Pobierz plik - Brzeska Wieś Historyczna

Raport z konsultacji społecznych
prowadzonych w ramach projektu „Pomysł
na rozwój” kluczem do sukcesu LGD
„Brzeska Wieś Historyczna”
Projekt sfinansowany ze środków Urzędu Marszałkowskiego w Opolu w ramach konkursu na wykonanie
w roku 2007 zadania publicznego pn. „Przedsięwzięcia wspierające wdroŜenie Programu Rozwoju
Obszarów Wiejskich", związanego z realizacją zadań Samorządu Województwa Opolskiego w zakresie
przygotowania i realizacji Lokalnych Strategii Rozwoju przez organizacje pozarządowe, których cele
statutowe obejmują działania na rzecz wdroŜenia podejścia Leader.
KrzyŜowice 2007r.
Wstęp
Prezentowany raport jest wynikiem realizacji projektu „Pomysł na rozwój”
kluczem do sukcesu LGD „Brzeska Wieś Historyczna” realizowanym przy współpracy
z WyŜszą Szkołą Humanistyczno-Ekonomiczną w Brzegu, jako instytucją naukowobadawczą. Głównym celem realizacji projektu było poznanie opinii mieszkańców
zamieszkujących obszar Lokalnej Grupy Działania „Brzeska Wieś Historyczna”. Opinie
te ułatwią sformułowanie wniosków dotyczących potencjalnych kierunków rozwoju
LGD „Brzeska Wieś Historyczna”, co powinno znaleźć odzwierciedlenie w
przygotowywanej Lokalnej Strategii Rozwoju LGD „Brzeska Wieś Historyczna”.
Raport, który Państwu prezentujemy, jest wynikiem badań odzwierciedlających poglądy
społeczności lokalnej oraz próbą ich interpretacji.
Techniką badawczą jaką posłuŜono się w badaniu opinii publicznej była metoda
konsultacji społecznych w formie anonimowych badań ankietowych. Badaniami objęto
cały obszar LGD „Brzeska Wieś Historyczna” tj. Gminy: Lewin Brzeski, Olszanka i
Skarbimierz. Zwrotnie otrzymano 531 ankiet (na około 2000 rozesłanych), przy czym
część ankiet nie była wypełniona całkowicie. W większości pytań moŜna było zakreślić
więcej niŜ jedną odpowiedź. Kilka pytań miało charakter otwarty. Formularz ankiety
stanowi załącznik do niniejszego raportu.
Logika podejścia Leader polega na współpracy opartej na zasadach partnerskich
podmiotów wywodzących się z trzech sektorów: publicznego, prywatnego i
pozarządowego. Tworzenie Lokalnej Strategii Rozwoju „Brzeskiej Wsi Historycznej”
opierać się będzie na owej zasadzie, tak aby interesy róŜnych środowisk ukierunkowane
zostały na wspólne cele rozwojowe. Tym waŜniejszy staje się proces „uspołecznienia”
prac nad Lokalną Strategią Rozwoju, gdyŜ zwiększa szansę na identyfikację
mieszkańców i podmiotów z zapisami tego dokumentu.
2
I. Opis respondentów
W rezultacie przeprowadzonych badań ankietowych do biura projektu spłynęły
531 ankiety. Biorąc pod uwagę miejsce zamieszkania procentowy rozkład badanej
populacji rozkłada się następująco:
Wykres 1. W jakiej Gminie Pan/Pani mieszka?
22%
34%
44%
Lewin Brzeski
Olszanka
Skarbimierz
Największą liczbę respondentów, którzy zwrócili ankiety stanowili mieszkańcy
gminy Olszanka (44%), następnie gminy Skarbimierz (34%), a najmniejszy odsetek
osób stanowili mieszkańcy gminy Lewin Brzeski (22%).
Ankiety zdecydowanie chętniej wypełniany kobiety (67%), wobec 33% męŜczyzn.
Wykres 2. Płeć ankietowanych
3
33%
67%
Kobieta
MęŜczyzna
Sytuacja zawodowa osób ankietowanych układa się następująco:
Wykres 3. Sytuacja zawodowa ankietowanych
30%
25%
26%
25%
21%
20%
17%
15%
10%
6%
5%
5%
0%
pracuję
zaw odow o na
terenie Gminy
pracuję
zaw odow o
poza Gminą
prow adzę
gospodarstw o
rolne
jestem
bezrobotny
uczę
się/studiuję
prow adzę
działalność na
w łasny
rachunek
Zdecydowana większość ankietowanych jest aktywna zawodowo (77%), wobec 17%
bezrobotnych i 6% studiujących.
Pod względem wykształcenia profile badanych prezentuje wykres nr 4:
Wykres 4. Poziom wykształcenia ankietowanych
4
50,0%
47,2%
45,0%
40,0%
35,0%
33,2%
30,0%
25,0%
20,0%
15,0%
12,8%
10,0%
5,0%
5,8%
0,8%
0,2%
0,0%
Średnie
Zawodowe
WyŜsze
Podstawowe
Policealne
Gimnazjalne
Blisko połowę ankiet wypełniły osoby z wykształceniem średnim (47,2%), zawodowym
(33,2%), wyŜszym (12,8%), podstawowym (5,8%), policealnym (0,8%) i gimnazjalnym
(0,2%).
Najliczniejszą grupę ankietowanych stanowiły osoby w wieku pomiędzy 36 a 45
lat (36%), co jest cechą charakterystyczną większości badań. Osoby w wieku 26-35 lat
stanowiły 31%, osoby w wieku powyŜej 46 roku Ŝycia 24% zaś młodzieŜ do 25 roku
Ŝycia 9%.
Wykres 5. Wiek ankietowanych
5
9%
24%
31%
36%
DO 25
26 - 35
36-45
46-55
II. Wyniki badań
1. Przyszła funkcja wsi
Tabela 1. Jaką funkcję powinna pełnić w przyszłości Pana/Pani miejscowość?
ranga
Jakie funkcje powinna pełnić w przyszłości Pana/i miejscowość?
(1 – najwaŜniejsza, 5 – najmniej waŜna):
1
2
3
4
5
Razem:
mieszkalną
260
81
34
22
7
404
turystycznorekreacyjną
93
71
84
65
22
335
przemysłową
33
40
60
108
27
268
rolniczą
141
92
57
55
6
351
2
1
2
3
16
24
inną
Wykres 6. Jaką funkcję powinna pełnić w przyszłości Pana/Pani miejscowość?
