FULL TEXT - Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości

Transkrypt

ibu
tio
np
roh
Odpowiedzialność rad nadzorczych za sprawozdania
finansowe – doświadczenia polskich spółek publicznych
dis
tr
Ewa Walińska , Jacek Gad
on
ly -
Wprowadzenie
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
Realia współczesnej gospodarki, w którą na stałe jest wpisana walka o uzyskanie
przewagi konkurencyjnej, wymaga ciągłego identyfikowania oraz rozwijania istniejących w przedsiębiorstwie obszarów tworzenia wartości. Zdaniem autorów
obszarem przedsiębiorstwa niosącym ze sobą znaczący potencjał tworzenia wartości wydaje się działalność profesjonalnej rady nadzorczej. Na barkach tego organu
ciąży bowiem szczególny obowiązek dbania o interesy właścicieli kapitału. Co
więcej, zarówno biznes, jak i ustawodawcy poszczególnych krajów oraz organizacje międzynarodowe, za sprawą skandali finansowych z początku XXI w. oraz
kryzysu gospodarczego, w pewnym zakresie przenoszą na rady nadzorcze odpowiedzialność za bezpieczeństwo obrotu gospodarczego. Proces ten znajduje odzwierciedlenie m.in. w nałożeniu na rady nadzorcze odpowiedzialności za zgodność sprawozdań finansowych z prawem bilansowym.
Należy jednocześnie podkreślić, że w polskim, ciągle młodym, systemie gospodarki wolnorynkowej, w którym funkcjonuje dualistyczny model nadzoru, rola
rady nadzorczej nie jest precyzyjnie określona, zwłaszcza w kontekście ostatnich
zmian legislacyjnych1. Z tego względu wyjątkowo aktualne i potrzebne wydają się
badania empiryczne na temat działalności rad nadzorczych.
Celem niniejszego artykułu jest prezentacja wyników badań empirycznych dotyczących odpowiedzialności rady nadzorczej za zgodność sprawozdania finansowego z ustawą o rachunkowości w praktyce polskich spółek publicznych. Prezentowane w artykule wnioski sformułowano na podstawie studiów literaturowych, analizy regulacji oraz wywiadu kwestionariuszowego z wykorzystaniem
ankiety pocztowej jako techniki gromadzenia danych.
Prof. zw. dr hab. Ewa Walińska, dziekan Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego,
Katedra Rachunkowości Uniwersytetu Łódzkiego, e-mail: [email protected]
Dr Jacek Gad, adiunkt, Katedra Rachunkowości, Wydział Zarządzania Uniwersytetu
Łódzkiego, e-mail: [email protected]
1
Jak zauważa J. Jeżak (2010, s. 53), „(…) rysuje się potrzeba wypracowania w Polsce nowego
modelu kontroli korporacyjnej, w tym przewartościowania funkcji organów nadzoru oraz zasadniczej
zmiany metod i stylu ich pracy”.
Th
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
205
„Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, tom 66 (122), SKwP, Warszawa 2012, s. 205–215.
-
This copy is for personal u
Odpowiedzialność rad nadzorczych za sprawozdania finansowe – doświadczenia ...
ibu
tio
np
roh
1. Odpowiedzialność za sprawozdanie finansowe
jako szczególne zadanie rady nadzorczej
2
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
W literaturze przedmiotu prezentowane są różne podejścia do zadań rad nadzorczych2. J. Jeżak podzielił zadania rad nadzorczych na tradycyjne oraz zmodyfikowane (Jeżak, 2010, s. 55–57). Te pierwsze wynikają głównie z Kodeksu spółek
handlowych, zgodnie z którym rada nadzorcza powinna nadzorować wszelkie
obszary działalności spółki. Druga grupa zadań jest związana ze zwiększonym
zaangażowaniem rady w funkcjonowanie spółki, w szczególności w proces formułowania strategii.
