pobierz

My dla regionu II
8. Sochaczew - miejsce niezwykłe
Autorzy: Filip Chalastra, Sebastian Kołodziejczak, Krystian Jaworski, Konrad Tomasik - grupa „My dla
Sochaczewa” przy Szkole Podstawowej Nr 3 im. B. Krzywoustego w Sochaczewie.
Opiekun grupy: Marzena Stasiak.
Plac Kościuszki
Kulturalno - historyczną wycieczkę po Sochaczewie najlepiej rozpocząć
od Placu Kościuszki (głównego, reprezentacyjnego skweru miasta), który
dawniej pełnił rolę placu targowego. Za Placem znajduje się Kościół parafii
św. Wawrzyńca pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej, przed którym
w październiku 2003 roku postawiono pomnik dwóch wielkich Polaków Jana Pawła II i Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Muzeum Ziemi Sochaczewskiej
Po prawej stronie natomiast można podziwiać klasycystyczny ratusz z I połowy XIX wieku, obecnie będący siedzibą Muzeum Ziemi Sochaczewskiej
i Pola Bitwy nad Bzurą. Posiada ono bogatą kolekcję broni strzeleckiej,
sprzętu, oporządzenia, umundurowania, dokumentów i zdjęć żołnierzy walczących w bitwie nad Bzurą i obronie Sochaczewa we wrześniu 1939 roku
oraz na frontach II wojny światowej. Muzeum prowadzi również badania
nad historią ziemi sochaczewskiej, gromadzi archiwalia, zabytki kultury
materialnej oraz wydaje własne publikacje. Na dziedzińcu można obejrzeć ekspozycję plenerową sprzętu
bojowego Wojska Polskiego.
Ruiny Zamku
Niedaleko Placu znajduje się park miejski z pomnikiem poświęconym Fryderykowi Chopinowi. W sąsiedztwie usytuowany jest amfiteatr - miejsce plenerowych imprez kulturalnych.
Na lewym, wysokim brzegu Bzury natomiast widnieją ruiny zamku Książąt
Mazowieckich, najcenniejszy zabytek architektoniczny Sochaczewa z XIV
wieku. Był wielokrotnie niszczony podczas „potopu szwedzkiego” w XVII
wieku oraz pod koniec XVIII wieku, kiedy trwało Powstanie Kościuszkowskie. Ponadto w czasie spaceru po mieście warto odszukać na ulicy Staszica pomnik z 1933 roku poświęcony Bolesławowi Krzywoustemu, stojący
w miejscu, gdzie prawdopodobnie znajdował się Klasztor Benedyktynów,
w którym w 1138 roku zmarł książę Bolesław Krzywousty.
Zabytkowe Kramnice
W centrum miasta u zbiegu ulic Warszawskiej i 1-Maja można zobaczyć
także Kramnice - klasycystyczną budowlę powstałą w latach 1828 - 1833,
wzniesioną przez Abrahama Szweycera z Łęczycy, zgodnie z projektem Bonifacego Witkowskiego, która dawniej pełniła funkcję hal targowych.
Szkoła Muzyczna
Pięknym zabytkiem jest klasycystyczny dwór z początku XIX wieku należący niegdyś do rodziny Garbolewskich, otoczony parkiem w stylu naturalistycznym, z dobrze zachowanym starym drzewostanem. Obecnie dworek
jest siedzibą Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia im. Fryderyka
Chopina, w której kształci się wiele uczniów, jak również miejscem wielu
koncertów i recitali.
-19-
My dla regionu II
Kościół św. Wawrzyńca
Kościół ufundowany przez księżnę mazowiecką Małgorzatę i poświęcony
w 1257 roku przez Bogufała, biskupa poznańskiego, spłonął w 1793 roku.
Nabożeństwa przeniesiono do kościoła oo. Dominikanów. Obowiązki duszpasterskie spełniali Dominikanie a po ich kasacie w XIX wieku kapłani diecezjalni.
