wybrane elementy stanu zdrowia studentów

Nowiny Lekarskie 2006, 75, 4, 344–350
IRENA MANIECKA-BRYŁA1, MAREK BRYŁA2
WYBRANE ELEMENTY STANU ZDROWIA
STUDENTÓW UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W ŁODZI
SELECTED ELEMENTS OF THE HEALTH STATUS OF THE LODZ MEDICAL UNIVERSITY STUDENTS
1
Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Kierownik Katedry: prof. dr hab. med. Wojciech Drygas
2
Łódzki Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia
Dyrektor: dr n. med. Włodzimierz Stelmach
Streszczenie
Wstęp. W opracowaniu przedstawiono wybrane wyniki badania stanu zdrowia studentów Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.
Cel pracy. Przedmiotem rozważań jest problem samooceny stanu zdrowia, najczęściej zgłaszanych objawów przez badanych a także częstość
palenia tytoniu i picia alkoholu.
Metodyka. Wykonano badanie kwestionariuszowe wśród studentów III roku Wydziału Lekarskiego, Lekarsko-Dentystycznego i Zdrowia
Publicznego UM w Łodzi w roku akademickim 2002/2003. Zastosowany kwestionariusz ankiety stanowi narzędzie badawcze ogólnopolskiego
badania stanu zdrowia i warunków bytowych studentów wyższych uczelni medycznych.
Wyniki. Do analizy statystycznej zakwalifikowano 285 kwestionariuszy, które zostały wypełnione przez 192 kobiety (67,4%) i 91 mężczyzn
(31,9%); 2 osoby (0,7%) nie odnotowały w kwestionariuszu płci. Ponad 2/3 studentów Wydziału Lekarskiego i Lekarsko-Dentystycznego
ocenia stan swojego zdrowia jako bardzo dobry lub dobry, podobne zdanie ma aż 93,5% studentów Wydziału Zdrowia Publicznego. Najczęściej
wymienianymi objawami chorobowymi były: zmęczenie, zdenerwowanie, rozdrażnienie i bóle głowy. Nadwagę ma ponad 10% badanych, zaś
otyłość dotyczy co setnej osoby. Prawie ¼ badanych pali tytoń. Jedynie, co pięćdziesiąty student jest abstynentem, a wszyscy pozostali spożywają alkohol.
Wnioski.
1. Zdecydowana większość badanych studentów (67,7%) Wydziału Lekarskiego, (64,3%) Wydziału Lekarsko-Dentystycznego i (93,5%) Wydziału Zdrowia Publicznego ocenia stan swojego zdrowia jako bardzo dobry lub dobry.
2. Znacząco więcej mężczyzn niż kobiet uznało stan swojego zdrowia za bardzo dobry (odpowiednio 24,2% i 15,6%).
3. Mimo wysokiej samooceny stanu zdrowia, w badanej próbie zgłoszono wiele objawów chorobowych odczuwanych w okresie ostatniego roku
(1617 objawów, tj. przeciętnie 5,7 na 1 osobę) oraz wymieniono 276 chorób rozpoznanych przez lekarzy (przeciętnie 0,97 na 1 osobę).
SŁOWA KLUCZOWE: studenci, stan zdrowia, objawy chorobowe, nadwaga, otyłość.
Summary
Introduction. The paper presents selected results of a study examining the health status of the students of the Lodz Medical University.
Aim of the paper. The paper addresses the problem of the self-evaluation of one’s health condition, the symptoms which were most frequently
evoked by the study subjects as well as their smoking and drinking habits.
Methodology. A survey was conducted among third-year students of the Medical Faculty, the Dentistry Faculty and the Faculty of Public Health
of the Medical University in Lodz during the academic year 2002/2003. The questionnaire was an instrument of a nationwide research study of
the health situation and material conditions of the students of medical universities.
Results. 285 questionnaires were qualified for a statistical analysis. 192 of them (67.4%) were filled in by females and 91 (31.9%) by males;
2 persons did not mention their gender in the form. Over 2/3 of the students of the Medical Faculty and of the Dentistry Faculty assessed their
health condition as very good or good. A similar opinion was held by as much as 93.5% of the students from the Public Health Faculty. The most
frequently mentioned disease symptoms were: fatigue, anxiety, nervousness, and headaches. 10% of the study subjects were overweight, and one
person out of 100 was obese. Almost ¼ of the study subjects declared that they smoked tobacco. Only one student in 50 wrote that he or she did
not drink alcohol.
Conclusions.
1. The vast majority of students under study (67.7% of the Medical Faculty, 64.3% of the Dentistry Faculty, and 93.5% of the Public Health
Faculty) assessed their health condition as very good or good.
2. Far more males than females thought that their health situation was very good (the respective figures were 24.2% and 15.6%).
3. In spite of the high self-evaluation of the health situation, the studied sample of students indicated multiple disease symptoms which occurred
in the preceding year (overall 1617 symptoms, i.e. 5.7 symptoms per person on average) and 276 diseases recognised by doctors were mentioned
(the average was 0.97 per person).
KEY WORDS: students, health status, symptoms of the disease, overweight, obesity.
