DO LUDZI PO ROZUM, DO MATKI PO SERCE …

optymalnych warunków do funkcjonowania i zaspokajania dziecięcych potrzeb. Dodatkowo
BIULETYN PSYCHOLOGICZNY
rodzice wyposażają potomstwo we wzory i kanony działania i aktywności oraz prezentują
maj – czerwiec 2014
wzorce osobowości i standardy pełnienia ról (1985; za: Sosnowski, 2011).
Rodzina realizując funkcję socjalizującą włącza do społeczeństwa nowych członków,
modeluje osobowość potomstwa, przekazuje mu własną hierarchię wartości, współtworzy
jego wytrzymałość psychiczną oraz uczuciową na sytuacje porażki. Ponadto matka i ojciec
pełniąc funkcję psychohigieniczną dbają o zdrowie psychiczne dziecka - umożliwiają mu
DO LUDZI PO ROZUM, DO MATKI PO SERCE …
rozwijanie się w poczuciu bezpieczeństwa, stabilności uczuciowej oraz sposobności do
Dzieciństwo to miejsce, gdzie mieszka się przez całe życie.
współdzielenia emocji. Potomek wychowujący się w warunkach miłości, bliskości i życzliwości
Rosa Montero
percypuje świat jako sympatyczny. Ciepłe emocje płynące ze strony rodziców warunkują rozwój
emocjonalny, społeczny oraz intelektualny dziecka (Plopa, 2004).
Na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci model funkcjonowania rodziny uległ pewnym
Opracowanie:
przeobrażeniom. Swego czasu standardem była sytuacja, w której to ojciec pracuje zawodowo by
mgr Agnieszka Szatkiewicz - psycholog
zapewnić utrzymanie rodzinie, zaś matka zostaje w domu i opiekuje się dziećmi. W skutek tego,
to kobiety lepiej znały swoje dzieci i były w stanie trafniej dostosować oczekiwania wobec dzieci
do poziomu ich rozwoju. Mimo, iż współcześnie wiele kobiet decyduje się na pracę zawodową to
zazwyczaj więź łącząca matkę z dzieckiem nadal pozostaje najsilniejsza. Nie zmienia to faktu, iż
BIBLIOGRAFIA:
1.
Braun- Gałkowska, M., (2008). Psychologia domowa. Lublin: Wydawnictwo KUL.
2.
Cudak, H., (2000). Funkcje rodziny w pierwszych okresach rozwojowych dziecka. Warszawa: Wydawnictwo
Wyższej Szkoły Pedagogicznej Towarzystwa Wiedzy Powszechnej.
3.
Ilg, F. L., Bates Ames, L., Baker, S. M. (2004). Rozwój psychiczny dziecka od 0 do 10 lat: poradnik dla rodziców,
psychologów i lekarzy. Gdańsk: GWP.
4.
Lipiński, S., (2001). Spostrzeganie postaw wychowawczych rodziców i orientacja życiowa a funkcjonowanie
społeczne nieletnich. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
5.
Plopa, M., (2004). Psychologia rodziny: teoria i badania. Elbląg: Wydawnictwo Elbląskiej Uczelni HumanistycznoEkonomicznej
6.
Rostowska, T., (red.). (2009). Psychologia rodziny: małżeństwo i rodzina wobec współczesnych wyzwań.
Warszawa: Wydawnictwo Difin.
7.
Sosnowski, T., (2011). Ojciec we współczesnej rodzinie- kontekst pedagogiczny. Warszawa: Wydawnictwo
Akademickie Żak
8.
Spionek, H., (1965). Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka. Warszawa: PWN
9.
Spock, B., Parker, S. J., (2005). Dziecko: pielęgnacja, opieka i wychowanie. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.
10. Ziemska, M., (1969). Postawy rodzicielskie. Warszawa: Wiedza Powszechna.
ojcowie w coraz większym stopniu angażują się w życie i wychowanie swoich dzieci, odgrywając
bardzo ważną rolę w kształtowaniu tożsamości potomstwa (Ilg, Bates Ames, Baker, 2004).
Niewątpliwie najkorzystniejszym środowiskiem stymulującym rozwój dziecka jest
rodzina. Funkcjonowanie w niej uposaża dziecko w umiejętności oraz umożliwia zaspokojenie
jego potrzeb (Ziemska, 1969).
