Spis tresci
Transkrypt
Spis tresci
Spis treści 7 Spis treści Wste˛p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Rozdział I BRYTANIA PREHISTORYCZNA I CELTYCKA Najstarsze kultury Brytanii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zagadka kamiennych kre˛gów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kultura Celtów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Potomkowie Hwlla i Akun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy Celtowie brytyjscy przybyli z kontynentu europejskiego? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Je˛zyki celtyckie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Religia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Druidzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bard w archaicznej społeczności celtyckiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przedchrześcijańska literatura celtycka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przedchrześcijańska sztuka celtycka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 20 23 23 25 28 29 30 33 35 39 Rozdział II BRITANNIA ANTIQUA Wyspy Cynowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Od Pretanike do Wysp Brytyjskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Britannia Romana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Podbój . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Okres powstań brytońskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pod ochrona˛ Muru Hadriana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wzloty i upadki „brytońskich cesarzy” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Narodziny brytońskiego chrześcijaństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 45 47 47 48 50 53 57 Rozdział III DZIEDZICTWO ARTURA I HENGESTA Inter mare et Barbaros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Drogi podboju anglosaskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kultura germańskich przybyszów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 62 63 8 Spis treści Poezja staroangielska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Muzyka staroangielska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sztuka i architektura anglosaska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Alfred Wielki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wikingowie w Brytanii – nie tylko rozboje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kultura normańskiej Anglii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Architektura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tkactwo i haft artystyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Metaloplastyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Malarstwo tablicowe i ścienne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sztuka iluminatorska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Witrażownictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Je˛zyki i literatury Anglii normańskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Literatura średnioangielska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ^ra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Od Urbgena do Owaina Glyn Dw Kronikarze średniowieczni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Myśl teologiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wycliffe i lollardyzm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Chaucer i jego pielgrzymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Paradoksy wojny stuletniej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Od Kaledonii do Albanu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Złoty wiek literatury szkockiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Średniowieczna muzyka angielska po roku 1066 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ludyczność angielskiego średniowiecza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 70 72 75 77 83 85 88 88 90 91 91 92 94 95 100 106 109 113 114 118 120 122 125 Tańce zbiorowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 Pocza˛tki form teatralnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 Inne formy ludyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 Rozdział IV EPOKA REFORMACJI I TEATRU Pocza˛tki wielkiej dynastii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Niespełnione nadzieje brytońskich Celtów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Reformacja w Anglii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . More i jego Utopia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rza˛dy Edwarda VI i Krwawej Mary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kultura reformuja˛cej sie˛ Szkocji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pocza˛tki nowożytnej architektury i muzyki szkockiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Panowanie Elżbiety . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hakluyt i narodziny angielskiej świadomości morskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Legenda zwycie˛stwa nad Armada˛ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kompanioni Jej Królewskiej Mości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pierwsze krytyki teatru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Shakespeare – symbol epoki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Shakespeare poza klasycznym teatrem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nie tylko Shakespeare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 132 138 143 145 149 159 163 169 171 177 181 182 185 187 Spis treści Tragedia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Komedia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spółki dramaturgiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Odkrycie łzawych uczuć i tragedia rodzinna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mie˛dzy Arkadia˛ a eufuizmem, czyli narodziny powieści elżbietańskiej . . . . . . . . . . Poezja i poeta w elżbietańskiej Anglii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spisywacze historii – polemiki religijne i społeczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Muzyka epoki Tudorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Malarstwo i witraże . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Architektura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Krzesło i widelec – symbole rodza˛cego sie˛ indywidualizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Obyczaje i ubiory epoki Tudorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 187 191 194 195 196 202 205 206 211 213 217 219 Rozdział V BURZLIWY WIEK XVII Pod panowaniem Jakuba I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Szkoci na emigracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bacon i pocza˛tek nowożytnego empiryzmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Brytyjskie Biblie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pirackie legendy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Poeci metafizyczni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kawalierzy szpady i pióra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czym był purytanizm? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Piewcy purytanizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Deklaracja sportów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Boskie prawa i Parlament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Szumowiny i me˛ty tej ziemi” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Droga na szafot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cromwell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pogrobne przesłanie Hobbesa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czas restauracji i Habeas Corpus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Satyra i odnowa teatru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Powieść i pamie˛tnikarze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Faworyty ostatnich Stuartów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ubiory, peruki i kosmetyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Muzyka okresu restauracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Malarstwo – w cieniu cudzoziemców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rzeźba – brak rodzimych talentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Architektura – od Jonesa do Wrena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rzemiosło artystyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zdobnictwo ścian i sufitów – boazerie i sztukaterie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tkaniny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Meblarstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kowalstwo artystyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Szkło i ceramika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sztuka drukarska i introligatorstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223 226 228 229 236 238 241 244 249 252 257 259 264 266 269 271 273 277 280 282 285 286 288 289 292 292 293 294 295 295 296 10 Spis treści Zegarmistrzostwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297 298 Rozwój nauki – pod znakiem Newtona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Filozofia i myśl polityczna