PDFotwiera się w nowym oknie

Sygn. akt I ACa 8/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 maja 2011r.
Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący - Sędzia SA – Maria Szulc
Sędzia SA
– Roman Dziczek
Sędzia SO (del.)
– Agnieszka Stefańska (spr.)
Protokolant:
– st. sekr. sąd. Katarzyna Foltak
po rozpoznaniu w dniu 27 maja 2011 r. w Warszawie
na rozprawie sprawy z powództwa P. K., J. K., H. K. i J. K.
przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Ministra
Infrastruktury
o odszkodowanie
na skutek apelacji powodów
od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie
z dnia 10 sierpnia 2010 r.
sygn. akt I C 1076/09
1. oddala apelację,
2. zasadza od P. K., J. K., H. K. i J. K. na rzecz Skarbu Państwa
Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa w częściach równych
kwotę 2700 (dwa tysiące siedemset) zł tytułem zwrotu kosztów
zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.
2
UZASADNIENIE
Powodowie P. K., J. K., H. K. i J. K. pozwem z dnia […] listopada
2009r.
wnieśli
o
zasądzenie
na
ich
rzecz
od
Skarbu
Państwa
reprezentowanego przez Ministra Infrastruktury kwoty 100 000 zł. wraz z
odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia
zapłaty, tytułem odszkodowania oraz o zasądzenie kosztów postępowania
sądowego, w tym kosztów postępowania według norm przepisanych.
W uzasadnieniu powodowie podnieśli, iż ponieśli oni szkodę
wyrządzoną przez wydanie niezgodnego z prawem aktu normatywnego,
wskazując na obowiązujące w latach 1994-2005 ustawodawstwo odnoszące
się do czynszów regulowanych, które ograniczało prawo właścicieli do
swobodnego dysponowania swoją własnością wypowiadania umów najmu
oraz podnoszenia wysokości czynszów ponad normę ustaloną w ustawie,
przy czym wskazali na ustawę z dnia 2 lipca 1994 roku o najmie lokali
mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych oraz ustawę z dnia 21 czerwca
2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o
zmianie kodeksu cywilnego. Powodowie powołali się także na orzeczenia
Trybunału Konstytucyjnego P 11/98, P 8/99, K 48/01, w których odniósł się
on do powyższych regulacji.
Powodowie wskazali, że poniesiona przez nich szkoda polegała na
utracie dochodów, które mogliby uzyskać, gdyby nie obowiązywało
ustawodawstwo limitujące wysokość czynszów oraz samym fakcie
ograniczenia w dysponowaniu własnością przez okres od dnia […] listopada
1994 roku do dnia […] kwietnia 2005 roku, kiedy to został opublikowany
wyrok
Trybunału
Konstytucyjnego
stwierdzający
niekonstytucyjność
przepisów powołanej ustawy. Szkoda stanowi różnicę pomiędzy wysokością
czynszów regulowanych ustawowo, a wysokością czynszów, które strona
3
mogłaby uzyskać gdyby nie obowiązywało w tym zakresie ustawodawstwo
ograniczające prawa właścicieli. Podnieśli nadto, iż w niniejszym
postępowaniu dochodzą jedynie części roszczenia, ponieważ całość
należnego odszkodowania została obliczona na kwotę 2.456.081.89 zł.
Wskazali również, iż szkoda poniesiona przez powodów jest różnicą
pomiędzy wysokością czynszów, która była uregulowana ustawowo, a
wysokością czynszów, które strona powodowa mogłaby uzyskać.
W odpowiedzi na pozew z dnia […] grudnia 2009r. pozwany Skarb
Państwa reprezentowany przez Ministra Infrastruktury wniósł o oddalenie
powództwa w całości oraz o zasądzenie na jego rzecz od strony powodowej
zwrotu kosztów procesu, w tym o zasądzenie na rzecz Skarbu Państwa Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego
według norm przepisanych z uwzględnieniem nakładu pracy. Pozwany
Skarb Państwa podniósł zarzut przedawnienia roszczenia.
