KARTA PRZEDMIOTU Kod przedmiotu OS
Transkrypt
KARTA PRZEDMIOTU Kod przedmiotu OS
KARTA PRZEDMIOTU OS-GiPG Kod przedmiotu w języku polskim w języku angielskim Nazwa przedmiotu GERIATRIA Geriatric USYTUOWANIE PRZEDMIOTU W SYSTEMIE STUDIÓW Kierunek studiów Pielęgniarstwo Forma studiów Studia stacjonarne Poziom studiów Studia pierwszego stopnia licencjackie Profil studiów Praktyczny Specjalność - Jednostka prowadząca przedmiot Instytut Nauk o Zdrowiu Imię i nazwisko Prof. zw. dr hab. n med. Kornelia KędzioraKornatowska Osoba odpowiedzialna za przedmiot- koordynator przedmiotu Miejsce realizacji Termin realizacji Zajęcia w pomieszczeniach dydaktycznych Instytutu Nauk o Zdrowiu PWSZ w Płocku Rok III – semestr zimowy Forma zajęć Termin i miejsce odbywania zajęć Wykłady Zajęcia bez udziału nauczyciela Kontakt OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PRZEDMIOTU Status przedmiotu/przynależność do modułu Przedmiot obowiązkowy / Nauki w zakresie opieki specjalistycznej Język wykładowy Polski Semestry, na których realizowany jest przedmiot V Podstawy anatomii, fizjologii, patologii, psychologii, pedagogiki. Podstawy pielęgniarstwa na poziomie licencjackim. Wymagania wstępne FORMY, SPOSOBY I METODY PROWADZENIA ZAJĘĆ Formy zajęć Liczba godzin Wykład rok s 23 23 Sposób realizacji zajęć ćwiczenia r s lektorat r s konwersatori seminarium um r s r s ZP r PZ S r ZBUN s r s 12 12 Wykłady dla wszystkich studentów, zajęcia bez udziału nauczyciela realizowane indywidualnie przez każdego studenta. Wykłady - zaliczenie z oceną po V semestrze Zajęcia bez udziału nauczyciela - zaliczenie prac zleconych przez nauczyciela Sposób zaliczenia zajęć prowadzącego, ocena podsumowująca po zakończeniu wykonanej pracy przez studenta Wykłady: Metody dydaktyczne - wykład informacyjny, - wykład problemowy, - dyskusja dydaktyczna, - metoda programowana z użyciem komputera. Zajęcia bez udziału nauczyciela: - studiowanie literatury, - prezentacja multimedialna, - dyskusja dydaktyczna. Przedmioty powiązane/moduł Podstawowa Wykaz literatury Uzupełni ająca Fizjologia, Anatomia, Pielęgniarstwo geriatryczne 1. Abrams W. B., Berkow R., Podręcznik geriatrii, Urban&Partner, Wrocław 1999 2. Andruszkiewicz A., Banaszkiewicz M., Promocja zdrowia dla studentów studiów licencjackich kierunku pielęgniarstwo i położnictwo, t. II, Promocja w praktyce pielęgniarki i położnej, PZWL, Warszawa 2010 3. Biercewicz M., Szewczyk M. T., Ślusarz R. (red.), Pielęgniarstwo w geriatrii, Borgis, Warszawa 2006 4. Broclehurst J.C., Allen S.C., Zarys medycyny geriatrycznej - podręcznik dla studentów, PZWL, Warszawa 1991 5. Bulpitt C.J., Rajkumar C., Beckett N., Nadciśnienie tętnicze u osób w starszym wieku, Via Medica, Gdańsk 2000 6. Finucane P., Sinclair A.J., Cukrzyca u osób w podeszłym wieku, Via Medica, Gdańsk 1997 7. Galus K. (red.), Geriatria. Wybrane zagadnienia, Urban&Partner, Wrocław 2007 8. Grodzicki T., Gryglewska B., Dybiel J. S. (red.), Kardiologia u osób w wieku podeszłym, Medical Press, Gdańsk 2003 9. Grodzicki T., Kocemba J., Nadciśnienie tętnicze u osób w wieku