Współtowarzyszenie potomstwu i realizowanie zadań rodzicielskich jest procesem
długotrwałym, przeplatanym etapami łatwiejszymi i trudniejszymi oraz czasem szczęśliwości i
zmartwienia. Gdy potomek pojawia się na świecie, wymaga od matki i ojca zarówno czynności
pielęgnacyjno-opiekuńczych jak i budowania pomiędzy nimi więzi emocjonalnej. Dla optymalnego
rozwoju każde dziecko potrzebuje być otoczone miłością i poczuciem przynależności. W
przypadku, gdy dziecko nie odczuwa bliskości z rodzicami, wówczas skutkować to może w
przyszłości brakiem umiejętności stwarzania serdecznych kontaktów międzyludzkich (BraunGałkowska, 2008).
Odwołując się do przeprowadzonych badań, sytuacje zaznane w dzieciństwie, a
zwłaszcza forma oddziaływania rodzica na dziecko, mają wpływ na formowanie się poczucia
bezpieczeństwa, bądź tworzenie się braku pewności i poczucia zagrożenia u potomka (Ziemska,
1969). Częstokroć autorzy podkreślają zależność pomiędzy zaburzeniami sfery emocjonalnej
dziecka, a negatywnymi wpływami wychowawczymi. S. Gerstmann wyszczególnia czynniki
determinujące nieodpowiednie rozwijanie się sfery uczuciowej u dzieci. Wymienia wśród nich
dystansu emocjonalnego, który demonstruje się poprzez ujawnianie przez rodziców silnego
niezgodność pomiędzy rodzicami, deprecjonowanie i ignorowanie małżonka, przyspieszanie
gniewu, uniemożliwianiem dziecku wykazania się samodzielnością, małym skupieniem na
tempa egzystowania rodziny, co przejawia się jej nerwowością oraz stosowanie nieodpowiednich
problemach potomka, a także postawą, która unaocznia dziecku, iż przebywanie z nim jest
metod wychowawczych (Spionek, 1965).
uciążliwe i denerwujące (Kwak, 1971; za: Lipiński, 2001).
Prawidłowo pełniąc swą rolę macierzyńską i ojcowską rodzice dążą do zbudowania
Relacje panujące pomiędzy dzieckiem i pozostałymi członami rodziny wspomagają jego
spójnej rodziny, w której wzajemne związki emocjonalne są oceniane jako bliskie i
rozwój i umożliwiają uchwytywanie sensu otaczającego świata. W dziecku budzi się kreatywność
satysfakcjonujące. W ten sposób matka i ojciec umożliwiają dziecku zaspokojenie potrzeby
i zapotrzebowanie na działanie, a ich rozwój bądź stagnacja w dużej mierze uzależnione są od
afiliacji, ponieważ będzie ono wzrastać w rodzinie, która obdarza je pozytywnymi uczuciami. Jeśli
postępowania rodziców. Pobudzenie i nadanie kierunku tym zdolnościom stanowi jedno z
rodzice należycie wypełniają swe zadania, a ich dziecko czuje się kochane i akceptowane,
elementarnych wyzwań stojących przed rodzicami (Cudak, 2000).
wówczas wzrasta ono w poczuciu bezpieczeństwa, staje się otwarte, zaradne, zdecydowane i
Rezultaty prowadzonych badań z zakresu psychologii rozwojowej oraz klinicznej
wytrzymałe w działaniu (Ziemska, 1969). Matczyna wrażliwość i empatia oraz zdecydowanie
obrazują obecność psychologicznych mechanizmów, które to łączą rozmaite działania dziecka z
niewyzbyte zrozumienia, które jest właściwe dla ojca, są elementarnymi czynnikami szczęśliwej i
określonym oddziaływaniem matki i ojca. Wyraźnie dowiedziono, iż potomstwo wychowując się w
trwałej rodziny (Ilg, Bates Ames, Baker, 2004).
rodzinie, znajduje się w zależności fizycznej (materialnej), a nade wszystko w zależności
Bardzo istotne znaczenie dla rozwoju dziecka w obrębie środowiska rodzinnego jest
psychicznej od rodziców, ponieważ nie posiada możliwości doboru osób, które zdołałyby ukoić
posiadanie właściwej struktury rodzinnej oraz pozytywna wewnętrzna atmosfera (Spionek, 1965).