Wyrokiem z dnia 10 sierpnia 2010 Sąd Okręgowy w Warszawie
oddalił powództwo oraz zasądził od powodów solidarnie na rzecz Skarbu
Państwa- Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 3.600 (trzy tysiące
sześćset) złotych z tytułu wynagrodzenia pełnomocnika procesowego.
Sąd Okręgowy ustalił, że powodowie są właścicielami kamienicy
położonej przy ulicy […] w K. Powód P. K. jest właścicielem udziału we
współwłasności, a pozostała część należała do zmarłego K. K., po którym
spadek na podstawie testamentu nabyła żona J. K. w 4/10 części, jego
wnuczka H. K. i wnuk J. K. po 3/10. Przedmiotowa kamienica posiada 14
lokali mieszkalnych o łącznej powierzchni szacunkowej 810 m2, w tym 12
lokali o szacunkowej powierzchni łącznej 678 m2, które przez cały, bądź
część
okresu
spornego
były
zajmowane
na
podstawie
decyzji
administracyjnych, a w zakresie ustalania wysokości czynszów, właściciele
kamienicy byli związaniu obowiązującym wówczas ustawodawstwem.
4
Powodowie wnioskiem z dnia […] maja 2009r. wystąpili o
zawezwanie pozwanego do próby ugodowej, postępowanie zakończyło się
niepowodzeniem.
Sąd Okręgowy wskazał, że podnoszony przez pozwany Skarb Państwa
- Ministra Infrastruktury zarzut przedawnienia należy uznać za zasadny. Po
wyroku Trybunału Konstytucyjnego (sygn. akt K 4/2005) od dnia 26
kwietnia 2005 roku wszystkie ograniczenia związane z podwyższeniem
czynszu w lokalach stanowiących własność osób fizycznych zostały
wyeliminowane. Powodowie dochodzą odszkodowania za okres od 12
listopada 1994 roku do 26 kwietnia 2005 roku. Zgodnie zaś z art. 442 kc
roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym
ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany
dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
Wskazaną przez powodów podstawą roszczenia był art. 4171 § 1 k.c.
stanowiący, że jeśli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu
normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym
postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową
międzynarodową lub ustawą. Powodowie oparli swe roszczenie na
następujących aktach prawnych obowiązujących w latach 1994- 2005:
ustawie z dnia 2 lipca 1994r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach
mieszkaniowych, ustawie z dnia 21 czerwca 2001 o ochronie praw
lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego, a
także na wyrokach Trybunału Konstytucyjnego o sygnaturach P11/98, P8/99
oraz K48/01. W wyroku z dnia 12 stycznia 2000 roku, sygn. P 11/98
Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodny z Konstytucją art. 56 ust. 2
ustawy o najmie lokali wobec odniesienia przez powołany przepis
mechanizmu przewidzianego w art. 25 ust. 2 i art. 26 ustawy do czynszu w
budynkach
stanowiących
własność
osób
fizycznych.
Powyższe
5
spowodowało, że o zakresie ograniczeń decyduje częściowo ustawodawca, a
częściowo rada gminy i to w sposób nie poddany żadnym ustawowym
ograniczeniom co do minimalnej wysokości czynszu regulowanego.
Ograniczenie
wysokości
czynszu
regulowanego
pobieranego
przez
właścicieli wynikało z uchwał podejmowanych przez radę gminy, która
miała ustawowe upoważnienie do określania poziomu czynszu wyłącznie w
swoim zasobie mieszkaniowym, a nie w zasobach mieszkaniowych tych
właścicieli. W przedmiotowym wyroku Trybunał Konstytucyjny postanowił,
że niekonstytucyjny przepis traci moc z dniem 11 lipca 2001 roku.
W wyroku z dnia 10 października 2000 roku, sygn. P 8/99 Trybunał
Konstytucyjny stwierdził, że art. 9 ustawy o najmie jest niezgodny z
Konstytucją, w zakresie jakim nakłada na osobę fizyczną wynajmującą lokal
mieszkalny podlegającą pod przepisy o czynszu regulowanym obowiązki,
których
wykonanie
wymaga
nakładów
przewyższających
dochody
uzyskiwane przez tę osobę z nieruchomości, w której znajduje się wynajęty
lokal bez ustawowej możliwości uzyskania pomocy finansowej ze strony
władz publicznych. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego stwierdzenie
niekonstytucyjności powinno dotyczyć tylko tych sytuacji, gdy dochody
jakie przynosi cała nieruchomość, w której są lokale mieszkalne objęte
czynszem regulowanym są mniejsze niż związane z nią obciążenia
finansowe i rzeczowe właściciela.