Taki podział zadań jest kontrowersyjny zwłaszcza w modelu dualistycznym
nadzoru, w którym organem odpowiedzialnym za zarządzanie spółką jest zarząd,
a znacząca ingerencja rady nadzorczej w proces opracowywania (czy realizacji)
strategii spółki może prowadzić do konfliktów kompetencyjnych między tymi
organami3.
W związku z tym wydaje się, że nakładanie na rady nadzorcze nowych zadań
i przypisywanie im nowych zakresów odpowiedzialności może być dość trudne.
Tymczasem począwszy od roku 2008 polskie rady nadzorcze są zobowiązane do
realizacji nowych zadań związanych z funkcjonowaniem systemu rachunkowości.
Mowa tu o art. 4a ustawy o rachunkowości, zgodnie z którym, nie tylko zarząd,
ale również rada nadzorcza jest zobowiązana do zapewnienia zgodności sprawozdań finansowych i sprawozdań z działalności z przepisami przywołanej ustawy.
Niniejsza regulacja wydaje się być wyjątkowo trudna dla członków rad nadzorczych, którzy pełnią jednocześnie dwie sprzeczne ze sobą role. Jedna polega na
obiektywnym nadzorze nad wszelkimi obszarami działalności spółki, a więc również nad systemem rachunkowości, druga natomiast sprowadza się do tego, że na
równi z zarządem odpowiadają oni za zgodność sprawozdań finansowych oraz
sprawozdań z działalności z ustawą o rachunkowości (odpowiednio Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości / Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej) (Gad, 2011, s. 131–144; 2010, s. 27–30; 2009, s. 213–226).
Nie ulega zatem wątpliwości, że jeśli członkowie rady nadzorczej odpowiadają
za zgodność sprawozdań finansowych z prawem bilansowym (która w pewnym
zakresie wymaga stosowania przy sporządzaniu sprawozdań szacunków, określonych założeń co do przyszłości), to powinni mieć wpływ na ich kształt. Pogląd ten jest
kontestowany w literaturze przedmiotu (Śliwińska-Grzegorczyk, 2010, s. 109–110;
Opalski, 2010, s. 381). Zdaniem autorów kluczową kwestią jest zrozumienie istoty
Obok podziału na zadania kontrolne, kadrowe, motywacyjne i opiniodawcze wyodrębnia się
jeszcze jedną kategorię, tj. zadania o charakterze strategicznym (Haus, 1999, s. 21; Opalski, 2006,
s. 333). Dotyczy to w szczególności działań mających wpływ na funkcjonowanie spółki w długim
okresie.
3
Jak zauważa się w literaturze, konflikt ten może zostać zniwelowany wtedy, gdy rada będzie
pojmować swoją rolę jako instancji oceniającej racjonalność działań zarządu w sposób ograniczony.
Rada powinna w większym stopniu doradzać zarządowi niż wymuszać określone działanie (Opalski,
2006, s. 353–354).
Th
-
Ewa Walińska, Jacek Gad
206
ibu
tio
np
roh
207
lu
se
on
ly -
dis
tr
systemu rachunkowości oraz odróżnienie zakresu odpowiedzialności wynikającej
z Kodeksu spółek handlowych, mającej raczej charakter formalny, od zakresu
odpowiedzialności wynikającej z ustawy o rachunkowości, która ma co prawda
również charakter formalny, ale oprócz tego można ją określić mianem odpowiedzialności merytorycznej.
Zgodnie z art. 382 Kodeksu spółek handlowych do obowiązków rady nadzorczej należy ocena sprawozdań w zakresie ich zgodności z księgami i dokumentami, jak i stanem faktycznym. Natomiast w świetle art. 4a ustawy o rachunkowości
rady nadzorcze są zobowiązane (na równi z zarządem) do zapewnienia zgodności
sprawozdań finansowych z prawem bilansowym, co oznacza wzięcie odpowiedzialności również za politykę rachunkowości jednostki. Stanowi ona bowiem
podstawę sporządzenia sprawozdania finansowego.