6
mieszkalna
rolnicza
turystyczno-rekreacyjna
przemysłow a
inna
0
50
1
W
tabeli
zostały
100
150
2
200
250
3
4
przedstawione
wyniki
300
350
400
450
5
przedstawiające
preferencje
mieszkańców dotyczące rodzaju funkcji, jaką ich wieś mogłaby pełnić w przyszłości.
260 respondentów jako najwaŜniejszą funkcję wskazało mieszkalną. Łącznie tę funkcję
zaznaczyło 404 ankietowanych. Drugą, co do waŜności wybrano funkcję rolniczą,
zaznaczyło ją 351 odpowiadających, z czego za najwaŜniejszą uznało 141 osób. Na
trzecim miejscu znalazła się funkcja turystyczno-rekreacyjna, którą wybrało 335
respondentów, a jako główną zaznaczyło 93.
Przedstawione wyniki wskazują, Ŝe ludzie postrzegają swoje miejscowości
przede wszystkim jako miejsce zamieszkania, a przyszłość wiązaliby z rolnictwem lub
turystyką.
2. NajwaŜniejsze zasoby wsi
Osoby ankietowane wymieniając najwaŜniejsze zasoby wsi wskazywały
najczęściej na: czyste środowisko naturalne - 292, dostępność terenu pod budownictwo
mieszkaniowe i inwestycje - 260, zabytki dziedzictwa kulturowego i tradycje - 214 oraz
atrakcyjną lokalizację - 202. Pozostałe
zasoby są juŜ zdecydowanie rzadziej
wskazywane: rozwinięta infrastruktura techniczna, w tym drogowa - 116, wody
powierzchniowe (rzeki, potoki, zbiorniki wodne) - 107, pręŜnie działające organizacje,
kluby i grupy nieformalne - 75, ludzie (artyści, twórcy, liderzy lokalni) tylko 38
wskazań. Wyniki te wyraźnie korespondują z badaniami dotyczącymi przyszłej funkcji
wsi, sygnalizują równieŜ słabość „zasobów ludzkich” analizowanego obszaru, co
znajdzie swój wyraz w późniejszych analizach.
7
Wykres 7. NajwaŜniejsze zasoby miejscowości, w której Pan/Pani mieszka to:
300
292
250
200
260
214
202
150
116
100
107
75
50
10
38
0
tereny pod
czy ste
zaby tki
pręŜnie
atrakcy jna
rozwinięta rzeki, potoki,
środowisko inwesty cje i dziedzictwa lokalizacja inf rastruktura zbiorniki
działające
naturalne budownictwo kulturowego i
organizacje,
wodne
techniczna
mieszkaniowe trady cja
kluby , grupy
nief ormalne
ludzie
inne
3. Główne problemy wsi
Wykres 8. Główne problemy Państwa miejscowości to:
315
bierność i obojętność mieszkańców
260
brak działań na rzecz rozwoju mieszkańców
180
brak ofert z zakresu kultury, sportu, rekreacji
bezrobocie i ubóstwo
157
brak miejsc spotkań mieszkańców
153
147
słaba infrastruktura techniczna
114
brak bazy turystycznej
104
niedostateczne skomunikowanie z okolicznymi miastami
38
zły stan środowiska naturalnego
17
inne
0
50
100
150
200
250
300
350
Prezentowane wyniki wskazują na dwa zasadnicze, wzajemnie zazębiające się
problemy. Bierność i obojętność mieszkańców - 315 wskazań i brak działań na rzecz
8
rozwoju mieszkańców - 260 wskazań. Pozostałe problemy są podnoszone przez
mniejszą liczbę respondentów. I tak brak ofert z zakresu kultury, sportu i rekreacji
wskazywało 180 ankietowanych (głównie ludzi młodszych w wieku do 25 lat i od 26 do
35 lat), bezrobocie i ubóstwo - 157 (co jak na teren objęty strukturalnym bezrobociem
nie wydaje się zbyt duŜą liczbą), brak miejsc spotkań mieszkańców - 153, słaba
infrastruktura techniczna - 147, brak bazy turystycznej - 114, niedostateczne
skomunikowanie z okolicznymi miastami - 104, zły stan środowiska naturalnego tylko 38 i inne - 17.
4. Poprawa warunków Ŝycia na wsi
Wykres 9. Co naleŜałoby zrobić, aby poprawić warunki Ŝycia w Pana/Pani miejscowości?
322
organizacja zajęć dla dzieci i młodzieŜy
253
poprawa estetyki miejscowości
163
143
stworzenie miejsc rekreacyjno-sportowych
organizacja działań na rzecz bezrobotnych
130
rozbudowa infrastruktury technicznej i informatycznej
budowę, modernizację lub
doposaŜenie obiektów kultury
114
89
organizacja spotkań kulturalnych i edukacyjnych
76
72
promocja miejscowości
zwiększenie liczby oferowanych usług
71
remont zabytków
64
wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii
31
wspieranie rozwoju agroturystyki
18
budowę infrastruktury turystycznej
8
inne
0
50
100
150
200
250
300
350
Wykres nr 9 przedstawia odpowiedzi na pytanie co naleŜałoby zrobić aby
poprawić warunki Ŝycia w miejscowościach zamieszkałych przez osoby ankietowane.
Najczęściej udzielaną odpowiedzią była organizacja zajęć dla dzieci i młodzieŜy - 322 i
poprawa estetyki miejscowości - 253. Znaczna grupa respondentów uwaŜa, Ŝe poprawę
warunków Ŝycia na wsi spowoduje: tworzenie miejsc rekreacyjno-sportowych - 163,
organizacja działań na rzecz bezrobotnych - 143, rozbudowa infrastruktury technicznej i
informatycznej - 130, budowa, modernizacja i doposaŜenie obiektów kultury - 114.
9
Pozostałe proponowane rozwiązania były juŜ zdecydowanie rzadziej wymieniane.
Organizacja spotkań kulturalnych i edukacyjnych - 89, promocja miejscowości celem
osiedlenia się innych osób i turystki - 76, zwiększanie liczby oferowanych usług - 72,
remont zabytków - 71, wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii - 64.
Bardzo słaby wynik osiągnęły działania: wspieranie rozwoju agroturystyki - 31
oraz budowa infrastruktury turystycznej - 18 odpowiedzi. Świadczyć to moŜe o pewnym
problemie odpowiadających, którzy choć dostrzegają potencjalną funkcję turystyczną
swoich miejscowości, nie uwaŜają jej za istotną i nie wierzą w moŜliwość rozwoju na tyle,
by mogła ona rozwiązywać najwaŜniejsze problemy poszczególnych wsi naleŜących do
LGD.
