Artykuł zawiera 31230 znaków ze spacjami

ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015
DOBROSTAN I SPOŁECZEŃSTWO
ROZDZIAŁ XVI
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
Wydział Nauk o Zdrowiu, Instytut Zdrowia Publicznego
Jan Kochanowski University in Kielce
Faculty of Health Sciences
HALINA KRÓL, PAULINA JESIONEK
Aktywność fizyczna uczniów 13-15 letnich
powiatu radomskiego
Physical activity students 13-15 year Radom district
Słowa kluczowe: zdrowie, styl życia, aktywność fizyczna
Key words: health, life style, physical activity
Aktywność fizyczna stanowi kluczowy i integralny składnik zdrowego stylu życia. Jest niezbędna człowiekowi na każdym etapie jego życia i w każdej grupie wiekowej. W zależności od okresu życia człowieka przybiera różną intensywność i spełnia różnorakie funkcje. Dla dzieci i młodzieży ruch jest kluczowym czynnikiem warunkującym kompleksowy rozwój organizmu. Aby czuć się zdrowo i być zdrowym
warto aktywnie spędzać czas wolny. Zauważa się, że osoby aktywne fizycznie lepiej
śpią, potrafią sobie radzić ze stresem, rzadko sięgają po używki[1, 2].
Ważna składowa stylu życia do jakiej zaliczamy aktywność fizyczną, mająca
pozytywne oddziaływanie na zdrowie, jest jedną z bardziej udokumentowanych naukowo zależności zdrowia i jego determinantów [3,4].
Niski poziom aktywności fizycznej uznawany jest za istotny czynnik zwiększający umieralność ogólną z powodu chorób cywilizacyjnych. Zgodnie z zaleceniami
WHO dla zachowania zdrowia należy tygodniowo podejmować aktywność fizyczną
o umiarkowanym natężeniu przez co najmniej 150 minut lub intensywnym przez co
najmniej 75 minut [ 5].
Młodzież polska nie osiąga rekomendowanego poziomu aktywności a odsetek
ćwiczących zmniejsza się z wiekiem, szczególnie wśród dziewcząt [6,7].
Aktywność fizyczna wpływa na liczne czynniki determinujące jakość życia,
takie jak funkcje poznawcze i emocjonalne, zadowolenie z życia i uczucie dobrostanu,
funkcje seksualne, społeczne, rekreację i status ekonomiczny [8].
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015
Dobrostan i społeczeństwo
J.Drabik wymienia kilka zespołów czynników warunkujących aktywność fizyczną.
1. Uwarunkowania osobiste:
 płeć – różnicuje ona poziom aktywności u obu płci w każdej grupie wiekowej,

wiek – niechęć do uprawiania sportów i aktywności pogłębia się z
wiekiem człowieka,

wykształcenie – wyższy poziom wykształcenie zwiększa aktywność fizyczną
osób,

status ekonomiczny – może powodować pewnego rodzaju barierę, która
uniemożliwi uprawianie aktywności fizycznej w każdej grupie wiekowej,

stan zdrowia –choroba, kontuzje, ograniczają wysiłek fizyczny,

wiedza o zdrowotnym znaczeniu aktywności fizycznej – brak świadomości
społeczeństwa o pozytywnym wpływie wysiłku na zdrowie, obniża
aktywność fizyczną,

samomotywacja – jest silnym bodźcem do wykonywania wysiłku,

otyłość i nadwaga – jest to czynnik, który w dużym stopniu ogranicza aktywność,

palenie tytoniu – ma negatywne oddziaływanie na wykonywanie wysiłku fizycznego,

umiejętności ruchowe i aktywny styl życia w przeszłości – nawyki
związane z aktywnie spędzonym dzieciństwem, mają pozytywny wpływ na
podjęcie ruchu w wieku późniejszym przez osoby dorosłe,

postawa wobec wysiłku fizycznego, zadowolenie z ćwiczeń – ma istotne
znaczenie na zachęcenie wykonywania ćwiczeń oraz ruchu,
 brak chęci – mają negatywny wpływ na udział w aktywności fizycznej.
2. Uwarunkowania środowiskowe:

brak czasu – jest to jeden z najczęstszych powodów rezygnacji z aktywności
fizycznej,

brak dostępu do urządzeń, obiektów i taniego sprzętu,

brak wsparcia rodziców, przyjaciół, rówieśników – wspólne uczestnictwo
wraz ze znajomymi lub rodziną, w zajęciach czy treningu, motywuje oraz ma
pozytywny wpływ na częstość podejmowania wysiłku fizycznego,

brak odpowiedniego zareklamowania oraz ubogie informacje na temat
możliwości czynnego spędzenia wolnego czasu,

szkoła – może mieć pozytywny lub negatywny wpływ na kreowanie aktywności fizycznej, istotne znaczenie ma sposób prowadzonych zajęć wychowania fizycznego, a także postawa nauczyciela,
234
Halina Król, Paulina Jesionek
Aktywność fizyczna uczniów 13-15 letnich powiatu radomskiego

pora roku, bezpieczeństwo – niższa aktywność fizyczną w miesiącach
zimowych, a także w miejscach, które są niebezpieczne m.in. park, las.
3. Cechy aktywności fizycznej:
 atrakcyjność ćwiczeń – urozmaicone i ciekawe zajęcia korzystnie
wpływają na aktywność fizyczną społeczeństwa,