Wprowadzenie
W roku akademickim 2002/2003 zostało przeprowadzone ogólnopolskie badanie stanu zdrowia i warunków by-
towych studentów wyższych uczelni medycznych. W Uniwersytecie Medycznym w Łodzi badanie to wykonała Pracownia Biostatystyki i Epidemiologii Katedry Medycyny
Społecznej i Zapobiegawczej.
Wybrane elementy stanu zdrowia studentów Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Materiał i metoda
Badaniem objęto wszystkich studentów III roku Wydziału Lekarskiego, Lekarsko-Dentystycznego i Zdrowia
Publicznego. Łączna liczba studentów na tym roku wynosi
340 osób. Ze względu na nieobecność części studentów w
czasie przeprowadzania badań, do analizy zakwalifikowano
285 kwestionariuszy, tj. 83,8%. Spośród badanych przeważały kobiety – 192 (67,4%) w stosunku do mężczyzn – 91
(31,9%). Dwie osoby (0,7%) nie odnotowały w kwestionariuszu płci. Wśród badanych było 167 studentów Wydziału
Lekarskiego, 87 studentów Wydziału Lekarsko-Dentystycznego i 31 studentów Wydziału Zdrowia Publicznego.
Kwestionariusz ankiety studenci zdrowia publicznego wypełnili w grudniu 2002 roku, studenci stomatologii w styczniu 2003 r., zaś studentów Wydziału Lekarskiego poddano
badaniom ankietowym w marcu 2003 r. Zebrane wyniki
zostały zakodowane według opracowanej instrukcji i poddane analizie statystycznej.
studentów zdrowia publicznego, 49,4% studentów stomatologii i 47,3% studentów Wydziału Lekarskiego. Przeciętny
stan zdrowia ma zaledwie 6,5% studentów zdrowia publicznego, natomiast wśród studiujących na Wydziale Lekarsko-Dentystycznym i Wydziale Lekarskim odsetek osób
pod tym względem jest podobny, odpowiednio 27,6%
i 27,0%. Za „zły” stan swojego zdrowia uważa 6,9% studentów stomatologii i 4,8% studentów Wydziału Lekarskiego; co się tyczy studentów zdrowia publicznego, to
żaden z nich nie uważa, by stan jego zdrowia można było
zaliczyć do tej kategorii. Reasumując, 2/3 studentów Wydziału Lekarskiego i Wydziału Lekarsko-Dentystycznego
(odpowiednio: 67,7% i 64,3%) ocenia stan swojego zdrowia jako bardzo dobry lub dobry, natomiast wśród studentów Wydziału Zdrowia Publicznego takie zdanie ma aż
93,5% badanych.
60
90
77,4
60
%
47,3 49,4
27 27,6
14,9 16,1
6,5
4,8 6,9
0
0,5 1,2
0
0
bardzo dobry
dobry
przeciętny
zły
brak danych
stan zdrowia
Wydział Lekarski
Wydział Lek.-Dent.
Wydział Zdrowia Publ.
Ryc. 1. Badani według wydziału i kategorii samooceny stanu
zdrowia (w %).
W świetle przeprowadzonego badania okazuje się, że
bardzo dobrym stanem zdrowia cieszy się najwięcej studentów Wydziału Lekarskiego. Spośród studiujących na tym
wydziale, za bardzo dobry stan swojego zdrowia uznało
20,4%. W odniesieniu do studentów zdrowia publicznego, a
zwłaszcza studentów stomatologii, osób takich było stosunkowo mniej, odpowiednio: 16,1% i 14,9%. Wśród badanych największy odsetek stanowią osoby określające swój
stan zdrowia mianem „dobrego”. Jest on taki aż dla 77,4%
%
40
W artykule są przedstawiane wybrane problemy stanu zdrowia, jak: samoocena stanu zdrowia, najczęściej
zgłaszane objawy przez badanych oraz schorzenia rozpoznane u nich przez lekarzy. Przedmiotem rozważań
jest także problem nadwagi i otyłości u badanych kobiet
i mężczyzn, a także częstość uzależnień od tytoniu i alkoholu oraz zachowania badanych w tym zakresie.
Na szczególną uwagę zasługują wyniki dotyczące
samooceny stanu zdrowia. Studenci mieli do wyboru
następujące opcje dotyczące stanu zdrowia: bardzo dobry, dobry, przeciętny, zły i bardzo zły. Żadna z badanych osób nie określiła swojego stanu zdrowia mianem
„bardzo zły”, dlatego tę kategorię wykluczono z analizy.
20,4
55,2
42,9
Wyniki i ich omówienie
30
345
25,3
24,2
20
25
15,6
5,5
4,2
2,2
0
0
bardzo dobry
dobry
przeciętny
zły
brak danych
stan zdrowia
Mężczyźni
Kobiety
Ryc. 2. Badani według płci i kategorii samooceny stanu zdrowia (w %).
Innym elementem analizy jest przedstawienie samooceny stanu zdrowia w zależności od płci respondentów.
