- Scientific Journals of the Maritime University of Szczecin

ISSN 1733-8670
ZESZYTY NAUKOWE NR 12 (84)
AKADEMII MORSKIEJ
SZCZECIN 2007
WYDZIAŁ INŻYNIERYJNO-EKONOMICZNY TRANSPORTU
Zofia Jóźwiak, Anna Bosy, Magdalena Gąsiorowska,
Marcin Grabia, Anna Banach, Łukasz Majewski,
Anna Kilar, Kornelia Matkowska
Ocena jakości wód Noteci
na szlaku żeglugowym Nakło, Krzyż, Santok
Słowa kluczowe: Noteć, BZT, ChZT, OWO
W artykule przedstawiono wyniki badań wód Noteci, które przeprowadzono
w okresie 18–30 sierpnia 2005 roku z pokładu statku szkolnego „W. Łokietek”,
w ramach działalności statutowej Naukowego Koła Ekologii przy AM w Szczecinie. Metodą spektrofotometrii UV (długość fal 205–320 nm) określono następujące wskaźniki: ogólny węgiel organiczny, chemiczne i biologiczne zapotrzebowanie tlenu, zawartość azotanów, zawiesiny ogólne oraz substancje powierzchniowo czynne.
An Opinion on the Water Quality of the River Noteć
on the Nakło, Krzyż, Santok Navigational Route
Key words: max. Noteć, BOD, COD, TOC
The article presents the results of research on the cleanness of the River
Noteć. The analysis was were executed in the period 18–30 August 2005 by
students from the Scientific Circle of Ecology, Maritime University, in time of
student training period on the ship "Wł. Łokietek". Using the method of spectrophotometer UV (205–320 nm length), the following indicators were qualifield:
the total organic carbon, chemical oxygen demand, biological oxygen demand,
content of nitrates, total suspended solids and surfactants.
Zofia Jóźwiak, Anna Bosy, Magdalena Gąsiorowska, Marcin Grabia, …
Wprowadzenie
W dziedzinie polityki wodnej wspólne działanie państw unijnych wyznacza
Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
23 października 2000 r., będąca najważniejszym dokumentem definiującym działania, jakie należy podjąć w ochronie wód przed zanieczyszczeniami.
Zgodnie z art. 8 Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) wszystkie rzeki
o powierzchni większej niż 10 km2 muszą być objęte monitoringiem. Punktem
wyjścia do podjęcia prac związanych z nową koncepcją monitoringu wód jest
wyznaczenie części wód (water bodies) oraz ocena stanu istniejącego, zawierająca analizę wpływu działalności człowieka i wynikających z tego zagrożeń.
Wśród rzek objętych monitoringiem znalazła się Noteć.
Noteć jest prawostronnym dopływem Warty o długości 388,4 km. Rzeka
wypływa z jeziora Przedecz; od jeziora Gopło do ujścia Łobżonki przepływa
przez województwo kujawsko-pomorskie, na pozostałych odcinkach płynie
w granicach województwa wielkopolskiego. W górnym biegu Noteci zanieczyszczenia pochodzą głównie ze spływów powierzchniowych terenów użytkowanych rolniczo. Znaczące, punktowe źródła zanieczyszczenia Noteci mogą
stanowić miejscowości usytuowane nad rzeką.
W ramach statutowej działalności Naukowego Koła Ekologii przy Akademii
Morskiej w Szczecinie, w drugiej połowie sierpnia 2005 roku, wykonano badania
wybranych parametrów jakości wód Noteci, w warunkach rzeczywistych, na szlaku żeglugowym Nakło – Krzyż – Santok. Próby pobierano z pokładu statku „Łokietek” w trakcie praktyki studenckiej dla specjalności żegluga śródlądowa. Celem
badań była ocena jakości wód Noteci, przy założeniu, że będzie ona wykonana na
podstawie wybranych parametrów jakości, co związane było ściśle z posiadaną
przez zespół badawczy aparaturą pomiarową. Przy wyborze wskaźników jakości
sugerowano się tymi, które można było zmierzyć spektrofotometrem Pastel UV.
