MAREK KONOPczyński, pedagogika resocja

Marek Konopczyński, pedagogika resocjalizacyjna. w stronę działań kreujących,
Wydawnictwo „impuls”, Kraków 2014, ss. 208.
(Recenzja książki)
Pisząca te słowa należy do pokolenia, które miało możliwość kształtowania
swojego sposobu myślenia, jak i odkrywania własnych zainteresowań badawczych dzięki znakomitym dziełom twórców tzw. warszawskiej szkoły resocjalizacji. Do nich należy niewątpliwie Autor recenzowanej książki, który od paru
lat zmienia nasz sposób myślenia o istocie procesu resocjalizacji, propagując
w środowiskach naukowych, jak i na gruncie praktyki, koncepcję Twórczej Resocjalizacji.
Niemniej warto przy okazji pisania recenzji trzeciego już w historii podręcznika do pedagogiki resocjalizacyjnej wspomnieć o autorach dwóch poprzednich, które torowały drogę rozwoju tej subdyscypliny pedagogicznej.
Twórcy pierwszego – Pedagogika resocjalizacyjna C. Czapów i S. Jedlewski1,
jak sami wyrazili to w „Przedmowie”, stanęli przed bardzo trudnym zadaniem.
Brak w literaturze światowej opracowań dających pełny obraz pedagogiki resocjalizacyjnej oraz brak tradycji, do której mogliby nawiązać sprawiło, że sami
musieli wypracować model pedagogiki empirycznej opartej na odpowiednich
teoretycznych założeniach, a równocześnie służącej praktyce. Stąd też niejednokrotnie musieli odwoływać się głównie do dorobku socjotechniki i psychotechniki praktycznej.
Także L. Pytka – autor drugiego podręcznika – „Pedagogika resocjalizacyjna.
Wybrane zagadnienia teoretyczne, diagnostyczne i metodyczne”2, zwrócił uwagę na fakt,
iż ambicją pedagogiki resocjalizacyjnej jest nie tylko opis i wyjaśnienie pewnych
procesów zachodzących między wychowankiem i wychowującym w procesie wychowania, lecz w sensie pragmatycznym największą wagę przywiązuje do tzw.
metodyki przekształcania rzeczywistości wychowawczej, a nie jej objaśniania, tak
jak ma to miejsce w innych dyscyplinach. Myślę również, iż dla wielu pedagogów
resocjalizacyjnych, w tym i dla mnie, poruszane w nim zagadnienia stały się inspiracją dla podejmowania pierwszych kroków na gruncie badawczym.
C. Czapów, S. Jedlewski, Pedagogika resocjalizacyjna, PWN, Warszawa 1971.
L. Pytka, Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia teoretyczne, diagnostyczne i metodyczne, Wyd. APS,
Warszawa 2001.
1
2
114
Recenzja
Jednocześnie owe dzieła pokazują drogę jaką przeszła polska myśl resocjalizacyjna od drugiej połowy XX w. do chwili obecnej oraz powiązanych z nią
oddziaływań praktycznych na gruncie instytucjonalnym.
Pozycja wydawnicza oferowana nam przez Marka Konopczyńskiego –
„Pedagogika resocjalizacyjna. W stronę działań kreujących” jest natomiast wyjątkową formą przybliżenia nam przestrzeni teoretycznej i aksjologicznej oblicza współczesnej pedagogiki resocjalizacyjnej. Jej zadaniem jest „uporządkowanie” owej przestrzeni merytorycznej i wskazanie, w którym kierunku
powinna podążać, aby osiągać wymierne sukcesy resocjalizacyjne.