intensywność ćwiczeń – nadmiar wysiłku prowadzi do zniechęcenie wykonywania aktywności fizycznej,

objętość, częstość i czas ćwiczeń – powiązane jest to z możliwością częstszego występowania kontuzji. Zbyt intensywna aktywność fizyczna nie mobilizuje do dalszych ćwiczeń [9].
Panuje przekonanie, że ruch to lekarstwo, które nie posiada substancji ani
opakowania a pobudza rozwój fizyczny, motoryczny oraz psychiczny człowieka,
Już w XIX wieku zauważono leczniczy wpływ ćwiczeń. P. Tissie sądził, że„ ruch
może zastąpić wszystkie lekarstwa, ale żadne lekarstwo nie zastąpi ruchu” [10].
Aktywność fizyczna kształtuje zatem organizm człowieka. Przeprowadzone badania wykazały, że 45 minut wysiłku dwa razy w ciągu tygodnia przez okres kilku
miesięcy, powoduje pozytywne zmiany w organizmie człowieka. Zauważa się również poprawę samopoczucia, przypływ sił oraz chęć do pracy [11].
Rola aktywności ruchowej dotyczy nie tylko jej pozytywnego wpływu na zdrowie
fizyczne i psychiczne, ale także w jej walorów wychowawczych w kształtowaniu nawyków kulturalnego spędzania czasu wolnego. Poprzez rozpowszechnianie modelu
aktywnego spędzania czasu wolnego przyczyniamy się do wychowania społeczeństwa o wysublimowanych wzorach zachowań życia osobistego. Ma to duży wpływ
na życie każdego człowieka, rodziny oraz grup społecznych i stanowić powinno nieodłączny element stylu życia.
Rodzice mają wyraźny wpływ na zachowanie dzieci. Bardziej aktywni rodzice to
aktywne dzieci. W przyszłości mają od 2-6 razy większe prawdopodobieństwo aktywnego stylu życia. Poza rodziną szkoła jest idealnym miejscem do promowania
aktywności fizycznej wśród dzieci i młodzieży. Swoim zasięgiem obejmuje całą
szkolną populację, a także posiada odpowiednie obiekty sportowe i sprzęt. Na lekcjach uczeń powinien przeżywać uczucie zmęczenia, wysiłku, samokontroli, ale również samooceny. Ważnym celem dla szkolnej kultury fizycznej powinno być przygotowanie młodzieży do aktywnego stylu życia w życiu dorosłym.
Celem pracy jest określenie roli aktywności fizycznej jaką odgrywa w życiu badanych uczniów.
MATERIAŁ I METODA
Badania przeprowadzono w 2014 roku wśród 138 uczniów (6 7 chłopców i
7 1 dziewcząt), w wieku 13-15 lat, uczących się w Publicznym Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza w Zakrzewie w powiecie radomskim. Uczniowie objęci badaniem
pochodzą zarówno ze wsi (59 osób; 42,75%) i z miasta (79 osób; 57,25%). W badaniach wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego. W celu określenia zależności
235
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015
Dobrostan i społeczeństwo
2
pomiędzy zmiennymi zastosowano nieparametryczny test Chi .
WYNIKI
W badaniu uczestniczyło 138 gimnazjalistów, w tym 57,25% zamieszkujących
miasto oraz 42,75% mieszkających na wsi. Wśród badanych 51,45% stanowiły
dziewczęta, natomiast chłopcy 48,55%.
Tabela I. Wiek, płeć i miejsce zamieszkania badanych
Wiek
badanych
13 lat
14 lat
15 lat
Razem
Płeć i miejsce zamieszkania badanych
Dziewczęta
Chłopcy
Ogółem
Miasto
Wieś
Miasto
Wieś
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
13
9,42 10 7,25 13 9,42 10 7,25 46 33,34
14 10,14 10 7,25 14 10,14 9
6,52 47 34,05
16 11,59 8
5,80
9
6,52 12 8,70 45 32,61
43 31,15 28 20,30 36 26,08 31 22,47 138 100,00
Blisko 32% badanych uprawia sport, a ponad 23% lubi spotykać się z przyjaciółmi. Niestety ponad 20% uczniów preferuje oglądanie telewizji i gry na komputerze. Zauważa się zróżnicowanie w spędzaniu wolnego czasu ze względu na płeć
i miejsce zamieszkania. Dziewczęta z miasta uprawiają sport (6,52%) i spotykają
się z przyjaciółmi (9,42%), zaś dziewczęta ze wsi pomagają rodzicom (7,97%). Natomiast chłopcy z miasta, podobnie jak dziewczęta, uprawiają sport (11,59%), ze wsi
również uprawiają sport (8,7%) i pomagają rodzicom (4,35%).
Tabela II. Czynności wykonywane przez badanych uczniów w czasie wolnym
Czynności
wykonywane
w czasie wolnym
Płeć i miejsce zamieszkania badanych
Dziewczęta
Chłopcy
Miasto
Wieś
Miasto
Wieś
n
%
n
%
n
%
n
%
6
4,35
2
1,45
4
2,90
2
1,45
Oglądam telewizję
Gram
4
na komputerze
Uprawiam sport
9
Czytam książkę
5
Spotykam się
13
z przyjaciółmi
Pomagam
4
rodzicom
Inne
2
Razem
43
236
Ogółem
n
14
%
10,14
