dyspozycji mamy białą kartkę papieru
i sznurki.
Prezentacja:
– zestawiamy pierwsze i ostatnie portrety.
II. STROJENIE ZMYSŁÓW
1. Chodzenie
– pozycja wyjściowa – stanie;
– normalne chodzenie – normalne oglądanie;
– przyspieszone chodzenie;
– bardzo szybkie chodzenie;
– bardzo wolne chodzenie i bardzo wolne
oglądanie.
2. Jak chodzę?
– dostałeś pałkę i musisz powiedzieć o tym
rodzicom, wracasz do domu, jak idziesz?
– idziesz na pierwszą randkę!
– przejdź przez salę w sposób, który najbardziej Cię określa!
Zmiana podłoża:
– chodzimy po mchu, przez strumień górski, przez ulicę, na szkle, po błocie,
pod wiatr, sala, gdzie rozlano olej, sala
32
wyklejona gumą do żucia, sala pełna baniek mydlanych, leje deszcz;
podążanie za dźwiękiem:
– jedna osoba idzie po sali z bębenkiem,
grając na nim;
inni z zasłoniętymi oczami podążają
za nią; zmiany rytmów:
– poruszamy się; dostrajając ciało i sposób
chodzenia do słyszanych rytmów.
3. Jak siedzę?
Wyobraź sobie:
– dostałeś w szkole pałkę i musisz powiedzieć o tym rodzicom; jak siedzisz
na krześle podczas rozmowy?
– zdajesz egzamin, piszesz ważną klasówkę
i nic nie umiesz!
– jesteś dyrektorem dużej firmy i przyjmujesz ludzi do pracy;
– portret – tak siedzę /prezentacja/.
4. W jakim kolorze jesteś?
– w jakim kolorze się czujesz, wyraź siebie,
swoją osobowość, swój charakter jednokolorową plamą i zasłoń ją;
– inne osoby podchodzą i domalowują plamę: taki jesteś;
Życie Szkoły
Fot. autorki
Prezentacja:
– co wynika z tego zestawienia? co ta różnica oznacza?
5. Jak patrzę?
– podział na dwie grupy;
– różne instrukcje od prowadzącego: jedna osoba chodzi po sali i unika kontaktu wzrokowego ze wszystkimi, druga ze
wszech miar ten kontakt chce nawiązać;
– zamiana ról;
– rozmowa na temat: w jakiej roli każdy
czuł się dobrze, a w jakiej źle.
6. Maska
MASKA to zasłona na twarz lub część
twarzy.
Za MASKĄ jestem i nie jestem.
Jestem sobą albo mogę nie być sobą.
Za MASKĄ może być nam dobrze, ale
często nie jest dobrze.
Maska bez maski
– leżymy na plecach, nogi zgięte w kolanach, stopy dotykają podłogi;
– dłonie leżą na brzuchu, oddychamy spokojnie, płynnie i luźno;
6/2006
– poczuj napływającą energię;
– przysuń ostrożnie dłonie do twarzy tak,
aby stały się zasłoną – maską dla Twojej
twarzy;
– trzymaj dłonie na twarzy kilka minut, dwie,
trzy minuty przeznacz na zastanowienie się
nad tym, co Cię niepokoi, drażni, rani,
na to, czego w sobie nie akceptujesz;
– teraz przekaż to „niechciane” Twoim
dłoniom;
– gdy w dłoniach poczujesz zmęczenie,
drżenie, mrowienie, rozsuń dłonie;
– podnieś się, wstań ostrożnie, strząśnij
w kierunku ziemi nagromadzoną w dłoniach energię.
Maska – kartka
– 10 cm od twarzy kartka A-4, wszyscy siedzimy w pozycji siedzącej;
– podczas wdechu pobieramy energię
i światło;
– podczas wydechu opuszczają nas nieprzyjemne odczucia;
– oddech to wypuszczanie nie zaakceptowanych przez Ciebie słów, myśli, problemów;
– tym wypełniamy kartkę papieru;
33
Fot. autorki
– kie dy po czu jesz zmę cze nie w dło niach, wewnętrzne rozprężenie, możesz
zgiąć kartkę, zniszczyć, wyrzucić do kosza, spalić;
– omówienie doznań, spostrzeżeń.
III. SZTUKA SAMOKONTROLI
/POZNAJ SAMEGO SIEBIE/
Ręce… dłoń
Każda dłoń jest niepowtarzalna.
Czy nie jest to fascynujące?
Ręce, osobliwe zakończenie części ciała.
Siedlisko tajemniczych znaków.
