KOKORNAKOWATE (Aristolochiaceae) KOMOSOWATE

KOKORNAKOWATE (Aristolochiaceae)
WYSTĘPOWANIE: głównie rejony tropikalne
i podzwrotnikowe, także obszary o klimacie umiarkowanym; w Polsce – kokornak powojnikowaty
(Aristolochia clematitis) – być może zawleczony
oraz kopytnik pospolity (Asarum europaeum).
Rodzina składa się z 6-7 rodzajów i ok. 600
gatunków.
MORFOLOGIA: krzewy, często pnącza, rzadko
rośliny zielne. Liście pojedyncze, nie podzielone, bez
przylistków, ustawione skrętolegle.
KWIATY: obupłciowe, żółtozielone lub czerwonobrązowe; promieniste z kilkoma nie zrośniętymi
słupkami (słupkowie apokarpiczne) – kopytnik
(Asarum) i grzbieciste, wysoko wyspecjalizowane
pułapkowe – kokornak (Aristolochia). Okwiat pojedynczy (podwójny u Saruma). Pręcików 6-12 (do
36). Słupek dolny, zrasta się zwykle z kubeczkowato rozszerzonym dnem kwiatowym.
OWOCE: torebka, często pękająca od podstawy.
Nasiona Asarum rozprzestrzeniane są przez mrówki,
płaskie nasiona licznych gatunków (300) z rodzaju
Aristolochia rozsiewane są przez wiatr.
UŻYTKOWANIE: lecznicze. Kokornak wielkolistny (A. macrophylla) dzięki silnemu wzrostowi
i gęstemu, dachówkowatemu ulistnieniu nadaje się
do okrywania altan, pergoli, kolumn i różnego rodzaju
ogrodzeń.
JK
KOMOSOWATE (Chenopodiaceae)
WYSTĘPOWANIE: głównie na stepach i pustyniach, często o zasolonej glebie (prerie i pampasy
Ameryki, „sołonczaki” środkowej Azji, zasolone
równiny Australii); liczne rodzaje rosną na brzegach
mórz: Czerwonego, Kaspijskiego i Śródziemnego;
wiele gatunków występuje w miejscach ruderalnych. Wyróżniamy ponad 100 rodzajów i około 1500
gat. W Polsce najważniejsze rodzaje to komosa
(Chenopodiaceae) i łoboda (Atriplex).
MORFOLOGIA: roczne albo trwałe rośliny
zielne, krzewy, rzadziej drzewa (Haloxylon), niekiedy
o pędach mięsistych, niemal bezlistnych. Liście
pojedyncze, mięsiste, względnie zredukowane do
łusek, ustawione są skręto- rzadziej naprzeciwlegle.
KWIATY: drobne, zebrane w gęste, o skomplikowanej budowie kwiatostany (wierzchotki),
promieniste, często z przykwiatkami; obu- albo 1płciowe (wówczas rośliny 2-pienne: Gragia, lub 1pienne: Sarcobatus). Okwiat pojedynczy, złożony
z 5-0 błoniastych listków. Pręcików 2-5. Słupek
1, górny. Zalążnia 1-komorowa. Wiatro- i owadopylne.
OWOCE: orzeszki opatrzone często wyrostkami.
UŻYTKOWANIE: gatunki i odmiany z rodzaju:
burak (Beta) i szpinak (Spinacia) jest uprawianych
jako warzywa lub na paszę. Podobnie niektóre
komosy, a także ze względu na nasiona bogate
w skrobię lub dla substancji aromatycznych;
również do celów leczniczych. Afrykański, drzewiasty kłączel bezlistny (Anabasis aphylla) jest
ważnym elementem w pożywieniu wielbłądów.
JK
– 31 –