Zwraca uwagę fakt, że za bardzo dobry stan swojego zdrowia uznało znacząco więcej mężczyzn niż kobiet (odpowiednio 24,2% i 15,6%). Niejako naturalną konsekwencją
jest z kolei przewaga kobiet z dobrym stanem zdrowia
(55,2%) nad mężczyznami (42,9%). Za „przeciętny” stan
swego zdrowia uważa co czwarty badany student (25,3%
mężczyzn i 25,0% kobiet). „Zły” stan zdrowia częściej
występuje u mężczyzn (5,5%) niż u kobiet (4,2%). Dla
ścisłości należy dodać, że dwóch mężczyzn (2,2%) nie
określiło swojego stanu zdrowia. Gdyby to zrobili, wówczas jedna lub dwie kategorie stanu zdrowia w minimalnym
stopniu by wzrosły, jednak nie wpływając znacząco na
zróżnicowanie stanu zdrowia.
Subiektywna ocena stanu zdrowia przez poddanych badaniu studentów Uniwersytetu Medycznego w Łodzi jednoznacznie wskazuje na to, że zgłaszają oni wiele objawów
chorobowych. Odczucia indywidualne studentów w odniesieniu do stanu swojego zdrowia są z reguły bardzo krytyczne, studenci postrzegają go najczęściej w kategoriach
różnych dolegliwości. Niemniej nie można pomijać milczeniem samooceny stanu zdrowia dokonywanej przez badanych, w tym przypadku przez studentów uczelni medycznej. Skala i zakres zgłaszanych objawów (co przedstawiono
w tabeli 1.) powinny budzić uzasadniony niepokój.
Irena Maniecka-Bryła, Marek Bryła
346
Tab. 1. Badani według występowania objawów chorobowych
Objawy
Kaszel
Niestrawność
Napady kichania
Zapchany nos
Ucisk w klatce piersiowej
Bezsenność
Ból kości i mięśni
Ból krzyża i pleców
Ból w klatce piersiowej
Zmęczenie
Bóle głowy
Drętwienie rąk i nóg
Zobojętnienie
Ból brzucha
Zdenerwowanie
Rozdrażnienie
Razem
Lekarski
n
% stud.
27
16,2
46
27,5
25
15,0
65
38,9
33
19,8
38
22,8
42
25,2
56
33,5
37
22,2
140
83,8
79
47,3
39
23,4
77
46,1
49
29,3
122
73,1
116
69,5
991
37,1
Wydziały
Lek.-Dent.
n
% stud.
12
13,8
25
28,7
19
21,8
30
34,5
11
12,4
18
20,7
20
23,0
34
39,1
12
13,8
71
81,6
36
41,4
12
13,8
34
39,1
31
35,6
65
79,7
59
67,8
489
35,4
Razem
Zdrowia Publ.
n
% stud.
5
16,1
2
6,5
4
12,9
7
22,6
5
16,1
4
12,9
3
9,7
8
25,8
9
20,0
24
77,4
14
45,2
2
6,5
10
32,3
4
12,9
18
58,1
18
58,1
137
27,1
n
44
73
48
102
49
60
65
98
58
235
129
53
121
84
205
193
1617
% stud.
15,4
25,6
16,8
35,8
17,2
21,1
22,8
34,4
20,4
82,5
45,3
18,6
42,5
29,5
71,9
67,7
35,5
Źródło: obl. własne
Z tabeli 1. wynika, że 285 studentów poddanych badaniu zgłosiło 1617 objawów, zaliczonych do 16 kategorii. Oznacza to, że przeciętnie student oceniając stan
swojego zdrowia, zaznaczył aż 5,7 objawów chorobowych, jakie odczuwa w ciągu roku. Najgorszy stan
zdrowia w odczuciu badanych mają studenci Wydziału
Lekarskiego – 5,9 objawów, nieco lepszy studenci Wydziału Lekarsko-Dentystycznego – 5,6 objawów, stosunkowo najlepszy, ale i tak daleko odbiegający od pożądanego stanu – studenci Wydziału Zdrowia Publicznego –
4,4 objawy. Najczęściej studenci uskarżają się na zmęczenie – w największym stopniu na Wydziale Lekarskim
(83,8% studentów tego wydziału), w najmniejszym na
Wydziale Zdrowia Publicznego (77,4% studentów tego
wydziału). Zdenerwowanie zgłasza najwięcej studentów
Wydziału Lekarsko-Dentystycznego (79,7%), najmniej
zaś studenci Wydziału Zdrowia Publicznego (58,1%).
Podobne odsetki odnoszą się także do rozdrażnienia:
odczuwa je 69,5% studentów Wydziału Lekarskiego i
58,% studentów Wydziału Zdrowia Publicznego. Bardzo
częstą dolegliwością są bóle głowy, które trapią 47,3%
studentów Wydziału Lekarskiego, 45,2% studentów
Wydziału Zdrowia Publicznego oraz 41,4% studentów
Wydziału Lekarsko-Dentystycznego. Bóle brzucha miewa 29,5% studentów, bóle krzyża i pleców 34,3%. Zapchany nos – to problem co trzeciego studenta, niestrawność – co czwartego. Takie objawy, jak bóle kości i
mięśni, bóle w klatce piersiowej, bezsenność, drętwienie
rąk i nóg, ucisk w klatce piersiowej – zgłasza mniej
więcej co piąty student biorący udział w badaniu.
