Wystąpienie pokontrolne wydane po przeprowadzeniu kontroli

Warszawa, 21 grudnia 2016 r.
WOJEWODA MAZOWIECKI
WPS-IX.431.4.12.2016.MT
s. Barbara Sakowska
Dyrektor
Domu Dziecka
Zgromadzenia Sióstr
Franciszkanek Rodziny Maryi
Warszawa, ul. Wałuszewska 48
WYSTĄPIENIE POKONTROLNE
Na podstawie art. 197b ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej (Dz. U. z 2016 r. poz. 575, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, zespół inspektorów
Wydziału Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie: Małgorzata
Tajchman – starszy inspektor wojewódzki, Agnieszka Woźniak – Markowska – inspektor
wojewódzki, przeprowadzili, w dniach 15 – 18 listopada 2016 r., kontrolę doraźną w trybie
uproszczonym w Domu Dziecka Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi w Warszawie,
przy
ul.
Wałuszewskiej
48.
Kontrola
prowadzona
była
na
podstawie
upoważnienia
Nr 257/WPS/2016 r. z dnia 14 listopada 2016 r.
Kontrola została przeprowadzona w związku z pismem Rzecznika Praw Dziecka przekazującym
anonimowe maile dotyczące niewłaściwego funkcjonowania ww. placówki.
Zakres kontroli obejmował zaspokajanie potrzeb dziecka oraz respektowanie jego praw w okresie
od 01 stycznia 2016 r. do dnia kontroli.
Na podstawie art. 197d ww. ustawy oraz na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę
oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli (Dz. U. z 2015 r. poz. 1477)
przekazuję niniejsze wystąpienie pokontrolne.
Dom Dziecka Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi w Warszawie przy
ul. Wałuszewskiej
48
jest
niepubliczną
placówką
opiekuńczo
–
wychowawczą
typu
socjalizacyjnego prowadzoną na zlecenie m. st. Warszawa. Placówka działa na podstawie Decyzji
Wojewody Mazowieckiego Nr 3/2011 z dnia 03 stycznia 2011 r., została wpisana do Rejestru
placówek opiekuńczo – wychowawczych, regionalnych placówek opiekuńczo – terapeutycznych
oraz interwencyjnych ośrodków preadopcyjnych województwa mazowieckiego pod pozycją nr 82.
1
W okresie objętym kontrolą dyrektorem w placówce była s. Barbara Sakowska, w Domu
nie ma stanowiska zastępcy dyrektora. W przypadku nieobecności dyrektora zastępstwo pełni
najczęściej główna księgowa. Placówka działa na podstawie Regulaminu organizacyjnego Domu
Dziecka Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi w Warszawie ul. Wałuszewska 48.
Dokument został opracowany na podstawie ustawy oraz rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Społecznej z dnia 22 grudnia 2011 r. o pieczy instytucjonalnej (Dz. U. Nr 292, poz. 1720). W § 21
dokumentu określono prawa i obowiązki wychowanków. Wśród obowiązków wymieniono zapisy,
do których dzieci nie mogą być zobowiązane: „realizowania planu pomocy dziecku” oraz
„współdziałania z wychowawcami w sprawie planowania i realizowania rozwoju osobistego”.
Ponadto prawa i obowiązki oraz regulamin korzystania z nagród i przywilejów oraz konsekwencje
za łamanie ustalonych zasad zawarte zostały w Regulaminie obowiązującym wychowanków Domu
Dziecka Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi w Warszawie ul. Wałuszewska 48.
Limit miejsc w placówce wynosi 14. W okresie objętym kontrolą w placówce przebywało
18 wychowanków, w czasie kontroli na listę wpisanych było 14 dzieci (ostatnie przyjęcie nastąpiło
16 listopada 2016 r.) w wieku od 7 do 18 lat. 2 wychowanków przebywało w młodzieżowych
ośrodkach socjoterapii i 2 w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych.
W okresie objętym kontrolą: 1 wychowanek został umieszczony w rodzinie zastępczej, 3 zostało
usamodzielnionych,
2
umieszczonych
w
młodzieżowych
ośrodkach
wychowawczych,
2 w młodzieżowych ośrodkach socjoterapii. Do placówki przyjęto 5 wychowanków.
W okresie podlegającym kontroli nie wystąpiły przesłanki do wystąpienia do Wojewody
Mazowieckiego
o
zezwolenie
na
przyjęcie
kolejnego
dziecka
pomimo
przekroczenia
dopuszczalnego limitu miejsc.