Na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 października
2002 roku, sygn. K 48/02 utracił moc obowiązującą art. 9 ust. 3 ustawy o
ochronie praw lokatorów . Oznacza to, że właściciele objęci regulacją art. 28
ust. 2 tej ustawy mogli po 10 października 2002 roku dokonując tylko
jednorazowej podwyżki podnosić czynsze do maksymalnej granicy 3%
wartości odtworzeniowej lokalu.
6
W kolejnym wyroku z dnia 12 maja 2004 roku, sygn. akt SK 34/02
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 28 ust. 2 ustawy o ochronie praw
lokatorów jest zgodny z Konstytucją. Od 1 stycznia 2005 roku przepisy
ustawy o ochronie praw lokatorów umożliwiały podniesienie czynszu do
wysokości pokrywającej pełne koszty utrzymania budynków, a nawet
osiągania dochodów.
Wyrokiem z dnia 19 kwietnia 2005 roku, sygn. akt K 4/05 Trybunał
Konstytucyjny orzekł o niekonstytucyjności art. 1 pkt. 9 lit. A nowelizacji
ustawy o ochronie praw lokatorów z dnia 17 grudnia 2004 roku w części
oraz niekonstytucyjność art. 1 nowelizacji ustawy z dnia 22 grudnia 2004
roku, przy czym rozstrzygnięcie zapadło przed upływem 6 miesięcy od dnia
31 grudnia 2004 roku, co istotne w świetle ograniczeń co do możliwej
częstotliwości podwyższania czynszu wynikającej z art. 9 ust. 1 ustawy o
ochronie praw lokatorów.
Po wyroku Trybunału Konstytucyjnego od dnia 26 kwietnia 2005 roku
wszyscy właściciele lokali mogą bez żadnych ograniczeń nie tylko pokrywać
koszty związane z utrzymaniem tych lokali, ale również pobierać pożytki z
tych lokali. W dniu 17 maja 2006 roku, sygn. K 33/05 Trybunał
Konstytucyjny orzekł o niezgodności art. 8 a ust. 6 pkt. 1 oraz 9 ust. 1
ustawy o ochronie praw lokatorów tracą moc obowiązującą z dniem 31
grudnia 2006 roku.
Wobec faktu, iż w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10
października 2000 r., sygn. P 8/99, odroczona została moc obowiązująca
zakwestionowanego przepisu, Sąd Okręgowy nie uwzględni roszczenia o
odszkodowanie ze względu, iż do tego dnia regulacje, które stanowią
podstawę roszczenia w owym czasie nie obowiązywały.
7
Sąd Okręgowy zważył, iż od dnia 10 października 2002 roku
właściciele objęci regulacją art. 28 ust. 2 ustawy o ochronie praw lokatorów
mogli
podnosić
czynsze
do
maksymalnej
granicy
3%
wartości
odtworzeniowej lokalu. Podwyższenie czynszu nie mogło być dokonane
częściej niż co 6 miesięcy. Z akt niniejszej sprawy wynika, że właściciele
nieruchomości nie skorzystali z możliwości jaka wiązała się z wejściem w
życie przedmiotowego wyroku Trybunału Konstytucyjnego. W okresie od
dnia 1 stycznia 2003 roku do dnia 30 czerwca 2003 roku miała obowiązywać
najemców opłata w wysokości 2% aktualnego wskaźnika przeliczeniowego
kosztu odtworzenia 1 m2 powierzchni użytkowej budynków mieszkalnych.
W aktach sprawy brak jest dokumentów z których wynikałoby, jak
kształtował się czynsz regulowany w okresie do dnia 31 grudnia 2004 roku,
a zatem nie wiadomo czy był podnoszony i do jakiej wysokości.
