Pielęgnacja stomii

Pielęgnacja stomii
mgr Urszula Sobczak
Pielęgnacja stomii
pielęgniarka stomijna, pracuje w Poradni
Stomijnej przy Oddziale Klinicznym
Chirurgii Ogólnej, Chirurgii
Onkologii Gastroenterologicznej i Chirurgii
Plastycznej UM w Poznaniu
w pytaniach i odpowiedziach (cz. XII)
Poniżej prezentujemy Państwu kolejną część porad dotyczących pielęgnacji stomii. Zostały one
opracowane w postaci pytań i odpowiedzi i są numerowane w kolejności ich ukazywania się
od początku cyklu. Mamy nadzieję, że uda się nam w ten sposób przekazać Państwu najważniejsze
informacje i wyjaśnić najczęściej pojawiające się wątpliwości dotyczące tego zagadnienia.
Gorąco zachęcamy do nadsyłania własnych pytań, które pozwolą wzbogacić nasze opracowanie.
42
Co to są powikłania stomii?
Powikłania stomii są to stany chorobowe, które powstają wskutek operacji wyłonienia stomii. Wynikać one mogą z wielu czynników, np. z nieprawidłowo wykonanego zabiegu wyłonienia stomii (np. stomia w fałdzie
skórnym), czy też z niewłaściwej pielęgnacji stomii lub jej niewłaściwego zaopatrzenia
w sprzęt stomijny (np. zapalenie skóry wokół
stomii). Czasami nie jesteśmy w stanie ustalić przyczyny powikłania.
Powikłania stomii są zjawiskiem bardzo często spotykanym wśród osób ze stomią, nie
tylko w Polsce, ale i na całym świecie. Dotyczą ludzi w różnym wieku, z różnymi typami
stomii i w różnym czasie po operacji. Są zjawiskiem niepożądanym, dlatego powinno się
ich unikać za wszelką cenę, choć w praktyce
nie zawsze jest to możliwe.
Gdy się pojawiają, wymagają specjalnego
postępowania. Czasami do ich wyleczenia
wystarczy drobna zmiana w sposobie pielęgnacji stomii lub dodatkowe zastosowanie
pasty czy pudru. Bardzo często jednak zmuszają pacjenta do wizyty u pielęgniarki stomijnej lub lekarza chirurga.
Powikłania stomii powodują uzasadniony
niepokój i niepotrzebne cierpienie. Są bardzo
częstym powodem wizyt w gabinetach lekarskich i pielęgniarskich.
Powikłania stomii powodują
uzasadniony niepokój i niepotrzebne cierpienie. Często decydują
o tym, czy życie ze stomią jest
uciążliwe, czy też możliwe jest
prowadzenie normalnej aktywności
życiowej, zawodowej i rodzinnej.
Powikłania stomii to wszystkie
stany chorobowe, które powstają
wskutek operacji wyłonienia
stomii. Wynikać one mogą
np. z nieprawidłowo wykonanego
zabiegu wyłonienia stomii lub
z niewłaściwej jej pielęgnacji.
Powikłania często decydują o tym, czy życie
ze stomią jest uciążliwe, czy można bez kłopotów prowadzić normalną aktywność życiową, zawodową i rodzinną.
Trudno jest przewidzieć, u których pacjentów wystąpią powikłania, a u których nie.
Niektóre osoby nigdy nie mają żadnych powikłań, u innych znów spotyka się nawet kilka z nich naraz. Nie ma reguły, choć istnieje
kilka ogólnie znanych zależności. Np. u osób,
u których przed operacją nie wyznaczono
miejsca wyłonienia stomii, znacznie częściej
będą występowały problemy skórne (zapalenie skóry wokół stomii), a wśród kolostomików niezwykle częstym powikłaniem jest
przepuklina brzuszna.
43
Jakie są przyczyny występowania powikłań stomii?
Przyczyn występowania powikłań stomii jest
wiele. Może to być np. niedoskonała technika
operacyjna, brak odpowiedniego przygotowania pacjenta do zabiegu lub brak wiedzy i umiejętności pacjenta w zakresie prawidłowej pielęgnacji i zaopatrzenia stomii.
Przebieg operacji jest zawsze związany z chorobą, która ją wymusiła. Bardzo często warunki jakie napotyka chirurg podczas operacji
(np. warunki anatomiczne, zaawansowanie
nowotworu, nacieki zapalne, stan okolicznych
6
Definicja powikłania
1. skomplikowany splot spraw, wydarzeń,
losów ludzkich,
2. schorzenie będące następstwem jakiejś
innej choroby, operacji, niewłaściwego leczenia itp.
(powyższa definicja zaczerpnięta została
ze Słownika Języka Polskiego,
Wydawnictwo Naukowe PWN)
węzłów chłonnych, itd.) są bardzo ciężkie
i narzucają pewne ograniczenia – lekarz nie może
wykonać zabiegu w sposób „idealny”, ale robi
wszystko, co można w danej sytuacji.
Brak odpowiedniego przygotowania do zabiegu operacyjnego w zakresie wyznaczenia miejsca wyłonienia stomii jest najczęściej związany
z trybem wykonania operacji. Jeżeli jest ona wykonana w trybie nagłym, tzw. ostrodyżurowym,
Powikłania pooperacyjne
Powikłania to schorzenia, które powstają
wskutek innej choroby, operacji czy błędów
w leczeniu. Przykładem może być grupa powikłań pooperacyjnych, których przyczyną
jest przebyta operacja. W tym przypadku
powikłania mogą mieć charakter miejscowy
(np. krwawienie z rany lub zakażenie)
lub ogólny (np. powikłania metaboliczne).