5. Udział pracy własnej w rozwój wsi
Wykres 10. Zaznacz w jaki sposób mógłby Pan/Pani przyczynić się do rozwoju swojej miejscowości.
400
354
350
300
250
200
200
155
131
150
125
77
100
64
50
2
0
Dbanie o wygląd
własnego domu i
gospodarstwa
Uczestnictwo w
szkoleniach
Pomoc przy Pomoc w organizacji Nie mam czasu na Praca w grupie
PrznaleŜność do
porządkowaniu i spotkań integracyjno- uczestniczenie w inicjującej działania
LGD
zagospodarowywaniu kulturalnych
pracy na rzecz
terenów wiejskich
rozwoju wsi
Inny
Na wykresie nr 10 przedstawiono wyniki dotyczące preferencji mieszkańców
odnośnie sposobu w jaki mogliby przyczynić się do rozwoju swojej miejscowości.
Przygniatająca większość za najlepszy sposób wskazała dbałość o wygląd własnego
domu i gospodarstwa - 354. Koresponduje z tym stosunkowo licznie wybierana
odpowiedź chęci pomocy przy porządkowaniu i zagospodarowaniu terenów wiejskich 10
155 odpowiedzi (troska o własną zagrodę i wieś). Spora część osób wskazała chęć
uczestnictwa w szkoleniach - 200 odpowiedzi, co jest bardzo pozytywnym sygnałem.
Podobna liczba osób deklarowała chęć angaŜowania się w organizację spotkań
kulturalno-integracyjnych – 131, ale równieŜ zbliŜona liczba osób nie ma czasu na
pracę na rzecz swojej miejscowości - 125. Martwi fakt udzielenia tylko 64 pozytywnych
odpowiedzi na przynaleŜność do LGD, co moŜe świadczyć o niedoinformowaniu
społeczeństwa czym jest Lokalna Grupa Działania i na jakich zasadach funkcjonuje.
Wydaje się konieczne podnoszenie wiedzy społeczności lokalnej w tym zakresie oraz
przeprowadzenie szerokiej akcji promocyjnej.
6. Działania władz celem zapewnienia wartościowego sposobu spędzania
wolnego czasu przez mieszkańców i zwiększenia ich aktywności
Wykres 11. Na jakich działaniach powinny skupić się władze lokalne celem zapewnienia
wartościowego spędzania wolnego czasu przez mieszkańców i zwiększenia ich aktywności
300
250
300
269
253
200
150
100
121
82
50
8
0
organizacja modernizacja lub rozw ój edukacji
w sparcie
w sparcie w
imprez
tw orzenie
pozaszkolnej dla istniejących
tw orzeniu i
(sportow ych,
św ietlic
mieszkańców instytucji kultury
rozw ijaniu
konkursów ,
w iejskich
(np. nauka
organizacji
koncertów ,
języka obcego)
pozarządow ych
spektakli itp.)
na terenie Gminy
inne
Przy tak postawionym pytaniu osoby ankietowane najczęściej wybierały
organizację imprez (zarówno sportowych jak i kulturalnych) - 300 odpowiedzi, niewiele
mnie,j bo aŜ 269 uznały za konieczne modernizację i tworzenie świetlic wiejskich, co
11
tylko podkreśla kulturotwórczą rolę tego typu placówek na terenach wiejskich oraz
rozwój edukacji pozaszkolnej dla mieszkańców - 253 odpowiedzi. Jest to konsekwencja
poprzednich wyborów ankietowanych. Wsparcie istniejących instytucji kultury wybrało
zaledwie 121 respondentów (być moŜe z uwagi na wysoką pozycję świetlic wiejskich,
które są równieŜ instytucjami kultury). Negatywnym zjawiskiem potwierdzającym
bierność części obywateli jest niski wskaźnik dotyczący konieczności wspierania
procesu tworzenia i rozwijania organizacji pozarządowych działających we wsiach.
7. Pozytywne zmiany w miejscowościach respondentów
Wykres 12. Czy na przestrzeni 5 ostatnich lat dostrzegalne są pozytywne zmiany, jakie zachodzą w
Pana/Pani miejscowości?
25,8%
74,2%
Tak
Nie
Wykres przedstawia opinię respondentów na temat pozytywnych zmian jakie
zaszły na przestrzeni ostatnich 5 lat. Zdecydowana większość, bo aŜ 74,2.% uwaŜa Ŝe
zachodzące zmiany są zmianami na lepsze. Przeciwnego zdania jest 25,8%
ankietowanych.
8. Wartości środowiska wiejskiego
12
Największe problemy sprawiło respondentom pytanie otwarte dotyczące
wartości, które naleŜy pielęgnować i zapewnić im rozwój w otoczeniu danej
miejscowości. Problemem było prawdopodobnie samo pojęcie „wartości”, które jak
wykazało badanie, ankietowani pojmowali w róŜnorodny sposób.
Starając się przyporządkować odpowiedzi do określonych grup wyodrębniono 7
kategorii:
a) wartości związane z kultywowaniem tradycji, zwyczajów, dziedzictwem
kulturowym i spuścizną dziejową: 114 odpowiedzi,
b) wartości „pozytywistyczne”: 174 odpowiedzi,
c) patriotyzm lokalny: 61 odpowiedzi,
d) wartości chrześcijańskie: 34 odpowiedzi,
e) przedsiębiorczość: 32 odpowiedzi,
f) otwartość i tolerancyjność: 13 odpowiedzi,
g) inne: 28
Wykres 13. Jakie wartości w otoczeniu Pana/i miejscowości naleŜy pielęgnować i zapewnić im
rozwój?
174
wartości „pozy ty wisty czne”
wartości związane z kulty wowaniem trady cji, zwy czajów,
dziedzictwem kulturowy m i spuścizną dziejową
114
61
patrioty zm lokalny
34
wartości chrześcijańskie
32
przedsiębiorczość
28
inne
13
otwartość i tolerancy jność
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
Jako ciekawostkę naleŜy odnotować fakt, Ŝe Ŝadna z ankietowanych osób wprost
nie wskazała na tradycję kresową,
charakterystyczną dla badanego terenu.
