rozdział 1

ROZDZIAŁ I
9
Rozdział I
OGÓLNE ZASADY USTALANIA I WYPŁATY
WYNAGRODZENIA NAUCZYCIELOM W ŚWIETLE
AKTUALNYCH PRZEPISÓW
Po gruntownej zmianie zasad wynagradzania nauczycieli
wprowadzonej ustawą z dnia 18 lutego 2000 r. o zmianie ustawy
– Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 19,
poz. 239 ze zm.), nowele Karty Nauczyciela: z dnia 15 lipca 2004 r.
(Dz. U. Nr 179, poz. 1845), z dnia 21 listopada 2008 r. (Dz. U. z 2009 r.
Nr 1, poz. 1) oraz z dnia 19 listopada 2009 r. (Dz. U. Nr 213, poz. 1650)
dokonały wielu zmian w przepisach regulujących płace nauczycielskie.
W świetle aktualnych przepisów problem wynagrodzenia
nauczycieli należy rozpatrywać systemowo i na wielu płaszczyznach.
1. Podstawy prawne wynagradzania nauczycieli
Podstawowym
dokumentem
określającym
wysokość
wynagrodzenia każdego nauczyciela zatrudnionego w szkole jest
umowa o pracę lub akt mianowania.
Umowa (akt mianowania) w części dotyczącej wynagrodzenia
musi się opierać na następujących podstawach prawnych:
1) ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (t. j. Dz. U.
z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.),
2) ustawie budżetowej na poszczególne lata: na rok 2009 z dnia
9 stycznia 2009 r. (Dz. U. Nr 10, poz. 58), na rok 2010 z dnia
22 stycznia 2010 r. (Dz. U. Nr 19, poz. 102), na rok 2011 z dnia
20 stycznia 2011 r. (Dz. U. Nr 29, poz. 150), na rok 2012 z dnia
2 marca 2012 r. (Dz. U. z 2012 r. poz. 273), na rok 2013 z dnia
25 stycznia 2013 r. (Dz. U. z 2013 r. poz. 168),
3) rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia
31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek
wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków
przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz
wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (Dz. U. z 2005 r.
Nr 22 poz. 181 ze zm.),
4) rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia
1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności
u osób w wieku do 16 roku życia (Dz. U. Nr 17, poz. 162),
ROZDZIAŁ I
10
5) rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej
z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności
(Dz. U. Nr 139, poz. 1328),
6) rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia
17 maja 2001 r. w sprawie realizowania przez nauczycieli
tygodniowego
obowiązkowego
wymiaru
godzin
zajęć
wychowawczych w porze nocnej (Dz. U. Nr 52, poz. 550),
7) regulaminie wynagradzania uchwalonym przez właściwą jednostkę
samorządu terytorialnego (radę gminy, radę powiatu, sejmik
województwa),
8) innych aktach prawnych regulujących różne elementy wynagrodzenia
nauczycieli oraz innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy
(z wyłączeniem świadczeń i dodatków socjalnych) takich, jak:
a) ustawa z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu
rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz. U.
Nr 160 poz. 1080 ze zm.),
b) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia
30 października 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania
okresów pracy i innych okresów uprawniających nauczyciela
do nagrody jubileuszowej oraz szczegółowych zasad jej
obliczania i wypłacania (Dz. U. Nr 128 poz. 1418),
c) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia
10 sierpnia 2009 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania
nagród dla nauczycieli (Dz. U. Nr 131, poz. 1078),
d) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia
26 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania
wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop
wypoczynkowy nauczycieli (Dz. U. Nr 71 poz. 737 ze zm.),
e) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia
19 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania
nauczycielom urlopów dla dalszego kształcenia się, dla celów
naukowych, artystycznych, oświatowych i z innych ważnych
przyczyn oraz ulg i świadczeń związanych z tym kształceniem,
a także organów uprawnionych do ich udzielania (Dz. U.