jego potrzeby psychiczne (Han-Ilgiewicz, 1969; Kukołowicz, 1970; Ziemska, 1975: za Plopa,
Powinnością rodziców jest zaznajomienie dzieci z różnymi sposobami radzenia sobie z
2004). Dlatego też relacje panujące w granicach rodziny wyznaczają wartość wzorcową dla
ich emocjami. Umiejętność ta bowiem leży u podłoża budowania poczucia własnej wartości u
relacji interpersonalnych, które w przyszłości będzie budować dziecko (Zaborowski, 1976; za:
potomstwa. Ponadto do kształtowania się jej potrzebne są także szczere i adekwatne pochwały
Plopa, 2004).
od rodziców, które wzmocnią wiarę w siebie u dziecka. Jest to aspekt niezwykle istotny dla
Jednym z istotniejszych komponentów całokształtu relacji rodzinnych są prezentowane
prawidłowego rozwoju dziewczynek i chłopców. Jeżeli rodzice pod wpływem własnego
przez rodziców postawy rodzicielskie. Wyznaczają one stosowany styl wychowawczy, a także
samopoczucia wygłaszać będą w stronę dziecka nieuzasadnione pochlebstwa bądź inwektywy,
wybór i efektywność metod wychowawczych. Postawy rodzicielskie określają stosunek
wówczas uniemożliwione będzie prawidłowe kształtowanie się poczucia własnej wartości. Córki i
emocjonalno- poznawczo- motywacyjny rodziców względem dzieci (Rostowska, 2009). Wielu
synowie staną się wówczas chwiejni i nerwowi. Warto zaznaczyć, iż by właściwie uformowało się
autorów wskazuje, że postawa rodzicielska adekwatnie i względnie trwało obrazuje prezentowany
poczucie własnej wartości, potrzebne jest nie tylko wygłaszanie całego szeregu pochwał, ale też
styl wychowawczy, a także sposób zachowania się rodzica względem potomka. Mimo istnienia
wystrzeganie się niszczenia naturalnej pewności siebie, którą dzieci posiadają od urodzenia
rozmaitych typologii zarówno w kraju jak i za granicą, różnorodne postępowanie rodziców
(Spock, Parker, 2005).
zawęzić można do kilku elementarnych wymiarów. Do najczęściej wymienianych należą:
Funkcjonowanie rodziców oraz sposób w jaki opiekują się potomstwem ma wpływ na
różnorodne sfery dziecięcej aktywności. Interesujące wyniki badań wpływu prezentowanych
akceptacja, odrzucenie, autonomia, nadmierne ochranianie, nadmierne wymaganie oraz
niekonsekwencja (Plopa, 1983; za: Plopa, 2004).
postaw rodzicielskich na adaptację szkolną wśród uczniów klas pierwszych i drugich
Coraz częściej badacze akcentują znaczenie spostrzegania przez dziecko mniemania
zaprezentowała A. Kwak. Rezultaty jej pracy wskazują, iż by dziecko było należycie i pozytywnie
rodziców o nich samym. Gdy dziecko zauważa, iż jest odtrącane, wówczas objawia brak wiary we
przystosowane do funkcjonowania w klasie szkolnej wymagane jest swobodne okazywanie sobie
własne możliwości oraz prezentuje znaczne problemy w społecznej adaptacji. Podejście oraz
uczuć pomiędzy matką i dzieckiem, przy zachowaniu opiekuńczości ojca. Takie pozytywne
działanie rodziców oddziałuje na rozwój dziecka w takim zakresie, w jakim potomek je percypuje.
uczucia budowane są poprzez wspólną zabawę i wykonywanie zajęć, kierowanie uwagi na tym
Skutkiem tego równie ważne są faktyczne postawy rodzicielskie, jak i ich spostrzeganie przez
co dziecko interesuje oraz wspieranie tych pasji, a także respektowanie dziecięcych praw i
dziecko (Plopa, 2004).
umożliwianie wykazania się samodzielnością. Zgodnie z rozważaniami badaczki, dziecko
nieprzystosowane do funkcjonowania w szkole doświadcza w warunkach domowych zbytniego
Istotność rodziców dla rozwoju ich dziecka jest bardzo duża. M. Tyszkowa wskazuje, iż
matka i ojciec mają sposobność by stymulować progresję u dziecka, poprzez próbę kreowania