W dniu kontroli wychowanek z uregulowaną sytuacją prawną był zgłoszony do ośrodka
adopcyjnego. Ponadto w placówce przebywają wychowankowie, w stosunku do których: oboje
rodzice mają ograniczoną władzę rodzicielską – 7 dzieci, jeden z rodziców ma ograniczoną władzę
rodzicielską, drugi jest jej pozbawiony – 1 dziecko, jeden z rodziców nie żyje, drugi jest
pozbawiony władzy rodzicielskiej – 2, jeden z rodziców ma ograniczoną władzę rodzicielska, drugi
nie żyje – 2, w 2 przypadkach władza rodzicielska została zawieszona, drugi z rodziców nie żyje
lub jest władzy pozbawiony.
W placówce zatrudnieni byli: dyrektor, wychowawca młodszy (1 etat), wychowawca (2 etaty),
wychowawca starszy (2 etaty), psycholog (1/2 etatu), pedagog (1/2 etatu). Zatrudnieni pracownicy
merytoryczni posiadają kwalifikacje określone w art. 97 ust. 3 ustawy oraz 98 ust. 1.
W dokumentach kadrowych nie stwierdzono oświadczeń, o których mowa w art. 98 ust. 3 ustawy.
Analiza grafików pracy wychowawców i specjalistów potwierdza, że dzieci mają zapewnioną
2
opiekę wychowawczą przez całą dobę, a liczba wychowawców umożliwia realizację przepisu § 16
ust. 1 ww. rozporządzenia.
W okresie kontrolnym nie były prowadzone kontrole przez inne służby.
Zaspokajanie potrzeb dziecka i respektowanie jego praw w placówce sprawdzono na podstawie
oględzin placówki, analizy dokumentacji, rozmowy z dyrektorem Domu Dziecka, wychowawcą,
specjalistami oraz z dziećmi.
(akta kontroli: upoważnienie do kontroli, str. 5, pismo Rzecznika Praw Dziecka, str. 6-11,
Regulamin organizacyjny Domu Dziecka Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi
w Warszawie ul. Wałuszewska 48, str. 12-29, Regulamin obowiązujący wychowanków Domu
Dziecka Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi w Warszawie ul. Wałuszewska 48,
str. 30-41, wykaz wychowanków w okresie kontrolnym, str. 42-43, rotacja wychowanków, str. 44,
wykaz zatrudnionych pracowników, str. 45-46, harmonogram pracy wychowawców i specjalistów,
str. 47-48).
Prawo do godziwych i bezpiecznych warunków życia, w tym prawo do opieki zdrowotnej.
W placówce dzieci mają zapewnione: śniadanie (II śniadanie do szkoły przygotowują samodzielnie
z dostępnych produktów), obiad, podwieczorek, kolację. Pory posiłków są dostosowane
do rozkładu dnia dzieci, powrotów ze szkół i zajęć. Dzieci mają możliwość przygotowania
posiłków zgodnie z własnymi upodobaniami, szczególnie w weekendy. W aneksie kuchennym
dostępne są produkty do sporządzenia kanapek i drobnych przekąsek, istnieje możliwość
przygotowania herbaty, kakao. Analiza jadłospisu wykazała, że posiłki są urozmaicone. W okresie
kontrolnym żaden wychowanek nie stosował specjalnej diety. Dostęp do podstawowej opieki
zdrowotnej zapewnia Przychodnia Rejonowa przy ul. Milenijnej. Ponadto dzieci korzystają
ze specjalistycznej opieki lekarskiej: endokrynologicznej, stomatologicznej, okulistycznej,
otolaryngologicznej,
reumatologicznej,
psychiatrycznej.
Wizyty
umawiane
są
przez
wychowawców prowadzących. Recepty wykupowane są zgodnie z zaleceniami lekarzy. Leki
przechowywane są w pokoju wychowawców, w zamykanej szafie, co stwierdzono w czasie
oględzin placówki.
Po wcześniejszym
rozeznaniu
potrzeb wychowanków
planowane są zakupy odzieży.
Wychowankowie dokonują zakupów przy udziale wychowawcy (doradzanie w czasie zakupów,
konieczność otrzymania faktury). Wychowankowie są właściwie zaopatrzeni w odzież i obuwie
dostosowane do pory roku, co stwierdzono na podstawie przeglądu szaf. Środki higieniczne dzieci
dostają do własnej dyspozycji, wg zgłaszanych potrzeb. Podręczniki i przybory szkolne kupowane
są wg zgłaszanego zapotrzebowania.
3
Wychowankowie realizują obowiązek szkolny w: Szkole Podstawowej Nr 110, Gimnazjum
Nr 124, Gimnazjum Nr 164 z Oddziałami Integracyjnymi, Zespole Szkół Specjalnych Nr 9 –
Gimnazjum Specjalnym oraz w młodzieżowych ośrodkach socjoterapii (w Warszawie i Rawie
Mazowieckiej) oraz młodzieżowych ośrodkach wychowawczych (w Radoszycach). Kontakty
ze szkołami oraz ośrodkami utrzymują wychowawcy prowadzący, z nauczycielami szkoły
podstawowej wymiana informacji odbywa się przy odbiorze dzieci ze szkoły. Na podstawie
informacji udzielonej przez wychowawcę stwierdzono, że w godzinach 15.00 – 17.00
przewidziano czas na odrabianie lekcji. W odrabianiu lekcji pomagają wychowawcy oraz stali
wolontariusze, dzieci korzystają również z zajęć wyrównawczych organizowanych w szkołach.