2,90
2
1,45
6
4,35
2
1,45
14
10,14
6,52
3,62
7
1
5,07
0,72
16
1
11,59
0,72
12
1
8,70
0,72
44
8
31,88
5,80
9,42
5
3,62
7
5,07
8
5,80
33
23,91
2,90
11
7,97
2
1,45
6
4,35
23
16,67
1,45
31,16
0
28
0,00
20,28
0
36
0,00
26,08
0
31
0,00
2
1,45
22,47 138 100,00
Halina Król, Paulina Jesionek
Aktywność fizyczna uczniów 13-15 letnich powiatu radomskiego
Stwierdzono, że dziewczęta mieszkające w mieście najchętniej wybierają
jogging (ponad 6,5%), natomiast dziewczęta ze wsi jazdę na rowerze (prawie 6%).
Chłopcy z obu środowisk jednakowo wybrali grę w piłkę nożną (ponad 9%).
Tabela III. Preferowana przez badanych forma aktywności fizycznej
Preferowana
forma
aktywności
Jogging
Pływanie
Jazda
na rowerze
Gra w piłkę nożną
Gra
w siatkówkę
Gra
w koszykówkę
Taniec
Ćwiczenia
siłowe
Inne
Razem
Płeć i miejsce zamieszkania badanych
Dziewczęta
Chłopcy
Miasto
Wieś
Miasto
Wieś
n
%
n
%
n
%
n
%
9
6,52
7
5,07
6
4,35
1
0,72
7
5,07
2
1,45
1
0,72
1
0,72
n
23
11
%
16,66
7,96
6
435
8
5,80
2
1,45
1
0,72
17
12,32
2
1,45
3
2,17
13
9,42
13
9,42
31
22,46
7
5,07
3
2,17
8
5,80
5
3,62
23
16,67
2
1,45
1
0,72
2
1,45
3
2,17
8
5,80
8
5,80
2
1,45
0
0,00
1
0,72
11
7,97
0
0,00
0
0,00
4
2,90
6
4,35
10
7,25
2
43
1,45
31,16
2
28
1,45
20,28
0
36
0,00
26,09
0
31
0,00
2
2,90
22,46 138 100,00
Ogółem
Ponad 56% młodzieży spędza „codziennie” (26,21%) lub „często” (29,72%) ponad 2 godziny prze telewizorem bądź komputerem. Ponad 13% dziewcząt z miasta i
prawie 9% dziewcząt ze wsi deklaruje, że często spędza ponad 2 godziny w ciągu
tygodnia przed telewizorem czy komputerem. Około 8% chłopców pochodzących z
miasta „czasami”, to jest 2-3 razy w tygodniu, spędza ponad 2 godziny przy oglądaniu
telewizji, odmiennie („rzadko”) ich rówieśnicy mieszkający na wsi (blisko 8%).
Tabela IV. Spędzanie wolnego czasu przez badanych powyżej 2 godzin przed
telewizorem bądź komputerem w ciągu tygodnia
Częstość spędzania
czasu przed
telewizorem
bądź komputerem
w ciągu tygodnia
pow. 2 godzin
Codziennie
Często
(4-5 razy w tygodniu)
Czasami
(2-3 razy w tygodniu)
Rzadko
(około raz w tygodniu)
Razem
Płeć i miejsce zamieszkania badanych
Dziewczęta
Chłopcy
Miasto
Wieś
Miasto
Wieś
Ogółem
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
10
7,25
12
8,70
9
6,52
6
4,35
37
26,81
19
13,78
9
6,52
7
5,07
6
4,35
41
29,72
8
5,80
3
2,17
12 8,70
8
5,80
31
22,46
6
4,35
4
2,90
8
11
7,97
29
21,01
43
31,18
28
20,28
36 26,07 31
5,80
22,47 138 100,00
237
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015
Dobrostan i społeczeństwo
Ponad 48% badanych deklaruje wykonywanie prac fizycznych w obrębie
swojego gospodarstwa domowego, szczególnie młodzież ze wsi, zarówno dziewczęta (13,77%) i chłopcy (17,39%). Można przypuszczać, że uczniowie zamieszkujące na wsi maja więcej obowiązków domowych niż ich rówieśnicy mieszkające w
mieście.
Tabela V. Wykonywanie prac fizycznych w obrębie swojego gospodarstwa
domowego przez badanych uczniów
Wykonywanie prac
fizycznych w obrębie gospodarstwa
domowego
Tak, wykonuję
Nie, nie wykonuję
Razem
Płeć i miejsce zamieszkania badanych
Dziewczęta
Chłopcy
Ogółem
Miasto
Wieś
Miasto
Wieś
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
12 8,70 19 13,77 12 8,70 24 17,39 67 48,55
31 22,46 9 6,52 24 17,39 7 5,07 71 51,45
43 31,16 28 20,29 36 26,09 31 22,46 138 100,00
Ponad 86% badanych, bierze udział w zajęciach wychowania fizycznego. Zarówno chłopcy z miasta jak i ze wsi wykazują większe zainteresowanie zajęciami
wychowania fizycznego, odpowiednio 23,91% i 22,46%, niż dziewczęta z obu środowisk. Niepokojący jest fakt, że ponad 9% dziewcząt z miasta nie uczestniczy w
zajęciach wychowania fizycznego.
Tabela VI. Udział w zajęciach wychowania fizycznego przez badanych
Płeć i miejsce zamieszkania badanych
Udział
Dziewczęta
Chłopcy
Ogółem
w zajęciach wychowania fiMiasto
Wieś
Miasto
Wieś
zycznego
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
Tak, biorę
30 21,74 25 18,12 33 23,91 31 22,46 119 86,23
udział
Nie, nie biorę
13 9,43 3 2,17 3 2,17 0 0,00 19 13,77
udziału
Razem
43 31,17 28 20,29 36 26,08 31 22,46 138 100,00
Ponad 55% badanych uczestniczy w dodatkowych zajęciach sportowych. Największy, porównywalny odsetek stanowią dziewczęta (ponad18%) i chłopcy (ponad