Apelację od powyższego wyroku została wniesiona przez powodów P.
K., J. K., H. K. i J. K., którzy zaskarżyli wyrok w całości zarzucając mu:
I. naruszenie prawa materialnego, a w szczególności niewłaściwe
zastosowanie art. 442 § 1 kodeksu cywilnego (obowiązującego
w dacie zdarzenia) i błędne przyjęcie przez Sąd I Instancji, że
roszczenie
strony
powodowej
uległo
przedawnieniu co
doprowadziło w konsekwencji do niezastosowania art. 4171 § 1
kodeksu cywilnego i oddalenia powództwa w całości; art. 5
kodeksu
cywilnego
-w
przypadku
uznania,
iż
termin
przedawnienia powinien być liczony od chwili wydania
ostatniego wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19
kwietnia 2005r., poprzez brak uznania przez Sąd I instancji, że
zarzut
przedawnienia
pozostaje
sprzeczny
z
zasadami
współżycia społecznego i stanowi przejaw nadużycia prawa;
8
II. naruszenie przepisów postępowania cywilnego, a szczególności art. 328 §
2 kodeksu postępowania cywilnego poprzez niewskazanie w treści
uzasadnienia zaskarżonego wyroku przyczyn, dla których Sąd I instancji
pominął
znaczenie
rozstrzygnięcia
zapadłego
przed
Europejskim
Trybunałem Praw Człowieka w Strasburgu z dnia 19 czerwca 2006 r., a co
za tym idzie uwzględnił w całości podniesiony zarzut przedawnienia.
Wskazując na powyższe zarzuty apelujący wnieśli o zmianę
zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości oraz o
zasądzenie kosztów procesu w obu instancji od strony pozwanej na rzecz
strony powodowej wedle norm przepisanych, nie wyłączając kosztów
zastępstwa procesowego ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy do Sądu I Instancji do ponownego rozpoznania.
Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny zważył co następuje:
Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie. Podzielić należy stanowisko
Sądu Okręgowego, iż w chwili wniesienia powództwa roszczenie było
przedawnione, przy czym zarzut przedawnienia skutecznie podniósł
pozwany.
W szczególności na uwzględnienie nie zasługuje zarzut apelujących
dotyczący naruszenia przez Sąd pierwszej instancji prawa materialnego, tj.
art. 442 § 1 kc (obowiązującego w dacie wniesienia pozwu) poprzez jego
niewłaściwe zastosowanie i błędne przyjęcie, że roszczenie zgłaszane przez
powodów uległo przedawnieniu, co doprowadziło do niezastosowania art.
4171§1 kc i oddalenia powództwa. Powołany przepis wskazuje jako termin
przedawnienia 3 lata od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o
szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Dla uznania, że
rozpoczął się bieg terminu trzyletniego jest konieczne, aby poszkodowany
dowiedział się zarówno o szkodzie, jak i o osobie odpowiedzialnej. Jeżeli
upłynął już trzyletni termin od dnia wyrządzenia szkody poszkodowany musi
9
przeprowadzić dowód na to, że powziął wiadomość o szkodzie i o osobie
obowiązanej w terminie późniejszym niż dzień nastąpienia zdarzenia
wyrządzającego szkodę. Początek biegu terminu trzyletniego liczony jest od
dnia, w którym poszkodowany powziął wiadomość o tym, że szkoda która
nastąpiła jest wynikiem zdarzenia, z którym związana jest odpowiedzialność
deliktowa innego podmiotu. W wyroku z dnia 17 lipca 2009 roku Naczelny
Sąd Administracyjny stwierdził, że bieg terminu przedawnienia nie musi być
związany z zaistnieniem zdarzenia, z którego powstało zobowiązanie.
Przyjęte niejednokrotnie rozwiązania wskazują na to, że przy określeniu
biegu przedawnienia roszczeń od woli ustawodawcy zależy sposób
określenia chwili rozpoczynającej bieg terminu przedawnienia. Nie musi ona
przy tym wiązać się z chwilą powstania roszczenia. Może być powiązana np.
z chwilą wymagalności roszczenia, a w przypadku występowania stanu
prawnego złożonego, dopiero wystąpienie ostatniego zdarzenia prawnego,
składającego się na ten stan prawny, skutkować może zaistnieniem tej
wymagalności.