A jak przedstawia się stan zdrowia respondentów na
podstawie rozpoznań lekarskich? W tym miejscu niezbędne jest zwrócenie uwagi na to, że o wynikach rozpoznań lekarskich dotyczących stanu zdrowia studentów
informują sami studenci. Być może przebadanie studen-
tów w jednej przychodni, przy maksymalnym zachowaniu porównywalności warunków prowadzenia badań
lekarskich (personel, sprzęt i aparatura medyczna, odczynniki i techniki badań laboratoryjnych itd.) przyniosłoby wyniki o większym stopniu wiarygodności, choć
wiązałoby się z poniesieniem kosztów na ich przeprowadzenie. Z uwagi na to jednak, że badanie, którego
wyniki stanowią przedmiot niniejszego opracowania, ma
charakter ogólnopolski i prowadzone jest w oparciu o
ujednolicone narzędzie badawcze, zachowane zostają
warunki porównywalności wyników w całym obszarze
badawczym, obejmującym prawie wszystkie uczelnie
medyczne w Polsce. Co więcej, cząstkowe wyniki z tego
badania zostały już opublikowane przez niektóre ośrodki
koordynujące (tab. 2).
W badaniu, które stanowi przedmiot niniejszego opracowania, łączna liczba chorób stwierdzonych przez lekarzy
wyniosła 276, a więc przeciętnie 0,97 chorób na 1 studenta.
Wśród studentów Wydziału Lekarskiego wynosiło to 1,02
choroby na 1 studenta, wśród studentów Wydziału Lekarsko-Dentystycznego – 0,98, a najmniej, bo 0,68 choroby na
1 studenta wystąpiło w grupie studiujących na Wydziale
Zdrowia Publicznego. Warto tu odwołać się do wyników
badania przeprowadzonego wśród studentów IV roku Wydziału Lekarskiego na Uniwersytecie Jagiellońskim. W
tamtym badaniu uczestniczyło 213 studentów, w tym 85
mężczyzn i 129 kobiet. Okazało się, że w uczelni krakowskiej na Wydziale Lekarskim na 1 studenta przypadało
przeciętnie 1,40 choroby (1,01 w odniesieniu do mężczyzn
i 1,66 w przypadku kobiet) [1]. Na Wydziale Lekarskim
Uniwersytetu Medycznego w Łodzi na 1 studenta przypadało 1,02 choroby (0,97 w odniesieniu do mężczyzn i 1,03
w przypadku kobiet). Tak więc liczba chorób wśród mężczyzn na obu uczelniach była prawie taka sama, natomiast
wśród kobiet zanotowano mniej chorób w uczelni łódzkiej.
Wybrane elementy stanu zdrowia studentów Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
347
Tab. 2. Badani według chorób rozpoznanych przez lekarza
Choroby rozpoznane
przez lekarza
Nadciśnienie
Niedokrwienna ch. serca
Inne choroby serca
Miażdżyca
Zapalenie stawów
Wrzody żołądka
Choroby wątroby
Przepuklina
Inne ch. ukł. pokarmowego
Kamica układu moczowego
Inne choroby nerek
Nieżyt oskrzeli, astma
Zaćma, ch. gałki ocznej
Uczulenia, alergie
Przewlekłe choroby skóry
Choroby tarczycy
Cukrzyca
Choroby kości i kręgosłupa
Padaczka
Choroba psychiczna
Nerwica
Choroby kobiece
Zapalenie nerwów
Skutki wypadków
Inne
Razem
Lekarski
n
% stud.
5
3,0
1
0,6
2
1,2
1
0,6
9
5,4
11
6,6
3
1,8
2
1,2
9
5,4
4
2,4
1
0,6
9
5,4
19
11,4
32
19,2
15
9,0
1
0,6
0
0,0
16
9,6
1
0,6
1
0,6
1
0,6
8
4,8
5
3,0
12
7,2
2
1,2
170
4,1
Wydziały
Lek.-Dent.
n
% stud.
3
3,4
1
1,1
0
0,0
1
1,1
2
2,3
7
8,0
0
0,0
1
1,1
5
5,7
2
2,3
2
2,3
4
4,6
5
5,7
15
17,2
6
6,9
6
6,9
1
1,1
7
8,0
0
0,0
0
0,0
5
5,7
8
9,2
0
0,0
2
2,3
2
2,3
85
3,9
Razem
Zdrowia Publ.
n
% stud.
0
0,0
0
0,0
3
9,7
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
2
6,5
1
3,2
7
22,6
3
9,7
2
6,5
0
0,0
2
6,5
0
0,0
0
0,0
0
0,0
1
3,2
0
0,0
0
0,0
0
0,0
21
2,7
n
8
2
5
2
11
18
3
3
14
6
3
15
25
54
24
9
1
25
1
1
6
17
5
14
4
276
% stud.