Kościół podominikański został zniszczony podczas I wojny światowej,
odbudowany i konsekrowany przez bpa Stanisława Galla 1 października
1922 roku. Ponownie uległ zburzeniu we wrześniu 1939 roku. Po długich staraniach ks. prał. Zygmunta Dejcińskiego i parafian, mimo szykan
władz komunistycznych w 1959r. rozpoczęto budowę obecnego kościoła, według projektu architekta Mieczysława Gliszczyńskiego z Warszawy. Kościół konsekrował w dniach 3 i 4 czerwca 1970 roku Stefan Kardynał Wyszyński, Prymas Polski.
Muzeum Kolei wąskotorowej
Atrakcją turystyczną Sochaczewa jest usytuowane w niedalekim sąsiedztwie dworca PKP Muzeum Kolejki Wąskotorowej powstałe w 1986 roku
jako oddział Muzeum Kolejnictwa PKP w Warszawie. Posiada ono największy zbiór taboru wąskotorowego: parowozów, wagonów i torowych
pojazdów roboczych w Polsce i Europie. W miesiącach letnich począwszy
od maja do września Muzeum uruchamia zabytkowe ciuchcie kursujące do
Puszczy Kampinoskiej.
Cmentarz Żydowski
Założony prawdopodobnie w XV wieku, należy do najstarszych tego typu
nekropolii w Polsce. Jest to miejsce pochówku Abrahama Bornsteina,
znanego cadyka z Sochaczewa. Ponadto cmentarz parafii św. Wawrzyńca
z około 1830 roku, na którego terenie znajdują się: kaplica należąca do rodziny Tomickich z połowy XIX wieku, kaplica prawosławna sprzed 1914
roku oraz kwatery żołnierzy poległych we wrześniu 1939 roku z mogiłą
dowódcy obrony Sochaczewa - mjr Feliksa Kozubowskiego.
Muzeum w Żelazowej Woli
W odległości kilku kilometrów od miasta znajduje się Muzeum w Żelazowej Woli - miejsce urodzenia Fryderyka Chopina (1810r.). Mieści się w zabytkowej oficynie dawnego dworu hrabiostwa Skarbków, otoczone
pięknym parkiem posiadającym bardzo bogatą kolekcję egzotycznych gatunków drzew i krzewów, zaprojektowanym przez Franciszka Krzywdę Polkowskiego. W sezonie letnim od maja do końca września można
w Żelazowej Woli wysłuchać koncertów, na których muzyka Chopina rozbrzmiewa dzięki polskim i zagranicznym pianistom.
W sąsiedniej Gminie Brochów cennym zabytkiem jest zbudowany w stylu gotycko - renesansowym Kościół Parafialny pod wezwaniem św. Rocha
i Jana Chrzciciela, gdzie odbył się ślub rodziców Fryderyka Chopina,
a sam Kompozytor był w nim ochrzczony. Powodzeniem cieszą się koncerty wybitnych pianistów, grających muzykę chopinowską, które odbywają
się w sezonie letnim.
Naprzeciwko cmentarza parafialnego na ulicy Traugutta wystawiono na
murowanej, otynkowanej kolumnie ozdobionej gzymsem kostkowym,
przydrożną figurkę Matki Boskiej z Dzieciątkiem z przełomu XVIII i XIX wieku. Nieopodal na terenie byłego
cmentarza muzułmańskiego, obecnie należącego do Liceum Ogólnokształcącego im. F. Chopina, znajduje
się grobowiec Mułły - kaplica mahometańska wzniesiona w I połowie XIX wieku. W Trojanowie, jednej
z dzielnic miasta, usytuowany jest cmentarz z 1893 roku z mogiłami żołnierzy armii „Poznań” i „Pomorze”
-20-
My dla regionu II
poległych w bitwie nad Bzurą we wrześniu 1939 roku.
Na północny zachód od Sochaczewa w odległości 30 kilometrów w Gminie Sanniki znajduje się Zespół Pałacowo - Parkowy im. Fryderyka Chopina, zaprojektowany w stylu neoklasycystycznym przez Władysława
Marconiego. Ze względu na związek Sannik z Fryderykiem Chopinem, który spędzał tam wakacje u swego
kolegi Konstantego Pruszaka, organizowane są koncerty chopinowskie w każdą pierwszą niedzielę miesiąca
od lutego do października. W Sannikach kultywowana jest sztuka folklorystyczna zachodniego
Mazowsza, można zobaczyć unikatowe stroje ludowe oraz posłuchać pieśni regionalnych.