Potencjał informacji.
„Ręce delikatne”, „ręce spracowane”, „nijakie ręce”, „ręce symboliczne”
1. Przyjrzyj się
– przyjrzyj się lewej dłoni;
– przyjrzyj się prawej dłoni;
– przyjrzyj się swoim dłoniom;
– zbliż je do siebie, obejrzyj bardzo dokładnie;
– oglądaj z każdej strony;
– przyjrzyj się ich kolorom, kształtom;
– porównaj obie dłonie;
– zaciśnij jedną dłoń, zaciśnij, tak abyś poczuł ból;
– drugą rozluźnij, zbliż do zaciśniętej;
34
– porównaj, zastanów się, co mówi dłoń
zamknięta, co mówi dłoń otwarta;
– zaciśnij obie, co mówią zaciśnięte dłonie;
– otwórz dłonie, rozluźnij je, zrelaksuj się.
2. Spójrz, dotknij...
– spójrz na dłonie, zamknij oczy;
– poznaj dotykiem najdrobniejszy szczegół
swojej dłoni;
– odczytaj swoje gładkości, pory, pęknięcia,
może skaleczenia;
– odczuj każdą żyłkę, mięsień;
– poznaj delikatność, siłę, cechy charakterystyczne;
– nastaw się na pozytywne ich poznanie,
akceptację wszystkich doznań;
– twoje dłonie mogą zrobić wiele;
– to są bardzo zdolne dłonie;
– uwierz, jeśli pozwolisz dłoniom działać,
to one Cię nie zawiodą;
– otwórz oczy, obejrzyj jeszcze raz dłonie;
– porównaj doznania wzrokowe i dotykowe.
Akceptacja siebie i poczucie własnej wartości – to fundament zadowolenia i
odniesienia sukcesu w życiu.
3. Mój portret
Ręce
– dobre, czułe, radosne, ciepłe, otwarte;
– samotne, obce, zwierzęce, fałszywe, zamknięte;
Życie Szkoły
Fot. autorki
– spracowane, zmęczone, cierpiące;
– ręka moja, prawa, ręka lewa, ręka moja,
ręka Twoja
4. Rozmowa rąk, taniec rąk
– ukształtuj swoją dłoń, tak aby przedstawiała Ciebie naprawdę;
– stwórz ze swojej dłoni autoportret;
– wypowiedz dłonią to, co chciałbyś powiedzieć słowami;
– zapamiętaj ten kształt;
– zastanów się, jaki chciałbyś być;
– czy taki jaki jesteś, czy coś byś zmienił?
– teraz przyjrzyj się swojej drugiej dłoni, lewej;
– ukształtuj swoją dłoń tak, żeby tym razem
przedstawiała Ciebie takim, jakim chciałbyś być;
– zapamiętaj ten kształt;
– porównaj obie dłonie;
– czy obie formy różnią się od siebie?
Prezentacja: w kole, pokaż innym swoje
dwa portrety: taki jestem, taki chciałbym być!
– przyjrzyj się poszczególnym portretom,
czy są istotne różnice, czy minimalne?
– co możesz zrobić, aby być takim, jakim
chcesz?
– jak pokazali siebie inni?
5. Dłoń TAK i dłoń NIE
– odrysuj kontur dłoni, w kształcie, który
6/2006
jest najbardziej dla Ciebie pełen Twoich
pozytywnych energii;
– wypełnij go kolorami Twojego Tak;
– odrysuj kontur dłoni, w której skupia się
całe Twoje nie, Twoja złość, Twoje niezadowolenie, Twoje obawy;
– wypełnij kolorem;
– wycinamy nożyczkami obydwa portrety
dłoni.
Prezentacja:
– umieszczamy na dużym arkuszu w kształcie koła – to wszechświat, każdy znajduje
miejsce dla siebie, może coś zmienimy,
może inne miejsce będzie lepsze dla nas,
gdzie chcę być, blisko innych, czy sam
na środku.
6. Ręce – oprowadzanie
– dobieramy się w pary: A i B;
– 20 cm odległość dłoni od dłoni, nie porozumiewamy się wzrokiem ani słowami;
– wyznaczony przewodnik oprowadza partnera po całej sali, zachowując odległość
między dłońmi; utrudnienie: partnera należy posadzić lub położyć na podłodze;
– chwytamy partnera mocno za dłoń i biegniemy, oprowadzając go po całej sali;
– uważamy na inne pary.