W celu ustalenia, czy zasadny jest zarzut przedawnienia podniesiony
przez pozwanych należy ustalić w jakiej dacie przestawały obowiązywać
poszczególne ograniczenia w zakresie podnoszenia wysokości czynszów.
Likwidacja tych ograniczeń każdorazowo była skutkiem wejścia w życie
orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego stwierdzającego niekonstytucyjność
konkretnego przepisu. Orzeczenie to jest prejudykatem, albowiem stwierdza
bezprawie legislacyjne i data jego wejścia w życie jest tożsama z
wymagalnością roszczenia przeciwko pozwanemu Skarbowi Państwa.
W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd I Instancji prawidłowo zastosował
wskazaną normę prawną, przyjmując zasadnie początek biegu terminu
przedawnienia na dzień 26 kwietnia 2005 roku, tj. moment, w którym po
wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 4/05 doszło do uwolnienia
10
czynszów regulowanych. Tym samym Sąd Apelacyjny uznaje za słuszne
twierdzenia Sądu Okręgowego, iż zarzut przedawnienia podnoszony przez
Skarb Państwa - Ministra Infrastruktury należy uznać za zasadny. Sąd I
Instancji prawidłowo wskazał, iż po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z
dnia 19 kwietnia 2005 roku, sygn. K 4/05 począwszy od dnia 26 kwietnia
2005 roku wszystkie ograniczenia związane z podwyższaniem czynszu w
lokalach stanowiących własność osób fizycznych zostały wyeliminowane.
Ponadto prawidłowo potraktował powołane orzeczenie, jako ostatni element
zdarzenia powodującego szkodę, a mianowicie stanu mianowicie stanu
polegającego na obowiązywaniu niekonstytucyjnych przepisów, a nadto
prawidłowo uznał, iż to właśnie orzeczenie winno stanowić początek biegu
terminu
przedawnienia
dla
skutecznego
dochodzenia
roszczeń
odszkodowawczych od Skarbu Państwa. Zdaniem Sądu Apelacyjnego
argumenty apelujących, co do początku trzyletniego okresu przedawnienia są
nietrafne. Nie sposób przyjąć, że powodowie nie mieli świadomości, kto w
Państwie Polskim tworzy i uchyla prawo, a w związku z tym, kto jest
odpowiedzialny za bezprawie legislacyjne. Skoro Państwo Polskie tworzy
prawo, to oczywiste jest, że również ponosi odpowiedzialność za swoją
działalność
w
tym
zakresie.
Ponadto
szkody
poniesione
przez
kamieniczników spowodowane były funkcjonowaniem przez pewien okres
regulacji ustawowych, które limitowały wysokość czynszów możliwych do
uzyskania, co powodowało nakładanie na właścicieli kamienic zbyt dużych
obciążeń związanych z ich utrzymaniem. Twierdzenie apelujących, że
szkody te spowodowane były naruszeniem Europejskiej Konwencji o
Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności nie zasługuje na
akceptację. Drogę do żądania odszkodowań za ograniczenia podwyżek
czynszu otworzył polskim kamienicznikom nie Europejski Trybunał Praw
Człowieka, lecz Trybunał Konstytucyjny, stwierdzając niekonstytucyjność
11
przepisów wprowadzających ograniczenia w tym zakresie. Podkreślić
należy, że wszelkie ograniczenia dotyczące kamieniczników przestały
obowiązywać po wejściu w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia
12 stycznia 2000 roku, P 11/98, tj. z dniem 11 lipca 2001 roku, kiedy to
utracił moc przepis art. 56 ust. 2 w związku z art. 25 i art. 26 ustawy o
najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych. Ograniczenia,
które obowiązywały po tej dacie nie dotyczyły tylko kamieniczników, lecz
wszystkich podmiotów. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego otwierało
możliwość dochodzenia roszczeń odszkodowawczych od Państwa, albowiem
stanowiło prejudykat w tym znaczeniu, że przesądzało o kwalifikowanej
wadliwości danego przepisu sprowadzającej się do jego niekonstytucyjności.