Zakres pomiarowy aparatu pozwolił wykorzystać wyniki uzyskanych pomiarów
przy analizach porównawczych jakości wód Noteci.
1. Metodyka badań
Próbki wody pobierano zgodnie z zasadami próbobrania [5]. Woda była pobierana w czasie postojów statku specjalną butelką ze szkła ołowiowego, dodatkowo obciążoną stalową obudową. Butelka otwierała się na zadanej głębokości
(od 0–2,0 m). Próbki wody badano używając spektrofotometru Pastel UV, firmy
SECOMAM. Pomiary wykonywano zgodnie z instrukcją. Próbkę wody umieszczano w kuwecie, przez którą przepuszczano światło ultrafioletowe o długości
fali 205–320 nm. Uzyskiwano równocześnie wyniki sześciu różnych parametrów, które wyświetlały się na ekranie spektrofotometru. Były to: trzy wskaźniki
48
Ocena jakości wód Noteci na szlaku żeglugowym Nakło, Krzyż, Santok
tlenowe – biologiczne zapotrzebowanie tlenu (BZT), chemiczne zapotrzebowanie
tlenu (ChZT) oraz ogólny węgiel organiczny (OWO), jeden wskaźnik fizyczny –
zawiesiny ogólne, jeden wskaźnik biogenny – azotany (NO3) i jeden wskaźnik
zanieczyszczeń przemysłowych – substancje powierzchniowo czynne [2, 3, 4].
Punkty poboru próbek zaznaczono na mapce (rys. 1).
Rys. 1. Miejsca poboru próbek wody na Noteci
Fig. 1. Locations of taking water samples from the River Noteć
Źródło: opracowanie własne
2. Klasy czystości wód powierzchniowych
Zgodnie z rozporządzeniem ministra środowiska z dnia 11 lutego 2004 r.
w sprawie klasyfikacji wód powierzchniowych (Dz. U. nr 32, poz. 284) w Polsce
obowiązuje klasyfikacja obejmująca pięć klas jakości wód (I – V),
z uwzględnieniem kategorii jakości wody A1, A2 i A3, określonych w przepisach
w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia.
Klasę I stanowią wody o bardzo dobrej jakości. Spełniają one wymagania
określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem
właściwym dla kategorii A1. Wartości wskaźników jakości wody klasy I nie
wskazują na żadne oddziaływania antropogeniczne.
Klasa II obejmuje wody dobrej jakości. Spełniają one w odniesieniu do większości wskaźników jakości wody wymagania określone dla wód powierzchnio49
Zofia Jóźwiak, Anna Bosy, Magdalena Gąsiorowska, Marcin Grabia, …
wych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A2. Wartości biologicznych wskaźników jakości wody klasy II wykazują niewielki wpływ
oddziaływań antropogenicznych.
Do klasy III zalicza się wody o zadowalającej jakości. Spełniają one wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia
ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A2. Wartości biologicznych wskaźników jakości wody klasy III wykazują umiarkowany wpływ oddziaływań antropogenicznych.
Klasę IV stanowią wody o niezadowalającej jakości. Spełniają one wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia
ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A3. Wartości biologicznych wskaźników jakości
wody klasy IV wykazują, na skutek oddziaływań antropogenicznych, zmiany ilościowe i jakościowe w populacjach biologicznych.
Wody klasy V to wody złej jakości. Nie spełniają one wymagań dla wód
powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. Wartości biologicznych wskaźników jakości wody klasy
V wykazują zmiany polegające na zaniku występowania znacznej części populacji biologicznych [9].