Dzielą się one na wczesne (do 30 dni
po operacji) i późne (powyżej 30 dni
do kilkunastu lat).
(opracowano na podst. encyklopedii Wikipedia – pl.wikipedia.org/wiki/Powiklania)
to często nie ma możliwości wyznaczenia miejsca
wyłonienia stomii przed operacją.
Takie miejsce powinno być zawsze wyznaczone przed operacją przez chirurga lub pielęgniarkę
w trzech pozycjach – stojącej, siedzącej i leżącej.
Ale nawet wtedy, gdy jest czas na wyznaczenie
miejsca wyłonienia, zdarza się, że personel medyczny po prostu tego nie robi.
Brak wiedzy i odpowiednich umiejętności
w zakresie prawidłowej pielęgnacji i zaopatrzenia stomii w sprzęt to niestety bardzo częsty
„grzech” wielu osób ze stomią. Nie wiedzą oni
jak należy właściwie dbać o swoją stomię i popełniają błędy, które mszczą się potem, powodując
skórne powikłania stomii.
Wciąż wielu stomików decyduje się niestety
także, świadomie bądź nie, na stosowanie słabego
jakościowo sprztu stomijnego. Efektem tego mogą
byćalergie oraz podrażnienia skóry.
44
Jakie są rodzaje powikłań
stomii?
45
Co to są powikłania skórne
stomii?
Do powikłań skórnych (dermatologicznych)
stomii zaliczamy:
● zapalenie skóry wokół stomii (patrz: zdj. 1)
● alergiczne zapalenie skóry (patrz: zdj. 2)
Powikłania skórne są najczęstszym typem
powikłań stomii i występują u większości
(50-80%) osób ze stomią.
Zapalenie skóry wokół stomii to najczęściej zapalna reakcja skóry na skutek działania
na nią treści jelitowej (przy kolo- lub ileostomii)
lub moczu (przy urostomii).
Dochodzi do niej wtedy, gdy stomia jest pielęgnowana nieprawidłowo, gdy sprzęt został źle
dobrany lub jest nieprawidłowo stosowany lub
gdy warunki anatomiczne utrudniają prawidłowe
zaopatrzenie stomii (np. stomia w fałdzie brzusznym, stomia wklęsła).
Do uszkodzenia skóry pod wpływem treści
jelitowej (kału) dochodzi szczególnie często
wtedy, gdy jest ona płynna lub półpłynna
– np. przy ileostomii lub podczas biegunki.
Dzieje się tak z dwóch powodów. Po pierwsze,
płynna treść jelitowa znacznie łatwiej niż stała dociera do niechronionych przez płytkę lub
przylepiec fragmentów skóry wokół stomii, powodując najpierw jej podrażnienie, a potem uszkodzenie. Po drugie, płynna i półpłynna treść jelitowa
zawiera znacznie większe ilości kwasów żółciowych
i enzymów trzustkowych niż treść stała. Mają
one właściwości żrące w stosunku do skóry.
Mocz również, ze względu na swój skład,
bardzo często powoduje uszkodzenia skóry,
szczególnie u pacjentów z urostomią.
Zapalenie skóry wokół stomii może przebiegać
często jako zapalenie bakteryjne lub grzybicze.
Jest wtedy znacznie trudniejsze do wyleczenia.
Alergiczne (uczuleniowe) zapalenie skóry to
uczulenie na któryś ze składników sprzętu stomijnego, najczęściej na składniki płytek lub przylepców. Charakteryzuje się ono tym, że zmiany zapalne (zaczerwienienie, obrzęk, bolesność, wysięk)
są obecne na całym obszarze, który styka się ze
sprzętem, np. pod całą płytką stomijną.
Z kolei zapalenie skóry wokół stomii rozpoczyna się przeważnie w najbliższej okolicy stomii
i, nieskutecznie leczone lub nieleczone w ogóle,
sukcesywnie rozprzestrzenia się na coraz
większy obszar.
W przypadku zapalenia skóry, pacjenci mają
przeważnie duże problemy z zaopatrzeniem
stomii, ponieważ sprzęt nie trzyma się dobrze
na uszkodzonej skórze.
Zapalenie skóry wokół stomii może
prowadzić do rozwoju zakażenia skóry lub
tkanki podskórnej wokół stomii. Kolejnym
tego następstwem są nadżerki lub owrzodzenia
skóry wokół przetoki. Ten rodzaj powikłań
stomii utrudnia dobór i użycie jakiegokolwiek
rodzaju sprzętu i wymusza stosowanie specjalistycznych środków do pielęgnacji stomii.
FOT. archiwum convatec
Powikłania stomii mogą mieć charakter miejscowy lub ogólny (ogólnoustrojowy).
Do miejscowych powikłań stomii zaliczamy
powikłania dermatologiczne (skórne) i powikłania chirurgiczne.
Powikłania chirurgiczne mogą mieć charakter
wczesny (powstają jako bezpośrednie następstwo zabiegu operacyjnego w ciągu pierwszego
miesiąca po operacji) lub późny (pojawiają się
po kilku miesiacach lub nawet latach po przeprowadzonym zabiegu).
Do ogólnoustrojowych powikłań stomii zaliczamy powikłania psychologiczne, seksualne
i metaboliczne.
Do najczęstszych przyczyn
powikłań stomii należą
niedoskonała technika operacyjna,
brak wyznaczenia miejsca
wyłonienia stomii przed operacją
oraz brak wiedzy i umiejętności
pacjenta w zakresie prawidłowej
pielęgnacji i zaopatrzenia stomii.
Zdjęcie 1. Zapalenie skóry wokół stomii.
Zdjęcie 2. Alergiczne zapalenie skóry.
7