Locke’a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Trudne narodziny tolerancji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Platoniści z Cambridge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pocza˛tki prasy i walki o wolność słowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300 304 309 311 Rozdział VI WIEK ROZUMU Historyczne tło epoki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Augustianie i oświeceni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pocza˛tki refleksji estetycznej – neoklasycyzm Pope’a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prasa kulturalna i codzienna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sztuka drukarska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zmagania o wolność słowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Narodziny literackiego reportażu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Robinson, czyli buntownik i zwiadowca kolonialny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Szlakiem Guliwera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Powieść listowa – pocza˛tki kwestii kobiecej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Libertynizm erotyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Łotrzykowskie tradycje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ponura legenda Tyburn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Teatr i dramat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pod znakiem Opery żebraczej i włoskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . God Save the King i Rule Britannia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Angielskość Händla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Promenady, cyrk i sport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Malarstwo – od Hogartha do Reynoldsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Architektura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rzeźba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rzemiosło artystyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Złotnictwo i jubilerstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ceramika, porcelana i szkło . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wyroby metalowe – kowalstwo artystyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zegarmistrzostwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Meblarstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ubiór i moda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Perukarstwo, tabaka i kosmetyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mie˛dzy moralistyka˛ a ekonomia˛ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wielkie kierunki i systemy filozoficzne ..................................... Oświeceniowy deizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Berkeley . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hume . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Szkocka szkoła filozoficzna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Narodziny nowożytnej historiografii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Edukacja 316 317 319 322 325 325 328 330 332 334 336 341 343 346 348 351 353 356 358 363 367 368 368 370 371 371 372 374 376 378 382 382 384 384 385 386 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389 Spis treści Słowniki i encyklopedie – legenda doktora Johnsona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pocza˛tki muzealnictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Poste˛py higieny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Poczta i komunikacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antykatolickie ostatki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 392 395 396 398 400 Rozdział VII OD CZUŁOŚCI SERCA DO ROMANTYCZNYCH PORYWÓW Brytyjski sentymentalizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sztuka w nurcie sentymentalizmu i preromantyzmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 402 408 Malarstwo topograficzne i akwarele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408 Picturesque . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411 jako element brytyjskiej... rzeczywistości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412 Duchy Gotycka powieść grozy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ogród angielski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415 418 Architektura w ogrodach angielskich – ruiny i kocie posa˛gi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422 Neogotyk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426 Poeci preromantycznej wyobraźni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Odkrycie fokloru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dramatyczne losy szkockiego tartanu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nobilitacja literatury ludowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Malarstwo epoki romantyzmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Brytyjscy romantycy wobec kwestii wolności i rewolucji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geniusze brytyjskiego romantyzmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Blake – poeta, który zmarł śpiewaja˛c... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Byron – sportsmen i buntownik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wordsworth, Colleridge, Southey – poeci jezior . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Keats – przedwczesna śmierć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Shelley – wojuja˛cy ateista . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Scott – twórca powieści historycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Muzyka romantyzmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ubiory doby romantycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Legenda Trafalgaru – blaski i cienie brytyjskiej pote˛gi morskiej . . . . . . . . . . . . . . . Moralny wymiar podboju Indii – Kompania Wschodnioindyjska . . . . . . . . . . . . . . Rozdział VIII WIKTORIA I JEJ EPOKA 428 431 435 441 444 452 462 462 462 465 467 468 468 469 472 475 481 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483 Pod znakiem pary i elektryczności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cena rewolucji przemysłowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Luddyzm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Poganiacze niewolników – praca dzieci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . W cieniu Peterloo – działalność Cobbetta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zawiedzeni czartyści . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Utylitaryzm i pocza˛tki myśli społecznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kobieta, małżeństwo i seks w wiktoriańskiej Anglii 489 493 494 495 498 500 502 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505 Homoseksualizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 508 12 Spis treści Prostytucja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................................................... Od konstabli Peela do Scotland Yardu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sa˛downictwo i system penitencjarny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dziedzictwo opryszka Houlihana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nowoczesna poczta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 509 511 511 513 516 517 Prasa .................................................................... Prasa codzienna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prasa radykalna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czasopisma kulturalne i naukowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prasa religijna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czasopisma popularne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prasa kobieca i rodzinna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prasa sportowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pisma satyryczne i karykatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Giganci wiktoriańskiej powieści . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Surtees i Dickens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Od Thackeraya do Wellsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pisarki doby wiktoriańskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Poezja wiktoriańska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 519 519 521 522 524 524 524 525 526 528 528 531 534 535 Literatura dla dzieci i młodzieży . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dramat i teatr – w świetle gazowych lamp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Muzyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 538 Policja i prawo Działalność koncertowa – stan i rozwój muzyki symfonicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Opera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Balet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Music-hall . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Historiografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozwój myśli estetycznej Malarstwo wiktoriańskie 541 546 546 549 551 551 555 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 557 .................................................. Sztuka i poezja prerafaelitów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zanikaja˛ca miniatura i rutynizacja portretu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wiktoriańskie malarstwo realistyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Biblia, antyk i historia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pejzaż i malarstwo rodzajowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Od jeleni na rykowisku do malarstwa erotycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Maryniści . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cudzoziemscy malarze w Wielkiej Brytanii, brytyjscy artyści za granica˛ . . . . . . . . . . . . . . Akwarelistyka, rytownictwo, ilustratorstwo ksia˛żek i czasopism . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Malarstwo o tematyce sportowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wpływy Francji i szkoła z Glasgow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Klub Nowej Sztuki Angielskiej i szkoła z Newlyn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Amatorzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Witrażownictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 560 562 564 565 566 567 568 570 570 572 576 577 578 579 579 Rzeźba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Handel sztuka˛, mecenat i galerie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Architektura po neogotyku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Biblioteki i towarzystwa naukowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rewolucyjny wpływ teorii... ewolucji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kontynuatorzy Smitha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 581 583 585 588 589 593 Religia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Drogi awansu i poprawy bytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Self-help i koncepcja wiedzy użytecznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ruch zwia˛zkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ruch spółdzielczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Odmiany brytyjskiego socjalizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Socjalizm utopijny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Socjalizm chrześcijański . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Socjalizm municypalny Toynbeego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fabianie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sytuacja w krajach celtyckich – „trwajacie jako naród” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Wychowanie do swojego celu stosowne” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Armia i flota – w cieniu wielkich legend . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wiktoriański etos sportu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rodzina wiktoriańska, obyczaje domowe i towarzyskie, ubiór . . . . . . . . . . . . . . . . 595 599 599 602 603 604 604 605 606 607 608 613 619 621 626 Rozdział IX UMIERA IMPERIUM, NIECH ŻYJE IMPERIUM Epoka edwardiańska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Literatura i sztuka pocza˛tku wieku XX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Powieść . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Poezja georgiańska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Grupa Bloomsbury i Apostołowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Imagizm i vortycyzm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dramat i teatr przełomu wieków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Malarstwo i rzeźba do I wojny światowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Myśl społeczna i filozoficzna przełomu wieków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Edwardiański barok i miasta-ogrody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Muzyka do I wojny światowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wojna, jej poeci i malarze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zwycie˛stwo sufrażystek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dwudziestolecie mie˛dzywojenne – zagrożenie kultura˛ biedy . . . . . . . . . . . . . . . . . . Egzotyka brytyjskiej kultury politycznej – komunizm i faszyzm . . . . . . . . . . . . . . . . Od człowieka z chora˛giewka˛ do Rolls-Royce’a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pod znakiem teatrografu i „małego włócze˛gi” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pocza˛tek elektronicznej rewolucji – radio BBC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Literatura dwudziestolecia mie˛dzywojennego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 632 635 635 637 638 640 641 643 645 647 649 650 654 655 658 660 662 667 670 Powieść . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 670 Powieść detektywistyczna – od Bentleya do Agaty Christie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 674 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 676 Poezja Teatr i dramat mie˛dzywojnia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Muzyka przed rokiem 1939 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sztuka dwudziestolecia mie˛dzywojennego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 679 681 683 Malarstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 683 Rzeźba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 685 Architektura i urbanistyka po I wojnie światowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 687 14 DZIEJE KULTURY BRYTYJSKIEJ Co przydarzyło sie˛ Corbettom? ............................................ Ku ideałom państwa opiekuńczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Literatura i film czasu wojny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Malarstwo i rzeźba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Teatr i muzyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . bum, bum – buuuum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bum, Churchill . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przemiany społeczno-kulturowe po II wojnie światowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nowy fenomen – kultura ludności kolorowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Problemy monarchii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Edukacja a ekonomia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prawa Parkinsona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kwestie kultury prawnej – aborcja i kara śmierci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Film – wielkość i dekadencja samodzielności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Radio – koniec monopolu BBC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eksplozja telewizji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prasa sie˛ nie poddaje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Od Steele’a do Britpopu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Muzyka symfoniczna i opera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozkwit i dekadencja królewskiego baletu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Teatr i dramat po II wojnie światowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wielcy eksperymentatorzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Młodzi gniewni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Druga fala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Teatry społeczności miejskich i teatr edukacyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Teatry awangardowe i obrzeży . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mie˛dzy historia˛ a polityka˛ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Teatr zbiorowości dyskryminowanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Niektóre tendencje w brytyjskim dramacie końca XX stulecia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Krytyka teatralna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Literatura powojenna – pod znakiem Orwella i Goldinga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Powieść . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Brytyjskie dystopie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Powieść katolicka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Literatura dziecie˛ca i młodzieżowa – Harry Potter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Od Jamesa Bonda do Dnia szakala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spadkobiercy Wellsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Poezja po II wojnie światowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dekadencja sztuki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nowa architektura i urbanistyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Imperium linguae anglorum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Skróty stosowane w przypisach Bibliografia 702 704 706 710 713 716 718 719 723 725 729 733 738 741 744 746 748 749 751 753 756 757 759 760 760 760 761 765 768 769 770 771 773 779 782 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 785 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 786 Indeks nazwisk Mapy 689 692 693 699 700 701 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 794 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 833