Dla wody przeznaczonej do spożycia ustalono trzy kategorie jakości, w zależności od wartości granicznych wskaźników jakości wody. Woda kategorii A1
wymaga prostego uzdatniania fizycznego, w szczególności filtracji oraz dezynfekcji. Woda kategorii A2 wymaga typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego,
a w szczególności utleniania wstępnego, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, dezynfekcji (chlorowania końcowego). Woda kategorii A3 wymaga wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, a w szczególności utleniania,
koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na węglu aktywnym, dezynfekcji (ozonowania, chlorowania końcowego) [8].
Podstawę określenia klas jakości wód powierzchniowych stanowią wartości
graniczne wskaźników jakości wody. W trakcie badań mierzono wybrane
wskaźniki jakości (tabela 1), możliwe do zmierzenia spektrofotometrem Pastel
UV, i na ich podstawie przyporządkowywano badanemu parametrowi klasę
jakości od I – V, zgodnie z rozporządzeniem ministra środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. nr 32, poz. 284) [8]. Wyniki wszystkich badań umieszczono w tabeli 2 oraz na wykresach (rys. 2–7).
50
Ocena jakości wód Noteci na szlaku żeglugowym Nakło, Krzyż, Santok
Tabela 1
Wybrane graniczne wartości wskaźników jakości wód powierzchniowych
Selected limit values of surface water quality indexes
Lp.
Wskaźnik jakości wody
Wartości graniczne w klasach I–V
Jednostka
I
II
III
IV
V
25
50
100
>100
Wskaźniki fizyczne
1
Zawiesiny ogólne
mg/l
15
Wskaźniki tlenowe
2
BZT
mg O2/l
2
3
6
12
>12
3
ChZT
mg O2/l
3
6
12
24
>24
4
Ogólny węgiel organiczny
mg C/l
5
10
15
20
>20
15
25
50
>50
0,5
1
>1
Wskaźniki biogenne
5
Azotany
mg NO3/l
5
Wskaźniki zanieczyszczeń przemysłowych
6
Substancje powierzchniowo
czynne
mg/l
0,1
0,2
Źródło: Rozporządzenie ministra środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. (Dz. U. nr 32, poz. 284).
Wyniki pomiarów próbek wody, opracowane tabelarycznie i na wykresach,
wykorzystano do analizy porównawczej z wynikami uzyskanymi przez laboratoria prowadzące profesjonalnie monitoring wód Noteci w innych punktach kontrolnych. Punkt kontrolny w Santoku był wspólnym miejscem poboru prób zarówno dla zespołu badawczego NKE, jak i WIOŚ w Zielonej Górze.
3. Wyniki
Otrzymane wyniki badań uważano za prawidłowe przy trzykrotnej ich powtarzalności. Dla siedmiu punktów pomiarowych opracowano wyniki badań
a ich rezultaty podano w tabeli 2 oraz na rysunkach 2 – 7. Zawartości azotanów
w badanych próbkach wody nie przedstawiono na wykresach, ponieważ wszystkie wyniki były takie same, poniżej 0,5 mg NO3/l), co pozwalało zakwalifikować według tego wskaźnika, badaną wodę do I klasy jakości. Miejsca poboru
próbek wody znajdowały się w następujących punktach: Nakło Baza, Krostkowo, Romanowo, Lipica, Wieleń, Krzyż i Santok. Wszystkie próby pobierano
w czasie postoju statku. Należy podkreślić, że w trakcie całej podróży powierzchnia prawie całego lustra wody była pokryta rzęsą wodną. Woda pobiera51
Zofia Jóźwiak, Anna Bosy, Magdalena Gąsiorowska, Marcin Grabia, …
na do badań nie miała żadnego obcego zapachu i żadnych widocznych zanieczyszczeń. Wyniki badań pozwoliły, w zależności od uzyskanej wartości granicznej, zakwalifikować wodę do odpowiedniej klasy czystości.
Uzyskane wyniki pogrupowano według następującego klucza: każdy z badanych wskaźników przedstawiono na odrębnym wykresie słupkowym
z uwzględnieniem wszystkich punktów pomiarowych. Umożliwiło to zestawienie wszystkich wyników i porównanie ich z danymi normatywnymi (tabela 1).