podeszłym, Via Medica, Gdańsk 2006 10. Hillson R., Cukrzyca. Praktyczne zasady opieki, Medica Press we współpracy z Servier Polska, Bielsko - Biała, 1997 11. Kawczyńska-Butrym Z., Wyzwania rodziny: zdrowie, choroba, niepełnosprawność, starość, Makmed, Lublin 2008 12. Kędziora-Kornatowska K., Muszalik M. (red.), Kompendium pielęgnowania pacjentów w starszym wieku, Czelej, Lublin 2007 13. Kędziora-Kornatowska K., Muszalik M., Skolmowska E. (red.), Pielęgniarstwo w opiece długoterminowej, PZWL, Warszawa 2010 14. Kocemba J., Grodzicki T., Skalska A. (red.), Geriatria z elementami gerontologii ogólnej, Via Medica, Gdańsk 2006 15. Koper A., Wrońska I. (red.), Problemy pielęgnacyjne pacjentów z chorobą nowotworową, Czelej, Lublin 2003 16. Kostka T., Koziarska-Rościszewska M., Choroby wieku podeszłego, PZWL, Warszawa 2009 17. Krasuska M. E., Opieka w chorobie nowotworowej, YOCAM, Lublin 1997 18. Manthorpe J., Iliffe S., Depresja wieku podeszłego, PZWL, Warszawa 2005 19. Mazowiecki Program Promocji Zdrowia na lata 2001-2005, MCZP, Warszawa 2001 www.mczp.prv.pl 20. Narodowy Program Zdrowia 2007-2015, Załącznik do Uchwały Nr 90/2007 Rady Ministrów z dnia 15 maja 2007 21. Nowicka A., Wybrane problemy osób starszych, Impuls, Kraków 2006 22. Rosińczuk-Tonderys J., Uchmanowicz I., Arendarczyk M., Profilaktyka i leczenie odleżyn, Continuo, Wrocław 2005 23. Talarska D., Wieczorkowska-Tobis K., Szałkiewicz E. (red.), Opieka nad osobami przewlekle chorymi, w wieku podeszłym i niesamodzielnymi, PZWL, Warszawa 2009 24. Wieczorkowska-Tobis K., Talarska D. (red.), Geriatria i pielęgniarstwo geriatryczne, PZWL, Warszawa 2008 25. Czasopisma: Gerontologia Polska, Geriatria, Geriatria Polska - wybrane pozycje aktualizowane 1. Błędowski P., Lokalna polityka społeczna wobec ludzi starych, Wydawnictwo SGH, Warszawa 2002 2. Brzezińska A. (red.), Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa, GWP, Gdańsk 2005 3. Jabłoński L., Wysokiński-Miszczuk J., Podstawy gerontologii i wybrane zagadnienia z geriatrii, Czelej, Lublin 2000 4. Kałuża D., Szukalski P., Jakość życia seniorów w XXI wieku z perspektywy polityki społecznej, Wydawnictwo Biblioteka, Łódź 2010 5. Karski J., Promocja zdrowia, Wydawnictwo Ignis, Warszawa 1999 6. Kawczyńska-Butrym Z., Rodzina – zdrowie – choroba, Czelej, Lublin 2001 7. Kirkwood T., Czas naszego życia. Co wiemy o starzeniu się człowieka. Charaktery, Warszawa 2005 8. Kocemba J., Grodzicki T. (red.), Zarys gerontologii klinicznej, Medyczne Centrum Kształcenia Podyplomowego UJ, Kraków 2000 9. Kübler–Ross E., Rozmowy o śmierci i umieraniu, Media Rodzina, Poznań 1998 10. Kulik T. B., Latalski M. (red.), Zdrowie publiczne, Czelej, Lublin 2002 11. Pędich W., Szaniawski Z. (red.), Farmakoterapia geriatryczna, PZWL, Warszawa 1998 12. Rocznik statystyczny (aktualny), GUS, Warszawa 13. Rosławski A., Ruch przedłuża młodość, PZWL, Warszawa 2001 14. Schiefele J., Staudt I, Dach M.M., Pielęgniarstwo geriatryczne, Urban&Partner, Wrocław 1998 15. Susłowska M., Psychologia starzenia się i starości, PWN, Warszawa 1989 16. Synak B. (red.), Polska