Przywołane powyżej regulacje, będące pochodną szeroko zakrojonych zmian
legislacyjnych dokonanych zarówno w Stanach Zjednoczonych (m.in. ustawa
Sarbanes-Oxley), jak i na starym kontynencie (m.in. dyrektywy 43 i 46 z 2006 r.),
sprawiają, że w polu szczególnego zainteresowania procesu nadzoru realizowanego przez rady nadzorcze znalazł się dziś system rachunkowości.
rso
na
2. Działania legislacyjne prowadzące do wzmocnienia
procesu nadzoru nad systemem rachunkowości
is c
op
y is
for
pe
Biorąc pod uwagę nowe zadania rady nadzorczej, związane z systemem rachunkowości, niezwykle istotne wydają się zmiany legislacyjne dotyczące obowiązku
powoływania w spółkach zaufania publicznego komitetów audytu oraz nowe
uprawnienia rady dotyczące m.in. wyboru biegłego rewidenta.
Ustawa o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych
do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym zobowiązuje
jednostki zainteresowania publicznego (m.in. emitentów papierów wartościowych)
do powołania w ramach rady nadzorczej trzyosobowej grupy zadaniowej, tj. komitetu audytu. Głównym jego zadaniem jest monitorowanie procesu sprawozdawczości finansowej oraz monitorowanie skuteczności systemów kontroli wewnętrznej, audytu wewnętrznego, a także zarządzania ryzykiem. W skład komitetu audytu
powinien wchodzić przynajmniej jeden niezależny członek rady nadzorczej, mający
kompetencje z zakresu finansów i rachunkowości. Wydaje się, że komitety audytu
są jednym z najważniejszych jednostek nadzoru nad systemem rachunkowości.
Należy zauważyć, że poszczególne organy spółki oraz pozostałe jednostki
(takie, jak biegły rewident czy komitet audytu, który jako taki nie jest organem
spółki) w odmienny sposób są zaangażowane w funkcjonowanie systemu rachunkowości (rysunek 1). Zarząd zarządza tym systemem, biegły rewident bada
sprawozdania finansowe, rada nadzorcza nadzoruje, natomiast komitet audytu
monitoruje priorytetowy obszar nadzoru, jakim jest proces sprawozdawczości
finansowej.
Th
-
Badanie sprawozdań
finansowych
Monitorowanie
procesu sprawozdawczości finansowej
on
ly -
System rachunkowości
Biegły rewident
Komitet audytu
Nadzór nad systemem
rachunkowości
lu
Rada nadzorcza
na
Źródło: opracowanie własne.
is c
op
y is
for
pe
rso
Kolejnym istotnym narzędziem pozwalającym radzie nadzorczej wywiązać się
z ciążącego na niej obowiązku zapewniania zgodności sprawozdań finansowych
z ustawą o rachunkowości jest nadzór nad procesem audytu zewnętrznego. Zgodnie ze zmienionymi w maju 2009 r. przepisami ustawy o rachunkowości wyboru
podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych (lub ich przeglądu)
nie może dokonać zarząd. Wyboru takiego dokonuje organ zatwierdzający sprawozdania finansowe lub – jeżeli tak stanowi statut lub umowa – rada nadzorcza.
Wymóg ten ma na celu przeciwdziałanie sytuacji, w której zarząd poprzez decyzję
dotyczącą podpisania umowy o badanie sprawozdań finansowych może wywierać
presję na audytora, by ten sformułował pozytywną opinię z badania. Ponadto
zgodnie z przepisami ustawy o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym rekomendacji odnośnie do wyboru biegłego rewidenta może udzielać komitet
audytu.
Odrębną kwestią, inną niż wybór biegłego rewidenta, jest komunikacja rady
nadzorczej z biegłym rewidentem. Biegły rewident powinien informować na bieżąco członków rady nadzorczej o wszelkich wykrytych nieprawidłowościach.