z 2001 r. Nr 1 poz. 5),
f) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania
nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień
od pracy (Dz. U. 1996 nr 60 poz. 281),
ROZDZIAŁ I
11
g) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia
w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia
stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw,
dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych
należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 62
poz. 289 ze zm.),
h) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia
29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących
pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej
jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej
(Dz. U. z 2013 r. poz. 167),
i) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 czerwca
2009 r. w sprawie warunków wynagradzania egzaminatorów
za udział w przeprowadzaniu sprawdzianu i egzaminów oraz
nauczycieli akademickich za udział w przeprowadzaniu części
ustnej egzaminu maturalnego (Dz. U. Nr 94, poz. 773),
j) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia
13 stycznia 2010 r. w sprawie sposobu opracowywania
sprawozdania z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli
na poszczególnych stopniach awansu zawodowego w szkołach
prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego
(Dz. U. Nr 6, poz. 35 ze zm.).
9) do nauczycieli zatrudnionych w szkołach rządowych mają
zastosowanie przepisy następujących aktów prawnych:
a) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 kwietnia
2009 r. w sprawie dodatków do wynagrodzenia zasadniczego
oraz wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny
doraźnych zastępstw dla nauczycieli zatrudnionych w szkołach
prowadzonych
przez
organy
administracji
rządowej
(Dz. U. Nr 60, poz. 494),
b) rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 sierpnia
2009 r. w sprawie dodatków, wynagrodzenia za godziny
ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw oraz innych
świadczeń wynikających ze stosunku pracy dla nauczycieli
zatrudnionych w zakładach poprawczych, schroniskach
dla
nieletnich,
rodzinnych
ośrodkach
diagnostycznokonsultacyjnych oraz szkołach przy zakładach karnych
i aresztach śledczych (Dz. U. Nr 141, poz. 1153),
ROZDZIAŁ I
12
c) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 stycznia
2005 r. w sprawie dodatków do wynagrodzenia dla
nauczycieli mianowanych i dyplomowanych zatrudnionych
na stanowiskach, na których wymagane są kwalifikacje
pedagogiczne,
w
Centralnej
Komisji
Egzaminacyjnej
i okręgowych komisjach egzaminacyjnych (Dz. U. Nr 22,
poz. 180 ze zm.)
2. Składniki wynagrodzenia nauczycieli (po zmianie przepisów
ustawą z dnia 18 października 2006 r.1) )
Zgodnie z art. 30 ust. 1 Karty Nauczyciela wynagrodzenie
nauczycieli składa się z:
1) wynagrodzenia zasadniczego;
2) dodatków:
d) za wysługę lat (uzależnionego od okresu zatrudnienia),
e) motywacyjnego (uzależnionego od jakości pracy),
f) funkcyjnego (z tytułu powierzonego stanowiska kierowniczego
lub sprawowanej funkcji),
g) za warunki pracy (z tytułu pracy w warunkach trudnych
i uciążliwych;
3) wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych
zastępstw,
4) nagród ze specjalnego funduszu nagród,
5) innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, tj.:
a) dodatkowe wynagrodzenie za pracę w porze nocnej,
b) odrębne wynagrodzenie za pracę wykonywaną w dniu wolnym
od pracy i za pracę w święto,
c) nagrody jubileuszowe za wieloletnią pracę,
d) dodatkowe wynagrodzenie roczne,
e) zasiłek na zagospodarowanie,
f) wynagrodzenie
za
czas
urlopu
wypoczynkowego,
macierzyńskiego, szkoleniowego i zdrowotnego oraz za czas
innej usprawiedliwionej nieobecności,
g) wynagrodzenie za czas choroby lub odosobnienia w związku
z chorobą zakaźną,
h) odprawy (emerytalna, rentowa, z tytułu rozwiązania stosunku
pracy).
1)
ustawa z dnia 18 października 2006 r. o zmianie i uchyleniu niektórych upoważnień
do wydawania aktów wykonawczych (Dz. U. Nr 220, poz. 1600).
ROZDZIAŁ I
13
Ustawowa definicja wynagrodzenia nauczycieli (art. 30 ust. 1
Karty Nauczyciela) nie obejmuje świadczeń socjalnych z zakładowego
funduszu świadczeń socjalnych (m.in. świadczenia urlopowego, o którym
mowa w art. 53 ust. 1a K.N.) oraz dodatków socjalnych (wiejskiego
i mieszkaniowego, o których mowa w art. 54 K.N.).