starość, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2003 17. Szatur-Jaworska B., Błędowski P., Dzięgielewska M., Podstawy gerontologii społecznej, Aspra-JR, Warszawa 2006 18. Szatur-Jaworska B., Ludzie starzy i starość w polityce społecznej, Aspra-JR, Warszawa 2000 19. Szczerbińska K. (red.), Dostępność opieki zdrowotnej i pomocy społecznej dla osób starszych w Polsce, Wyd. UJ, Kraków 2006 20. Szczerbińska K., Programy promocji zdrowia ludzi w wieku podeszłym, w: Bik B., Henzel-Korzeniowska A., Przewoźniak L., Szczerbińska K., Wybrane zagadnienia promocji zdrowia, SzZP CM UJ, Kraków 1996 21. Wysokińska-Miszczuk J., Zagadnienia gerontologiczne w ochronie zdrowia i opiece społecznej, w: Jabłoński L. (red.), Epidemiologia, Wydawnictwo Folium, Lublin 1999 22. Zych A.A, Człowiek wobec starości: szkice z gerontologii społecznej, Wyd. Śląsk, Katowice 1999 23. Żakowska-Wachelko B., Pędich W., Pacjenci w starszym wieku, PZWL, Warszawa 1995 24. Żakowska-Wachełko B., Zarys medycyny geriatrycznej, PZWL, Warszawa 2000 CELE, TREŚCI I EFEKTY KSZTAŁCENIA Cele przedmiotu (ogólne, szczegółowe) Student: Będzie wyposażony w wiedzę z zakresu geriatrii i gerontologii, organizacji opieki geriatrycznej w Polsce i na świecie oraz uczestnictwa w leczeniu schorzeń wieku podeszłego. Będzie przygotowany do kompleksowej opieki i pielęgnacji człowieka starego w zdrowiu i chorobie w kontekście uwarunkowań społecznych. Student : C1. omawia proces starzenia w aspekcie bio-psycho-społeczno-ekonomicznym; C2. wskazuje odrębności fizjologiczne i psychologiczne człowieka w wieku podeszłym; C3. rozpoznaje etiopatogenezę chorób wieku podeszłego; C4. wskazuje leczenie chorób wieku podeszłego w zależności od oceny stanu bio-psycho-społecznego Treści programowe Efekty kształcenia (kody) OSGiPG_W01 Forma zajęć W Temat W - Główne problemy geriatryczne - odrębności przebiegu chorób wieku podeszłego. W - Etiopatogeneza, przebieg i specyfika wybranych chorób Liczba godzin 2 3 3 Suma liczby godzin 13 OSGiPG_W02 OSGiPG_W03 OSGiPG_W04 OSGiPG_U01 OSGiPG_U02 OSGiPG_U03 OSGiPG_U04 OSGiPG_K01 OSGiPG_K02 OSGiPG_K03 OSGiPG_K04 OSGiPG_K05 OSGiPG_K06 OSGiPG_K07 OSGiPG_K08 OSGiPG_K09 W wieku starczego: cukrzycy, układu oddechowego, układu ruchu, układu moczowego. W - Etiopatogeneza, przebieg i specyfika wybranych chorób wieku starczego: miażdżycy, układu krążenia. W - Wielkie zespoły geriatryczne: nietrzymanie moczu i stolca, otępienie, upadki, depresja. W - Etiopatogeneza odleżyn. W - Podstawy teorii starzenia się - odrębności fizjologiczne i psychologiczne wieku podeszłego. 3 2 2 2 2 2 23 23 W W - Główne problemy geriatryczne - odrębności przebiegu chorób wieku podeszłego. W Wszystkie wykłady W W - Podstawy teorii starzenia się - odrębności fizjologiczne i psychologiczne wieku podeszłego. 2 2 W W - Podstawy teorii starzenia się - odrębności fizjologiczne i psychologiczne wieku podeszłego. 2 2 W W - Główne problemy geriatryczne - odrębności przebiegu chorób wieku podeszłego. 