Recenzowana książka składa się z czterech rozdziałów. W pierwszym
„Współczesne dylematy socjalizacyjne” odnajdujemy kompendium wiedzy
o procesie socjalizacji, zwłaszcza zaburzeń pojawiających się w tej sferze uniemożliwiających funkcjonowanie człowieka na różnych płaszczyznach. W tym
rozdziale Autor zwraca uwagę na proces socjalizacji „dokonujący się w wirtualnej sieci” i jego konsekwencje, które wydają się niezwykle istotne w kontekście
pedagogiki resocjalizacyjnej, a szczególnie jej wymiaru metodycznego. Pierwsze
z nich związane są z poziomem empatyczności i jego wirtualno-socjalizacyjnym
uwarunkowaniem, drugi zaś z problemem agresji i jej wirtualno-tożsamościowym kontekstem.
Rozdział drugi „Dwie pedagogiki resocjalizacyjne na przełomie wieków” to
obraz różnic leżących u podstaw resocjalizacji rozumianej po pierwsze – jako
społeczne nawrócenie osób zdemoralizowanych (ten sposób myślenia ukierunkowany jest na podejścia socjologiczno-psychologiczno-kryminologiczne) ze
zwróceniem uwagi na możliwości korekcji i naprawy zaburzonych funkcji i po
drugie – jako wspieranie rozwoju osobowego i społecznego osób nieprzystosowanym społecznie.
Ta druga wizja wiąże się z nazwiskiem Autora, który już z początkiem lat 90.
XX w. pisał o konieczności wspierania potencjałów i tendencji rozwojowych
nieletnich przebywających w placówkach resocjalizacyjnych. Od lat „kreśli” on
zatem nową wizję procesu resocjalizacji, którą można nazwać kreującą działalnością wychowawczą. To zagadnienie stanowi tematykę rozdziału trzeciego
„Resocjalizacja jako kreująca działalność wychowawcza”. To kreowanie resocjalizacyjne M. Konopczyński rozumie jako oddziaływania o charakterze rozwojowym nastawione na wzmacnianie potencjałów wychowanków. Pisze również
o procesie destygmatyzacji podkreślając, iż do uzyskania tego stanu, najlepiej
nadają się niekonwencjonalne metody resocjalizacji.
To zagadnienie stanowi dobre wprowadzenie do rozdziału czwartego
„Metodyka resocjalizacji”, w którym to przedstawione zostały nowe formuły
metodyczne w oparciu o koncepcję Twórczej resocjalizacji. A ta propozycja
metodycznych rozwiązań wychowawczych, podana w przystępnej formie i co
najważniejsze możliwa do praktycznego zaadaptowania, może być odpowiedzią
na zapotrzebowanie praktyki wychowawczej.
Recenzja
115
Książka „Pedagogika resocjalizacyjna. W stronę działań kreujących”
jest swoistą polemiką pomiędzy tradycyjnymi punktami widzenia, określającymi
działania resocjalizacyjne jako korekcyjną lub psychokorekcyjną modyfikację
struktur osobowych, postaw, zachowań, przekonań (...), a nowym podejściem,
w którym proces resocjalizacji traktuje się w kategoriach kreatywnej zmiany.
Zmiana ta wywoływana jest poprzez praktyczne stosowanie metod twórczej
resocjalizacji.
Książka stanowi obowiązkową lekturę dla studentów resocjalizacji, pedagogiki, jak i innych kierunków społecznych. Powinna również służyć pracownikom naukowym, jak i wychowawcom pracującym z młodzieżą nieprzystosowaną społecznie, pedagogom, psychologom. Odnajdziemy w niej bowiem odpowiedź na pytanie, w którą stronę powinna zmierzać współczesna działalność
resocjalizacyjna, zarówno w sferze teorii, jak i praktyki wychowawczej.
Aneta Skuza
Review of Marek Konopczyński’s book
„Rehabilitation Pedagogy.
Towards creative actions”
Abstract
The reviewed book is a peculiar dispute between traditional points of view which determine
rehabilitative activities as corrective or psycho-corrective modification of personal structure,
attitudes and behaviours (...), and a new approach which treats the rehabilitation process
as a creative change. This change is done by practical application of creative rehabilitation
methods.
The book constitutes an obligatory reading for students of rehabilitation, pedagogy and
other social faculties. I also recommend it to academics, tutors, pedagogues and psychologists.