17%) mieszkający w mieście. Młodzież ze wsi rzadziej w stosunku do swoich rówieśników z miasta uczestniczy w takich zajęciach.
238
Halina Król, Paulina Jesionek
Aktywność fizyczna uczniów 13-15 letnich powiatu radomskiego
Tabela VII. Uczestnictwo badanych w dodatkowych zajęciach sportowych
Płeć i miejsce zamieszkania badanych
Udział
Dziewczęta
Chłopcy
Ogółem
w dodatkowych
zajęciach
Miasto
Wieś
Miasto
Wieś
sportowych
n
%
n % n
%
n
%
n
%
Tak, uczestniczę 26 18,84 11 7,97 24 17,39 16 11,59 77
55,80
Nie,
17 12,32 17 12,32 12 8,70 15 10,87 61 44,20
nie uczestniczę
Razem
43 31,16 28 20,29 36 26,09 31 22,46 138 100,00
Badania wykazały, że prawie 69% uczniów potwierdziło obecność obiektów sportowych w miejscu zamieszkania, jednak odnosi się to głównie do badanych mieszkających w mieście dziewcząt (27,54%) i chłopców (23,19%). Niestety młodzież
mieszkająca na wsi ma utrudniony dostęp do takich obiektów.
Tabela VIII. Obecność hali sportowej, basenu, ścieżki rowerowej w miejscu
zamieszkania badanych
Obecność obiektów sportowych
w miejscu
zamieszkania
Tak, znajdują się
Nie, nie znajdują
się
Razem
Płeć i miejsce zamieszkania badanych
Dziewczęta
Chłopcy
Miasto
Wieś
Miasto
Wieś
n
%
n
%
n
%
n
%
38 27,54 11 7,97 32 23,19 14 10,14
n
95
%
68,84
5
3,62 17 12,32 4
43
31,16
43
31,16 28 20,29 36 26,09 31 22,46 138 100,00
2,90 17 12,32
Ogółem
Przeprowadzona analiza badań wykazała, że dla ponad 50% badanych reklama i
rozgłos zachęca ich do podejmowania aktywności fizycznej. Podobny odsetek (ponad
49%) udzieliło przeczącej odpowiedzi. Reklama ma większy wpływ na dziewczęta z
terenów wiejskich (prawie 12%).
Tabela IX. Znaczenie reklamy do czynnego uczestnictwa badanych w akcjach
sportowych
Zachęcenie przez
Płeć i miejsce zamieszkania badanych
reklamę i rozgłos
Dziewczęta
Chłopcy
Ogółem
do czynnego
Miasto
Wieś
Miasto
Wieś
uczestnictwa
w akcjach
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
sportowych
Tak, zachęca mnie 14 10,14 16 11,59 21 15,22 19 13,77 70 50,72
Nie, nie zachęca
29 21,02 12 8,70 15 10,87 12 8,70 68 49,28
mnie
Razem
43 31,16 28 20,29 36 26,09 31 22,46 138 100,00
239
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015
Dobrostan i społeczeństwo
Podobnie chłopcy z miasta (ponad 10%) jak i ze wsi (prawie 9%) wykazują dodatkową, poza lekcjami wychowania fizycznego aktywność fizyczną aż 3 razy w
tygodniu. Niekorzystne wyniki uzyskały zarówno dziewczęta z miasta (prawie 17%)
i ze wsi (ponad 7%).
Tabela X. Aktywność fizyczna badanych uczniów poza zajęciami wychowania
fizycznego
Częstość wykonywania aktywności
fizycznej
w czasie wolnym
>3 razy w tygodniu
3 razy w tygodniu
Raz na tydzień
Rzadziej
Razem
Płeć i miejsce zamieszkania badanych
Dziewczęta
Chłopcy
Ogółem
Miasto
Wieś
Miasto
Wieś
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
4 2,90 7 5,07 6 4,35 9 6,52 26 18,84
8 5,80 9 6,52 14 10,14 12 8,70 43 31,16
23 16,67 10 7,25 11 7,97 7 5,07 51 36,96
8 5,80 2 1,45 5 3,62 3 2,17 18 13,04
43 31,17 28 20,29 36 26,08 31 22,46 138 100,00
Dziewczęta i chłopcy pochodzący zarówno ze wsi i z miasta twierdzą, że najbardziej aktywni fizycznie są w okresie wakacyjnym (50%) oraz podczas ferii zimowych
(ponad 25%).
Młodzież objęta badaniem swój poziom aktywności fizycznej ocenia na bardzo
dobry (52,17%), głównie chłopcy z obu środowisk (15,22% z miasta i 16,67% ze
wsi). „Przeciętny” ale wystarczający poziom kondycji fizycznej deklaruje ponad
34% badanych, głównie dziewczęta z miasta (15,22%).
Ponad 60% badanych uczniów wykazuje chęć podejmowania większej aktywności fizycznej. Wszyscy uczniowie, zarówno z terenów wiejskich jak i miejskich, zgodnie zdecydowali, że chcieliby poświęcać więcej czasu na dodatkową aktywność fizyczną.
Stwierdzono zróżnicowanie w zainteresowaniu sportem ze względu na miejsce
zamieszkania. Młodzież pochodząca z miasta uważa, że szkoła nie ma wpływu na
pogłębienie zainteresowania sportem (19,57% dziewczęta i 15,94% chłopcy), w przeciwieństwie do ich rówieśników ze wsi ( odpowiednio: ponad 13%; ponad 16%).
Ponad 31% gimnazjalistów deklaruje, że znajomi najbardziej przyczyniają się do
ich aktywnego spędzania czasu wolnego. Własną potrzebę ruchu potwierdza około
23% badanych. Dziewczęta z miasta wskazują na większy wpływ mediów (9,42%),