2 2 W Wszystkie wykłady 23 23 ZBUN Wszystkie zajęcia bez udziału nauczyciela 12 12 ZBUN Wszystkie zajęcia bez udziału nauczyciela 12 12 ZBUN Wszystkie zajęcia bez udziału nauczyciela 12 12 ZBUN Wszystkie zajęcia bez udziału nauczyciela 12 12 ZBUN Wszystkie zajęcia bez udziału nauczyciela 12 12 ZBUN Wszystkie zajęcia bez udziału nauczyciela 12 12 ZBUN Wszystkie zajęcia bez udziału nauczyciela 12 12 ZBUN Wszystkie zajęcia bez udziału nauczyciela 12 12 ZBUN Wszystkie zajęcia bez udziału nauczyciela 12 12 Efekty kształcenia Student, który zaliczył przedmiot kod w zakresie WIEDZY OS-GiPG_W01 OS-GiPG_W02 OS-GiPG_W03 OS-GiPG_W04 charakteryzuje różnice etiopatologiczne, odmienność przebiegu klinicznego i leczenia chorób występujących w wieku starszym charakteryzuje zmiany fizjologiczne organizmu człowieka wynikające z procesu starzenia opisuje środowiskowe uwarunkowania zagrożeń zdrowia osób starszych opisuje organizację i zasady funkcjonowania oraz standardy usług świadczonych dla osób starszych, ich opiekunów przez Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunk dla obszaru K_D.W15. K_D.W13. K_D.W2. K_D.W16. Nie dotyczy różne systemy opieki geriatrycznej w zakresie UMIEJĘTNOŚCI OS-GiPG_U01 analizuje istotę procesu starzenia analizuje odrębności fizjologiczne i psychologiczne człowieka w OS-GiPG_U02 wieku podeszłym OS-GiPG_U03 nakreśla główne problemy geriatryczne K_D.U32. OS-GiPG_U04 analizuje aspekty prawne opieki geriatrycznej K_B.U17. K_C.U50. Nie dotyczy w zakresie KOMPETENCJI OS-GiPG_K01 szanuje godność i autonomię osób powierzonych opiece systematycznie wzbogaca wiedzę zawodową i kształtuje OS-GiPG_K02 umiejętności, dążąc do profesjonalizmu OS-GiPG_K03 przestrzega wartości, powinności i sprawności moralnych w opiece K_D.K1. OS-GiPG_K04 przestrzega praw pacjenta K_D.K5. OS-GiPG_K05 rzetelnie i dokładnie wykonuje powierzone obowiązki zawodowe K_D.K6. OS-GiPG_K06 przestrzega tajemnicy zawodowej współdziała w ramach zespołu interdyscyplinarnego w OS-GiPG_K07 rozwiązywaniu dylematów etycznych z zachowaniem zasad kodeksu etyki zawodowej OS-GiPG_K08 jest otwarty na rozwój podmiotowości własnej i pacjenta przejawia empatię w relacji z pacjentem i jego rodziną oraz OS-GiPG_K09 współpracownikami Szczegółowe efekty kształcenia i treści programowe – Załącznik nr. 1 K_D.K7. K_D.K2. K_D.K3. Nie dotyczy K_D.K8. K_D.K9. K_D.K10. Realizacja efektów kształcenia w poszczególnych formach Student, który zaliczył przedmiot kod w zakresie WIEDZY w OS-GiPG_W01 + OS-GiPG_W02 + OS-GiPG_W03 + OS-GiPG_W04 + ćw Lek konwers sem ZP PZ ZBUN ZP PZ ZBUN ZP PZ ZBUN w zakresie UMIEJĘTNOŚCI w OS-GiPG_U01 + OS-GiPG_U02 + OS-GiPG_U03 + OS-GiPG_U04 + ćw Lek konwer sem w zakresie KOMPETENCJI w cw Lek konwer sem OS-GiPG_K01 + OS-GiPG_K02 + OS-GiPG_K03 + OS-GiPG_K04 + OS-GiPG_K05 + OS-GiPG_K06 + OS-GiPG_K07 + OS-GiPG_K08 + OS-GiPG_K09 + Szczegółowe efekty kształcenia i treści programowe – Załącznik nr. 1 Kryteria oceny osiągniętych efektów na ocenę 3 na ocenę 3,5 na ocenę 4 na ocenę 4,5 na ocenę 5 91-100% 60-70% 71-75% pozytywnych 76-85% 86-90% pozytywnych odpowiedzi w teście pozytywnych pozytywnych pozytywnych odpowiedzi w końcowym. odpowiedzi