13
NajwaŜniejsze dla respondentów wartości, które naleŜy pielęgnować to wartości
„pozytywistyczne” (praca na rzecz wsi, dbałość o otoczenie, walka z bezrobociem) 174, znaczna część wskazywała na wartości związane z kultywowaniem tradycji,
zwyczajów, dziedzictwem kulturowym i spuścizną dziejową - 114, patriotyzm lokalny
(regionalny) wskazywało - 61 osób, wartości chrześcijańskie - 34, przedsiębiorczość
rozumianą jako postawę - 32 osoby, otwartość i tolerancję - 13 i inne - 28 odpowiedzi.
9. Przeszkody w rozwoju lokalnym obszaru LGD „Brzeska Wieś Historyczna”
Na kolejne pytanie „co stanowi najtrudniejszą do pokonania przeszkodę w
rozwoju lokalnym Pana/i miejsca zamieszkania, by warunki do Ŝycia były godne, a
Ŝycie ciekawsze” respondenci udzieli bardzo wielu odpowiedzi.
Podawane przez
respondentów, bariery zostały sklasyfikowane w sześć kategorii:
a) bezrobocie, migracje, wyjazdy za granicę: 50 odpowiedzi,
b) trudności organizacyjne (brak profesjonalnej promocji gminy, „biurokracja”,
bierność władz, brak szkoleń): 65 odpowiedzi,
c) brak funduszy: 164 odpowiedzi,
d) niedostateczna infrastruktura: 100 odpowiedzi,
e) bierność i obojętność mieszkańców: 94 odpowiedzi,
f) inne: 47 odpowiedzi,
Za główną barierą rozwojową ankietowani uznali brak funduszy- 164
odpowiedzi, na drugim miejscu niedostateczną infrastrukturę- 100 odpowiedzi,
bierność i obojętność mieszkańców- 94 odpowiedzi. Wyraźnie akcentowane są równieŜ
trudności organizacyjne (głównie biurokracja i „bierność władz”)- 65 odpowiedzi oraz
bezrobocie, migracje i emigracja- 50 odpowiedzi.
14
Wykres 14. Co stanowi najtrudniejszą do pokonania przeszkodę w rozwoju lokalnym Pana/i
miejsca zamieszkania, by warunki do Ŝycia były godne, a Ŝycie ciekawsze?
164
brak funduszy
100
niedostateczna infrastruktura
94
bierność i obojętność mieszkańców
65
trudności organizacyjne
50
bezrobocie, migracje, w yjazdy za granicę
47
inne
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
10. Dofinansowanie zadań publicznych
W pytaniu dziesiątym zwracano się z zapytaniem, na jakie zadania respondenci
przeznaczyliby 25 000 zł dotacji i 500 000 zł dotacji. Pytanie to miało na celu zbadanie
preferencji badanych co do zadań, które mogłyby być finansowane w ramach Programu
Rozwoju Obszarów Wiejskich (osi priorytetowej 3 i Leadera). Odpowiedzi były bardzo
zróŜnicowane, w większości odpowiedzi respondenci wskazywali na co łącznie
wydatkowaliby dotację w kwocie 25 000 i 500 000 zł. Dla celów raportu odpowiedzi
przyporządkowano w 15 kategorii.
a) Infrastruktura techniczna (drogi, chodniki, kanalizacja, gazociąg, energia): 319
odpowiedzi,
b) Infrastruktura kulturalna (głównie świetlice wiejskie i kino): 144 odpowiedzi,
c) Sport, rekreacja, place zabaw, baseny: 93 odpowiedzi,
d) Remonty zabytków: 44 odpowiedzi,
e) Turystyka: 8 odpowiedzi,
f) Rolnictwo: 30 odpowiedzi,
g) Energia odnawialna: 18 odpowiedzi,
h) Zajęcia, kursy: 54 odpowiedzi,
i) Przedsiębiorczość: 14 odpowiedzi,
j) Infrastruktura edukacyjna: 23 odpowiedzi,
k) Ochrona środowiska: 13 odpowiedzi,
15
l) Ochrona zdrowia: 12 odpowiedzi,
ł) Internet i TV kablowa: 10 odpowiedzi,
m) Ochrona przeciwpowodziowa i melioracje- 8 odpowiedzi,
n) Inne: 39 odpowiedzi.
Wykres 15. Gdyby to od Pana/i zaleŜało to na jakie zadania publiczne przeznaczyłby Pan/i 500 000
dotacji z UE i 25 000 zł dotacji?
319
Inf rastruktura techniczna
144
Inf rastruktura kulturalna
93
Sport, rekreacja, place zabaw, baseny
54
Zajęcia, kursy
44
39
Remonty zaby tków
Inne
30
Rolnictwo
23
18
Inf rastruktura edukacy jna
Energia odnawialna
14
13
Przedsiębiorczość
Ochrona środowiska
12
10
Ochrona zdrowia
Internet i TV kablowa
8
Tury sty ka
8
Ochrona przeciwpowodziowa i melioracje
0
50
100
150
200
250
300
350
Wybierane odpowiedzi po raz kolejny obrazują konsekwencję ankietowanych,
którzy postrzegają rolę swoich miejscowości głównie poprzez pryzmat funkcji
mieszkalnej. W zdecydowanej większości środki finansowe byłyby wydatkowane przez
respondentów na cele podstawowe związane z funkcją mieszkalną, podnoszące komfort
zamieszkania w danej miejscowości: infrastrukturę techniczną (w tym drogową),
infrastrukturę kultury (szczególnie świetlice wiejskie), infrastrukturę sportoworekreacyjną, edukacyjną, zdrowia, ochronę przeciwpowodziową, Internet czy remont
zabytków.
16
11. Najpilniejsze potrzeby do realizacji
Na pytanie 11 „Jakie sprawy naleŜałoby pilnie zrealizować w gminie, aby
poprawić warunki Ŝycia, pracy i wypoczynku?” równieŜ udzielono duŜej liczby
odpowiedzi, które na potrzeby raportu zostały pogrupowane w następujące kategorie:
a) Infrastruktura techniczna (w tym drogowa, wod-kan, oświetlenie, estetyka wsi)175 odpowiedzi,
b) Rozwój przedsiębiorczości (tworzenie miejsc pracy, tereny inwestycyjne,
inwestorzy, walka z bezrobociem)- 119,
c) Rozwój instytucji kultury- 105 odpowiedzi,
d) Obiekty sportowo-rekreacyjne- 54 odpowiedzi,
e) Organizacja wolnego czasu- 50 odpowiedzi,
f) Poprawa komunikacji- 36 odpowiedzi,
g) Kursy i szkolenia- 30 odpowiedzi,
h) Turystyka i agroturystyka- 24 odpowiedzi,
i) Remonty zabytków- 22 odpowiedzi,
j) Poprawa zainteresowania władz gminą, zmniejszenie biurokracji- 19
odpowiedzi,
k) Inne- 69 odpowiedzi.