7. Naczynia połączone
– muzyka powolna, ćwiczymy w parach;
35
Fot. autorki
– gdy jedna osoba kurczy się, druga rozciąga swoje ciało;
– ruch jednej osoby wynika bezpośrednio
z ruchu partnera;
– skupiamy się na zmianach rytmu.
8. Zamiana
– szybko, automatycznie bez namysłu:
kolor na dźwięk
dźwięk na kolor
wyraz na dźwięk
wyraz na kolor
zapach na kolory
9. Maszyna
– pierwsza osoba wychodzi na środek sali
i zaczyna poruszać się, jakby była częścią
tajemniczej maszyny;
– kolejne osoby dołączają jako elementy
działającego mechanizmu i dodają dźwięki.
10. Reklama – antyreklama
– praca w parach;
– odrysowanie konturu, kładziemy się tak,
aby kształt, który pozostanie na papierze,
był reklamą wszystkiego, co mamy w sobie najlepszego;
– wypełniamy
kontur
oraz
pole
na zewnątrz różnymi kolorami;
– domalowujemy przedmioty, piszemy
ważne dla nas słowa;
– po przerwie odwracamy plakat i postępujemy jak poprzednio, tworzymy antyreklamę;
Prezentacja:
36
– prace wieszamy na sznurkach, oglądamy
z dwóch stron.
IV. SZTUKA KOLOROWEGO
WIDZENIA – TWOJA MANDALA
Czym jest mandala?
– to kompozycja na planie koła;
– prowadzona jest za pośrednictwem
kształtów i kolorów;
– rozmowa z samym sobą – takim, jakim jestem w danym momencie;
– dlaczego koło?
– bo nie ma początku ani końca, góry ani
dołu, nie atakuje szpicami kątów, kieruje
uwagę na swoje wnętrze;
– koło to widnokrąg, okrągła Ziemia porusza się po kolistej orbicie Słońca;
– czym jest Twoja mandala?
1. Rysuję Twoje ręce
– kartka papieru i kredki;
– usiądź wygodnie, nie podglądaj innych;
– skoncentruj uwagę na białej kartce, głównie na centrum, na samym środku;
– rozpocznij rysowanie;
– bierz kolory i rysuj;
– nie myśl o tym, co powstaje;
– rysują Twoje ręce.
Prezentacja:
– spontaniczna czynność – sprzyjające
czynności dla relaksu i odkrywanie samego siebie;
– jak widzisz teraz siebie?
Życie Szkoły
2. Słowo mandala oznacza centrum, obwód lub koło magiczne.
I cz.
– znajdź na podłodze odpowiednie miejsce,
połóż się na środku arkusza papieru i zamknij oczy;
– weź w dłonie po jednej kredce;
– rozpocznij rysowanie;
– nie myśl o niczym konkretnym, nie zastanawiaj się, po co to robię, czy to ładne,
czy brzydkie, rysuj dookoła siebie w rytm
słyszanej muzyki;
Prezentacja:
– porównujemy.
II cz.
– tworząc mandalę, tworzymy swój osobisty symbol, który pokazuje nam, kim jesteśmy w danym momencie;
– często ten symbol może pokazać nam serię
konfliktów tkwiących w naszym wnętrzu;
– nie powinniśmy się bać takiego odkrywania siebie – rzutowanie na zewnątrz to
uwalnianie się od nich;
– wypełnij centrum barwami i domknij
kształty.
III cz.
– z zasłoniętymi oczyma oddychaj głęboko,
sięgaj jak najdalej, bądź skoncentrowany
na myślach, nie odrywaj nóg od podłoża;
– pomyśl o dzieciństwie, kiedy było Ci dobrze, o czymś miłym;
– wyjdź z kręgu, aby nie uszkodzić rysunku.
IV cz.
– zajmijcie się miejscem centralnym, na razie jest puste;
– teraz poszukajmy związków plastycznych
przeszłości z teraźniejszością.
V. NASZE PORTRETY EMOCJONALNE
/radośc, smutek, złość, strach/
1. Odrysowujemy na papierze
– kładziemy się na papierze;
– wybieramy pozycję reprezentatywną
do obecnego naszego samopoczucia /np.
rozluźniony, spięty, nijaki/;
– odrysowywujemy na papierze swoje postacie – prosimy kogoś z grupy o odrysowanie konturu naszej postaci;
6/2006
– zamalowujemy wnętrza otrzymanych
na kartonie kształtów, tak aby zaznaczyć
obszary napięć;
– zaczynamy analizę: stopy, nogi, dłonie,
ręce, korpus, serce, głowa;
– kolejność dowolna;
– zaznaczamy wszelkie napięcia /uświadamiając sobie, gdzie je odczuwamy i w
związku z czym/;
Prezentacja:
– na wybranej ścianie naklejamy prace;
– podejmujemy decyzję o miejscu i o sposobie prezentacji naszego portretu emocjonalnego;
– porównaj swój portret z innymi;
– co masz zrobić, aby być bardziej sobą?
