Wykład: Metodologiczne problemy współczesnej składni i morfologii

Wydziałowe Studium Doktoranckie Wydziału Neofilologii
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Informacje ogólne
1. Nazwa modułu kształcenia
2. Rodzaj modułu
3. Rok studiów
4. Rodzaj zajęć i liczba godzin
5. Liczba punktów ECTS
6. Prowadzący
7. Język wykładowy
8. Tryb studiów
Wykład: Metodologiczne problemy współczesnej składni i
morfologii (na przykładach).
fakultatywny
I-IV
wykład, 10 godzin
4
Mikołaj Nkollo
polski
stacjonarny i niestacjonarny
Informacje szczegółowe
1. Cel kształcenia
Zapoznanie słuchaczy, poprzez omówienie problemów na konkretnych
przykładach,
z
najczęściej
podejmowanymi
problemami
we
współczesnych badaniach z zakresu morfologii i składni ogólnej, tak od
strony metodologicznej, jak i od strony najczęściej proponowanych
rozwiązań
Znajomość podstawowych faktów językowych, znaczeniowych i
strukturalnych, związanych z obecnością w językach ludzkich kategorii
2. Wymagania wstępne gramatycznych, fleksyjnych i słowotwórczych, orientacja w sposobach
ich wyrażania i zmienności tych sposobów na przestrzeni dziejów.
Opis treści
Odniesienie do efektów
kształcenia na WSD WN
TK1. Recycling (junk morphology i Abtönung)
i egzaptacja jako metody przetrwania form
rzadkich
przynależnych do kategorii
skazanych na zapomnienie (na przykładzie
polskich form imiesłowowych na –ąc i na –
wszy/-łszy/-szy). Nowe przyimki, spójniki i
przysłówki o funkcji metatekstowej.
4. Treści
kształcenia
TK2. Sposoby alternatywnego spojrzenia na
słowiański aspekt (czasownik jako grupa
wyrażeń odmiennych przez aspekt, a nie
wyrażeń mających już swój aspekt).
Wieloczłony aspektowe, aspekt i negacja,
praesens historicum, słowniki słowiańsko
innojęzyczne
TK3. Metody opisu organizacji strukturalnej
zdania w Tagalog. Odejście od modelu
[sentence NP VP] na rzecz wyodrębnienia w
zdaniu części tematycznej i rematycznej.
Problem ze zdaniami monotematycznymi.
Odpowiedniki europejskie zdań filipińskich i
zdania
rozszczepione
(cleft-sentences,
pseudo-cleft sentences, focusing adverbs).
TK4. Przegląd kryteriów stosowanych dla
odróżnienia procesów wewnątrzwyrazowych
W_01, W_02
(morfologii) od procesów prowadzących do
kombinacji
wielu
wyrazów
(składnia).
Gradacja: afiks (część wyrazu) – klityka
(wyraz niesamodzielny) – kombinacja
wielowyrazowa. Wyraz jako obiekt nie do
końca poznany
TK5
Kryterium
1:
Przemieszczalność
wyrazów
wewnątrz
zdania
i
brak
przemieszczalności afiksów oraz osnów
(części wyrazów) w obrębie wyrazów
morfologicznie złożonych. Kontrprzykłady
(łacina).
TK6. Kryterium 2: Możliwości anaforycznego
nawiązywania do całych wyrazów (anaphoric
islandhood), lecz nie do ich części (rdzeni,
ani afiksów). Kontrprzykłady (polskie quasinarzędniki)
TK7. Kryterium 3: Nieprzewidywalne zmiany
morfonologiczne jako atrybut połączeń
wewnątrzwyrazowych,
lecz
nie
wielowyrazowych (portugalskie enklityki,
ruchome polskie końcówki osobowe w
formach czasów przeszłych). Kontrprzykłady
(słowiańskie
alomorficzne
przyimki
monosylabiczne,
poprzyimkowa
i
bezprzyimkowa odmiana polskiego się)
TK8.
Kryterium
4:
Koordynowalność
wyrazów i brak koordynowalności części
wyrazów (prokliza we włoskich zdaniach
współrzędnie złożonych, skoordynowane
kazachskie
formy
przypadkowe
rzeczownika). Kontrprzykłady (kataloński,
węgierski, niemiecki, angielski)
TK9. Kryterium 5: Wysoka selektywność w
łączliwości
afiksów
z
osnowami
i
promiskuityzm kombinacji klityk z ich
wyrazami ortotonicznymi. Elementy –na i –ni
w jęz. lezgińskim. Kontrprzykłady: angielski
genetivus saksoński
TK10. Kryterium 6: Odchylenia od zasady
tzw. dwustronnej jednoznaczności (jeden
segment – jedno znaczenie) jako rzecz
właściwa tylko połączeniom dokonywanym
wewnątrz wyrazu. Warianty: jeden segment
W_01, W_02
– wiele znaczeń (polska fleksja imienna,
koniugacja nowogrecka), jeden lub wiele
segmentów – brak znaczenia (koniugacja
łacińska, słowiańskie tzw. interfiksy), brak
segmentu – znaczenie (fleksja imienna
rosyjska), wiele segmentów – jedno
znaczenie (łacina, polski). Kontrprzykłady:
identyczne relacje z zakresu połączeń
wielowyrazowych (składni): jeden segment –
wiele
znaczeń
(francuski
rodzajnik
ściągnięty,
portugalskie tzw.