Natomiast wszelkie różnice zdań między biegłym rewidentem i zarządem, dotyczące w szczególności stosowanej polityki rachunkowości, nie mogą stanowić
uzasadnionej podstawy do rozwiązania umowy o badanie sprawozdań finansowych.
Członkowie rady nadzorczej stają się zatem swego rodzaju pośrednikiem między zarządem a biegłym rewidentem.
Th
-
ibu
tio
np
roh
Wykorzystanie systemu informacyjnego rachunkowości:
1) w procesie zarządzania
2) jako narzędzia rozliczenia się z właścicielem kapitału
dis
tr
Zarząd
se
-
Rysunek 1. Jednostki odpowiedzialne za zarządzanie, badanie, monitorowanie
i nadzór nad systemem rachunkowości
-
208
ibu
tio
np
roh
209
3. Odpowiedzialność rady nadzorczej za sprawozdanie finansowe
w praktyce polskich spółek publicznych
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
Odpowiedzialność rad nadzorczych za zgodność sprawozdania finansowego oraz
sprawozdania z działalności z ustawą o rachunkowości była przedmiotem badania
empirycznego, przeprowadzonego we wrześniu i październiku 2009 r. oraz wrześniu i październiku 2011 r. (Gad, 2011). Grupę badawczą stanowili członkowie
rad nadzorczych publicznych spółek kapitałowych. Wykorzystano metodę badawczą w postaci wywiadu kwestionariuszowego, natomiast techniką gromadzenia
danych była ankieta pocztowa4.
W ramach badania sformułowano m.in. następujące pytania badawcze:
1) czy rozszerzona odpowiedzialność rady nadzorczej za sprawozdania finansowe
wynikająca z ustawy o rachunkowości:
a) spowoduje zwiększenie zakresu obowiązków rad nadzorczych;
b) przyczyni się do zwiększenia wiarygodności sprawozdań finansowych;
c) wpłynie na komunikację organów w spółkach kapitałowych?
2) czy członkowie rady nadzorczej są w stanie wywiązać się z obowiązków nałożonych na nich przez przepisy art. 4a ustawy o rachunkowości?
3) czy członkowie rady nadzorczej korzystają z informacji pochodzących z audytu zewnętrznego oraz audytu wewnętrznego?
Przeprowadzenie badania empirycznego w dwóch latach, tj. w roku 2009 i 2011,
pozwoliło na zaobserwowanie zmian badanego zjawiska.
Wyniki badania wskazują, że zarówno w roku 2009, jak i w roku 2011 respondenci nie wskazali jednoznacznie, że wejście w życie art. 4a ustawy o rachunkowości spowodowało rozszerzenie zakresu obowiązków rady nadzorczej. Zwiększony zakres obowiązków rady nadzorczej został wskazany jedynie przez 31%
respondentów w roku 2009 oraz 40,5% respondentów w roku 2011 (tabela 1).
Zdecydowana większość respondentów przyznała, że postanowienia art. 4a
ustawy o rachunkowości nie będą mieć większego wpływu na zwiększenie wiarygodności sprawozdań finansowych. W roku 2009 takiej odpowiedzi udzieliło
60,9% respondentów, natomiast w roku 2011 aż 70,3%. Jedynie jedna piąta respondentów w obu analizowanych latach przyznała, że przepisy art. 4a ustawy
o rachunkowości wpłyną na wiarygodność sprawozdań finansowych (tabela 2).
Wydaje się, że wyniki badania nie są zgodne z intencją ustawodawcy, który
zakładał, że rozszerzona odpowiedzialność zwiększy wiarygodność sprawozdawczości finansowej.