Na podstawie analizy dokumentacji wychowanków stwierdzono, że realizowane są zalecenia
poradni psychologiczno – pedagogicznych, opiekunowie prawni występują o orzeczenia
o potrzebie kształcenia specjalnego, jeżeli zachodzi taka potrzeba. 4 wychowanków korzysta
z zajęć dydaktyczno – wyrównawczych lub wyrównawczych z poszczególnych przedmiotów poza
placówką, w placówce pedagog, poza pomocą w odrabianiu lekcji, prowadzi indywidualną terapię
pedagogiczną dla 6 wychowanków (zajęcia odbywają się 3 razy w tygodniu). Zajęcia
te odnotowywane są w Kartach udziału w zajęciach specjalistycznych, zawierających wpis
dotyczący rodzaju prowadzonych zajęć i wniosków. Wpisy opatrzone są datą oraz podpisem
pedagoga. W jednym przypadku dokonano aktualizacji spostrzeżeń w związku z pojawieniem
się problemów z matematyką, odnotowano również odmowę udziału w zajęciach. Arkusz badań
i obserwacji pedagogicznych, prowadzony dla dzieci uczestniczących w zajęciach obejmował
przeprowadzone testy i badania, rysunki, kolorowanki, ćwiczenia wykonane przez dzieci –
wszystkie opatrzone datą. Dokumentacja pedagoga opracowana dla konkretnego wychowanka
zawierała również opis stanu wyjściowego, kierunki pracy z dzieckiem, krótki opis sytuacji
rodzinnej, prawnej i zdrowotnej wychowanka. Wszyscy wychowankowie biorą udział w zajęciach
specjalistycznych: w placówce w zajęciach ogólno-rozwojowych lub/oraz poza placówką:
w zajęciach socjoterapeutycznych, psychoterapii indywidualnej prowadzonych w Stowarzyszeniu
Empatia i ASLAN. W placówce zajęcia specjalistyczne prowadzi psycholog (obowiązuje zasada
dobrowolności).
W
czasie
kontroli
ustalono,
że
psycholog
prowadzi
dokumentację
5 wychowanków, w której znajdują się:
plan pracy obejmujący: mocne strony dziecka, problem dziecka, ogólne cele terapeutyczne, cele
szczegółowe, czas i miejsce zajęć (1 godzina dziennie), metody (indywidualne i grupowe),
materiały, spodziewane rezultaty, metody ewaluacji pracy;
pomoce i materiały: rysunki, testy, zeszyty.
4
Psycholog opracował dla wychowanków placówki Program pracy psychologa, zawierający:
mocne strony grupy, problemy grupy (z wyszczególnieniem poszczególnych wychowanków),
cel pracy, metody pracy, sposób ewaluacji programu. Prowadził zajęcia psychoedukacyjne m.in.
w tematach: stres, trening kontroli, wypowiedzi bez oceniania, co pomaga co utrudnia naukę
w szkole – dokumentacja zawierała datę oraz temat zajęć, imiona uczestników. Ponadto w roku
szkolnym 2015/ 2016 prowadzony był Grupowy program warsztatów umiejętności społecznych
dla wychowawców
Domu
Dziecka,
obejmujący
zajęcia
psychoedukacyjne
dotyczące
m.in. znaczenia czytelności granic, empatycznego słuchania, rozwiązywania konfliktów metodą
6 kroków, zachęcania do współpracy.
Analiza dokumentacji wykazała, że arkusze badań i obserwacji były prowadzone dla 6 z 14
wpisanych na listę wychowanków. Zgodnie z § 17 ust. 1 pkt 4 ww. rozporządzenia w placówce
opiekuńczo – wychowawczej dla każdego dziecka prowadzi się arkusze badań i obserwacji
psychologicznych oraz pedagogicznych. Karta udziału w zajęciach specjalistycznych zawiera
zapisy udziału w zajęciach prowadzonych przez psychologa, pedagoga lub osobę prowadzącą
terapię, z opisem ich przebiegu dla dzieci w nich uczestniczących (§ 17 ust. 1 pkt 3
rozporządzenia). W związku z powyższym w ww. kartach powinny znaleźć się zapisy dotyczące
udziału w zajęciach prowadzonych również poza placówką.