Wyniki odpowiedzi na to pytanie moŜna potraktować jako kwintesencję
poglądów ankietowanych. Wskazali oni na trzy najwaŜniejsze sfery mające wpływ na
komfort ich Ŝycia. Za najpilniejsze do realizacji w gminach respondenci uznali
infrastrukturę techniczną, następnie rozwój przedsiębiorczości oraz rozwój instytucji
kultury. Pozostałe odpowiedzi pojawiały się znacznie rzadziej. Wynik ten podkreśla, Ŝe
najwaŜniejsze są wartości podstawowe (infrastruktura-mieszkanie, praca), a jeśli są one
zapewnione równieŜ kultura czy sport i rekreacja. Pytanie to jest zbliŜone do pytania nr
4, w tym jednak wypadku respondenci określali priorytet spraw do realizacji w ujęciu
szerszym (gminnym).
17
Wykres 16. Jakie sprawy naleŜałoby pilnie zrealizować w gminie, aby poprawić warunki Ŝycia,
pracy i wypoczynku?
175
Infrastruktura techniczna
Rozw ój przedsiębiorczości
119
Rozw ój instytucji kultury
105
Inne
69
Obiekty sportow o-rekreacyjne
54
Organizacja w olnego czasu
50
Popraw a komunikacji
36
Kursy i szkolenia
30
Turystyka i agroturystyka
24
Remonty zabytków
22
Zainteresow anie w ładz gminą
zmniejszenie biurokracji
19
0
20
40
60
80
100
120
140
160
12. Prorozwojowe cele strategiczne
Tabela 2. Jakie cele strategiczne naleŜy wdraŜać, aby przyspieszyć rozwój Gminy?
(1 – najwaŜniejszy, 6 – najmniej waŜny)
Ranga
wsparcie rozwoju przedsiębiorczości
poprawa warunków Ŝycia mieszkańców
(podstawowe usługi dla mieszkańców:
wodociąg, kanalizacja, drogi itp.)
rozwój turystyki i rekreacji
wsparcie inicjatyw społecznych
rozwój rolnictwa i produktów lokalnych
wzrost poziomu wiedzy i umiejętności
mieszkańców
1
128
2
66
3
55
4
31
5
52
6
81
305
56
43
31
19
27
36
57
83
36
74
81
66
65
61
53
93
74
89
76
52
140
58
63
77
85
85
58
79
68
18
180
Wykres 17. Jakie cele strategiczne naleŜy wdraŜać, aby przyspieszyć rozwój Gminy?
(1 – najwaŜniejszy, 6 – najmniej waŜny)
popraw a w arunków Ŝycia mieszkańców (podstaw ow e
usługi dla mieszkańców : w odociąg, kanalizacja, drogi itp.)
w zrost poziomu w iedzy i umiejętności mieszkańców
w sparcie inicjatyw społecznych
rozw ój turystyki i rekreacji
rozw ój rolnictw a i produktów lokalnych
w sparcie rozw oju przedsiębiorczości
0
1
Wybór
celów
2
strategicznych
50 100 150 200 250 300 350 400 450 500
3
utwierdza
4
5
Ŝe
przekonaniu,
6
Ŝe
funkcja
mieszkaniowa jest dominującą dla wsi z terenu LGD „Brzeska Wieś Historyczna”.
NajwaŜniejszym celem strategicznym - 305 odpowiedzi jaki naleŜy wdraŜać na terenie
Gminy by zapewnić jej szybszy rozwój jest poprawa warunków Ŝycia mieszkańców
rozumiana jako poprawa podstawowych usług dla mieszkańców, w tym infrastruktury
technicznej. Drugą pozycją, ale ze zdecydowanie mniejszą liczbą głosów, jest wsparcie
rozwoju przedsiębiorczości – 128. Na rozwój rolnictwa i produktów lokalnych
wskazały 83 osoby, wzrost poziomu wiedzy i umiejętności mieszkańców wybrało 77
odpowiadających, a wsparcie inicjatyw społecznych uzyskało tylko 57 odpowiedzi.
Niski poziom odpowiedzi dotyczył rozwoju turystyki i rekreacji - tylko 36. Dodatkowo,
opcja ta została wybrana za najmniej waŜną przez największą liczbę respondentów.
Potwierdza to przypuszczenia co do niewiary mieszkańców w moŜliwość rozwoju
turystyki na swoim terenie.
19
III Wnioski
Analizując zapisy opracowanej w 2006r. Lokalnej Strategii Rozwoju „Brzeska
Wieś Historyczna” naleŜy stwierdzić, Ŝe intencje autorów związane z potraktowaniem
turystyki jako motywu przewodniego działalności LGD „Brzeskiej Wsi Historycznej”,
nie znajdują potwierdzenia w oczekiwaniach społecznych wykazanych w ankietach i
realną oceną walorów środowiskowych oraz kulturowych tego obszaru.
Podstawową funkcją swoich miejscowości, jaką wskazywali respondenci, jest
funkcja mieszkalna. Z jednej strony moŜna przyjąć, Ŝe jest to wyraz zaspokajania
podstawowych potrzeb społecznych, z drugiej strony znikoma liczba respondentów
wskazywała na problem deficytu mieszkań. NaleŜy zatem domniemywać, Ŝe pod
pojęciem funkcji mieszkalnej „Brzeskiej Wsi Historycznej” kryją się takie wartości jak
atrakcyjne i konkurencyjne miejsce zamieszkania wynikające z dobrego połoŜenia,
ciszy i czystego środowiska. W sposób pośredni wskazują na to atuty miejscowości
wymieniane przez ankietowanych (czyste środowisko naturalne, atrakcyjne tereny pod
budownictwo mieszkaniowe, atrakcyjna lokalizacja, zabytki dziedzictwa kulturowego),
jak równieŜ problemy (w szczególności niedostateczna infrastruktura techniczna). Do
wiodącej funkcji mieszkalnej nawiązuje równieŜ misja rozwoju obszaru LGD „Brzeska
Wieś Historyczna” sformułowana w trakcie warsztatów nad Lokalną Strategią Rozwoju,
która w precyzyjny sposób wyraŜa ambicje lokalnej społeczności: „Brzeska wieś
historyczna gospodarna i przyjazna dla wszystkich”.