w teście odpowiedzi w teście odpowiedzi w teście Student opanował końcowym. końcowym. Student końcowym. teście Student opanował ma dużą wiedze i Student ma dużą końcowym. efekty kształcenia w wiedze i Student stopniu efekty kształcenia w umiejętności, ale umiejętności, opanował efekty zadowalającym, ale stopniu dobrym, efekty kształcenia kształcenia w nie używa stosownego potrafi się nie wykraczają poza samodzielnie myśli i stopniu słownictwa prawidłowo zakres omawianego konstruuje problemy dostatecznym wypowiadać materiału badawcze KRYTERIA OCENY ODPOWIEDZI USTNYCH STUDENTA NA ZAJĘCIACH TEORETYCZNYCH l.p. KRYTERIA LICZBA PUNKTÓW I. II. Wykazanie wiedzy i zrozumienia tematu. Zgodność formułowanych wypowiedzi ze stanem aktualnej wiedzy. III. Poprawność terminologiczna i językowa. IV. Logiczny układ treści. OGÓŁEM LICZBA UZYSKANYCH PUNKTÓW SKALA OCEN WG ZDOBYTEJ PUNKTACJI: Poniżej 10 - Niedostateczny 11 – 12 – Dostateczny 13 - Dostateczny plus 14 - 15 – Dobry 16 - Dobry plus 17 – 18 - Bardzo dobry NAUCZYCIEL 0–6 0–6 STUDENT 0-6 0-6 0-4 0-2 0-18 0-4 0-2 0-18 KRYTERIA OCENY PRAC PISEMNYCH Z ZAKRESU SAMOKSZTAŁCENIA REALIZOWANEGO PRZEZ STUDENTA W RAMACH ZAJĘĆ BEZ UDZIAŁU NAUCZYCIELA L.p. KRYTERIA LICZBA PUNKTÓW NAUCZYCIEL STUDENT I. Wykazanie wiedzy i zrozumienia tematu. 0–5 0–5 II. Zgodność formułowanych wypowiedzi ze stanem aktualnej 0-5 0- 5 wiedzy pielęgniarskiej i innej. III. Poprawność terminologiczna i językowa. 0–4 0–4 IV. Logiczny układ treści. 0-2 0-2 V. Dobór literatury. 0–2 0–2 OGÓŁEM LICZBA UZYSKANYCH PUNKTÓW 0- 18 0-18 SKALA OCEN WG ZDOBYTEJ PUNKTACJI: Poniżej 10 - Niedostateczny 11 – 12 – Dostateczny 13 - Dostateczny plus 14 - 15 – Dobry 16 - Dobry plus 17 – 18 - Bardzo dobry Metody oceny (F- formułująca, P- podsumowująca) F1 - zaliczenie prac zleconych przez nauczyciela prowadzącego wykłady P1 - zaliczenie z oceną po V semestrze P2 - ocena podsumowująca po zakończeniu wykonanej pracy przez studenta. Egzamin ustny Egzamin pisemny/ Zaliczenie Projekt Kolokwium Zadania domowe Referat/ prezentacja F Sprawozdanie Dyskusje 100% P 60% 40% Metody weryfikacji efektów kształcenia Egzamin ustny Efekty kształcenia (kody) Egzamin pisemny/ Zaliczenie Projekt Kolokwiu m Sprawoz danie OS-GiPG_W01 – W04 OS-GiPG_U01 – U04 OS-GiPG_K01 – K09 Referat/ prezentacja Inne OS-GiPG_K01 – K09 Punkty ECTS Forma aktywności Godziny kontaktowe z nauczycielem akademickim, w tym: Wykłady Konsultacje przedmiotowe Obciążenie studenta Studia Studia stacjonarne niestacjonarne 23h - Godziny bez udziału nauczyciela akademickiego wynikające z nakładu pracy studenta, w tym: Przygotowanie się do egzaminu/zdawanie egzaminu Przygotowanie się do kolokwium zaliczeniowego Przygotowanie się do zajęć, w tym studiowanie zalecanej literatury Przygotowanie prac w zakresie zajęć bez udziału nauczyciela ZBUN (raport, projekt, prezentacja, dyskusja i inne) Sumaryczna liczba godzin dla przedmiotu wynikająca z całego nakładu pracy studenta PUNKTY ECTS ZA PRZEDMIOT 10h 12h 45h 1* *1 punkt ECTS = 25-30 godzin pracy przeciętnego studenta. Ilość punktów ECTS = 45 godz.:25 godz. = 1,8 ECTS i 45 godz.:30 godz. = 1,5 ECTS (średnio 1 pkt. ECTS) - Załącznik nr. 1 - Szczegółowe efekty kształcenia i treści programowe EFEKTY KSZTAŁCENIA WYKŁADY Wykaz uzyskanych umiejętności/ efekty uczenia się – WIEDZA Wykaz uzyskanych umiejętności/ efekty uczenia się – UMIEJĘTNOŚCI Wykaz uzyskanych umiejętności/ efekty uczenia się – KOMPETENCJE SPOLECZNE FORMA ZAJĘĆ Wykłady Student: W1. charakteryzuje proces starzenia w aspekcie biologicznym, psychologicznym i socjoekonomicznym, W2. omawia cechy fizjologiczne i psychologiczne człowieka w wieku podeszłym, W3. wyjaśnia chorobę Alzheimera oraz zespół Parkinsona, W4. omawia etiopatogenezę, przebieg i specyfikę wybranych chorób wieku starczego: miażdżycy, układu krążenia, cukrzycy, układu oddechowego, depresji, układu ruchu, urologicznych. Student: U1. analizuje problemy opieki i pielęgnacji chorego w wieku starczym, U2. analizuje i proponuje sposoby rozwiązania problemów zdrowotnych osób w wieku podeszłym, U3. proponuje rodzaj i formę opieki nad ludźmi starymi. Student: K1. posiada świadomość godności i autonomii osób starszych, K2. systematycznie wzbogaca wiedzę zawodową, K3. reprezentuje aktywną postawę w procesie kształcenia. TREŚCI PROGRAMOWE TEMAT 1. Podstawy teorii starzenia się - odrębności fizjologiczne i psychologiczne wieku podeszłego. 2. Główne problemy geriatryczne - odrębności przebiegu chorób wieku podeszłego. 3. Zespoły neurologiczne: m.in. choroba Alzheimera, zespół Parkinsona. LICZBA GODZIN 2 SUMA GODZIN 23 2 2 4. Etiopatogeneza, przebieg i specyfika wybranych chorób wieku starczego: 3 miażdżycy, układu krążenia. 5. Etiopatogeneza, przebieg i specyfika wybranych chorób wieku starczego: 3 cukrzycy, układu oddechowego, układu ruchu, układu moczowego. 6. Wielkie zespoły geriatryczne: nietrzymanie moczu i stolca, 3 otępienie, upadki, depresja. 7. Upośledzenie funkcji narządów zmysłu. 2 8. Zaburzenia termoregulacji. 2 9. Etiopatogeneza odleżyn. 2 10. Problem bólu w wieku starszym. 2 EFEKTY KSZTAŁCENIA ZAJĘCIA BEZ UDZIAŁU NAUCZYCIELA Wykaz uzyskanych Student: umiejętności/ efekty W1. pogłębia i uzupełnia wiedzę z zakresu przedmiotu - wykorzystując najnowsze uczenia się – publikacje, WIEDZA W2. systematyzuje wiedzę w zakresie sytuacji demograficznej, epidemiologicznej i społeczno- ekonomicznej, wynikającej z postępującego procesu starzenia się społeczeństwa. Wykaz uzyskanych Student: umiejętności/ efekty U1. nabywa umiejętność poszerzania wiedzy tematycznej w formie samodzielnej pracy, uczenia się U2. dokonuje analizy i syntezy źródeł. UMIEJĘTNOŚCI Wykaz uzyskanych umiejętności/ efekty Student: K1. wykazuje postawę aktywności i zaangażowania w samodzielnym poszerzaniu wiedzy i uczenia się KOMPETENCJE SPOŁECZNE FORMA ZAJĘĆ ZAJĘCIA BEZ UDZIAŁU NAUCZYCIELA doskonaleniu umiejętności, K2. reprezentuje twórczą postawę i dzieli się zdobytymi kompetencjami. TEMAT LICZBA GODZIN SUMA GODZIN 1. Zapobieganie zaburzeniom depresyjnym. 3 12 2. Problem samobójstw wśród osób starszych. 3. Jakość życia osób starszych. 4. Godność człowieka starszego. 3 3 3