W ostatnim czasie wystąpiła rozbieżność w orzecznictwie sądów
pracy i ZUS, dotycząca charakteru dodatku mieszkaniowego – czy jest
to świadczenie socjalne, czy składnik wynagrodzenia. Sprawę
rozstrzygnął
ostatecznie
Sąd
Najwyższy
o
powiększonym,
siedmioosobowym składzie osobowym. W dniu 26 kwietnia 2006 r.
wydał uchwałę, w której dokonał jednoznacznej wykładni przepisów
regulujących ubezpieczenia społeczne w tym zakresie. Zdaniem Sądu
Najwyższego dodatki mieszkaniowe wypłacane nauczycielom nie są
wymienione w katalogu przychodów zwolnionych ze składek
ubezpieczenia społecznego i dlatego należy je uwzględniać w podstawie
wymiaru tych składek.
3. Średnie wynagrodzenie
Średnie wynagrodzenie dla poszczególnych stopni awansu
zawodowego nauczycieli określa zmieniony nowelą z dnia 21 listopada
2008 r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 1) przepis art. 30 ust. 3 Karty
Nauczyciela, zgodnie z którym średnie wynagrodzenie nauczycieli
stanowi dla:
1) nauczyciela stażysty – 100%,
2) nauczyciela kontraktowego – 111%,
3) nauczyciela mianowanego – 144%,
4) nauczyciela dyplomowanego – 184%
- kwoty bazowej, określonej dla nauczycieli corocznie w ustawie
budżetowej.
W związku ze zmianą przepisu ust. 3, ustęp 4 został uchylony.
W 2008 r. obowiązywały następujące kwoty:
• kwota bazowa – 2074,15 zł (Dz. U. z 2007 r. Nr 247, poz. 1821),
• dla nauczyciela stażysty – 1700,80 zł,
• dla nauczyciela kontraktowego – 2126,00 zł,
• dla nauczyciela mianowanego – 2976,40 zł,
• dla nauczyciela dyplomowanego – 3826,80 zł.
ROZDZIAŁ I
14
W 2009 r. nastąpiło 2-krotne podwyższenie wynagrodzeń
dla nauczycieli, tj. od dnia 1 stycznia i 1 września, dlatego w ustawie
budżetowej na rok 2009 (Dz. U. Nr 10, poz. 58) określono dwie różne
kwoty bazowe:
1) od 1 stycznia 2009 r. – 2 177, 68 zł
i
2) od 1 września 2009 r. – 2 286, 75 zł.
Średnie wynagrodzenie nauczycieli w 2009 r. wynosiło:
1) od 1 stycznia do 31 sierpnia:
• stażysty – 2177,86 zł,
• kontraktowego – 2417,42 zł,
• mianowanego – 3136,12 zł,
• dyplomowanego – 4007,26 zł;
2) od 1 września do 31 grudnia:
• stażysty – 2286,75 zł,
• kontraktowego – 2538,29 zł,
• mianowanego – 3292,92 zł,
• dyplomowanego – 4207,62 zł.
Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy budżetowej na rok 2010 z dnia
22 stycznia 2010 r. (Dz. U. Nr 19, poz. 102) kwota bazowa obowiązująca
od 1 stycznia 2010 r. nie zmieniła się w stosunku do kwoty bazowej
obowiązującej do 31 grudnia 2009 r., czyli wynosiła 2286,75 zł,
natomiast od 1 września 2010 r. wzrosła o 7%, to jest do wysokości
2446,82 zł.
W związku z powyższym średnie wynagrodzenie nauczycieli
na poszczególnych stopniach awansu zawodowego w 2010 roku
wynosiło:
•
•
•
•
stażysty
kontraktowego
mianowanego
dyplomowanego
Od 1 stycznia
do 31 sierpnia 2010 r.
2286,75 zł
2538,29 zł
3292,92 zł
4207,62 zł
Od 1 września
do 31 grudnia 2010 r.
2446,82 zł
2715,97 zł
3523,42 zł
4502,15 zł