Mając na uwadze powyŜsze, naleŜy przyjąć funkcję mieszkalną za podstawową
dla obszaru LGD „Brzeska Wieś Historyczna”. Jednym z jej priorytetów będzie
przyciąganie innych osób szukających moŜliwości osiedlenia (wybudowania własnego
domu), pracujących niekoniecznie na terenie gmin znajdujących się na analizowanym
obszarze. Przyjęcie tej funkcji jako podstawowej, jest zgodne z panującą tendencją w
świecie, gdzie coraz chętniej na miejsce zamieszkania wybierane są tereny wiejskie.
Realizacja tego celu pozwoliłaby nie tylko na odwrócenie negatywnych tendencji
migracyjnych, ale równieŜ wzbogaciłaby potencjał ludzki LGD „Brzeska Wieś
Historyczna” o osoby pochodzące z innych środowisk, mających inne doświadczenia,
wiedzę itp. Aby tereny te przyciągały osoby poszukujące atrakcyjnych lokalizacji z
20
zamiarem
osiedlenia,
naleŜy
podjąć
szereg
działań
zwiększających
ich
konkurencyjność:
- tworzenie infrastruktury technicznej (budowa i remont dróg, uregulowanie
gospodarki wodno-ściekowej, podjęcie działań zwiększających bezpieczeństwo
przeciwpowodziowe),
- tworzenie dogodnych połączeń i poprawa komunikacji (w tym komunikacji
zbiorowej)
z ośrodkami miejskimi, będących miejscami pracy (głównie Brzegiem, Oławą,
Wrocławiem, Opolem),
- uzbrajanie i sprzedaŜ po atrakcyjnych cenach gruntów pod budownictwo
jednorodzinne przez samorządy lokalne,
- zwiększenie dostępu do szerokopasmowego Internetu.
Kreowanie funkcji mieszkalnej, jako podstawowej nie będzie moŜliwe bez
zapewnienia wysokiej jakości usług, zarówno tych podstawowych świadczonych przez
słuŜby gminne, związanych z dostarczaniem mediów (woda, gaz, ścieki, elektryczność),
jak równieŜ bez wysokiego poziomu edukacji, kultury i sportu. W tym zakresie naleŜy:
- poprawiać infrastrukturę kulturalną (w szczególności świetlic wiejskich i
ludowych domów kultury wraz z ich doposaŜeniem, komputeryzacją i zapewnieniem w
nich dostępu do Internetu),
- poprawić infrastrukturę edukacyjną celem zwiększenia komfortu nauczania
dzieci i młodzieŜy,
- zapewnić wysoki poziom nauczania oraz stworzyć system zajęć pozaszkolnych,
aby absolwenci szkół gimnazjalnych uzyskiwali wyniki na poziomie szkół miejskich i
wyzbywali się kompleksów wynikających z zamieszkania na wsi,
- utworzyć sieć placówek przedszkolnych dostosowanych do potrzeb osób
aktywnych zawodowo,
- zapewnić rozwój bazy sportowo-rekreacyjnej – konieczna jest budowa sal
gimnastycznych, boisk sportowych (w tym ze sztuczną nawierzchnią i oświetlonych),
skateparków, kortów tenisowych, siłowni, remont stadionów sportowych. Tego typu
działania równieŜ wydatnie zwiększają atrakcyjność zamieszkiwania na terenach
wiejskich. Zaniedbany stadion LZS-u nie moŜe być wizytówką infrastruktury sportowej
wsi.
21
Rozwijanie funkcji mieszkalnej powiązane jest takŜe z tworzeniem warunków
do rozwoju przedsiębiorczości głównie w postaci usług. To kolejny element wzrostu
konkurencyjności terenów wiejskich, szczególnie pod kątem funkcji mieszkalnej LGD
„Brzeska Wieś Historyczna”. Z szeregu badań i analiz wynika, Ŝe obszar ten cechuje
niedobór usług, dlatego główny nacisk powinien być ukierunkowany na tworzenie tego
typu mikroprzedsiębiorstw (np. fryzjer, kosmetyczka, solarium, usługi podatkowe,
ubezpieczeniowe,
sklepy,
usługi
bankowe,
skup
płodów
rolnych,
punkty
gastronomiczne itp.). WaŜna w tym kontekście jest promocja lokalnej wytwórczości
poprzez dalsze rozwijanie inicjatyw targowych i wystawienniczych (np. Europejskich
Targów Chłopskich).
WaŜnym elementem funkcjonowania społeczności wiejskich są równieŜ imprezy
kulturalne związane z kultywowaniem tradycji ludowych (doŜynki), ale równieŜ mające
na celu dobrą zabawę i integrację społeczności lokalnej (festyny wiejskie) czy
obcowanie z kulturą wyŜszą (plenery malarskie, spektakle teatralne, koncerty muzyki
powaŜnej, konferencje naukowe). Podobną funkcję powinny pełnić imprezy sportowe i
rekreacyjne. Tego typu wspólne działania mają ogromne znaczenie integracyjne,
przełamujące bierność i obojętność społeczną, która wydaje się być jedną z
najpowaŜniejszych barier rozwojowych obszaru LGD „Brzeska Wieś Historyczna”, na
co wyraźnie wskazywali sami respondenci.
Wysoki poziom bezrobocia, w tym bezrobocia ukrytego na wsiach nie pozwala
w pełni na rozwój terenów wiejskich. Dlatego teŜ naleŜy wdraŜać szereg działań
szkoleniowych, przekwalifikowań, kursów mających na celu nabywanie nowych
umiejętności, przydatnych na rynku pracy. Bezwzględnie naleŜałoby objąć, szczególnie
młodszą część społeczeństwa, dodatkowymi zajęciami z zakresu języków obcych czy
technologii informatycznych.
Skuteczna walka z bezrobociem i aktywizacja społeczna nie jest moŜliwa bez
udziału
sektora
pozarządowego.
Organizacje
pozarządowe
współtworzące
społeczeństwo obywatelskie, mają na terenach wiejskich do spełnienia szczególną rolę.