niż własną potrzebę ruchu (7,25%). Zaś ich rówieśniczki ze wsi twierdzą, że to
znajomi mają na nie największy wpływ (6,52%). U chłopców ze wsi i z miasta nie
stwierdza się istotnych różnic. Do ich aktywnego spędzania czasu wolnego przyczyniają się znajomi. Na drugim miejscu stawiają na własną potrzebę ruchu. Niestety
według badanych szkoła (tylko 15,22%) i rodzina (11,59%) nie propagują aktywnych
form spędzania wolnego czasu.
240
Halina Król, Paulina Jesionek
Aktywność fizyczna uczniów 13-15 letnich powiatu radomskiego
Tabela XI. Osoby przyczyniające się do aktywnego spędzania czasu wolnego
przez badanych
Płeć i miejsce zamieszkania badanych
Osoby przyczyniające
Dziewczęta
Chłopcy
Ogółem
się do aktywnego
spędzania czasu
Miasto
Wieś
Miasto
Wieś
wolnego
n
%
n
%
n
%
n
%
n
%
Rodzina (rodzice,
7
5,07 3 2,17 3 2,17 3 2,17 16 11,59
rodzeństwo)
Szkoła
4
2,90 6 4,35 5 3,62 6 4,35 21 15,22
Znajomi
9
6,52 9 6,52 12 8,70 13 9,42 43 31,16
Środki masowego
13 9,42 6 4,35 6 4,35 1 0,72 26 18,84
przekazu
Własna potrzeba
10 7,25 4 2,90 10 7,25 8 5,80 32 23,19
ruchu
Razem
43 31,16 28 20,29 36 26,09 31 22,46 138 100,00
Dla 43,48% badanych, aktywność fizyczna w czasie wolnym ma znaczenie „dominujące”, głównie dla chłopców zarówno z miasta (13,05%) jak i ze wsi (13,77%).
Ponad 45% badanych uczniów stwierdza, że aktywność fizyczna w ich czasie wolnym
jest dla nich „dość popularna”, głównie dziewczęta z miasta (15,95%) i ze wsi
(11,59%).
Aż 28% uczniów uważa, że główną zaletą aktywności fizycznej jest większa
sprawność fizyczna. Ponad 9% dziewcząt z miasta uważa, że aktywność fizyczna
dobrze wpływa na ich sylwetkę natomiast w opinii dziewcząt ze wsi jest to najlepsza
forma spędzania czasu wolnego (prawie 8%). Podobna opinię wyrazili chłopcy ze wsi
(ponad 7%). Chłopcy z miasta uważają natomiast, że aktywność fizyczna przyczynia
się do większej sprawności fizycznej – prawie 11%.
Tabela XII. Zalety aktywności fizycznej w opinii badanych
Zalety aktywności
fizycznej
Płeć i miejsce zamieszkania badanych
Dziewczęta
Chłopcy
Miasto
Wieś
Miasto
Wieś
n
%
n
%
n
%
n
%
Większa spraw9 6,52 5 3,62 15
ność fizyczna
Odstresowanie
6 4,35 2 1,45 1
Estetyczna
13 9,42 6 4,35 6
sylwetka
Lepszy stan
7 5,07 3 2,18 4
zdrowia
Najlepsza forma
spędzania czasu 6 4,35 11 7,97 7
wolnego
Inne
2 1,45 1 0,72 3
Razem
43 31,16 28 20,29 36
Ogółem
n
%
10,87 9
6,52
38
27,54
0,72
5
3,62
14
10,14
4,35
3
2,17
28
20,29
2,90
4
2,90
18
13,04
5,07 10 7,25
34
24,64
2,18 0 0,00
6
4,35
26,09 31 22,46 138 100,00
241
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015
Dobrostan i społeczeństwo
Prawie 60% uczniów stwierdza, że pieniądze mają wpływ na aktywne spędzanie
czasu wolnego, zwłaszcza w opinii uczniów mieszkających w mieście (dziewczęta
19,56%; chłopcy blisko 16%). Przeciwna opinię mają dziewczęta ze wsi (około 11%).
Aż 31,88% młodzieży planując sposób spędzenia czasu wolnego bierze pod
uwagę jedynie swoje upodobania, głównie uczniowie z miasta (10,87% dziewcząt i
11,59% chłopców). Ich rówieśnicy ze wsi uzależniają swoje plany od decyzji rodziców (prawie 9,5% dziewcząt i niecałe 9% chłopców).
Przeprowadzona analiza potwierdziła istotną statystycznie zależność i słabą siłę
związku pomiędzy częstością spędzania czasu przed telewizorem lub komputerem w
ciągu tygodnia ponad 2 godziny a płcią badanej młodzieży (p ≥0,05), pomiędzy poziomem kondycji i sprawnością fizyczną a płcią badanych uczniów (p ≥0,05) a także
pomiędzy czynnikami, które uwzględnia badana młodzież planując spędzanie wolnego czasu a ich miejscem zamieszkania (p ≥0,05).
DYSKUSJA
Aktywność fizyczna należy do głównych składników zdrowego stylu życia i odgrywa szczególną rolę w promocji zdrowia. Zwiększona aktywność ruchowa u współczesnego człowieka wpływa nie tylko na prawidłowe funkcjonowanie i rozwój organizmu, ale korzystnie oddziałuje na psychikę jednostki oraz samopoczucie, co ma
zastosowanie w rekreacji ruchowej młodzieży[1,2,5,7].
Przeprowadzone w pracy badania pozwoliły na ocenę aktywności fizycznej
uczniów Publicznego Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza w Zakrzewie. Obecnie