przyimki
określone), jeden lub wiele segmentów –
brak znaczenia (polskie quasi-narzędniki,
wyrażenia metatekstowe w stylu not to
mention), brak segmentu – znaczenie
(ekwatywne
oznajmienia
w
czasie
teraźniejszym w jęz. rosyjskim, określoność
w angielskich konstrukcjach posesywnych),
wiele segmentów – jedno znaczenie (polskie
związki zgody, czasy złożone germańskie i
romańskie)
TK11.
Morfopragmatyka.
Wariantywne
realizacje poszczególnych wartości kategorii
fleksyjnych
(grzeczność
we
fleksji
kazachskiej, deprecjatywność wśród polskich
męskoosobowych, rozkaźniki kategoryczne i
grzeczne
we
fleksji
czasownika
węgierskiego), wyraz podstawowy i jego
derywat jako formy o tożsamej wartości
desygnacyjnej, lecz o różnym statusie
pragmatycznym (zdrobnienia kazachskie i
francuskie). Kombinacje: wyraz ortotoniczny
–
enklityka
jako
nośniki
informacji
pragmatycznych (ewidencjalność w Wintu).
Podstawowa:
Bogusławski, A. (1992): Two Essays on Inflection. Warszawa: Energeia.
Dahl, Ö. (2001): Grammaticalization and the life cycles of constructions.
RASK - Internationalt tidsskrift for sprog og kommunikation 14 : 91-134.
5. Zalecana literatura
Giacalone Ramat, A.; Mauri, C. (2012): Gradualness and pace in
grammaticalization: The case of adversative connectives. Folia
Linguistica 46(2), pp. 483-512.
Haspelmath, M. (2011a): The indeterminacy of word segmentation and
the nature of morphology and syntax. Folia Linguistica 45(1), 31-80.
Haspelmath, M. (2011b): The gradual coalescence into "words" in
grammaticalization, In: B. Heine, H. Narrog [eds.]. The Oxford
Handbook of grammaticalization. Oxford: Oxford University Press. 342355.
Heine, B.; Kuteva, T. (2002): World Lexicon of Grammaticalization.
Cambridge: Cambridge University Press.
Heine, B.; Song, K.-A. (2011): On the grammaticalization of personal
pronouns. Journal of Linguistics 47, pp. 587-630.
Schachter, P.; Otanes, F.T. (1972): Tagalog Reference Grammar.
Berkeley: University of California Press.
Weiss, D. (2005): Nowe przyimki o pochodzeniu imiesłowowym?. In: M.
Grochowski [ed.]. Przysłówki i przyimki. Studia ze składni i semantyki
języka polskiego. Toruń : Wydawnictwo Uniwersytetu im. Mikołaja
Kopernika, 177-207.
Dodatkowa:
Hajek, J. (2007): Language Contact and Convergence in East Timor:
The Case of Tetun Dili, In: A.Y. Aikhenvald, R.M.W. Dixon
[eds.]. Grammars in Contact. A Cross-Linguistic Typology. Oxford:
Oxford University Press. 163-178.
Körner, K.H. (1981): “Teilungsartikel” im Franzözischen und
“präpositionaler Akkusativ” im Spanischen: komplementäre Lösungen
des gleichen syntaktischen Problems, In: M. Kohrt, J. Lehnerz
(eds.). Sprache: Formen und Strukturen. Akten des 15. Linguistischen
Kolloqiums, Münster 1980.Tübingen: Niemeyer, 151-160.
Kuryłowicz, J. (1965): L’évolution des catégories grammaticales.
Diogène. Revue internationale des sciences humaines 51 : 54-71.
Mel’čuk, I. (2006): Aspects of the Theory of Morphology. Berlin-New
York: Walter de Gruyter.
Miller, P.; Monachesi, P. (2003): Les pronoms clitiques dans les langues
romanes, In: D. Godard [ed.]. Langues Romanes, problèmes de la
phrase simple. Paris: Editions du CNRS. 67-123.
Penny, R. (2002): A History of the Spanish Language. Cambridge:
Cambridge University Press.
Peyraube, A. (2002): L'évolution des structures grammaticales.
Langages, 146, pp. 46-58.
Traugott, E.C. (2004): Exaptation and Grammaticalization. In: M.