W Domu Dziecka kieszonkowe wypłacane na podstawie Regulaminu wypłaty kieszonkowego
w Domu Dziecka Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi ul. Wałuszewska 48, 03-005
Warszawa. W Regulaminie określono wysokość kieszonkowego dla poszczególnych grup
wiekowych, warunki zwiększania i zmniejszania jego wysokości. Zgodnie z powyższym
Regulaminem wychowankowie otrzymują kieszonkowe w wysokości:
15 zł dla dzieci w wieku 5 – 6 lat,
25 zł dla dzieci I – III klasy szkoły podstawowej,
30 zł dla dzieci IV – VI klasy szkoły podstawowej,
40 zł dla uczniów gimnazjów,
50 zł dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych.
Kwota kieszonkowego może być zwiększona (do kwoty nie wyższej niż 80 zł), gdy wychowanek
wykazuje się nienaganną postawą, sumiennie wypełniania obowiązki, aktywnie uczestniczy oraz
angażuje się w życie i pracę na rzecz placówki, otrzymał wyróżnienie dyrektora. Kieszonkowe
ulega zmniejszeniu (do kwoty nie niższej niż 10 zł) w przypadkach m.in. niewłaściwego
zachowania i nieprzestrzegania regulaminu, niewłaściwego sposobu wydatkowania pieniędzy
na cele niezgodne z ich przeznaczeniem (np. zakup papierosów, alkoholu, środków odurzających),
kradzieży, umyślnego niszczenia rzeczy własnych i cudzych. Przywileje i konsekwencje
5
(w tym wysokość kwoty odejmowanej za określone przewinienia) ujęte zostały w Regulaminie
obowiązującym wychowanków Domu Dziecka Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi
w Warszawie ul. Wałuszewska 48. Kwoty odjęte za przewinienia (wynoszące od 0,20 zł do 5 zł)
przekazywane są na „cele grupowe”, wykorzystywane na zakupy wspólne dla wszystkich
wychowanków, dodatkowe wyjścia (kino, McDonald).
Wypłaty kieszonkowego dokonuje co miesiąc główna księgowa na podstawie przygotowanych list.
Kieszonkowe wychowawca przekazuje wychowankom, którzy kwitują odbiór podpisem.
Wychowankowie klas szkoły podstawowej i gimnazjum oddają kieszonkowe w depozyt
wychowawcy – pieniądze są wypłacane zgodnie z potrzebami dzieci. Starsi wychowankowie
dysponują
całą
kwotą.
Wypłaty
kieszonkowego
poszczególnym
wychowankom
są ewidencjonowane w Zeszycie kieszonkowego. Wychowankom przebywającym w młodzieżowych
ośrodkach socjoterapii lub młodzieżowych ośrodkach wychowawczych kieszonkowe jest
przesyłane.
Na podstawie rozmowy przeprowadzonej z wychowawcą oraz wychowankami ustalono, że jeden
z wychowanków ze względu na liczne wagary nie otrzymywał kieszonkowego – pieniądze były
przekazywane na cele grupowe. Wychowanek kwitował podpisem odbiór kieszonkowego, pomimo,
że było ono przekazywane w całości na cele grupowe, brak było wpisu świadczącego o takim
przeznaczeniu pieniędzy. Zgodnie z § 18 ust. 1 pkt 8 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Społecznej z dnia 22 grudnia 2011 r. w sprawie instytucjonalnej pieczy zastępczej (Dz. U. Nr 292,
poz. 1720) dziecku umieszczonemu w placówce opiekuńczo – wychowawczej (..) zapewnia się
kwotę pieniężną do własnego dysponowania przez dzieci od 5 roku życia, której wysokość nie
niższą niż 1% i nie wyższą niż 8% kwoty odpowiadającej kwocie, o której mowa w art. 80 ust. 1
pkt 2 ustawy, ustala co miesiąc dyrektor placówki opiekuńczo – wychowawczej.
Placówka zajmuje pomieszczenia w skrzydle II piętra w trzypiętrowym budynku. W budynku
znajduje się również przedszkole.
Wychowankowie mają do dyspozycji:

pokoje: 1 pokój 1 – osobowy, 3 pokoje 2 – osobowe, 2 pokoje 3 – osobowe (jeden z pokoi
był wyłączony z użytku ze względu na prowadzony remont: dzieci zamieszkujące ten pokój
przebywały w mow/mos);

3 łazienki: wyposażone w kabiny prysznicowe, oczka WC, umywalki, w jednej z łazienek
ustawiono pralkę;

aneks kuchenny połączony z miejscem do spożywania posiłków. W lodówce znajdowały
się produkty, z których można przyrządzić kanapki, w szafkach znajdowały się chrupki,
6
herbata, cukier, kubki, naczynia. W aneksie dostępne były owoce, w chlebaku – bułki
i chleb;

pokój wypoczynkowy: wyposażony w kanapy (wersalki), fotele, sprzęt RTV;

pokój wychowawców,

pokój odwiedzin, znajdujący się na parterze.