młodzież coraz bardziej ogranicza ruch. Spowodowane jest to m.in. intensywnym rozwojem cywilizacji, prowadzonym antyzdrowotnym stylem życia. Według Z. Cendrowskiego tylko około 30 % uczniów ma dostateczną porcję ruchu i uprawia sport
[12]. Podobnie wyniki uzyskano z przeprowadzonych badań, potwierdzając tyko dla
około 32% badanej młodzieży taką formę aktywności fizycznej.
Z badań E. Mędrala-Kunder przeprowadzonych wśród uczniów gimnazjum w województwie podkarpackim wynika, że prawie 53% ogółu uczniów odpoczywa w sposób czynny. Najczęściej wybieraną formą aktywności fizycznej jest jazda na
rowerze (21%) i piłka nożna (20%).W przeprowadzonych badaniach wśród
młodzieży z powiatu radomskiego w y k a z a n o , ż e chłopcy w szczególności preferują piłkę nożną (ponad 19 %), a dziewczęta jogging (ponad 11%) i jazdę na rowerze
(powyżej 10%). Chłopcy z krakowskich gimnazjów przedkładają piłkę nożną (ponad
35%) nad inne rodzaje pozaszkolnej aktywności ruchowej. Ich koleżanki zdecydowanie wolą różne formy biegowe (około 34%) [13, 14]. Uczniowie z Poznania, zarówno
dziewczęta (72,6%) jak i chłopcy (77,3%) najczęściej grają, biegają czy jeżdżą na
rowerze ze swoimi kolegami czy koleżankami [18].
Niepokojącym jednak faktem jest, że młodzież polska za dużo czasu spędza w
sposób bierny, szczególnie siedząc przed telewizorem lub komputerem [2,7]. Podobnie wykazano wśród 56 % badanej młodzieży potwierdzającej „codzienne” i „częste”
spędzanie ponad 2 godz. przed telewizorem lub komputerem a szczególnie dziewczęta
z miasta (ponad 13%). Przeprowadzona analiza potwierdziła istotną statystycznie zależność i słabą siłę związku pomiędzy częstością spędzania czasu przed telewizorem
242
Halina Król, Paulina Jesionek
Aktywność fizyczna uczniów 13-15 letnich powiatu radomskiego
lub komputerem w ciągu tygodnia ponad 2 godziny a płcią badanej młodzieży (p
≥0,05).
Stwierdzono, że uczniowie objęci badaniem, zarówno dziewczęta jak i chłopcy
uczestniczą w dodatkowych zajęciach sportowych (około 56%), jednak głownie na
korzyść młodzieży mieszającej w mieście (ponad 36%). Zauważa się, że uczniowie
pochodzący ze wsi częściej od swoich rówieśników z miasta są zaangażowani w pomoc dla rodziców w wykonywaniu różnych prac fizycznych w obrębie swojego gospodarstwa domowego (ponad 31%).
Przeprowadzona analiza potwierdziła istotną statystycznie zależność i przeciętną
siłę związku pomiędzy czynnikami, które uwzględnia badana młodzież planując spędzanie wolnego czasu a ich miejscem zamieszkania (p ≥0,05).
Według A. Famuły-Jurczak spośród funkcjonujących kilkunastu kół zainteresowań tylko 10% uczniów wybiera szkolne koło sportowe. Ten wybór uzasadniony jest chęcią doskonalenia umiejętności sportowych. Natomiast, w badaniach A.
Jurczaka, wykazano, że średnio tylko 7% uczniów uczestniczy w pozalekcyjnych formach aktywności ruchowej organizowanej przez szkoły. Różnice zależne od płci nie
zostały odnotowane [13, 16].
A. Jurczak w swoich badaniach odnotował, że brak dostępu do obiektów sportowych (19%) stanowi częstszą przeszkodę podejmowania aktywności fizycznej
zwłaszcza wśród dziewcząt. 32% młodzieży warszawskiej młodzieży zwraca uwagę
na brak atrakcyjnych miejsc spędzania czasu wolnego [16, 17].
Niespełna 70% objętych badaniem uczniów potwierdziło obecność takich obiektów jak hala sportowa, boisko, basen, ścieżka rowerowa w miejscu swojego zamieszkania. Jednak ponad 30% młodzieży nie ma dostępu do takich obiektów szczególnie
na terenach wiejskich. Można przypuszczać, że powyższa sytuacja skłania badaną
młodzież do aktywnego uczestnictwa w zajęciach wychowania fizycznego w szkole,
które deklaruje ponad 86 % badanych.
W badaniach M. Pałyska, J. Raduj i K. Ostaszewskiego przeprowadzonych wśród
gimnazjalistów z trzech warszawskich dzielnic: Mokotowa, Wilanowa i Ursynowa
wykazano, że podczas czasu wolnego, dziewczęta odczuwają większą potrzebę kontaktów społecznych niż chłopcy (63%), a także większą dbałość o swój wygląd i
sylwetkę. Chłopcy natomiast zwracają uwagę na większą sprawność fizyczną i doskonalenie swoich umiejętności – częściej niż dziewczęta deklarują tego typu odpowiedzi (22%) [17].
Zauważa się, zróżnicowane zalety młodzieży z powiatu radomskiego jakie upatruje w podejmowaniu aktywności fizycznej. Chłopcy myślą o własnej sprawności