Wbrew twierdzeniom apelujących wyrok Europejskiego Trybunału Praw
Człowieka „nie uzdrowił sytuacji powstałej wskutek długoletniego
bezprawia”, „nie zagwarantował środków pozwalających na osiągnięcie
godziwego zysku oraz uzyskanie jakiejkolwiek formy rekompensaty za lata
(...) ograniczeń". Powyższe nastąpiło na skutek konstytucyjnej kontroli
wadliwego
ustawodawstwa
przez
Trybunał
Konstytucyjny
oraz
wprowadzenia określonych rozwiązań prawnych.
Sąd Apelacyjny podziela stanowisko pozwanych, w którym wskazują
datę wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie o sygn.
K 4/2005, jako najpóźniejszy okres, z którym związany mógłby być
początek biegu terminu przedawnienia roszczeń związanych z najdłużej
obowiązującymi ograniczeniami, które zostały wyeliminowane w dniu
wejścia tego orzeczenia w życie, tj. 26 kwietnia 2005 roku. Ponadto
powodowie nie wykazali, aby ponieśli jakąkolwiek szkodę na skutek nie
zastosowania wobec nich przepisów, zniesionych wyrokiem Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 19 kwietnia 2005 roku. Sąd Apelacyjny uznaje za
słuszne twierdzenia Sądu I Instancji, że roszczenie zgłoszone przez
12
powodów jest przedawnione, albowiem ograniczenia dotyczące wysokości
czynszów regulowanych przestały obowiązywać dnia 31 grudnia 2004 roku.
Sąd Apelacyjny nie podziela argumentów strony powodowej, zdaniem której
zastosowanie art. 442 kc przez Sąd I Instancji było niewłaściwe i
przyczyniło się do wydania wyroku, którego treść nie może się ostać.
Wskazać należy, że wyrokami z dnia 12 stycznia 2000 roku, P 11/98 i
z dnia 10 października 2000 roku, P 8/99, które weszły w życie w dniu 11
lipca 2001 roku, a także wyrokiem z dnia 2 października 2002 roku Trybunał
Konstytucyjny
stwierdził
niekonstytucyjność
przepisów
limitujących
wysokość czynszów, otwierając począwszy od dnia 10 października 2002
roku, możliwość podnoszenia wysokości czynszu do maksymalnej granicy
3% wartości odtworzeniowej lokalu. Ograniczenie maksymalnej wysokości
czynszu w stosunkach najmu do wysokości odpowiadającej 3% wartości
odtworzeniowej lokalu w stosunku rocznym obowiązywało w polskim
ustawodawstwie tylko do dnia 31 grudnia 2004 roku. Po tej dacie właściciele
mogli swobodnie podnosić wysokość czynszu. Z akt niniejszej sprawy
wynika, że apelujący z tej możliwości nie skorzystali, albowiem nie
przedstawili dowodu, z którego wynikałoby, że skorzystali z przewidzianej
prawem możliwości podwyższenia wysokości stawek czynszu.
Ponadto w grudniu 2004 roku ustawa o ochronie praw lokatorów była
dwukrotnie znowelizowana., a nowe regulacje zostały poddane ocenie
Trybunału Konstytucyjnego. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19
kwietnia 2005 roku wyeliminował ograniczenia możliwej częstotliwości
podwyższania czynszu i z dniem jego obowiązywania wszyscy właściciele
mogli bez żadnych ograniczeń pokrywać koszty związane z utrzymaniem
lokali i pobierać pożytki. Wobec faktu, iż przedmiotowy wyrok zapadł przed
upływem 6 miesięcy od dnia 31 grudnia 2004 roku, tj. od dnia w którym
zaczęły
obowiązywać
ograniczenia,
aby
można
było
liczyć
bieg
13
przedawnienia od dnia 26 kwietnia 2005 roku apelujący musieliby wykazać,
że w okresie od dnia 31 grudnia 2004 roku do dnia 26 kwietnia 2005 roku
próbowali podwyższyć wysokość czynszu lecz z uwagi na obowiązującą
regulację ich starania były nieskuteczne. W aktach niniejszej sprawy brak
jest dokumentów z których wynikałoby, jak kształtowała się wysokość
czynszu w okresie objętym pozwem.