To
właśnie stowarzyszenia kwalifikowane (mające status instytucji poŜytku
publicznego) są głównym beneficjentem osi priorytetowej 4 Leader Programu Rozwoju
Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Z tego względu w interesie społeczności i
22
władz lokalnych jest ich kompleksowe wsparcie, w tym finansowe chociaŜby w ramach
konkursów dla organizacji pozarządowych na zlecanie realizacji zadań publicznych
gmin.
Pierwotne ukierunkowanie Lokalnej Strategii Rozwoju „Brzeska Wieś
Historyczna” na rozwój turystyki nie jest kierunkiem najwaŜniejszym w świetle
wyników badań ankietowych. Brak atrakcji turystycznych i znaczących walorów
środowiskowych powoduje, Ŝe teren LGD Brzeska Wieś Historyczna nie jest generalnie
jako całość terenem predestynowanym do rozwoju turystyki. Sam „Szlak Polichromii
Brzeskich”, nie obudowany infrastrukturą okołoturystyczną to zdecydowanie za mało,
aby sprowadzać turystykę do najwaŜniejszej funkcji tego obszaru. NaleŜałoby raczej
włączyć się w działania na rzecz utworzenia wspólnie z miastem Brzeg (na terenie
którego równieŜ przebiega Szlak Polichromii Brzeskich) regionalnego produktu
turystycznego, ukierunkowanego na turystów weekendowych, głównie z woj.
dolnośląskiego i śląskiego oraz turystykę kwalifikowaną- np. wędkarstwo, sporty
wodne w rejonie zbiorników wodnych i rzek.
Stopniowe podnoszenie atrakcyjności turystycznej jest moŜliwe tylko poprzez
podejmowane działań mających na celu poprawę infrastruktury około turystycznej i
rekreacyjnej np: budowę przystani kajakowej na rzece Nysie Kłodzkiej, ośrodka
sportów wodnych w Ptakowicach lub Kantorowicach (nawet jeśli na początek będzie to
duŜy pomost czy molo z moŜliwością cumowania), utworzenie strzeŜonego kąpieliska,
utrzymywanie i dobre oznakowanie szlaków turystycznych, w tym ścieŜek rowerowych
(np. Droga św. Jakuba). Wskazane byłoby utworzenie dodatkowo kilka gospodarstw
agroturystycznych (w takich miejscowościach jak Ptakowice, Kantorowice, Kopanie,
Oldrzyszowice).
Nieodzowną sprawą jest promocja. Konieczne są spójne działania promocyjne
dotyczące walorów LGD „Brzeska Wieś Historyczna”, w powiązaniu z atrakcjami całej
Ziemi
Brzeskiej,
tak
aby oferowany produkt
turystyczny był
powszechnie
rozpoznawalny w regionie i kompleksowo zaspokajał potrzeby turystów i gości.
23
IV Finansowanie zadań
Finansowanie zewnętrzne zadań określonych w Lokalnej Strategii Rozwoju
„Brzeska Wieś Historyczna” jest moŜliwe w ramach kilku programów, z których do
najwaŜniejszych naleŜy zaliczyć:
1. „Regionalny Program Operacyjny Województwa Opolskiego na lata 2007-2013”
finansujący zadania infrastrukturalne ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego.
Uwzględniając
wnioski
wynikające
z
badan
ankietowych
dofinansowanie z tego programu moŜe otrzymać szereg zadań inwestycyjnych
wskazywanych przez respondentów: drogi gminne, infrastruktura wodno-ściekowa i
gospodarka odpadami, dostęp do szerokopasmowego Internetu, remont obiektów
zabytkowych, infrastruktura turystyczna i rekreacyjno-sportowa (w tym ścieŜki
rowerowe) realizowana zarówno przez sektor prywatny jak i publiczny, promocja
turystyki, lokalna infrastruktura edukacyjna, infrastruktura kultury, wsparcie finansowe
dla
sektora
MSP
rozpoczynających
w
szczególności
działalność
dla
mikroprzedsiębiorców
gospodarczą,
zagospodarowanie
oraz
osób
terenów
zdegradowanych. Zasadniczą barierą przy pozyskiwaniu dofinansowania z RPO WO
2007-2013 będzie olbrzymia konkurencja innych podmiotów- głównie instytucji
publicznych (samorządy).
2. Program Operacyjny „Kapitał Ludzki” finansujący zadania nie inwestycyjne tzw.
„miękkie” z Europejskiego Funduszu Społecznego. Z punktu widzenia LGD „Brzeska
Wieś Historyczna” warto zwrócić szczególną uwagę na priorytety VI, VII i IX. Priorytet
VI „Rynek pracy otwarty dla wszystkich” wspiera osoby pozostające bez zatrudnienia
(szkolenia, staŜe, kursy przekwalifikowujące), osoby nie będące osobami bezrobotnymi
zamierzające załoŜyć działalność
gospodarczą (szkolenia, dotacje inwestycyjne do
kwoty 40 000 zł oraz wsparcie pomostowe, jak równieŜ inicjatywy lokalne na rzecz
podnoszenia poziomu aktywności zawodowej na terenach wiejskich (aktywizacja
zawodowa mieszkańców obszarów wiejskich, pobudzanie aktywności środowisk
lokalnych i ich zaangaŜowanie w działania zapobiegające marginalizacji obszarów
wiejskich).
24
Priorytet VII „Promocja integracji społecznej” ukierunkowany jest głównie na
aktywizację zawodową i społeczną osób zagroŜonych wykluczeniem społecznym
(kursy,
szkolenia,
przekwalifikowania,
zatrudnienie
subsydiowane
w
tym
organizacjach pozarządowych i spółdzielniach socjalnych, poradnictwo zawodowe), ale
równieŜ na wsparcie dla tworzenia i funkcjonowania pozaszkolnych form integracji
społecznej młodzieŜy (świetlice środowisko, kluby środowiskowe). Szczególne
znaczenia dla LGD „Brzeska Wieś Historyczna” ma moŜliwość finansowania z tego
priorytetu inicjatyw lokalnych na rzecz aktywnej integracji (projekty przyczyniające się
do integracji społecznej mieszkańców obszarów wiejskich oraz rozwoju usług
społecznych).