Najstarsza ulica Sochaczewa - Farna
Najstarszą ulicą Sochaczewa jest Ulica Farna biegnąca naprzeciwko muzeum ziemi Sochaczewskiej Farna została zbudowana w połowie XIX w.
„mała” lekcja historii
Bolesław III Krzywousty był księciem polskim.
W Kronice polskiej Galla Anonima został przedstawiony jako ideał władcy. Wynikało to zapewne
z faktu, iż tajemniczy autor pisał o dziejach Piastów, goszcząc na dworze księcia. Poświęcił mu aż dwie z trzech ksiąg. W jednej opisuje młodość Bolesława
oraz czasy do roku 1108, w kolejnej natomiast panowanie aż do roku 1113. Warto tu może jeszcze przypomnieć, że Bolesław III urodził się 20 sierpnia 1085 (pojawiają się tezy, że 1086) jako syn Władysława I
Hermana i Judyty Czeskiej. Zmarł 28 października 1138. Bolesław był trzecim władcą, który nosił to imię
i którego opisuje Gall Anonim. Co ciekawe, autor ani razu nie nazywa Bolesława „Krzywoustym”. Kronikarz,
rozpoczynając swe dzieło, pisze w pieśni o cudownym poczęciu i narodzinach księcia: Bolesław, książę wsławiony, / Z daru Boga narodzony, / Modły świętego Idziego / Przyczyną narodzin jego.
W tym punkcie życiorys władcy przypomina żywoty świętych, którzy niejednokrotnie przychodzili na świat
za wstawiennictwem jakiegoś świętego. Gall zwraca również uwagę na fakt, iż brat księcia, Zbigniew został
zrodzony z nałożnicy, podkreślając tym samym wyższość Bolesława. Szeroko rozwodzi się nad dziecięctwem
chłopca, jego rycerskimi zainteresowaniami i niechęcią wobec typowych dla dzieci zabaw. O jego odwadze
i męstwie świadczyło to, że już jako młodzieniec brał udział w wyprawie na Morawy, zabił dzika, przebił
oszczepem niedźwiedzia. Nie bez powodu więc Gall nazywa go „Marsowe chłopię”. Z jego osobą wiązano
w Polsce wielkie nadzieje, dlatego poddani mówili do jego ojca, Władysława: Aż dotąd Polska była przez
wrogów deptana, lecz ten chłopaczek przywróci ją do tego stanu co dawniej.
O waleczności władcy świadczyły niezliczone wyprawy wojenne: przeciwko Pomorzanom, Czechom, Niemcom. Nie uginał się on przed najznamienitszymi władcami europejskimi. Zagroził wojną, kiedy cesarz niemiecki, Henryk IV napisał do niego list, w którym czytamy:
„winieneś albo przyjąć z powrotem brata swego, oddając mu połowę królestwa, a mnie płacić rocznie 300
grzywien trybutu, lub tyluż rycerzy dostarczyć na wyprawę, albo ze mną, jeśli czujesz się na siłach, podzielić
mieczem królestwo polskie”.
Wrogowie, gdy tylko zobaczyli krzaki czy zarośla, myśleli, że to zasadzka i zaczynali się bać monarchy. Otrzymał on też miano „Bolesława, który nie śpi”.
Gall wspomina o zabiciu Zbigniewa, ale zdecydowanie rozgrzesza księcia. Broni go, wskazując na zapalczywość, gwałtowność reakcji i podszepty ze strony złych doradców. Nade wszystko zaś podkreśla, że władca
odbył pielgrzymkę do świętego Idziego i świętego Stefana - króla, pościł przez czterdzieści dni, dawał jałmużnę, aby zadośćuczynić za bratobójstwo.