fizycznej (ponad 17%) a dziewczęta estetycznej sylwetce ciała (blisko 14%). Tylko
13% uważa, że aktywność fizyczna będzie miała pozytywny wpływ na ich zdrowie.
Jednocześnie stwierdzono, że chłopcy zdecydowanie lepiej („bardzo” około
32%) od swoich rówieśniczek ((„bardzo” 20,28%) oceniają swój poziom kondycji
i sprawności fizycznej.
Przeprowadzona analiza potwierdziła istotną statystycznie zależność i słabą siłę
związku pomiędzy poziomem kondycji i sprawności fizycznej a płcią badanych
uczniów (p ≥0,05).
243
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015
Dobrostan i społeczeństwo
Stwierdzono, że młodzież objęta badaniem, zarówno dziewczęta jak i
chłopcy, w wykorzystaniu wolnego czasu kładą nacisk na zabawę i rozrywkę
(23,19%). Na kolejnych miejscach plasują się nawiązywanie nowych znajomości
(21%) oraz pogłębianie więzi rodzinnych czy przyjacielskich (13,77%), odczuwają
potrzebę częstych kontaktów społecznych.
W badaniach M. Pałyska wykazano, że młodzież najchętniej spędza czas wolny
z rówieśnikami, rzadziej w towarzystwie rodziców, a najrzadziej samotnie.
Podobne preferencja wykazano wśród badanej młodzieży ( z przyjaciółmi ponad
35%, z rówieśnikami ponad 26%). Spędzanie wolnego czasu z rodziną zadeklarowało 21% badanych.
B a d a n i chłopcy (42,1%) i dziewczęta (44,1%) najczęściej uprawiają ćwiczenia fizyczne samodzielnie a tylko 10% z nich podejmuje aktywność ruchową
wspólnie z rodzicami.
Z wyników badań A. Demuth, wśród dziewcząt ze szkół publicznych i niepublicznych ponad 50 % z nich podejmuje aktywność fizyczną razem ze swoimi rówieśnikami [18, 19].
W badaniach M. Pałyska, 31% młodzieży twierdzi, że zła sytuacja finansowa
jest jednym z problemów w podjęciu aktywności fizycznej w czasie wolnym [47].
Niekorzystna sytuacja materialna rodziny i wzrost kosztów uczestnictwa w zajęciach
dodatkowych powodują, że problemy materialne, to obecnie zjawisko obserwowane
na dużą skalę. Podobne wnioski ze swoich badań wysuwa I. Grysko. Na brak dostatecznych środków finansowych skarży się aż 56,2% badanych [20].
Podobną opinię wyraziła badania młodzież (ponad 59%) uznając, że zasoby finansowe a szczególnie ich niedostatek, istotnie wpływają na sposób spędzania wolnego
czasu często ograniczając możliwości podejmowania aktywności fizycznej.
WNIOSKI
1.
Badani uczniowie preferują aktywną formę spędzania wolnego czasu.
2.
Ulubionym zajęciem badanych jest uprawianie sportu i spotkania z przyjaciółmi.
3.
Badani podejmują aktywność fizyczną głównie w szkole na lekcjach wychowania fizycznego.
4.
Płeć badanych różnicuje ich sprawność fizyczną na korzyść chłopców.
PIŚMIENNICTWO
1.
Nowotny-Czupryna O. i wsp. Edukacja i reedukacja ruchowa. Wyd. Kasper.
Kraków; 2000.
2.
Mazur J.(red.). Społeczne determinanty zdrowia młodzieży szkolnej. Raport z
badań HBSC 2010. Wyd. Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2010.
3.
US Department of Health znd Human Services, Physical Activity and Health. A
Report of the Surgeon General. USDHHS,Centers for Disease Control and Prevention, Atlanta 1996.
244
Halina Król, Paulina Jesionek
Aktywność fizyczna uczniów 13-15 letnich powiatu radomskiego
4.
Sparling P.B.et all. Promoting physical activity: the newimperative for public
health. Health Education Research 2000;15(30);367-376.
5.
WHO, Global Recommendation on Physical Activity on Health, 2010.
6.
Wojtyniak B. I wsp.(red.). Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania. Wyd. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego- Państwowy Zakład Higieny, Warszawa 2012.
7.
Oblacińska A., Woynarowska B.(red.).Zdrowie subiektywne, zadowolenie z życia i zachowania zdrowotne uczniów szkół ponadgimnazjalnych w Polsce w kontekście czynników psychospołecznych i ekonomicznych. Raport z badań. Wyd.
Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2006
8.
Aging and Physical Activity: Application to Fitness, Sport and Health,
Uchwała Międzynarodowej Konferencji Naukowej, Radzyna, Poland; 15-17
września 2006.
9.
Lisowska J. Rekreacja ruchowa osób dorosłych. W: Dąbrowski A. (red.)
Zarys teorii rekreacji ruchowej. Wyd. WSE. Warszawa; 2006.