Porównanie danych z tabel 1 i 2 pozwoliło na zakwalifikowanie wód do odpowiedniej klasy jakości. Wszystkie dane z uwzględnieniem klas jakości zaprezentowano również na wykresie (rys. 6), umożliwia to przeprowadzenie analizy
wyników.
Na rysunku 2 podano zawartość ogólnego węgla organicznego, będącego
miarą zanieczyszczeń wód związkami organicznymi oraz miarą stopnia biodegradacji wód powierzchniowych. Wskaźnik ten jest najmniej korzystny dla Noteci na wysokości Krostkowa i Nakła, zaś najkorzystniejszy dla Noteci w Krzyżu i Santoku. Jednak jest na tyle mały, że wody badane we wszystkich punktach
spełniają dla tego wskaźnika wymogi dla I klasy jakości.
12
10
9,2
9,8
7
mgC/l
8
5,6
6
6
4
2
1
1,4
6
7
0
1
2
3
4
5
1 - Nakło, 2 - Krostkowo, 3 - Romanowo, 4 - Lipica,
5 - Wieleń, 6 - Krzyż, 7 - Santok
Rys. 2. Ogólny węgiel organiczny – OWO
Fig. 2. Total Organic Carbon – TOC
52
Ocena jakości wód Noteci na szlaku żeglugowym Nakło, Krzyż, Santok
Tabela 2
Zestawienie uzyskanych wyników badań
Comparison of obtained research results
Lp.
Miejsce pobrania
próby
1.
Nakło – Baza
2.
Krostkowo
3.
Romanowo
4.
Lipica
5.
Wieleń
6.
Krzyż
7.
Santok
Badany parametr
Jednostka
Wartość
Klasa
wg normy
Ogólny węgiel organiczny ((TOC))
Chemiczne zapotrzebowanie tlenu ((COD)
Biologiczne zapotrzebowanie tlenu (BOD)
Zawartość azotanów (NNO3)
Zawiesiny (TSS)
Substancje powierzchniowo czynne (SUR)
Ogólny węgiel organiczny (TOC)
Chemiczne zapotrzebowanie tlenu (COD)
Biologiczne zapotrzebowanie tlenu (BOD)
Zawartość azotanów (NNO3)
Zawiesiny (TSS)
Substancje powierzchniowo czynne (SUR)
Ogólny węgiel organiczny (TOC)
Chemiczne zapotrzebowanie tlenu (COD)
Biologiczne zapotrzebowanie tlenu (BOD)
Zawartość azotanów (NNO3)
Zawiesiny (TSS)
Substancje powierzchniowo czynne (SUR)
Ogólny węgiel organiczny (TOC)
Chemiczne zapotrzebowanie tlenu (COD)
Biologiczne zapotrzebowanie tlenu (BOD)
Zawartość azotanów (NNO3)
Zawiesiny (TSS)
Substancje powierzchniowo czynne (SUR)
Ogólny węgiel organiczny (TOC)
Chemiczne zapotrzebowanie tlenu (COD)
Biologiczne zapotrzebowanie tlenu (BOD)
Zawartość azotanów (NNO3)
Zawiesiny (TSS)
Substancje powierzchniowo czynne (SUR)
Ogólny węgiel organiczny (TOC)
Chemiczne zapotrzebowanie tlenu (COD)
Biologiczne zapotrzebowanie tlenu (BOD)
Zawartość azotanów (NNO3)
Zawiesiny (TSS)
Substancje powierzchniowo czynne (SUR)
Ogólny węgiel organiczny (TOC)
Chemiczne zapotrzebowanie tlenu (COD)