W ocenie Sądu Apelacyjnego orzeczenie Europejskiego Trybunału
Praw Człowieka w sprawie Marii Hutten - Czapskiej nie ma charakteru
prejudykacyjnego w rozumieniu art. 4171§ k.c., zatem nie może stanowić
podstawy do orzekania w niniejszej sprawie. Przede wszystkim należy
podnieść, że wyroki Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w
Strasburgu, podobnie jak wyroki sądów krajowych, wywołują skutki między
stronami -inter partes a nie erga omnes. Powyższe oznacza, że strona
powodowa nie może skutecznie powoływać się na orzeczenie Europejskiego
Trybunału Praw Człowieka (ETPCz) z dnia 19 czerwca 2006 roku w sprawie
Marii Hutten-Czapskiej i od tej daty liczyć bieg terminu przedawnienia.
Wyrok Trybunału może stanowić prejudykat w postępowaniu krajowym w
rozumieniu art. 4171 § 1 k.c. jedynie dla stron postępowania przed ETPCz
czyli osób, które wniosły skargę przeciwko Państwu Polskiemu. Zgodnie z
art. 46 Konwencji z dnia 4 listopada 1950 roku o ochronie praw człowieka i
podstawowych wolności, której Polska jest stroną, „wysokie Układające się
Strony zobowiązują się do przestrzegania ostatecznego wyroku Trybunału
we wszystkich sprawach, w których są stronami”. Ponadto Sąd Apelacyjny
zważył, że powołany wyrok zapadł po wyeliminowaniu z ustawodawstwa
polskiego wszelkich ograniczeń w możliwości podnoszenia czynszu najmu,
a
ewentualnych
roszczeń
z
tytułu
szkód
powstałych
na
skutek
obowiązywania niekonstytucyjnego ustawodawstwa można było dochodzić z
datą wejścia w życie poszczególnych orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego,
14
czy też od zniesienia ograniczeń przez samego ustawodawcę. W ocenie Sądu
Apelacyjnego, wbrew twierdzeniom apelujących, brak jest podstaw do
przyjęcia, że możliwość dochodzenia roszczeń odszkodowawczych pojawiła
się wraz z wydaniem przez Trybunał w Strasburgu wyroku we wspomnianej
sprawie. Chwila wydania przez Europejski Trybunał Praw Człowieka
wyroku w sprawie Hutten -Czapskiej nie stanowi cenzury czasowej, od
której winien być liczony bieg terminu przedawnienia roszczeń o
odszkodowanie Skarbu Państwa w niniejszej sprawie. Ponadto z akt
niniejszej sprawy wynika, że po wejściu w życie wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 2 października 2002 roku, sygn. K 48/01 apelujący
nie
podnosili
czynszu
do
dopuszczalnej
wysokości
3%
wartości
odtworzeniowej lokalu, mimo takiej możliwości.
