Bocian

Bocian
Dzień Wierzby Głowiastej
2008-01-19
Towarzystwo Przyrodnicze „Bocian” ogłasza 20 stycznia (trzecia sobota stycznia) Dniem
Wierzby Głowiastej i zaprasza do przyłączenia się do akcji ogławiania wierzb. Organizując ten
dzień chcemy przypomnieć pożyteczny zwyczaj ogławiania tych drzew.
Ogławianie znane było na polskich ziemiach już w średniowieczu, kiedy to ulistnione pędy
wierzbowe ścinano na paszę dla zwierząt. W wielu regionach kraju wierzbowe gałęzie służą
jako opał w wiejskich gospodarstwach.
Wierzby głowiaste nad Wisłą w Wilkowie Polskim. Fot. A. Tarłowski
Najczęściej sadzone i ogławiane są u nas wierzba krucha i wierzba biała. Są to gatunki szybko rosnące, o miękkim,
łatwo próchniejącym drewnie. Już w wieku kilkunastu lat od posadzenia możemy uzyskać doskonałe siedlisko dla
dzikich zwierząt. Żaden inny krajowy gatunek drzewa nie nadaje się do tego tak dobrze. W wyniku
systematycznego ścinania pędów na stałej wysokości, tworzy się charakterystyczna „głowa wierzbowa” –
zgrubienie z licznymi dziuplami i szczelinami – zamieszkiwane przez wiele gatunków ptaków. Są to nie tylko
dziuplaki, takie jak pospolite sikory, wróble, szpaki, pliszki, ale także coraz rzadsze: dudki, pójdźki, puszczyki czy
kraski.
Wypalona wierzba w Górkach Kampinoskich. Fot. A. Tarłowski
Gęste wierzbowe pędy i obszerne dziuple dają też schronienie kaczkom krzyżówkom, drozdom, gołębiom
grzywaczom, spotkać też można na ogłowionych wierzbach gniazda bocianie. Wierzba jest gatunkiem „smacznym”
dla wielu grup zwierząt. Żerują na niej owady przyciągające liczne ptaki. Miękkie drewno ułatwia kucie dziupli nie
tylko dzięciołom, ale też np. sikorom czarnogłówkom. Wnętrze wypróchniałych wierzb często zasiedlają coraz
rzadsze trzmiele – drugi z najważniejszych po pszczołach gatunek zapylający rośliny. Wierzby dostarczają
pożywienia i ukrycia także ssakom. Z ukryć w popękanych pniach korzystają zające, jeże i liczne drobne gryzonie.
W próchnie zimują padalce. Na przedwiośniu pyłek z kwiatów wierzbowych jest ważnym pożytkiem pszczelim.
Sielski krajobraz z licznymi szpalerami wierzb głowiastych ma też duże znaczenie kulturowe. Kojarzony jest nie
tylko z Żelazową Wolą i muzyką Chopina, wielu malarzy uwieczniało go na swoich płótnach. Przez wieki, pod
wpływem fantastycznych kształtów wierzbowych głów powstawały liczne legendy i baśnie. Choć ponoć diabeł
Rokita wciąż mieszka w wierzbach, mają one swoje miejsce także w wierzeniach religijnych.
Dudek karmiący młode w wierzbowej dziupli. Fot. Jerzy Gumowski
Już w czasach pogańskich uważano wierzby za drzewa płodności, a współcześnie z pędów z baziami wykonuje się
palemki wielkanocne. Nic zatem w tym dziwnego, że wierzba uważana jest za najbardziej „polskie drzewo”, tak jak
bocian biały jest najbardziej „polskim ptakiem”. Zarówno wierzba głowiasta jak też i bocian są umieszczone w logo
Towarzystwa Przyrodniczego „Bocian”, co tym bardziej motywuje nas do troski o nie. O ile o bociana możemy się
na razie nie martwić, to wierzby głowiaste powoli odchodzą do historii. Coraz mniej gospodarzy sadzi „żywokoły” na
swoich miedzach, coraz mniej jest miedz… Jako źródło opału, zamiast wierzb głowiastych, promuje się plantacje
wierzb energetycznych, zdecydowanie uboższych pod względem przyrodniczym. Wiele wierzb wycięto, aby ułatwić
sobie uprawę roli sprzętem mechanicznym, a pozostałe często wypalane są przez wandali. Liczne gatunki ptaków
związane z krajobrazem rolniczym i dziuplami gwałtownie zmniejszyły swą liczebność np. pójdźka, dudek. Warto
więc zadbać o to, co przyciąga zwierzęta jak i fascynuje ludzi. Jeśli w swojej okolicy znacie takie miejsca, gdzie
trzeba już ogławiać wierzby, a nikt od dawna tego nie robi, zachęcamy do porozumienia się z właścicielami gruntów
i wspólnego zorganizowania ogławiania wierzb. W marcu i kwietniu proponujemy zorganizowanie sadzenia wierzb.