Akimoto [ed.]. Linguistic Studies Based on Corpora. Tokyo: Hituzi Syobo
Publishing Co., 133-156.
Zaring, L. (2010): Changing from OV to VO: More evidence from Old
French. Ianua. Revista Philologica Romanica, 10, pp. 1-18.
6. Wykorzystanie elearningu
Tak. Przez platformę WSDpanel. Udostępnianie prezentacji, plików z
lekturami, odpowiedzi na zadawane pytania
7. Informacja o
dostępności
materiałów do zajęć
Patrz wyżej. Punkt 6.
8. Strona WWW
nie
Informacje dodatkowe
1. Metody prowadzenia zajęć
Efekt kształcenia/treść
Metoda/metody prowadzenia zajęć
kształcenia
TK1
Wykład informacyjny
Wykład problemowy i metoda
TK2
problemowa
TK3
Wykład problemowy
TK4
Wykład konwersatoryjny
Sposób sprawdzenia osiągnięcia
efektu kształcenia
ocena aktywności na zajęciach
ocena aktywności na zajęciach
ocena aktywności na zajęciach
ocena aktywności na zajęciach
ocena aktywności na zajęciach i
TK5
Wykład konwersatoryjny
praca domowa pisemna*
ocena aktywności na zajęciach i
TK6
Wykład konwersatoryjny
praca domowa pisemna*
ocena aktywności na zajęciach i
TK7
Wykład konwersatoryjny
praca domowa pisemna*
ocena aktywności na zajęciach i
TK8
Wykład konwersatoryjny
praca domowa pisemna*
ocena aktywności na zajęciach i
TK9
Wykład konwersatoryjny
praca domowa pisemna*
ocena aktywności na zajęciach i
TK10
Wykład konwersatoryjny
praca domowa pisemna*
TK11
Wykład informacyjny
ocena aktywności na zajęciach
* Praca pisemna (do 5 stron maszynopisu), poświęcona szczegółowej analizie konkretnego
przypadku spornego (z właściwej dla danego słuchacza filologii) w zakresie continuum:
kombinacja: rdzeń-afiks – kombinacja: wyraz-kiltyka – wyraz ortotoniczny – kombinacja
wielowyrazowa. Zastosowanie kryteriów przedstawionych na zajęciach i próby ich falsyfikacji
2. Obciążenie doktoranta pracą (punkty ECTS)
Forma aktywności
Godziny zajęć (wg planu studiów) z nauczycielem
Praca własna studenta (np. lektura tekstów,
przygotowanie do zajęć, wykonanie opracowań,
gromadzenie zaleconych materiałów i literatury,
przeprowadzenie badań, przygotowanie do zaliczenia lub
egzaminu)
Łącznie godzin
Łącznie punktów ECTS
4. Metody i kryteria oceniania
Metoda
Praca pisemna przygotowana w domu na podst. zajęć,
lektury pozycji bibliograficznych, indywidualnych rozmów z
prowadzącym i poszukiwań przykładów w językach
nowożytnych, w których przygotowujący pracę uczestnik
Średnia liczba godzin na zrealizowanie
aktywności
10
110
120
4
Procent oceny
75,00%
zajęć się specjalizuje
Ocena aktywności na zajęciach
25,00%
Skala ocen: 2 – 5
5,0 – praca pisemna atrakcyjna treściowo (z dogłębną analizą danego przypadku spornego) i
atrakcyjna pod wzgl. sposobu prezentacji, dokonana w oparciu o materiał językowy filologii
właściwej danemu doktorantowi; racjonalne i dostosowane do tematu uwagi w trakcie zajęć
4.5 – praca pisemna atrakcyjna treściowo (z dogłębną analizą danego przypadku spornego) i
jasna w sposobie prezentacji, dokonana w oparciu o materiał językowy filologii właściwej
danemu doktorantowi; racjonalne i dostosowane do tematu uwagi w trakcie zajęć
4.0 – praca pisemna przekonująca treściowo (z dogłębną analizą danego przypadku spornego)
i jasna w sposobie prezentacji, dokonana w oparciu o materiał językowy filologii właściwej
danemu doktorantowi; racjonalne uwagi w trakcie zajęć
3.5 – poprawna treściowo praca pisemna (z dogłębną analizą danego przypadku spornego) i
jasna w sposobie prezentacji, dokonana w oparciu o materiał językowy filologii właściwej
danemu doktorantowi; dostosowane do tematu uwagi w trakcie zajęć
3.0 – poprawna treściowo praca pisemna (z dogłębną analizą danego przypadku spornego) i
jasna w sposobie prezentacji, dokonana w oparciu o materiał językowy filologii właściwej
danemu doktorantowi; brak niedostosowanych do tematu uwag w trakcie zajęć
2.0 – brak pracy pisemnej, brak jakiejkolwiek aktywności na zajęciach lub brak obecności na
zajęciach