Th
-
4
W roku 2009 wysłano 1320 formularzy ankiet, tj. po pięć do każdej spółki mającej siedzibę
w Polsce. Ankietę odesłało 66 respondentów, co stanowi 5% badanych. Ze względu na niski zwrot
ankiet w roku 2011 wysłano po jednej ankiecie do każdej spółki mającej siedzibę w Polsce. W
ramach badania otrzymano tym razem 37 ankiet z 380 wysłanych (co stanowi 9,7% badanych). Niska
stopa zwrotu ankiet nie pozwala na uogólnienie wyników badania na całą zbiorowość. Wydaje się
jednak, że przedstawione wyniki mogą stanowić ważny sygnał odnośnie do mechanizmów
funkcjonowania rad nadzorczych w polskiej praktyce gospodarczej.
ibu
tio
np
roh
dis
tr
Czy wejście w życie przepisów art. 4a ustawy o rachunkowości
spowodowało rozszerzenie obowiązków Rady Nadzorczej w Pani / Pana Spółce?
Rok 2009
Rok 2011
Tak
31,3%
40,5%
Nie
53,1%
35,1%
Trudno powiedzieć
15,6%
24,3
on
ly -
Tabela 2. Przepisy art. 4a ustawy o rachunkowości a wiarygodność sprawozdań
finansowych
na
lu
se
Czy Pani / Pana zdaniem przepisy art. 4a ustawy o rachunkowości
odnoszące się do Rad Nadzorczych w Pani/Pana Spółce?
Rok 2009
Rok 2011
Przyczynią się do zwiększenia wiarygodności
20,3%
18,9%
sprawozdań finansowych
Nie będą mieć większego wpływu na zwiększenie
60,9%
70,3%
wiarygodności sprawozdań finansowych
Trudno powiedzieć
18,8%
10,8%
rso
pe
Na przestrzeni analizowanych lat zwiększył się (z 39,1% do 56,8%) udział respondentów twierdzących, że postanowienia art. 4a ustawy o rachunkowości nie
wpłyną na model komunikowania informacji pochodzących z systemu rachunkowości między zarządem i radą nadzorczą (tabela 3). Wydaje się natomiast, że powinno być akurat odwrotnie – system komunikacji informacji generowanych
przez system rachunkowości powinien stanowić doskonałe narzędzie nadzoru.
for
-
Tabela 1. Rozszerzenie obowiązków rady nadzorczej w związku z wejściem
w życie art. 4a ustawy o rachunkowości
-
y is
Tabela 3. Przepisy art. 4a ustawy o rachunkowości a model komunikowania informacji pochodzących z systemu rachunkowości między zarządem i radą
nadzorczą
is c
op
Czy Pani / Pana zdaniem przepisy art. 4a ustawy o rachunkowości
odnoszące się do Rad Nadzorczych w Pani / Pana Spółce?
Rok 2009
Rok 2011
Wpłyną na doskonalenie (jeśli istnieje) lub stworzenie
modelu komunikacji informacji pochodzących z syste28,1%
24,3%
mu rachunkowości między Zarządem a Radą Nadzorczą
Nie wpłyną na model komunikacji informacji pochodzących z systemu rachunkowości między Zarządem a
39,1%
56,8%
Radą Nadzorczą
Trudno powiedzieć
32,8%
18,9%
Th
-
210
ibu
tio
np
roh
211
dis
tr
Charakter przytoczonych odpowiedzi może również oznaczać, że obecnie
funkcjonuje w spółkach system komunikacji, który jest dobry na tyle, że pozwala
radom nadzorczym wywiązywać się z obowiązków wynikających z art. 4a ustawy
o rachunkowości, a tym samym nie wymaga zmian.
Odpowiedzi respondentów, zarówno w roku 2009, jak i w roku 2011 w odniesieniu do pytania dotyczącego możliwości realizacji w praktyce przepisów art. 4a
ustawy o rachunkowości były bardzo zróżnicowane (tabela 4).
on
ly -
Tabela 4. Uprawnienia rad nadzorczych wynikające z Kodeksu spółek handlowych
a obowiązki wynikające z art. 4a ustawy o rachunkowości
lu
se
Pani / Pana zdaniem członkowie Rad Nadzorczych, biorąc pod uwagę zakres
uprawnień, jakie nadaje Radom Nadzorczych Kodeks spółek handlowych?
