wykład 6.

Piotr Sobczak, Prawo konstytucyjne
1
Państwo złożone
- problem ułożenia stosunków między całością społeczeństwa a elementami wyróżniającymi się – rozwiązanie np. na drodze
autonomii, ale najczęściej wielkie państwa przyjmują federację jako metodę konsolidacji i ochronę partykularnych interesów
Różne formy:
Federacja – państwo związkowe
Teoria suwerenności podzielonej – odzwierciedla stan przejściowej równowagi między siłami partykularyzmu lokalnego i siłami
opowiadającymi się za silną scentralizowaną władzą federalną –
- sprawy o charakterze ogólnym
- sprawy o charakterze lokalnym
- sprawy o charakterze mieszanym
Syntetyczna teoria federalizmu – stosunki między państwem centralnym i państwami członkowskimi nie w płaszczyźnie
stosunków między całością i jej poszczególnymi częściami, ale jak stosunki równoważnych elementów tworzących pewną całość
Klasyczna teoria prawa państwowego:
- suwerenność władzy centralnej
- bezpośrednie podporządkowanie narodu suwerennej władzy centralnej
- istnienie państw członkowskich
Kryteria przy definiowaniu federacji:
- kryterium genetyczne – konieczne istnienie konstytucji określającej zakres kompetencji federacji i jej członków
-kryterium strukturalne – państwo federalne ma:
1. podział kompetencji między organami
2. istnieje określony tryb rozstrzygania sporów kompetencyjnych,
3. niektóre akty federalne skutkują bezpośrednio na terytorium całego kraju
4. orzeczenia sądu najwyższego federacji podlegają wykonaniu na obszarze całego związku
5. konstytucja federalna uznaje odrębność organów
6. organy federalne wykonują swoje funkcje na obszarze całej federacji
7. organy przedstawicielskie z reguły mają strukturę dwuizbową
8. przyjmuje się zasadę równouprawnienia członków federacji
9. istnieje jednolite obywatelstwo federalne
10. części składowe federacji nie są traktowane jako jednostki podziału administracyjnego kraju, lecz jako państwa
Kryterium funkcjonalno-teleologiczne: dla państwa federalnego istotny jest cel do którego to państwo zmierza
w państwie związkowym za państwo suwerenne uchodzi wspólna organizacja państwowa, a jej państwa członkowskie w
stosunkach międzynarodowych traktowane są jako prowincje,
Podział państw na unitarne i złożone opiera się na pewnych uogólnieniach nie uwzględniających specyficznych cech – każde
państwo federalne ma elementy unitaryzmu:
Klasyfikacja federacji:
- otwarta (konstytucja zawiera postanowienia, że w przyszłości do federacji mogą się przyłączyć inne terytoria)
- zamknięta (konstytucja nie przewiduje takiej możliwości)
- prawdziwa (podmioty mają rzeczywisty określony zakres samodzielności)
- nieprawdziwa (konstytucja formalnie stanowi o federacji)
Piotr Sobczak, Prawo konstytucyjne
2
- narodowa (istnieje w ramach jednego narodu)
- ponadnarodowa (państwa członkowskie zamieszane przez różne narody)
- jednostopniowa – podmioty nie dzielą się już na części składowe
- wielostopniowa – podmioty są też federacjami
- stałą (jej konstytucja nie przewiduje zmian granic wewnątrz federacji)
- niestała (konstytucja przewiduje możliwość dokonywania zmian granic jej państw członkowskich)
Podstawy federacji:
- dobrowolność
- równość
- podział kompetencji między władzą centralną a państwami członkowskimi
Najczęściej konstytucja wymienia kompetencje organu federalnego władzy państwowej, zazwyczaj do organów federalnych
należą, niezależnie od systemu politycznego i gospodarczego:
- reprezentowanie federacji w stosunkach międzynarodowych
- sprawy wojny i pokoju
- organizacja sił zbrojnych
- przyjmowanie nowych członków do związku i wyrażanie zgody na secesję
- uchwalanie budżetu federalnego
- ustawodawstwo w dziedzinie obywatelstwa federacji
- transport i łączność w skali federacji
- zarządzanie systemem pieniężnym i ustalanie systemu miar i wag
Władza sądowa – sądami federacji są tylko sądy najwyższe.
Finanse – podział kompromisowy – część dochodów dla federacji, a część dla podmiotów.
Zasada równości podmiotów – podmioty federacji dysponują jednakowymi prawami.
Państwa członkowskie poprzez parlament wpływają na politykę federacji. Przy uchwalaniu ustaw:
1.
2.
3.
Izby są względem siebie równorzędne
Podporządkowanie jednej izby drugiej, może zgłosić weto
Podział ustawodawstwa na dwie grupy, w jednej izby są równorzędne, w drugiej izba wyższa jest samodzielna