2,8
0,7
1,8
0,7
3,9
6,3
1,1
1,1
4,9
2,1
1,1
5,3
8,8
18,9
8,4
3,2
0,4
8,8
0,4
0,4
5,1
6,0
1,8
4,9
1,4
4,0
Źródło: obl. własne
W grupie 285 studentów Uniwersytetu Medycznego
w Łodzi najczęstszym schorzeniem stwierdzonym badaniem lekarskim były uczulenia i alergie: dotyczyły one
18,9% studentów, a według wydziałów rozkład przedstawiał się następująco: Wydział Lekarski – 19,2%,
Wydział Lekarsko-Dentystyczny – 17,2%, Wydział
Zdrowia Publicznego – 22,6%. W przypadku Wydziału
Lekarskiego na te schorzenia cierpiało 21,1% mężczyzn
i 17,9% kobiet. Dla porównania, w powoływanym wcześniej badaniu na Uniwersytecie Jagiellońskim, wśród
studentów Wydziału Lekarskiego te schorzenia występowały u 20,2% mężczyzn i u 25,6% kobiet i także były
najczęściej stwierdzane przez lekarzy [1]. W badaniu
przeprowadzonym również w Krakowie, ale na 120osobowej grupie studentów IV i V roku stomatologii, w
wywiadzie dotyczącym częstości występowania chorób
przewlekłych na pierwszym miejscu także znalazły się
choroby alergiczne (27,5%) [2]. Nie powinno to dziwić,
gdyż choroby te stanowią poważny problem zdrowotny
w wielu krajach, a częstość ich występowania ocenia się
na 15–30% w populacji, zaś dwukrotny wzrost w Europie astmy oskrzelowej od lat 80. XX w. wiąże się z tzw.
zachodnim stylem życia [3]. Co więcej, w Europie obciążenie społeczeństwa skutkami zdrowotnymi astmy
oskrzelowej jest większe niż przeciętnie w świecie [4].
Warto także zaznaczyć, że w badaniu „łódzkim” drugim
co do częstości rozpoznawanym schorzeniem były: za-
ćma i choroby gałki ocznej oraz choroby kości i kręgosłupa (po 8,8%), a w dalszej kolejności przewlekłe choroby skóry (8,4%) i wrzody żołądka (6,3%).
Przedmiotem badania była także masa ciała studentów, mierzona wskaźnikiem BMI (body mass index):
ciężar ciała w kg
BMI =
(wzrost w m) 2
Za prawidłowe wartości wskaźnika dla należnej masy ciała przyjęto 20,0–24,9. Wskaźnik mniejszy od 20,0
świadczy o niedowadze badanej osoby, zaś wskaźniki od
25,0 świadczą o przekroczeniu właściwej masy ciała,
przy czym BMI w przedziale od 25,0 do 29,9 oznacza
nadwagę, BMI w przedziale od 30,0 do 39,9 jest oznaką
otyłości umiarkowanej, natomiast BMI wynoszący co
najmniej 40,0 wskazuje na ciężką otyłość (tab. 3.).
Z tabeli 3 wynika, że ponad połowa studentów poddanych badaniu (56,2%) cechuje się prawidłową masą ciała.
Nadwagę wykazuje jeden na dziesięciu studentów, a otyłość jeden na stu. Warto podkreślić, że u żadnego ze studentów nie stwierdzono otyłości III°, a więc ciężkiej. Jest to
zjawisko pozytywne, tym bardziej, że ponad połowa dorosłych Polaków wykazuje nadwagę, zaś ok. 15–20% otyłość
[5]. Dla porównania, w badaniu przeprowadzonym w Collegium Medicum w Krakowie na grupie 538 studentów,
nadwagę i otyłość stwierdzono u 70 osób, a więc u 13,0%
[6]. Zapewne jednym z powodów utrzymywania przez
Irena Maniecka-Bryła, Marek Bryła
348
studentów należnej masy ciała jest sposób ich odżywiania
się, czemu w piśmiennictwie poświęca się wiele uwagi [7,
8, 9]. W świetle obecnego badania, przeprowadzonego w
Łodzi, niepokój powinien budzić zatem nie problem nadwagi i otyłości, aczkolwiek nie można pomijać go milczeniem, ale problem niedowagi studentów. Aż trzech spośród
dziesięciu studentów zbyt mało waży w porównaniu z
normą. Istnieje więc potrzeba wdrożenia przedsięwzięć
zmierzających do poprawy istniejącego stanu rzeczy, ukierunkowanych na zmianę nawyków żywieniowych. Ograniczone ramy opracowania nie pozwalają na pogłębioną
analizę problemu niedowagi u poddanych badaniu studentów, niemniej w świetle posiadanego materiału źródłowego
można stwierdzić, że problem ten dotyczy w znacznie
większym stopniu kobiet niż mężczyzn. Okazuje się bowiem, że spośród 86 studentów z niedowagą aż 80, tj. ponad 93% stanowiły kobiety. Wreszcie warto zwrócić uwagę
także na to, że w ramach Wydziału Zdrowia Publicznego
kobiety mające niedowagę stanowiły więcej niż połowę
wszystkich kobiet studiujących na tym wydziale.