Rok 2009
Rok 2011
Są w stanie zrealizować obowiązki wynikające z art. 4a
35,9%
40,5%
ustawy o rachunkowości
Nie są w stanie zrealizować obowiązków wynikających
25,0%
27,0%
z art. 4a ustawy o rachunkowości
Trudno powiedzieć
39,1%
32,5
na
op
y is
for
pe
rso
W roku 2011, w porównaniu z rokiem 2009, zwiększył się zarówno udział odpowiedzi świadczących o tym, że członkowie rad nadzorczych są w stanie zrealizować obowiązki wynikające z art. 4a ustawy o rachunkowości, jak i udział odpowiedzi negatywnych. Jednocześnie w obu badanych latach duża część respondentów (39,1% w roku 2009 i 32,5% w roku 2011) zaznaczyła odpowiedź świadczącą o tym, że trudno im jednoznacznie określić, czy są w stanie zrealizować
obowiązki wynikające z art. 4a ustawy o rachunkowości.
Kolejne pytania dotyczyły audytu wewnętrznego oraz relacji rady nadzorczej
z biegłym rewidentem.
W odniesieniu do pierwszej kwestii badania wskazują, że w analizowanych latach wyraźnie zwiększył się udział odpowiedzi świadczących o tym, iż w badanych spółkach funkcjonuje komórka audytu wewnętrznego (tabela 5).
is c
Tabela 5. Występowanie w spółkach, w których respondenci zasiadali w radach
nadzorczych, komórki audytu wewnętrznego
Czy w Pani / Pana Spółce funkcjonuje komórka audytu wewnętrznego?
Tak
Nie
Th
-
Rok 2009
43,9%
56,1%
Rok 2011
67,6%
32,4%
ibu
tio
np
roh
dis
tr
Czy członkowie Rady Nadzorczej korzystają
z informacji dostarczanych przez komórkę audytu wewnętrznego?
Rok 2009
Rok 2011
41,8%
88,0%
58,2%
12,0%
se
Tak
Nie
on
ly -
Tabela 6. Wykorzystanie przez członków rad nadzorczych informacji z audytu
wewnętrznego
lu
pe
rso
na
Podobny trend jak w przypadku audytu wewnętrznego zaznaczył się w stosunku
do wykorzystania informacji pochodzących z audytu zewnętrznego.
Zdecydowanie zwiększył się udział respondentów korzystających z informacji
dostarczanych przez biegłego rewidenta innych niż opinia i raport z badania (tabela 7). W roku 2009 tylko 59,4% respondentów przyznało, że korzysta z informacji
pochodzących od biegłego rewidenta, natomiast w 2011 r. udział ten wynosił aż
86,5%.
for
Tabela 7. Wykorzystanie przez członków rad nadzorczych informacji z audytu
wewnętrznego
y is
op
Tak
Nie
Czy członkowie Rady Nadzorczej korzystają z informacji
dostarczanej przez biegłego rewidenta
(innych niż opinia i raport z badania sprawozdań finansowych)?
Rok 2009
Rok 2011
59,4%
86,5%
40,6%
13,5%
is c
Wyniki badania zawarte w tabelach 5–7 wyraźnie pokazują, że w praktyce realizacja obowiązków wynikających z art. 4a ustawy o rachunkowości jest związana
ze zintensyfikowaniem współpracy rady nadzorczej z komórką audytu wewnętrznego oraz biegłym rewidentem.
Th
Istotnych informacji dostarczają odpowiedzi na pytanie dotyczące wykorzystania przez członków rad nadzorczych informacji pochodzących z audytu wewnętrznego (tabela 6). W analizowanych latach podwoił się udział respondentów wskazujących, że korzystają oni z informacji pochodzących z audytu wewnętrznego.
Wyniki te wydają się niezwykle wymowne i pozwalają stwierdzić, że komórka
audytu wewnętrznego w warunkach rozszerzonej odpowiedzialności spełnia ważne
funkcje nadzoru.