W widocznym, dostępnym dla wszystkich miejscu zawieszono tablice, na której umieszczono
regulamin nagradzania, przywileje, nagrody, konsekwencje, prawa dziecka przedstawione w formie
obrazkowej, grafik dyżurów dzieci, numery telefonów do: Rzecznika Praw Dziecka i telefonu
zaufania dla dzieci i młodzieży.
Opiekę nocną sprawuje 1 wychowawca, obchody odnotowywane są w zeszycie obchodów,
w którym ujęto: datę i godzinę, notatkę z dyżuru nocnego, podpis osoby dyżurującej. Na podstawie
analizy zapisów w zeszycie obchodów stwierdzono, że obchody przeprowadzane są najczęściej
co 3 – 4 godziny.
(akta kontroli: jadłospis, str. 49, standard usług opiekuńczo-wychowawczych, str. 50-51,
Regulamin wypłaty kieszonkowego w Domu Dziecka Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny
Maryi, str. 53-55, listy wypłaty kieszonkowego, str. 56, kserokopia wypłaty kieszonkowego
wychowankowi, str. 57, protokół oględzin placówki, str. 58-60)
Prawo do powrotu do rodziny, utrzymywania osobistych kontaktów z rodzicami, z wyjątkiem
przypadków, w których są zakazał takich kontaktów.
Zgodnie z przyjętymi procedurami pracę z rodziną w m. st. Warszawa prowadzą właściwe ośrodki
pomocy społecznej. Analiza protokołów z posiedzeń zespołów ds. okresowej oceny sytuacji dziecka
wykazała, że pracownicy ośrodków zapraszani są na posiedzenia zespołów ds. okresowej oceny
sytuacji dzieci, przedstawiają pisemne informacje dotyczące wizyt w miejscu zamieszkania
rodziców oraz współpracy z rodziną, które są dostępne w teczkach osobowych wychowanków.
W Domu Dziecka rodzice są informowani o działaniach, które muszą podjąć by dzieci wróciły
do domu, motywowani są do odwiedzin dzieci w placówce, towarzyszenia dzieciom w wizytach
lekarskich, badaniach, są informowani o ich sytuacji szkolnej, zdrowotnej. W czasie wizyt
(najczęściej w piątki, przy odbiorze dzieci) rodzice mogą skorzystać z pomocy psychologicznej,
pedagogicznej, uzyskać informacje dotyczące świadczeń. Jedna rodzina
współpracuje
z asystentem. W celu zmotywowania rodziców do wywiązywania się z ustaleń, podpisywane
są kontrakty np. dotyczące współpracy z zakresie opieki zdrowotnej, odwiedzin w placówce.
Kontrakty obejmują zobowiązania rodzica, placówki oraz możliwe konsekwencje w przypadku
7
nie realizowania zobowiązań. Realizacja kontraktów jest monitorowana. W 2015 r. podpisano
kontrakty z 3 rodzinami/ rodzicami.
Informacje dotyczące rodziny zawarte są w diagnozie psychofizycznej dziecka w obszarach:
przyczyny kryzysu w rodzinie, relacje dziecka z jego najbliższym otoczeniem oraz osobami
ważnymi dla dziecka, wskazania dotyczące pracy z rodziną dziecka. Diagnozę sporządza psycholog
i pedagog (na dokumentach widnieją tylko podpisy psychologa). Diagnozy psychofizyczne zostały
opracowane dla wszystkich wychowanków placówki w przeciągu ok. 1 miesiąca po przyjęciu,
diagnozy posiadają również wychowankowie przyjęci przed wejściem w życie przepisów ustawy
z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Do diagnozy jednego
wychowanka dołączony został Program terapeutyczny, obejmujący mocne strony dziecka, problem,
ogólne i szczegółowe cele terapeutyczne, metody pracy, spodziewane rezultaty i metody ewaluacji.
Brak podpisu uniemożliwiał stwierdzenie, przez kogo został opracowany.
Diagnozy zostały sporządzone zgodnie z § 14 ust. 1 – 4 ww. rozporządzenia.
Plany pomocy dziecku opracowywane są przez wychowawców z udziałem wychowanka.
Zawierają: opis sytuacji wyjściowej (z uwzględnieniem relacji i sytuacji rodzinnej),
cel długoterminowy (powrót do matki, usamodzielnienie), cele krótkoterminowe (np. objęcie
opieką medyczną, wspieranie matki w staraniach o powrót dziecka do domu), podjęte działania
i sposób ich realizacji, rezultaty podjętych działań. Plany opatrzone są datą sporządzenia, podpisem
wychowawcy i wychowanka. Plany modyfikowane są wraz ze zmieniającą się sytuacją dziecka
nie rzadziej niż co pół roku, co jest zgodne z § 15 ust. 5 pkt 1 ww. rozporządzenia.