Priorytet IX „Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach” finansuje
działania na rzecz wyrównywania szans edukacyjnych (zmniejszenie nierówności w
stopniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej- np. przedłuŜanie czasu pracy
przedszkoli, wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z grup o utrudnionym
dostępie do edukacji oraz zmniejszanie róŜnic w jakości usług edukacyjnych- np.
zajęcia pozalekcyjne). W ramach priorytetu IX realizowane będą mogły być oddolne
inicjatywy edukacyjne na obszarach wiejskich (projekty dotyczące tworzenia i wsparcia
inicjatyw ukierunkowanych na pobudzanie świadomości środowisk lokalnych i ich
zaangaŜowanie w działania na rzecz rozwoju edukacji na terenach, projekty
przyczyniające się do podnoszenia poziomu wykształcenia i kwalifikacji mieszkańców
obszarów wiejskich).
3. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, który finansuje
zarówno projekty inwestycyjne jak i pozainwestycyjne.
Najistotniejszym z punktu widzenia realizacji zadań ujętych w przyszłej
Lokalnej Strategii Rozwoju „Brzeska Wieś Historyczna” jest Program Rozwoju
Obszarów Wiejskich 2007-2013- szczególnie oś 3 „Jakość Ŝycia na obszarach wiejskich
i róŜnicowanie gospodarki wiejskiej” oraz oś 4 Leader. Wnioski o pomoc
kwalifikujące się do udzielenia pomocy w ramach osi 4 Leader mogą dotyczyć
tylko projektów zgodnych z Lokalną Strategią Rozwoju przyjętą przez LGD i
zatwierdzoną przez samorząd województwa. Cele ogólne i szczegółowe Lokalnej
25
Strategii Rozwoju oraz planowane do realizacji przedsięwzięcia dotyczą określonych w
w/w osiach PROW działań:
1. WdraŜania lokalnych strategii rozwoju tj. operacji w ramach działań osi 3
Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 oraz tzw. „małych
projektów”.
W ramach osi 3 PROW 2007-2013 dofinansowanie uzyskać będą mogły działania
dotyczące:
- róŜnicowania w kierunku działalności nierolniczej (jest to działanie które
bezpośrednio przyczyni się do rozwoju obszaru LGD poprzez podejmowanie lub
rozwijanie przez rolników, domowników oraz małŜonków rolników działalności
nierolniczej lub związanej z rolnictwem. wpłynie to na tworzenie pozarolniczych źródeł
dochodów, promocje zatrudnienia poza rolnictwem
- tworzenia i rozwoju mikroprzedsiębiorstw,
- podstawowych usług dla gospodarki i ludności wiejskiej (gospodarka wod-kan.,
odpady, energia odnawialna),
- odnowa i rozwój wsi (a w jej ramach: budowa, przebudowa, remont lub wyposaŜenie
obiektów: pełniących funkcje publiczne, społeczno-kulturalne, rekreacyjne i sportowe,
słuŜących promocji obszarów wiejskich, w tym propagowaniu i zachowaniu
dziedzictwa historycznego, tradycji, sztuki oraz kultury, kształtowania obszaru
przestrzeni publicznej; budowy, remontu lub przebudowy infrastruktury związanej z
rozwojem funkcji turystycznych, sportowych lub społeczno-kulturalnych; zakupu
obiektów charakterystycznych dla tradycji budownictwa w danym regionie, w tym
budynków będących zabytkami, z przeznaczeniem na cele publiczne; odnawiania,
eksponowania lub konserwacji lokalnych pomników historycznych, budynków
będących zabytkami lub miejsc pamięci; kultywowania tradycji społeczności lokalnej
oraz tradycyjnych zawodów).
- małe projekty dotyczące: organizacji szkoleń i innych przedsięwzięć o charakterze
edukacyjnym i warsztatowym dla ludności z obszaru objętego LSR, promocji i rozwoju
lokalnej aktywności, w tym promocji lokalnej twórczości kulturalnej i artystycznej, z
wykorzystaniem
lokalnego
dziedzictwa
kulturowego,
historycznego
oraz
przyrodniczego; rozwoju agroturystyki i turystyki na obszarach wiejskich, w tym:
utworzenia lub zmodernizowania elektronicznej bazy informacji turystycznej oraz stron
www, przygotowania i wydania folderów i innych publikacji informacyjnych,
26
oznaczenia obiektów waŜnych lub charakterystycznych dla obszaru objętego lokalną
strategią rozwoju; inicjowania powstawania, rozwoju, przetwarzania, wprowadzenia na
rynek oraz podnoszenia jakości produktów i usług bazujących na lokalnych zasobach, w
tym naturalnych surowcach i produktach rolnych i leśnych oraz tradycyjnych sektorach
gospodarki; organizacji imprez kulturalnych, rekreacyjnych, sportowych na obszarze
objętym działalnością LGD; zakupu i nasadzenia tradycyjnej roślinności oraz starych
odmian roślin (nasion, sadzonek, kłączy, bulw, etc.) w celu wykorzystania lub
odnowienia cennego dziedzictwa przyrodniczego lub kulturowego ze szczególnym
wskazaniem na obszary chronione w tym obszary objęte siecią Natura 2000, zakupu
oprogramowania, urządzeń i sprzętu komputerowego, w tym urządzeń i sprzętu
umoŜliwiającego dostęp do Internetu oraz zakup usługi dostępu do Internetu i ich
udostępnianie na potrzeby społeczności wiejskiej w celu podniesienia jakości Ŝycia
ludności na obszarze działania LGD; renowacji, zabezpieczenia i oznakowanie
przydroŜnych kapliczek, pomników przyrody, odkrywek geologicznych i innych miejsc
i budowli charakterystycznych dla danej miejscowości i istotnych dla realizacji LSR
wraz z uporządkowaniem terenu wokół tych miejsc; odnawiania elewacji i dachów
prywatnych budynków, ogrodzeń, oraz innych obiektów charakterystycznych dla
budownictwa danego regionu; zakupu strojów, eksponatów i innego wyposaŜenia dla
zespołów artystycznych, zespołów folklorystycznych oraz innych grup i zespołów
kultywujących miejscowe tradycje i zwyczaje; inwestycji słuŜących utrzymaniu i
kultywowaniu tradycyjnych zawodów i rzemiosła oraz inwestycji słuŜących wspieraniu
twórczości lokalnej lub ludowej budowa/odbudowa małej infrastruktury turystycznej, w
szczególności punktów widokowych, miejsc wypoczynkowych i biwakowych, tras
narciarstwa biegowego i zjazdowego, tras rowerowych; zakup wyposaŜenia świetlic
wiejskich i ich remont.
2. WdraŜania projektów współpracy,
3. Funkcjonowania lokalnej grupy działania („Funkcjonowanie lokalnej grupy
działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja”).
27