W okresie powszechnej walki z nikotynizmem, przynoszącej wymierne pozytywne rezultaty w wielu krajach, w
tym zwłaszcza wśród kadr medycznych, warto odnieść się
do tego, w jakim stopniu zjawisko palenia tytoniu występuje wśród badanych studentów, wkrótce pracowników systemu opieki zdrowotnej w Polsce (tab. 4).
należy zaliczyć to, że co siódmy respondent zaprzestał
palenia tytoniu i to, że prawie 60% studentów nigdy nie
paliło tytoniu. W tym miejscu warto odwołać się do
wcześniejszych badań przeprowadzonych u studentów
VI roku Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w
Łodzi. Spośród 319 badanych w 1994 roku nigdy nie
paliło 39,5%, a w 1999 roku w grupie 154 studentów
nigdy nie paliło 47,4% [10]. W obecnym badaniu należy
odnotować, że największy odsetek aktualnych palaczy
studiuje na Wydziale Lekarsko-Dentystycznym, a najmniej palaczy występuje na sfeminizowanym Wydziale
Zdrowia Publicznego. Warto podkreślić, iż osobami,
które codziennie palą są częściej mężczyźni niż kobiety.
Problemowi „rzucenia” palenia trzeba poświęcić nieco
więcej uwagi. W jednym z pytań zwrócono się do osób,
które zaprzestały palenia (tzw. ekspalaczy) o to, co spowodowało, że podjęli decyzję o zerwaniu z nałogiem. Okazało
się, że dla 60% z nich takim impulsem było pragnienie
zachowania zdrowia. Z wypowiedzi respondentów wynika,
że w grupie ekspalaczy zdecydowanie przeważają ci, którzy
odstawili papierosy w ciągu ostatniego roku. Tych, którzy
postanowili przestać palić przed dwoma laty jest już znacznie mniej, a osoby, które nie palą już co najmniej od trzech
lat, stanowią pojedyncze przypadki.
Ciekawe wyniki uzyskano w odpowiedzi na pytanie
o to, w jakim wieku rozpoczęto palenie tytoniu. Na tak
Tab. 3. Badani według wskaźnika BMI
BMI
< 20,0
20,0-24,9
25,0-29,9
30,0-39,9
40,0 i >
b.d.
Razem
Lekarski
n
38
104
20
1
0
4
167
%
22,7
62,3
12,0
0,6
0,0
2,4
100,0
Wydziały
Lek.-Dent.
n
%
32
36,8
42
48,3
9
10,3
2
2,3
0
0,0
2
2,3
87
100,0
Zdrowia Publ.
n
%
16
51,6
14
45,2
0
0,0
0
0,0
0
0,0
1
3,2
31
100,0
Razem
Zdrowia Publ.
n
%
2
6,5
3
9,7
2
6,5
n
86
160
29
3
0
7
285
%
30,2
56,1
10,2
1,1
0,0
2,4
100,0
Źródło: obl. własne
Tab. 4. Badani według palenia papierosów
Palenie tytoniu
Tak, codziennie
Tak, od czasu do czasu
Nie, ale paliłem(am) codziennie
Nie, ale paliłem(am) od czasu do
czasu
Nie, nigdy
b.d.
Razem
n
21
16
6
%
12,6
9,6
3,6
Wydziały
Lek.-Dent.
n
%
14
16,1
10
11,5
2
2,3
22
13,2
6
6,9
6
96
6
167
57,5
3,6
100,0
55
0
87
63,2
0,0
100,0
18
0
31
Lekarski
Razem
n
37
29
10
%
13,0
10,2
3,5
19,4
34
11,9
58,1
0,0
100,0
169
6
285
59,3
2,1
100,0
Uwaga: z uwagi na przybliżenia danych suma procentów może nieznacznie odbiegać od 100,0
Źródło: obl. własne
Niepokoi to, że aż co czwarty badany pali tytoń.
„Zagorzałym” palaczem okazuje się co ósmy student, a
okazjonalnie pali tytoń co dziesiąty. Do pozytywów
sformułowane pytanie odpowiedziały 42 osoby. W
przeważającej większości – 31 osób, rozpoczęły palić
mając 15–19 lat, tylko jeden respondent rozpoczął pale-
Wybrane elementy stanu zdrowia studentów Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
nie nie mając jeszcze 15 lat. Z prostego rachunku wynika, że pozostałe 20 osób zaczęły palić w wieku co najmniej 20 lat. Ten fakt powinien szczególnie martwić,
gdyż te właśnie osoby „wpadły” w nałóg podczas studiów na kierunkach medycznych.