Karty pobytu dziecka uzupełniane są raz w miesiącu przez wychowawców, co jest zgodne z § 17
ust. 4 pkt 2 ww. rozporządzenia. Wpisy dokonywane są we wszystkich obszarach określonych
w rozporządzeniu, m.in. w obszarze relacji dziecka z rodzicami i innymi osobami bliskimi
(odnotowane są pobyty dziecka w domu rodzinnym, ustalenia, obserwacje stosunków rodzinnych
dokonane przez wychowawców).
Posiedzenia zespołu ds. okresowej oceny sytuacji dziecka odbywają się po przyjęciu dziecka
do placówki (np. 30.06.2016 r. – przyjęcie dziecka, 27.07.2016 r. – data pierwszego spotkania
zespołu) oraz nie rzadziej niż co pół roku w przypadku pozostałych dzieci (daty zespołów:
23.11.2015 r., 22.02.2016 r., 23.05.2016 r., 31.08.2016 r., planowany 28.11.2016 r.). Wnioski
podejmowane na posiedzeniach zespołu dotyczą m.in.: regulacji sytuacji prawnej, pozostawienia
w placówce do czasu usamodzielnienia, złożenia wniosku o pozbawienie władzy rodzicielskiej.
Wnioski z posiedzeń zespołów przesyłane są do właściwych sądów, zgodnie z art. 138 ust. 2
ustawy. Na podstawie analizy protokołów z posiedzeń zespołów stwierdzono, że realizowane
są przepisy art. 136 – 139a ustawy. Obecność osób wskazanych w art. 137, w tym rodziców,
8
odnotowywana jest na liście obecności, dołączanej do protokołu. W jednym przypadku stwierdzono
odnotowaną w planie pomocy rozmowę przeprowadzoną z wychowankiem przed posiedzeniem
zespołu ds. okresowej oceny. Zgodnie z informacją uzyskaną od s. dyrektor, od przyszłego
posiedzenia zespołu tj. od 28.11.2016 r. będzie realizowany przepis art. 4a ustawy, odnoszący się
do wysłuchania dziecka.
Dyrektor placówki, realizując przepis art. 100 ust. 4a ustawy składa do właściwych sądów wnioski
o wszczęcie z urzędu postępowania o wydanie zarządzeń wobec dziecka
(akta kontroli: diagnoza psychofizyczna, str. 61-64, plan pomocy dziecku, str. 65-69, karta pobytu
dziecka, str. 70-71, protokół z okresowej oceny sytuacji dziecka, str. 72-75, kserokopia pisma
do sądu, str.76).
Realizacja praw dziecka określonych w art. 4 pkt 4 – 11 ustawy.
Z analizy Księgi ewidencji wynika, że wpisy i skreślenia wychowanków dokonywane
są na bieżąco w ścisłej współpracy z Warszawskim Centrum Polityki Rodzinnej – ostatni wpis
dotyczył wychowanki przyjętej w dniu 16.11.2016 r. Prowadzona ewidencja jest zgodna z § 17
ust. 5 rozporządzenia. Wątpliwości inspektorów budzi wykreślenie z ewidencji placówki
wychowanka umieszczonego, zgodnie z postanowieniem sądu z dnia 26 lipca 2016 r., w rodzinie,
„do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w niniejszej sprawie, na prawach rodziny
zastępczej”. Z wyjaśnień udzielonych przez s. dyrektor wynika, że skreślenie wychowanka z listy
wychowanków nastąpiło na polecenie Warszawskiego Centrum Pomocy Rodzinie.
Staż pracy wychowawców w Domu Dziecka przy ul. Wałuszewskiej 48 kształtuje się od 9 miesięcy
do 24 lat, psychologa 15 lat, pedagoga 1,5 roku.
Wychowankowie uczestniczą w zajęciach dodatkowych zgodnie ze swoimi zainteresowaniami:
w placówce organizowane są zabawy ruchowe na boisku, zajęcia plastyczne (z wolontariuszem),
poza placówką: zajęcia „Od zabawy do sportu”, SKS -y, koło muzyczne (gitara i bębny), Liga Piłki
Nożnej Play Arena, ZHP, zajęcia z modelarstwa i szkutnictwa (PKiN), zajęcia teatralne w Teatrze
Powszechnym. Organizowane są wyjazdy w czasie ferii i wakacji: spływy kajakowe, kolonie
w Pieczarkach, Sarbinowie pobyt na zimowisku w Zakopanem, wycieczki do Krakowa, Poznania,
Wrocławia, Gniezna.
Pracownicy placówki w codziennej pracy wychowawczej podejmują działania zmierzające
do zwiększenia samodzielności, zaradności życiowej wychowanków i nabycia umiejętności
z zakresu życia codziennego poprzez: naukę obsługi sprzętów domowych, planowanie wydatków
z kieszonkowego, przygotowywanie posiłków, gotowanie, szczególnie w czasie dni wolnych
od nauki.