10. Starosta W. Znaczenie aktywności fizycznej w zachowaniu i polepszaniu zdrowia człowieka. Promocja Zdrowia. Nauki Społeczne i Medycyna 1995; 5-6; 74.
11. Urniaż J. i wsp. Znaczenie aktywności fizycznej i edukacji fizycznej w
życiu współczesnego człowieka. W: Czerwiński J. (red.) Aktywność fizyczna
potrzebą twórczego życia. Wyd. Olsztyńska Szkoła Wyższa. Olsztyn; 2004.
12. Cendrowski Z. Aktywność fizyczna dzieci i młodzieży: stan faktyczny, obiektywne potrzeby, system uczestnictwa: szczególna rola sportu, jako systemu
rywalizacji i współzawodnictwa. Wyd. Lider 2002.
13. Jurczak A. Udział dzieci i młodzieży w pozalekcyjnych i pozaszkolnych formach aktywności ruchowej. Wychowanie Fizyczne i Sport 2004; 4; 367-372.
14. Mędrala-Kuder E. Aktywność ruchowa młodzieży gimnazjalnej w czasie wolnym od nauki. Kultura Fizyczna 2007; 3/4; 19-20.
15. Famuła-Jurczak A. Zajęcia pozalekcyjne gimnazjalistów. Raport z badań.
Wychowanie na Co Dzień 2009; 4/5; 19-24.
16. Jurczak A. Aktywność ruchowa młodzieży w czasie wolnym. Preferencje-Bariery- Uwarunkowania. Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne 2005; 12; 25-30.
17. Pałyska M. i wsp. Korzystanie z czasu wolnego przez młodzież gimnazjalną.
Remedium 2006; 12; 28-29.
18. Maciaszek J. Aktywność ruchowa dzieci i młodzieży w czasie wolnym.
Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne 1996; 2; 70-75.
19. Demuth A. Aktywność fizyczna dziewcząt ze szkół publicznych i niepublicznych. Wychowanie Fizyczne i Sport 2006; 3; 141-145.
20. Grysko I. O czasie wolnym młodzieży. Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze
2009;6;50-57
245
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015
Dobrostan i społeczeństwo
STRESZCZENIE
Aktywność fizyczna stanowi kluczowy i integralny składnik zdrowego stylu życia. Jest niezbędna człowiekowi na każdym etapie jego życia i w każdej grupie wiekowej. Celem pracy jest określenie roli aktywności fizycznej jaką odgrywa w życiu badanych uczniów. Badania przeprowadzono w 2014 roku w Publicznym Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza w Zakrzewie. Badaniem objęto 138 uczniów I, II i
III klas gimnazjalnych, w wieku 13-15 lat, w tym 67 chłopców i 71 dziewcząt. Zastosowano metodę sondażu diagnostycznego. Młodzież najchętniej w czasie wolnym
uprawia sport (31,88%), zdecydowanie mniej ogląda telewizję (10,14%) czy gra na
komputerze (10,14%). Badani chłopcy najczęściej preferują piłkę nożną (18,84%), a
dziewczęta jazdę na rowerze (10,15%). Uczniowie nie poświęcają dużo czasu na aktywność fizyczną poza zajęciami wychowania fizycznego, najczęściej jest to raz w
tygodniu (36,96%). Badani uczniowie preferują aktywną formę spędzania wolnego
czasu. Ulubionym zajęciem badanych jest uprawianie sportu i spotkania z przyjaciółmi. Badani podejmują aktywność fizyczną głównie w szkole na lekcjach wychowania fizycznego. Płeć badanych różnicuje ich sprawność fizyczną.
ABSTRACT
Physical activity is a key integral component of a healthy lifestyle. It is essential
to man at every stage of his life and in every age group. Aim of this study is to determine the role that physical activity plays in the lives of the students surveyed. Research was conducted in the of 2014 in Henryk Sienkiewicz Public Lower Secondary
School in Zakrzew. In the research took part 138 students of classes from 1 to 3 at the
age of 13-15, 67 boys and 71 girls. The method of diagnostic survey was used. Answers given by respondents were surprising for me. Students in their free time are
most willing to do sport (31,88%), leaving behind watching TV(10,14%) or playing
computer games (10,14). The obtained results showed that boys most frequently prefer football (18,84%) and girls cycling (10,15%). Students do not spend enough time
for physical activities beyond their Physical Education classes which most often are
once a week (36,96%). The examined students prefer active forms of spending their
free time. The most favorite activity among the surveyed is doing sport and meetings
with friends. The surveyed students take part in physical education activities mainly
at school during the physical education classes. Gender of the surveyed differentiates
their physical fitness.
Artykuł zawiera 31230 znaków ze spacjami
246