-
212
ibu
tio
np
roh
Podsumowanie
213
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
Nadzór korporacyjny w ostatnich latach stał się jednym z najbardziej istotnych
i najczęściej podejmowanych w różnych dyscyplinach nauk o zarządzaniu zagadnień. Stał się także obszarem zainteresowania rachunkowości, gdyż relacje nadzoru i systemu rachunkowości w praktyce przyjęły bardzo konkretny wymiar. Ponieważ w modelu dualistycznym przez lata uważano za oczywiste, że rada nadzorcza jedynie przyjmuje sprawozdania finansowe, za których sporządzenie odpowiedzialny był zarząd, to w momencie rozszerzenia tej odpowiedzialności na
radę nadzorczą długoletnia praktyka i przyzwyczajenia stanęły pod znakiem zapytania. O ile regulacje można zmienić w jednej chwili, jednym przepisem, o tyle
zmiany w praktyce gospodarczej wymagają niekiedy wielu lat. Wydaje się, że taka
sytuacja ma miejsce właśnie w przypadku zmiany zakresu odpowiedzialności rad
nadzorczych za sprawozdanie finansowe.
Badania literaturowe oraz analiza regulacji dotyczących funkcjonowania w praktyce rad nadzorczych pozwalają stwierdzić, że z ich działalnością jest związanych
wiele problemów. Wynikają one m.in. z możliwych konfliktów kompetencyjnych
rady nadzorczej oraz zarządu. Problemem, na który zwraca się uwagę w literaturze
przedmiotu, może być również brak przygotowania merytorycznego członków rad
nadzorczych, co ma szczególne znaczenie z punktu widzenia ich odpowiedzialności za sprawozdanie finansowe.
Odpowiedzi na pytanie, jak problem tej odpowiedzialności jest postrzegany
w praktyce polskich spółek publicznych, poszukiwano w badaniu empirycznym.
Jego wyniki wskazują, że regulacje prawne dotyczące odpowiedzialności rady
nadzorczej za zgodność sprawozdania finansowego i sprawozdania z działalności
z prawem bilansowym nie wpłynęły na zakres obowiązków członków rad nadzorczych biorących udział w badaniu. Zdaniem respondentów nałożenie na rady nadzorcze powyższego obowiązku nie zwiększy wiarygodności sprawozdań finansowych oraz nie wpłynie na doskonalenie modelu komunikacji między zarządem
i radą nadzorczą.
Istotne wydaje się uzyskanie wyników świadczących o tym, że w badanych
spółkach członkowie rad nadzorczych w procesie nadzoru wykorzystują w znacznym stopniu informacje pochodzące od biegłego rewidenta oraz z audytu wewnętrznego. W praktyce może to oznaczać, że jest to najlepszy sposób wywiązania się z obowiązków wynikających z art. 4a ustawy o rachunkowości.
Znaczący udział odpowiedzi świadczących o tym, że respondenci nie mają
zdania odnośnie do różnych zagadnień związanych z odpowiedzialnością rady
nadzorczej za sprawozdanie finansowe wskazuje, że ten problem jest jednak ciągle
niejednoznaczny i wymaga dalszych badań.
Th
-
ibu
tio
np
roh
Literatura
-
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
Dyrektywa 2006/43/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 maja 2006 r. w sprawie ustawowych badań rocznych sprawozdań finansowych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych, zmieniająca dyrektywy Rady 78/660/EWG i 83/349/EWG oraz uchylająca dyrektywę Rady 84/253/EWG.
Dyrektywa 2006/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. zmieniająca
dyrektywy Rady 78/660/EWG w sprawie rocznych sprawozdań finansowych niektórych rodzajów spółek, 83/349/EWG w sprawie skonsolidowanych sprawozdań finansowych, 86/635/EWG
w sprawie rocznych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych banków i innych instytucji finansowych oraz 91/674/EWG w sprawie rocznych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych
zakładów ubezpieczeń.