9
Na podstawie przekazanych danych stwierdzono, że w 2016 r. w procesie usamodzielnienia
przebywało 17 wychowanków, w tym 3 opuściło placówkę. W okresie kontrolnym
4 wychowanków otrzymało pomoc w uzyskaniu mieszkania socjalnego, pomoc pieniężną
na usamodzielnienie uzyskał 1 wychowanek, na kontynuowanie nauki – 3. W indywidualnych
programach
usamodzielnienia
znajdują
się
ustalenia
dotyczące
terminu
ukończenia
poszczególnych etapów kształcenia, zatrudnienia, zamieszkania.
Analiza dokumentacji 5 usamodzielnionych wychowanków (ujętych w wykazie wychowanków
pod pozycją nr: 3, 9, 12, 13, 16 – akta kontroli str. 42-43) potwierdziła dotrzymywanie terminów
wyznaczenia
opiekuna
usamodzielnienia
oraz
opracowania
indywidualnego
programu
usamodzielnienia, określonych w art. 145 ust. 2 i 4 ustawy (np. wychowanek ur. 31.12.1998 r.:
wyznaczenie opiekuna: 7.12.2015 r.; wychowanek ur. 14.01.1997 r.: wyznaczenie opiekuna:
4.11.2014 r., opracowanie IPU: 7.12.2014 r.; wychowanek ur. 20.02.1998 r.: wyznaczenie
opiekuna: 10.02.2015 r., opracowanie IPU: 19.01.2016 r.). Pisma dotyczące wyznaczenia opiekuna
usamodzielnienia oraz indywidualne programy usamodzielnienia są opatrzone podpisami
wychowanka,
opiekuna
usamodzielnienia,
zaakceptowane
przez
dyrektora
właściwego
powiatowego centrum pomocy rodzinie. Do dokumentacji dołączony jest arkusz kontaktów
z wychowankiem, dokonywana jest weryfikacja programów usamodzielnienia w przypadku
zmiany jego sytuacji życiowej. Usamodzielnieni wychowankowie byli skreślani z ewidencji
placówki.
Na podstawie wypowiedzi dyrektora oraz wychowawcy ustalono, że nowo przyjęci
wychowankowie informowani są o zasadach obowiązujących w placówce w pierwszych dniach
pobytu przez wychowawcę dyżurującego. Obowiązki wychowanka, nagrody, konsekwencje
a także regulamin korzystania z nagród i przywilejów oraz konsekwencji za łamanie ustalonych
zasad dostępny jest na korkowej tablicy w pomieszczeniach grupy. Uwzględniono w nim również
zapisy dotyczące praw wraz z ich objaśnieniem. Z analizy dokumentu wynika, że zapisy w sposób
jasny, przejrzysty, dostosowany do wieku wychowanków regulują podstawowe zasady współżycia
wychowanków. Ponadto informacja dotycząca zapoznania nowego wychowanka z obowiązującym
regulaminem wpisywana jest do planu pomocy dziecka. Każda informacja dotycząca sytuacji
prawnej, rodzinnej, życiowej dziecka jest mu przekazywana osobiście, w pokoju wychowawców.
W sytuacjach spornych dzieci zwracają się do dyrektora placówki. Wychowankowie utrzymują
kontakty z rodzinami i osobami bliskimi, a także rówieśnikami. Dwóch wychowanków utrzymuje
kontakt z rodzicem przebywającym w zakładzie karnym. W placówce na tablicy korkowej
dostępne są telefony do instytucji zajmujących się ochroną praw dziecka. Młodsi wychowankowie
posiadający telefony komórkowe oddają aparaty na czas ciszy nocnej (o 21.30). Dwóch
10
najstarszych wychowanków (17 i 18 lat) korzysta z telefonów cały dzień. Jedną z konsekwencji
w placówce za złe zachowanie jest czasowe odebranie telefonu komórkowego lub ograniczenie
korzystania z komputera, telewizora, tabletu. W przypadkach sytuacji stosowania przemocy
lub konfliktowych informowany jest dyrektor oraz sporządzana jest przez wychowawcę notatka
służbowa z zajścia; notatki są podpisywane przez psychologa, pedagoga oraz wychowanka.
W dokumentacji znajdują się również notatki z rozmów, ustaleń, zastosowanych rozwiązań
i konsekwencji sporządzone przez specjalistów. W okresie kontrolnym stwierdzono sporządzenie
notatek na okoliczność 5 takich zdarzeń (2 z nich dotyczyły głośnych rozmów telefonicznych),
nie stwierdzono zdarzeń o charakterze przemocy seksualnej. W placówce zachowana jest
dobrowolność udziału w niedzielnej mszy św. lub innych uroczystościach religijnych
(wychowankowie powyżej 13 r. ż. sami decydują o udziale w nich).