Bolesław Krzywousty zatem to przede wszystkim ideał patrioty, dzielny wojownik, który dla obrony państwa
poświęca całe swoje życie. Jego życiową misją stało się odrodzenie potęgi państwa. Bardzo prawdopodobne
jest że książe Bolesław III Krzywousty dokonał swego żywota na ziemi sochaczewskiej.
-21-
My dla regionu II
Zamek Książąt Mazowieckich
Historia budownictwa obronnego w dawnym Sochaczewie sięga XII stulecia, kiedy to na wysokiej polodowcowej skarpie rzecznej w południowej części miasta
wzniesiony został drewniano - ziemny gród, prawdopodobnie pełniący później
funkcję stolicy kasztelanii - ośrodka administracji państwowej w ówczesnej dzielnicy mazowieckiej.
Gród ten istniał nie dłużej niż 100 - 130 lat, w roku 1286 bowiem został doszczętnie zniszczony przez najazd litewsko - ruski. Po tej dacie nastąpiła na wzgórzu przerwa osadnicza aż do czasów panowania księcia
rawskiego Siemowita II (1283 - 1345), który zapewne tuż przed śmiercią ufundował murowany zamek, choć
z braku wymaganych dla poparcia tej wersji wydarzeń dokumentów historycznych imię inwestora oraz podany
wyżej termin budowy należy traktować jedynie jako jedną z hipotez - według innej wznoszenie warowni rozpoczął Siemowit III (1320 - 81), książę czerski, rawski i liwski, po śmierci rządzącego dotąd w Sochaczewie
brata Kazimierza, czyli już po roku 1355. W okresie panowania książąt mazowieckich zamek miał niebagatelną wartość, zarówno militarną, jak i polityczną, czego świadectwem może być zorganizowanie właśnie
w tym miejscu przez Siemowita III zjazdu wielmożów oraz książąt mazowieckich w 1377 roku i uchwalenie
„statutów sochaczewskich”, czyli pierwszego pisanego zbioru praw dla całego Mazowsza.
9. ... i nie można zapomnieć
Autorzy: Edyta Ambroziak, Natalia Bielska, Dawid Molka - grupa „Tropiciele historii” przy Zespole
Szkół im. Leokadii Bergerowej w Płocku.
Opiekunowie grupy: Marzena Markiewicz, Mariola Madej.
Żydzi płoccy - okres międzywojenny, I i II Wojna Światowa
Dzielnica żydowska w przedwojennym Płocku obejmowała ulice: Szeroką
(Kwiatka), Jerozolimską, Synagogalną, Tylną i Niecałą. Ponadto wiele rodzin żydowskich zamieszkiwało przy ulicy Bielskiej, Sienkiewicza, Grodzkiej i Tumskiej. Udział ludności żydowskiej w Płocku był znaczny i wynosił
około 26% ogółu mieszkańców. Dwie trzecie płockich Żydów utrzymywało
się z pracy w handlu i rzemiośle.
Życie religijne Żydów
Istniały dwa domy modlitwy: stara synagoga znajdująca się przy ulicy Synagogalnej i bożnica przy ulicy Szerokiej. Ponadto własny dom modlitwy
mieli chasydzi.
Nabożność Żydów przejawiała się w uroczystym obchodzeniu wszystkich
żydowskich świąt. Oprócz cotygodniowego święta Szabasu, w Żydowski
kalendarz wpisane były takie święta jak: święto Purim, obchodzone na pamiątkę wydarzeń opisanych w Księdze Estery, święto przaśników, Jom Kippur - Dzień Pojednania, święto Namiotów, znane również pod nazwą święta
Kuczek.
Edukacja
W Płocku znajdowały się żydowskie szkoły prowadzone przez organizacje
świeckie, jak i religijne. Szkolnictwo religijne skupione było w trzech chederach tj. niższych szkołach religijnych. Żydowskimi szkołami świeckimi
była szkoła podstawowa mieszcząca się przy ulicy Dobrzyńskiej 8 i Żydowskie Koedukacyjne Gimnazjum Humanistyczne mieszczące się przy ulicy
Kolegialnej 28. Odpowiednie wykształcenie dzieci było priorytetem rodzin
żydowskich.
-22-