Biologiczne zapotrzebowanie tlenu (BOD)
Zawartość azotanów (NNO3)
Zawiesiny (TSS)
Substancje powierzchniowo czynne (SUR)
mg C/l
mg O2/l
mg O2/l
mg NO3/l
mg/l
mg/l
mg C/l
mg O2/l
mg O2/l
mg NO3/l
mg/l
mg/l
mg C/l
mg O2/l
mg O2/l
mg NO3/l
mg/l
mg/l
mg C/l
mg O2/l
mg O2/l
mg NO3/l
mg/l
mg/l
mg C/l
mg O2/l
mg O2/l
mg NO3/l
mg/l
mg/l
mg C/l
mg O2/l
mg O2/l
mg NO3/l
mg/l
mg/l
mg C/l
mg O2/l
mg O2/l
mg NO3/l
mg/l
mg/l
9,2
25,2
13,1
<0,5
9,8
3,6
9,8
26,2
14,0
<0,5
6,9
3,6
7,0
20,6
8,2
<0,5
12,0
1,5
5,6
17,0
3,8
<0,5
8,3
1,0
6,0
17,6
4,8
<0,5
10,3
1,3
1,0
3,2
1,5
<0,5
<2,5
<0,5
1,4
4,6
2,0
<0,5
9,2
<0,5
I
V
V
I
I
V
I
II
V
I
I
V
I
II
III
I
I
V
I
I
III
I
I
IV
I
I
III
I
I
V
I
I
I
I
I
II
I
I
I
I
I
II
Legenda: TOC – Total Organic Carbon, COD – Chemical Oxygen Demand, NNO3 – Nitrate nitrogen,
BOD – Biological Oxygen Demand, TSS – Total Suspended Solids, SUR – Surfactants
53
Zofia Jóźwiak, Anna Bosy, Magdalena Gąsiorowska, Marcin Grabia, …
Na rysunku 3 zamieszczono wyniki pomiaru chemicznego zapotrzebowania
tlenu. Wskaźnik ten wyraża ilość zużytego tlenu na procesy utleniania związków organicznych i nieorganicznych. Na podstawie tego wskaźnika wody na
wysokości Nakła i Krostkowa zaliczono do V klasy jakości, na wysokości Romanowa, Lipicy i Wielenia do IV klasy, Krzyża – II klasy. Jedynie wody na
wysokości Santoka można było zaliczyć do klasy I.
30
25,2
26,2
25
20,6
mgO2/l
20
17
17,6
15
10
5
3,2
2
6
7
0
1
2
3
4
5
1 - Nakło, 2 - Krostkowo, 3 - Romanowo, 4 - Lipica,
5 - Wieleń, 6 - Krzyż, 7 - Santok
Rys. 3. Chemiczne zapotrzebowanie tlenu – ChZT
mgO 2/l
Fig. 3. Chemical Oxygen Demand – COD
16
14
12
10
8
6
4
2
0
13,1
14
8,2
3,8
1
2
3
4
4,8
1,5
2
6
7
5
1 - Nakło, 2 - Krostkowo, 3 - Romanowo, 4 - Lipica,
5 - Wieleń, 6 - Krzyż, 7 - Santok
Rys. 4. Biologiczne zapotrzebowanie tlenu
Fig. 4. Biologic Oxygen Demand – BOD
54
Ocena jakości wód Noteci na szlaku żeglugowym Nakło, Krzyż, Santok
14
12
10
8
6
4
2
0
12
10,3
9,8
9,2
8,3
6,9
2
1
2
3
4
5
6
7
1 - Nakło, 2 - Krostkowo, 3 - Romanowo, 4 - Lipica,
5 - Wieleń, 6- Krzyż, 7 - Santok
Rys. 5. Zawiesiny ogólne
Fig. 5. General suspensions
mg/l
mg/l
Na rysunku 4 przedstawiono biologiczne zapotrzebowanie tlenu, charakteryzujące zawartość zanieczyszczeń łatwo utlenialnych w procesach biochemicznych. Jak wynika z tych wartości tylko w dwóch przypadkach (Krzyż i Santok)
wskaźnik ten pozwala zaliczyć wody do klasy I.