Problem spożywania, a zwłaszcza nadużywania napojów alkoholowych przez studentów Uniwersytetu Medycznego w Łodzi powinien stać się przedmiotem rzetelnej
analizy, przede wszystkim powodowanej troską o stan
zdrowia, jakość pracy, stosunki międzyludzkie itp. przyszłych lekarzy, dentystów i specjalistów w zakresie zdrowia
publicznego. Nie ulega wątpliwości, że pytania dotyczące
zagadnień picia alkoholu należą do tzw. drażliwych, na
które trudno oczekiwać w pełni obiektywnych odpowiedzi,
odzwierciedlających stan faktyczny. W badaniu zapytano
respondentów zarówno o rodzaj spożywanego alkoholu, o
częstość jego picia (i upijania się!), jak i o skutki zachowań
wywołanych piciem alkoholu (tab. 5).
349
Publicznego. Trzeci z alkoholi – wódkę pije 65,9% studentów Wydziału Lekarskiego, 63,2% studentów Wydziału Lekarsko-Dentystycznego i 71,0% studentów
Wydziału Zdrowia Publicznego. Z przytoczonych danych wynika ogólny wniosek, że zbyt wielu studentów
sięga po napoje alkoholowe, co powinno stanowić dostateczny argument za tym, aby podjąć starania zmierzające
z jednej strony do ograniczenia spożywania tych napojów, a z drugiej strony do zmiany ich struktury (zmniejszenie spożycia alkoholi mocnych).
Trzeba zaznaczyć, że spośród 285 studentów objętych badaniem, najwięcej osób – 76 (41,1% ogółu) pije
alkohol 1–3 razy w ciągu miesiąca. O tym, że ten problem istnieje od lat, świadczy m.in. to, iż w badaniu
przeprowadzonym w Akademii Medycznej w Łodzi w
1998 roku na grupie 143 studentów VI roku Wydziału
Lekarskiego do spożywania alkoholu co najmniej dwa
razy w miesiącu przyznało się 45,8% ankietowanych
Tab. 5. Badani według rodzaju spożywanego alkoholu
Rodzaj alkoholu
Piwo
Wino
Wódka
Abstynencja
b.d.
Razem
Lekarski
n
136
139
110
10
5
400
%
34,0
34,8
27,5
2,5
1,3
100,0
Wydziały
Lek.-Dent.
n
%
71
34,5
75
36,4
55
26,7
4
1,9
1
0,5
206
100,0
Razem
Zdrowia Publ.
n
%
26
34,2
28
36,8
22
28,9
0
0,0
0
0,0
76
100,0
n
233
242
187
14
6
682
%
34,2
35,5
27,4
2,1
0,9
100,0
Uwaga: z uwagi na przybliżenia danych suma procentów może nieznacznie odbiegać od 100,0
Źródło: obl. własne
Ze względu na to, że dana osoba podawała zazwyczaj,
że spożywa więcej niż jeden rodzaj alkoholu, w tabeli 5.
wiersz: „Razem” przedstawia liczbę przypadków picia
alkoholi, a nie liczbę studentów na danym wydziale, tak, jak
to miało miejsce w tabelach 3. i 4. I są to dane zatrważające! Z tabeli wynika bowiem, że przeciętnie jedynie co pięćdziesiąty student jest zwolennikiem abstynencji alkoholowej. Wszyscy pozostali spożywają alkohol, aczkolwiek w
różnych postaciach. Najczęściej spożywanym napojem
alkoholowym – dla ponad 1/3 badanych studentów – jest
wino. Również ponad 1/3 studentów pije piwo. W przypadku alkoholu mocnego – wódki, do jej spożywania przyznał
się częściej, niż co czwarty badany.
Problem spożywania napojów alkoholowych przez
badanych studentów można także rozpatrywać z innego
punktu widzenia, kierując się tym, jaki odsetek osób
wybrało dany rodzaj alkoholu. Trzeba podkreślić, że
trunkiem spożywanym przez największą liczbę badanych jest wino. Do jego spożywania przyznaje się 83,2%
studentów Wydziału Lekarskiego, 86,2% studentów
Wydziału Lekarsko-Dentystycznego i aż 90,3% studentów Wydziału Zdrowia Publicznego. Piwo z kolei – to
alkohol, który spożywa 81,4% studentów Wydziału
Lekarskiego, 81,6% studentów Wydziału LekarskoDentystycznego i 83,9% studentów Wydziału Zdrowia
[10]. Niepokoi fakt, iż aż prawie połowa studentów
(47,8%) pije alkohol co najmniej 1–2 razy w ciągu tygodnia. Inny problem, który można określić mianem wstydliwego i urągającego podstawowym zasadom, jakimi
powinni kierować się studenci uczelni medycznej – to
upijanie się. W świetle wyników przeprowadzonego
badania okazało się bowiem, że zaledwie co trzeci student (34,0%) nie upija się w ciągu roku. Pozostali przyznają się do upijania, przy czym co piąty student upija
się od 2 do 5 razy w ciągu roku, co dziesiąty 6–11 razy
i co dziesiąty od 1 do 3 razy w miesiącu!
Warto dodać, że wśród studentów spożywających alkohol zaledwie co dziesiąty odczuwa wyrzuty sumienia lub
wstyd z tego powodu, tylko co osiemnasty widzi konieczność ograniczenia picia alkoholu, co siedemnastego denerwowały uwagi na temat picia alkoholu ze strony otoczenia.