2. Co by …
– co by radość powiedziała, gdyby miała usta?
– co by złość powiedziała, gdyby miała usta?
– co by kolor powiedział, gdyby był zły?
(narysuj, namaluj!)
– co by kolor powiedział, gdyby był radosny? (narysuj, namaluj!)
Refleksje
Warsztaty arteteterapeutyczne w
Miejskim Centrum Kultury w Płońsku
prowadziłam w ramach zimowej akcji Ferie
w mieście (przeprowadzone codziennie po 4
godziny/ oraz w ramach programu Sub-wizje) – spotkania jednorazowe trwające 6
godz./.
Zajęcia zaczynałam w płońskiej Galerii „P”. Tu właśnie rozpoczęło się spotkanie ze sztuką, własnym „ja” i sobą
nawzajem. Naturalną scenografią stała się
moja indywidualna wystawa malarstwa.
Była ona pretekstem i jednocześnie punktem wyjścia do uruchomienia dziecięcej
wyobraźni, wyzwolenia subiektywnych wizji,
związanych z oglądanymi obrazami. Była
próbą wyzwolenia samodzielnego procesu
twórczego.
Współczesny tryb życia cechuje brak
czasu, szybkie tempo wykonywania podstawowych czynności. Rozwój technik multimedialnych, szybkość przekazywania informacji, postęp cywilizacyjny osłabiają
37
Fot. autorki
umiejętność postrzegania. Mniej wrażliwe
staje się funkcjonowanie zmysłów.
Po autoprezentacji każdego z uczestników i przygotowaniu wizytówek wykonaliśmy kilka ćwiczeń oddechowych. Następnie
zaczęliśmy pracę z ciałem: jak stoimy, jak
chodzimy, siedzimy, co widzimy, co czujemy
w każdej z tych sytuacji. Istotne było umiejscowienie działań w konkretnym pomieszczeniu.
Prowadząc dzieci na wystawę, zabraniamy im – co zrozumiałe i wymagane – dotykania eksponatów. W Galerii „P” zaprezentowałam także swój warsztat pracy
– skrzynkę z różnego rodzaju szpachlami
i pędzlami, paletę z niezaschniętymi farbami, tuby, tubki, czyste podobrazie i ramy
do obrazu. Akcesoria intrygowały, podobnie jak obrazy na ścianach galerii. Dzieci
korzystały z okazji namacalnego zapoznania się z nimi, z wtykaniem palców w mokre
farby włącznie. Poznawały ich gęstość, lepkość i zapach.
Tu po raz pierwszy mogły dotykać do woli, oglądać ze wszystkich stron, brać do ręki.
38
Właśnie za pomocą dotyku sprawdzały, czy
i jak czuje się fakturę. Badały wrażenia powstające przy wyłączeniu percepcji wzrokowej. Próbowały nazywać i określać własne
doznania. Za pomocą dłoni wspomaganej
wyobraźnią śmiało tworzyły werbalnie fanatazyjne obrazy.
Galeria nie była jedynym miejscem ćwiczeń arteterapeutycznych. Grupa przemieszczała się do sal Miejskiego Centrum
Kultury i w plener do pobliskiego parku.
Do dyspozycji mieliśmy stare gazety, czyste, białe kartki, szary papier pakowy, tłuste
pastele, ołówki, kawałki sznurka oraz klej.
Istotna była duża przestrzeń sali. Każdy
zajmował dogodne miejsce w zależności
od wykonywanego ćwiczenia i własnych potrzeb. Tworzyliśmy także kręgi.
Rysowanie, malowanie i manipulowanie
odbywało się na różnorodnym podłożu:
gładkiej podłodze, gołej ziemi, łąkowej trawie czy skoszonym trawniku. Grupa poznawała zmienność efektów przy wykorzystaniu
tych samych środków. Malowaliśmy w pozycji leżącej, z zamkniętymi oczami, posługuŻycie Szkoły
jąc się narzędziami oraz palcem czy ręką
na plecach kolegi czy koleżanki. W plenerze
szukaliśmy naturalnych barwników w przyrodzie i posługiwaliśmy się nimi (różne liście, kwiatki, ziemia czy kałuża).