Na rysunku 5 podano zawartość zawiesin ogólnych. Wartości tego wskaźnika są bardzo korzystne, ponieważ pozwalają zaliczyć wszystkie badane wody
do I klasy jakości.
4
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
3,6
3,6
1,5
1
1
2
3
4
1,3
5
0,4
0,4
6
7
1 - Nakło, 2 - Krostkowo, 3 - Romanowo, 4 - Lipica,
5 - Wieleń, 6 - Krzyż, 7 - Santok
Rys. 6. Substancje powierzchniowo czynne – SPC
Fig. 6. Surface-active substances – SAS
55
Zofia Jóźwiak, Anna Bosy, Magdalena Gąsiorowska, Marcin Grabia, …
Na rysunku 6 przedstawiono zmierzone wartości substancji powierzchniowo
czynnych. Jak wynika z wykresu, aż w czterech punktach pomiarowych badane
próbki należało zaliczyć do wód powierzchniowych klasy V.
Na rysunku 7 zamieszczono wszystkie rezultaty uzyskanych pomiarów.
W żadnym z punktów pobierania prób nie otrzymano wyników pozwalających
zaliczyć badane próbki wody do klasy I.
Krzyż
Santok
Miajsce badania
Lipica
SUR
TSS
TOC
Wieleń
COD
BOD
NNO3
Romanowo
Krostkowo
Nakło Baza
0
1
2
3
4
5
klasy czystości
Rys. 7. Klasy czystości wód w punktach pomiarowych
Fig. 7. Water cleanness classe at measurement points
4. Dyskusja wyników i wnioski
Wyniki badań wskazują, że wody Noteci charakteryzują się niezadowalającą
jakością. Rozpoczęty w 2004 roku monitoring jakości zasobów wód powierzchniowych (i podziemnych) obejmujący Noteć, zgodny z wymaganiami Ramowej
Dyrektywy Wodnej, potwierdza wyniki uzyskane przez zespól NKE. Badania
wykonane w 2004 roku wykazały, że jakość wód Noteci na przeważającej jej długości odpowiadała IV klasie. Wskaźnikami o najwyższych stężeniach były: węgiel
organiczny i zanieczyszczenia bakteriologiczne. Decydowały one o jakości wody,
podobnie jak nadmierne zanieczyszczenie substancjami organicznymi oraz substancjami biogennymi („odżywczymi”). Równocześnie, wiele spośród badanych
56
Ocena jakości wód Noteci na szlaku żeglugowym Nakło, Krzyż, Santok
wskaźników (w szczególności w grupie metali ciężkich i substancji specyficznych) odpowiadało I bądź II klasie, świadcząc o dobrej jakości wody.
Niekorzystnie wypadła również ocena w świetle wymagań dla wód śródlądowych, będących środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych. Badania
w punktach pomiarowo-kontrolnych (ppk) monitoringu diagnostycznego wykazały, że wody Noteci nie spełniają określonych wymagań dla bytowania ryb.
Przekroczenia stwierdzono w zakresie stężeń zanieczyszczeń organicznych (wyrażonych biochemicznym zapotrzebowaniem tlenu – BZT5) oraz związków azotu i fosforu (w szczególności: fosforu ogólnego, azotu amonowego, azotynów
i niejonowego amoniaku). Problem stanowiły nadmierne stężenia biogenów,
a niekiedy także nadmierne zanieczyszczenie substancjami organicznymi
i okresowe niedobory tlenu [7, 10].
Potwierdza to obserwacje poczynione przez zespół NKE, ponieważ próby
wędkarskiego połowu ryb kończyły się najczęściej fiaskiem.
Wybór punktów poboru wody przez zespół (szczególnie w Santoku) wydaje
się zasadny ze względu na fakt, że jest to punkt monitoringu należący do europejskiej sieci Eurowaternet, stworzonej dla potrzeb raportowania do Europejskiej Agencji Środowiska o jakości wód głównych rzek Polski.