Gad J. (2009), Odpowiedzialność rad nadzorczych za rachunkowość w świetle regulacji polskiego
prawa bilansowego, [w:] I. Sobańska, T. Wnuk-Pel (red.), Rachunkowość w procesie tworzenia
wartości przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Gad J. (2010), Wybrane zmiany legislacyjne prowadzące do zwiększenia wiarygodności sprawozdań
finansowych, [w:] E. Walińska, P. Czajor, J. Gad J., Meritum. Aneks. Rachunkowość. Wybrane
zmiany w regulacjach międzynarodowych i krajowych rachunkowości – już obowiązujące i propozycje na przyszłość, Wydawnictwo Wolters Kluwer business, Warszawa.
Gad J. (2011), Rachunkowość w procesie nadzoru w spółkach publicznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Haus B. (1999), Rola i miejsce rad nadzorczych w spółkach kapitałowych, [w:] S. Rudolf (red.),
Nadzór właścicielski w spółkach prawa handlowego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Jeżak J. (2010), Rada nadzorcza a sytuacja kryzysowa w spółce, [w:] P. Urbanek (red.), Nadzór korporacyjny w warunkach kryzysu gospodarczego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Opalski A. (2006), Rada nadzorcza jako strategiczne ogniwo ładu korporacyjnego spółki akcyjnej,
[w:] M. Cejmer, J. Napierała, T. Sójka (red.), Europejskie prawo spółek. Tom III. Corporate
governance, Wolters Kluwer Polska – Oficyna, Kraków.
Opalski A. (2010), Europejskie prawo spółek, LexisNexis, Warszawa.
Śliwińska-Grzegorczyk M. (2010), Wpływ ustawowej odpowiedzialności kierownika jednostki oraz
członków rady nadzorczej na poziom wiarygodności sprawozdań finansowych w obliczu kryzysu
gospodarczego, [w:] B. Micherda (red.), Rachunkowość wobec kryzysu gospodarczego, Difin,
Warszawa.
The Sarbanes–Oxley Act of 2002, Pub. L. 107-204, 116 Stat. 745, enacted July 30, 2002.
Ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych, Dz. U. 2000, nr 94, poz. 1037
z późn. zm.
Ustawa z dnia 29 września 1994 o rachunkowości, Dz. U. 2009, nr 152, poz. 1223 ze zm.
Ustawa z dnia 7 maja 2009 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych
do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym, Dz. U. 2009, nr 77, poz. 649.
is c
Streszczenie
Artykuł jest poświęcony problematyce odpowiedzialności rady nadzorczej za zapewnienie zgodności
sprawozdania finansowego i sprawozdania z działalności z przepisami ustawy o rachunkowości.
W artykule przedstawiono wyniki badań literaturowych oraz wyniki badania empirycznego przeprowadzonego w roku 2009 oraz w roku 2011 wśród członków rad nadzorczych publicznych spółek
kapitałowych w Polsce.
Th
-
-
-
214
Słowa kluczowe: rada nadzorcza, nadzór korporacyjny, system rachunkowości, odpowiedzialność za
sprawozdania finansowe, polityka rachunkowości.
-
ibu
tio
np
roh
dis
tr
on
ly -
Keywords: supervisory board, corporate governance, accounting system, responsibility for financial
statement, accounting policy.
se
for
pe
rso
na
lu
Th
is c
op
y is
-
215
Summary
Responsibility of supervisory boards for financial statements – the practice of Polish public
companies
The article is connected with the supervisory board’s responsibility for ensuring that the financial
statements and activity reports are prepared in compliance with the Accounting Act. It presents the
results of a review of the literature concerning the activities of supervisory boards and the findings of
empirical studies carried out in 2009 and in 2011 among members of supervisory boards of public
companies in Poland.
-
-
op
is c
Th
y is
-
pe
lu
na
rso
se
for
dis
tr
-
ibu
tio
np
roh
on
ly -
-
216

FULL TEXT - Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości

Transkrypt

Podobne dokumenty

This copy is for personal use only

This copy is for personal use only - distribution prohibited.