Pracowaliśmy przy muzyce otoczenia
i nagraniach, tworzonych przez człowieka.
Warsztaty w Bielańskim Ośrodku Kultury w Warszawie prowadzę w ramach edukacji kulturalnej (warsztaty przeprowadzane
raz w miesiącu trwają 4 godziny).
W zajęciach uczestniczą całe zespoły klasowe wraz z nauczycielem lub opiekunami
– jednorazowo lub w cyklu spotkań.
Uczniowie uczęszczają do bielańskich
szkół podstawowych, w tym również do klas
integracyjnych.
Ważne jest to, że udział w warsztatach
jest bezpłatny.
Mając opracowany scenariusz zajęć, modeluję każdy warsztat w zależności od grupy.
Każdy warsztat to wyruszanie we wspólną
podróż i odrębna opowieść. Zajęcia odbywają się w galerii Bielańskiego Domu Kultury,
gdzie tłem są czasowe wystawy o różnym charakterze. W miarę upływu czasu dzieci tracą
zainteresowanie tym, co dookoła, skupiają
się na własnych działaniach i obiektach, które powstają w trakcie warsztatów.
Dla mnie ważne jest to, że zawsze chcą
wrócić i pytają o kolejne spotkanie.
Mgr GRAŻYNA JEZIERSKA
artysta plastyk, pedagog, arteterapeuta
LITERATURA
z A. Arciszewska-Binnebesel, Arteterapia. Szczęśliwy świat tworzenia, Toruń 2003.
z L. Brogowski, Sztuka w obliczu przemian, Warszawa 1990, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
z Z. Czerwosz, Dzieci lubią rysować, Warszawa 1986, „Nasza Księgarnia”.
z S. F. Fincher, Kreatywna mandala, Łódź 1994,
Wydawnictwo Ravi.
z H. Hohensee-Ciszewska, Podstawy wiedzy
o sztukach plastycznych, Warszawa 1982, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
z S. Gawain, Twórcza wizualizacja. Jak wykorzystać moc wyobraźni, aby zmienić marzenia
w rzeczywistość. Praktyczny podręcznik, Wydawnictwo MEDIUM, 2001.
z A. Gmitrowicz, W. Karolak, Arteterapia w psychiatrii polskiej, Łódź 2000, InSEA.
z M. Gołaszewska, Estetyka i antyestetyka, Warszawa 1984, „Wiedza Powszechna”.
z J. Guze, Na tropach sztuki, Warszawa 1982,
„Nasza Księgarnia”.
z „Innowacje w Edukacji Akademickiej”, numer
specjalny, 2002 nr 2.
z M. Jachimska, Grupa bawi się i pracuje, Wrocław 1994, Oficyna Wydawnicza UNUS.
z J. Jacobi, Psychologia C. G. Junga, Warszawa 1996, Wydawnictwo Ewa Korczewska L. C.
z C.G. Jung, Mandala. Symbolika człowieka doskonałego, Poznań 1993, „Brama”.
z S. Kościelecki, Współczesna koncepcja wychowania plastycznego, Warszawa 1979, Państwowe
Wydawnictwo Naukowe.
6/2006
z M. Lurker, Przesłanie symboli w mitach, kulturach
i religiach, Kraków 1994, Wydawnictwo „Znak”.
z E. Nęcka, Psychologia twórczości, Gdańsk 2001,
Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
z Warsztaty edukacji twórczej. Program interdyscyplinarny jak rozwijać osobowość przez sztukę, pod red.
E. Olinkiewicz i E. Repsch, Wrocław 2001, Wydawnictwo EUROPA.
z G. Oster, P. Gould, Rysunek w psychoterapii,
Gdańsk 2000, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
z M. Piszczek, Terapia zabawą – terapia przez sztukę,
Warszawa 1990, MEN.
z T. Rudowski, Wybrane zagadnienia współczesnej
edukacji plastycznej, Warszawa 2001, Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytetu
Warszawskiego.
z M.K., Stasiak Kształcenie podmiotu, Łódź 2002,
Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi.
z W. Szulc, Sztuka w służbie medycyny od antyku
do postmodernizmu, Poznań 2001, Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.
z W. Szulc, Sztuka i terapia, Warszawa 1993.
z P. Taranczewski, O płaszczyźnie obrazu, Wrocław,
Warszawa, Kraków 1992, Ossolineum.
z G. Tucci, Mandala, Kraków 2002, Wydawnictwo
„Znak”.
z http://www.republika.pl/biblioteka_piotrkow/zest56.htm
z http://www.bialabp.edu.pl/arteterapia.html
39