Banki i parabanki na polskim rynku kredytu konsumenckiego (na tle

Banki i parabanki na polskim rynku kredytu konsumenckiego (na tle

Problemy zarządzania, 2/2005 (8): 79 - 107
ISSN 1644 - 9584, © Wydział Zarządzania UW
Banki i parabanki na polskim rynku kredytu
konsumenckiego (na tle pojęcia „instytucji
kredytowej”)
Włodzimierz Szpringer
W artykule wskazuję kierunki zmian w dyrektywie o kredycie konsumenckim na tle przekształceń prawa konsumenckiego w UE. Przedmiotem analizy
jest problem tzw. parabanków w kontekście pojęcia banku (instytucji kredytowej). Nawiązuję do aktywizacji działalności „na przedpolu” upadłości (odpowiedzialne udzielanie kredytu), by nie dopuszczać do nadmiernego zadłużenia
konsumenta. Wiele uwagi poświęca się ostatnio nie tylko limitom lichwy, ale też
odsetkom karnym, odsetkom od (zaległych) odsetek, wysokości rat miesięcznych, sytuacji rodziny konsumenta, a także problematyce reguł zmian zmiennej stopy procentowej, wypowiedzenia umowy przez bank, zmiany warunków
umowy lub jej przedłużenia oraz odmowy kredytowania.. Problemy te powinny
być badane na szerokim tle rozwoju wspólnego rynku finansowego UE, a także szans i zagrożeń związanych ze świadczeniem usług finansowych na odległość oraz nowych, groźnych form zadłużania się konsumenta. Rozważam, czy
regulacja umów oraz wzorców umownych wystarcza do zapewnienia równych
reguł gry na rynku kredytu konsumenckiego, czy też konieczne jest nadzorowanie parabanków. Regulacje krajowe, np. limity lichwy, są możliwe w pewnym
stopniu, chociaż w świetle doświadczeń światowych nie są skuteczne. Regulacje te mogą oznaczać narażanie się na zarzut utrudniania swobody przepływu usług i kapitału na wspólnym rynku UE, naruszania zasady wolności
gospodarczej oraz dyskryminacji krajowych dostawców. Nadmierne skrzywienie relacji umownych na rzecz jednej strony (konsumenta) może wywoływać
zjawisko hazardu moralnego, postaw roszczeniowych, braku odpowiedzialności, a w pewnym sensie – ubezwłasnowolnienia konsumenta. Fundamentalne
pytanie, na które bardzo trudno udzielić jednoznacznej odpowiedzi, brzmi:
czy ochrona konsumenta na rynku kredytu konsumenckiego powinna tylko
„wyrównywać” zawodności rynku (np. asymetrii informacyjnej), czy także iść
dalej – w kierunku „bankowości socjalnej” (zapobiegania efektowi wykluczenia z rynku bankowego biedniejszych konsumentów i popychania ich w objęcia parabanków, w których potencjał zagrożeń dla interesów konsumenta jest
znacznie większy).
1. Parabanki jako kontekst definiowania banku
Rynki finansowe, na których „kropla kapitału własnego uruchamia morze
kapitałów cudzych”, są atrakcyjne nie tylko dla banków. Pojęcie parabanków nie
2/2005 (8)
79