Dnia 20 stycznia 2007 roku wszystkich chętnych zapraszamy na obchody Dnia Wierzby Głowiastej do
Górek Kampinoskich na terenie Kampinoskiego Parku Narodowego.
Plan dnia:
Godz. 9:00 – zbiórka pod kościołem w Górkach Kampinoskich
Godz. 9:30-15:00 – ogławianie wierzb w miejscach wcześniej uzgodnionych z mieszkańcami, z przerwą na
drugie śniadanie (prowiant we własnym zakresie)
Godz. 15:30 – ognisko przy leśniczówce w Górkach Kampinoskich (prowiant we własnym zakresie)
Dla chętnych możliwość noclegu w leśniczówce. Prosimy zabrać własne karimaty i śpiwory.
Uwaga! Ostatni autobus PKS do Warszawy, odjeżdża o godzinie 18:45
Zgłoszenia:
Wszystkich chętnych do wzięcia udziału w akcji prosimy o wcześniejszy kontakt:
[email protected] lub telefonicznie 0 606 277 567 (Adam Tarłowski) wraz z informacją czy przyjedziecie
samochodem i czy macie wolne miejsca, aby kogoś zabrać.
Wszystkich, którzy dołączą się do akcji organizując ogławianie na swoim terenie prosimy o przysłanie krótkich
relacji wraz ze zdjęciami. Zostaną one zamieszczone na naszej stronie internetowej, a najciekawsza nagrodzona.
"Dzień Wierzby Głowiastej" jest nawiązaniem do "Dnia Wierzby " ustanowionego w latach dziewięćdziesiątych
przez dawne Radomsko-Kieleckie Towarzystwo Przyrodnicze (obecnie Towarzystwo Badań i Ochrony Przyrody ) na
dzień 21 marca - pierwszy dzień wiosny. Do świętowania "Dnia Wierzby" poprzez sadzenie wierzb przyłączyło się
wiele organizacji społecznych, szkół, instytucji i osób prywatnych. Z biegiem lat "Dzień Wierzby" przekształcił się w
"Miesiąc Sadzenia Wierzb" od 21 marca do 22 kwietnia.
Krótki przepis na wierzbę głowiastą:
Żywokoły. Fot. A. Tarłowski
Ogławiając wierzby w marcu możemy pozyskać "żywokoły" czyli zdrewniałe pędy wierzbowe, długości 2-3 m,
średnicy 6-10 cm, które po ukorzenieniu w wodzie, wsadza się w kwietniu na głębokość ok. 1 m. Na terenach
podmokłych można zaryzykować i posadzić żywokoły do gruntu bezpośrednio po ścięciu (bez wcześniejszego
ukorzeniania). Pierwszego roku po posadzeniu usuwamy odbijające z pnia pędy, pozostawiamy tylko te na
wierzchołku. Od drugiego roku do wieku 10 lat, całkowicie przycinamy wszystkie gałęzie co 2-3 lata. Po 10 latach
ogławiamy wierzby co ok. 5 lat, ścinamy wtedy pędy o grubości nadającej się już do pozyskania materiału na
kolejne żywokoły. Zaniechanie ogławiania prowadzi do przerośnięcia konarów wierzbowych i rozłamania drzewa.
Jak z powyższego przepisu wynika, ogławiamy wierzby specjalnie do tego celu sadzone, nie należy mylić
ogławiania wierzb z przycinaniem drzew o naturalnym pokroju, gdyż nie tworzy się wtedy charakterystyczna głowa
wierzbowa, a tak przycięte drzewo szybko ginie!
Adam Tarłowski, Adam Olszewski, Wojciech Misior, Monika Stefaniak
8 stycznia 2007
Podyskutuj o tym na Forum:
Dzień wierzby głowiastej
Zobacz również w portalu Bociana:
Owadzi świat ogłowionej wierzby
Inne:
O czym szumią wierzby
Legenda o wierzbie płaczącej
Legendy, mity i obyczaje wierzbowe