Przytoczone fakty przemawiają za potrzebą prowadzenia
wśród studentów bardziej aktywnych działań, zniechęcających do spożywania napojów alkoholowych, a zachęcających do prowadzenia prozdrowotnego stylu życia, m.in.
poprzez zwiększoną aktywność fizyczną.
Wnioski
1. 2/3 studentów Wydziału Lekarskiego i Wydziału Lekarsko-Dentystycznego (odpowiednio: 67,7% i 64,3%)
Irena Maniecka-Bryła, Marek Bryła
350
ocenia stan swojego zdrowia jako bardzo dobry lub dobry,
natomiast wśród studentów Wydziału Zdrowia Publicznego
takie zdanie ma aż 93,5% badanych.
2. Za bardzo dobry stan swojego zdrowia uznało
znacząco więcej mężczyzn niż kobiet (odpowiednio
24,2% i 15,6%).
3. Najczęściej studenci uskarżają się na zmęczenie,
zdenerwowanie, rozdrażnienie i bóle głowy.
4. Najczęstszym schorzeniem stwierdzonym badaniem lekarskim były uczulenia i alergie: dotyczyły one
18,9% studentów; drugim co do częstości rozpoznawanym schorzeniem były: zaćma i choroby gałki ocznej
oraz choroby kości i kręgosłupa (po 8,8%), a w dalszej
kolejności przewlekłe choroby skóry (8,4%) i wrzody
żołądka (6,3%).
5. Ponad połowa studentów poddanych badaniu
(56,2%) cechuje się prawidłową masą ciała. Nadwagę
wykazuje jeden na dziesięciu studentów, otyłość jeden
na stu, natomiast niedowagę ponad 30%.
6. Co czwarty badany pali tytoń, co siódmy zerwał z
tym nałogiem, zaś 3/5 studentów nigdy nie paliło tytoniu.
7. Jedynie co pięćdziesiąty student jest zwolennikiem
abstynencji alkoholowej. Wszyscy pozostali spożywają
alkohol – najczęściej wino (ponad 1/3 badanych), nieco
w mniejszym stopniu piwo (ale też ponad 1/3 badanych),
a co czwarty student preferuje alkohole mocne.
Piśmiennictwo
1. Kolarzyk E., Łyszczarz J., Jaworska-Szyc J.: Samoocena stanu zdrowia oraz stanu psychicznego studentów Wydziału
Lekarskiego CNUJ w Krakowie. Prz. Lek., 2003, 60, supl. 6,
99–102.
2. Stypułkowska J., Łyszczarz R., Wichliński J., Pawłowska K.,
Solska-Kuczerek A.: Stan zdrowotny jamy ustnej studentów
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
IV i V roku stomatologii CMUJ w Krakowie. Prz. Lek.,
2003, 60, 6, 122–125.
Obtułowicz K.: Choroby alergiczne. Problem zdrowotny
współczesnej Europy i Świata. Probl. Hig., 2003, 79, 56–61.
Stelmach W., Bryła M., Stelmach I., Maniecka-Bryła I., Korzeniewska A., Kuna P.: Astma oskrzelowa – epidemiologia,
problemy społeczne i epidemiologiczne. Pol. Merk. Lek.,
2002, 12, 72, 509–514.
Drygas W.: Medycyna zapobiegawcza w XXI wieku – bilans
otwarcia. Czy lepiej zapobiegać czy leczyć? [W:] Postępy w
profilaktyce i leczeniu przewlekłych chorób niezakaźnych.
III Uniwersytet Medyczny, Łódź 2003, s. 9-13.
Kolarzyk E., Kwiatkowski J., Lang-Młynarska D.: Model
żywienia i zachowania żywieniowe studentów CMUJ w zależności od wartości wskaźnika BMI. Prz. Lek., 2003, 60,
supl. 6, 43–47.
Malara B., Woźniak J., Miarczyńska-Jończyk H., Jośko J.,
Jaskóleski H., Tyrpień M.: Ocena sposobu odżywiania się
studentów ŚAM i deklarowana z niego satysfakcja. Prz. Lek.,
2003, 60, 6, 12–25.
Skop A., Helbin J., Banaczyk S.: Sposób odżywiania się studentów Wydziału Lekarskiego CMUJ w Krakowie. Prz.
Lek., 2003, 60, 6, 16–19.
Stefańska E., Ostrowska L., Czapska D., Karczewski J., Gołdowska E.: Ocena jakościowa jadłospisów studentów Akademii Medycznej w Białymstoku z należną masą ciała i nadwagą. Prz. Lek., 2003, 60, 6, 31–35.
Gerstenkorn A., Suwała A.: Rozpowszechnienie palenia tytoniu i picia alkoholu wśród studentów medycyny. [W:] Postępy w profilaktyce i leczeniu przewlekłych chorób niezakaźnych. III Uniwersytet Medyczny, Łódź 2003, 159–163.
Adres do korespondencji:
Dr n. med. Irena Maniecka-Bryła
Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej
Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
ul. Żeligowskiego 7/9
90-643 Łódź
tel.: (42) 639-32-72