Podsumowanie
Reasumując, w górnym biegu Noteci zanieczyszczenia pochodzą głównie
ze spływów powierzchniowych terenów użytkowanych rolniczo. Znaczące
punktowe źródła zanieczyszczenia Noteci mogą stanowić miejscowości usytuowane nad rzeką. Największymi z nich są: Czarnków, Ujście, Mirosław Ujski,
Nakło n. Notecią, Wieleń, Drawsko, Drawski Młyn i Krzyż. Przemieszczając się
z prądem rzeki stwierdzono znaczną poprawę klasy czystości wody. Jest to wynikiem zasilania cieku głównego dopływami [1], co powoduje lepsze jej natlenienie, zwiększenie masy wody wraz z jej biegiem, poszerzeniem się rzeki,
zmianą rozmieszczenia stref roślinnych (grupowanie się roślin pływających przy
brzegach, gdzie nurt jest słabszy, a nie jak to miało miejsce w początkowej fazie
badań na całej szerokości rzeki).
Dobrą jakość wody zaobserwowano w Santoku (Noteć łączy swój bieg
z Wartą) i Krzyżu (Noteć jest zasilana rzeką Drawą). Zła jakość wody wystąpiła
w Nakle (Baza) oraz Krostkowie (SUR i BOD – V klasa). Wysoką wartość substancji powierzchniowo czynnych wykazały wody Noteci na wysokości Wielenia i Romanowa. Wskaźnik biologicznego zapotrzebowania tlenu był wysoki
w Lipicy (II klasa) i Wieleniu (III klasa). Największe chemiczne zapotrzebowanie tlenu wystąpiło w Lipicy (III klasa).
57
Zofia Jóźwiak, Anna Bosy, Magdalena Gąsiorowska, Marcin Grabia, …
Literatura
1. Bogdanowicz R.: Analiza zależności między wielkością przepływu
rzecznego a stężeniem biogenów, [w:] Materiały VI Konferencji Naukowej nt. Chemizm opadów atmosferycznych, wód powierzchniowych
i podziemnych, Łódź 1993.
2. Dojlido J. R.: Chemia wód powierzchniowych. Wyd. Ekonomia
i Środowisko. Białystok 1995.
3. Elbanowska H., Zerbe J., Siepak J.: Fizyczno-chemiczne badania wód.
Wyd. Nauk. UAM, Poznań 1999.
4. Gajkowska-Stefańska L., Guberski S., Gutowski W., Mamak Z., Szperliński Z.: Laboratoryjne badania wody, ścieków i osadów ściekowych.
Wydawnictwo PW, Warszawa 2001.
5. PN-ISO 5667-6:2003 Jakość wody. Pobieranie próbek. Część 6: Wytyczne dotyczące pobierania próbek z rzek i strumieni.
6. Instrukcja obsługi spektrofotometru Pastel UV. SECOMAM 2000.
7. Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2004. WIOŚ, Poznań 2005.
8. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie
klasyfikacji dla prezentowania stanów wód powierzchniowych
i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. nr 32, poz. 284).
9. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r.
w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do
spożycia (Dz. U. nr 204, poz. 1728).
10. Sprawozdanie z badań prowadzonych w monitoringu regionalnym wód
podziemnych województwa lubuskiego w 2004 roku. Zielona Góra,
WIOŚ, 2005.
Wpłynęło do redakcji w październiku 2006 r.
Recenzent
dr hab. inż. Wawrzyniec Wawrzyniak, prof. AR
Adres Autorów
dr hab. inż. Zofia Jóźwiak, prof. AM w Szczecinie
Naukowe Koło Ekologii
Akademia Morska w Szczecinie
Wydział Inżynieryjno-Ekonomiczny Transportu
Instytut Inżynierii Transportu
70-507 Szczecin, ul. Henryka Pobożnego 11
58