Nie można również podzielić zarzutu strony powodowej dotyczącego
naruszenia przez Sąd I Instancji art. 5 kodeksu cywilnego poprzez uznanie,
że podniesiony przez pozwanych zarzut przedawnienia dochodzonego
roszczenia pozostaje sprzeczny z zasadami współżycia społecznego i
stanowi przejaw nadużycia prawa. Powołany artykuł zawiera klauzulę
generalną prawa podmiotowego. Przez klauzule generalne rozumie się
przepisy prawa, w których nie są dokładnie sprecyzowane wszystkie
elementy składające się na hipotezę, czy dyspozycję normy prawnej, a
ocena konkretnego stanu faktycznego zostaje przerzucona na organ
stosujący prawo. Istotą i funkcją klauzul generalnych w prawie cywilnym
jest możliwość uwzględnienia w ocenie różnego rodzaju okoliczności
faktycznych, które nie mogą w oderwaniu od konkretnego stanu
faktycznego być według jakiegoś schematu mającego walor bezwzględny
oceniane raz na zawsze i w sposób jednakowy. Klauzula zasad współżycia
społecznego zawarta w art. 5 kc zajmuje w systemie polskiego prawa
pozycję nadrzędną w stosunku do innych klauzul generalnych oraz jest
15
wytyczną ich rozumienia, tłumaczenia i stosowania. Przez zasady
współżycia społecznego rozumie się oceny moralne wyrażone w postaci
uzasadnionych
przez
te
oceny
norm
postępowania,
regulujących
postępowanie jednych osób wobec innych. Ciężar dowodu w zakresie
pozwalającym
na
zakwalifikowanie
określonego
zachowania
jako
nadużycie prawa obciąża tego, kto zarzuca drugiemu naruszenie zasad
współżycia społecznego. W niniejszej sprawie apelujący nie wykazali, aby
strona pozwana podnosząc zarzut przedawnienia korzystała ze swojego
prawa w sposób sprzeczny ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem
prawa bądź zasadami współżycia społecznego.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego upatrywanie przez apelujących nadużycia
prawa przez pozwanego w postaci zgłoszonego zarzutu przedawnienia nie
ma oparcia w stanie faktycznym i prawnym niniejszej sprawy.
W ocenie Sądu Apelacyjnego nie zasługuje również na uwzględnienie
zarzut naruszenia przepisów postępowania cywilnego, tj. dyspozycji art. 328
§ 2 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez niedopełnienie wymogów
dotyczących treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku, a przede wszystkim
niewskazanie przez Sąd I Instancji przyczyn dla których Sąd ten odmówił
znaczenia rozstrzygnięciu zapadłemu w Strasburgu. Zgodnie z treścią
powołanego przepisu uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie
podstawy prawnej i faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie
faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł i
przyczyn dla których innym dowodom odmówił mocy dowodowej oraz
wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.
Uzasadnienie Sądu Okręgowego zawiera wszystkie wymienione wyżej
elementy wymagane przepisami kodeksu postępowania cywilnego, a
jednocześnie odnosi się do wszystkich zarzutów podnoszonych przez
powodów i pozwanego w pismach procesowych. Uzasadnienie Sądu
16
Okręgowego jest zwięzłą, a zarazem pełną syntezą. W uzasadnieniu Sąd I
Instancji odniósł się do kwestii ustalenia zasadności zgłaszanego przez
stronę pozwaną zarzutu przedawnienia. Ponadto mimo, iż się wprost do tego
nie
odniósł
uznał
jednakże,
iż
wyrok
Europejskiego
Trybunału
Sprawiedliwości w Strasburgu w sprawie Marii Hutten -Czapskiej nie ma
znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, poprzez przyjęcie, iż bieg
przedawnienia rozpoczął się od dnia 26 kwietnia 2005r. Pominięcie
wskazanego wątku w treści uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia nie
uniemożliwia Sądowi Apelacyjnemu dokonania kontroli instancyjnej, a
argumenty przedstawione przez Sąd I Instancji w uzasadnieniu zaskarżonego
postanowienia pozwalają na analizę toku myślenia Sądu meriti i ocenę
zasadności
samego
orzeczenia.
Ponadto
ewentualna
lakoniczność
uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia nie może stanowić podstawy do
uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy Sądowi I Instancji
do ponownego rozpatrzenia. Sąd Odwoławczy jest sądem merytorycznym,
uprawnionym i jednocześnie zobowiązanym do ponownego zbadania sprawy
przekazanej mu z apelacją, w tym do odniesienia się do argumentów
wskazanych w apelacji. Zdaniem Sądu Apelacyjnego brak odniesienia się
przez Sąd I instancji do orzeczenia w sprawie Hutten - Czapskiej nie stanowi
naruszenia art. 382 § kpc., a zatem zarzut strony powodowej dotyczący
niewłaściwego uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie znajduje w ocenie
Sądu Apelacyjnego żadnego uzasadnienia.
Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc
orzekł jak w sentencji. Orzekając o kosztach postępowania odwoławczego
Sąd Apelacyjny zastosował zasadę finansowej odpowiedzialności za wynik
postępowania wynikającą z art. 98 § 1 kpc.
17