W czasie kontroli przeprowadzono rozmowę z 8 dzieci w wieku od 7 do 17 lat. Rozmowa miała
charakter dobrowolny i anonimowy. Odbyła się bez obecności pracowników placówki.
O zasadach obowiązujących w Domu Dziecka informuje wychowawca. Wśród zasad
obwiązujących na terenie placówki dzieci wymieniły zakaz spożywania używek, samowolnego
oddalania się z placówki, bicia się. Mogą liczyć na pomoc wychowawców przy odrabianiu lekcji.
Czas wolny dzieci najchętniej spędzają grając na komputerze, oglądając telewizję, grając w piłkę
nożną lub uczestnicząc w zajęciach dodatkowych poza placówką (modelarstwo, zajęcia teatralne,
plastyczne). Czasami wykorzystują ten czas na spotkania z kolegami – konieczne do spełnienia
warunki to odrobienie prac domowych i zgoda wychowawcy (konieczne jest podanie adresu,
pod którym będą przebywać oraz godziny powrotu – najpóźniej o godz. 19.30). W weekendy mogą
wychodzić do znajomych już po śniadaniu – dodatkowym warunkiem jest wykonanie dyżuru
porządkowego. Za dobre oceny, „grzeczne zachowanie” przyznawane są nagrody w postaci:
zwiększenia kieszonkowego, dodatkowego wyjścia do kina lub udziału w atrakcyjnej imprezie.
Konsekwencją nie stosowania się do regulaminu jest zmniejszenie czasu lub zakaz korzystania
z tabletu lub komputera „dla przyjemności” przez określony czas, zmniejszenie kieszonkowego
o określone w regulaminie kwoty (od 0,20 zł za użycie wulgarnego słowa, 1 zł za opuszczenie
jednej godziny lekcyjnej do 5 zł. za opuszczenie całego dnia). Kwoty te są przekazywane
na wydatki grupowe, czyli zakupy wspólne dla wszystkich (np. organizacja dodatkowych
przyjemności i
atrakcji). Z wypowiedzi dzieci nie wynika by stosowano kary nie ujęte
w regulaminie. Kieszonkowe wypłacane jest w wysokości od 25 zł do 50 zł. Młodsze dzieci
kieszonkowe przekazują w depozyt wychowawcy: najczęściej wypłacają mniejsze kwoty
na słodycze, drobne przekąski ze szkolnych sklepików. Starsi wychowankowie dysponują
kieszonkowym bez ograniczeń, zakupy z
kieszonkowego dokonywane są bez ingerencji
11
wychowawców. Wypowiedzi dzieci potwierdzają, że zdarza się, że kieszonkowe w całości
przekazywane jest na cele grupowe. Wychowankowie są obowiązani do wykonywania dyżurów
porządkowych (odkurzanie pomieszczeń wspólnych i własnych pokoi, utrzymanie porządku
w pokoju, pomoc w nakrywaniu do posiłków – dyżury ustalane są z uwzględnieniem możliwości
i wieku dzieci), uczęszczania do szkoły, stosowania się do regulaminu. Zakupów odzieży dokonują
wspólnie z wychowawcami po ustaleniu potrzeb w tym zakresie. Wychowankowie mają stały
dostęp do produktów spożywczych, głównie w weekendy przygotowują posiłki wg własnych
upodobań, w razie potrzeby, „nagłego głodu” schodzą do głównej kuchni po dodatkowe produkty.
Dzieci posiadają telefony komórkowe, które na czas „odrabianek” oraz ciszy nocnej są deponowane
u wychowawców. Dwóch najstarszych wychowanków (17 i 18 lat) korzysta z telefonów całą dobę.
Nie ma ograniczeń w utrzymywaniu kontaktów z rodzicami i innymi osobami ważnymi dla dziecka.
Wychowankowie mogą wyrazić swoje zdanie na temat, np. nałożonej kary w czasie wspólnych
spotkań lub indywidualnie, mogą również odwołać się do s. dyrektor.
W czasie kontroli 6 wychowanków w wieku 7 – 17 lat wypełniło ankietę (2 zrezygnowało
ze względu na spotkanie z rodziną).
Wszyscy ankietowani potwierdzili, że za dobre zachowanie, oceny, pomoc innym można otrzymać
nagrodę w postaci: wyjścia do kina, McDonalda, KFC, słodyczy, pochwały wychowawcy, nagrodę
pieniężną. Nagrody przyznają wychowawcy. Konsekwencją używania wulgaryzmów, złego
zachowania, nie zrobienia dyżuru, wagarów może być oddanie telefonu na 24 godziny, zakaz
oglądania TV, wyjść, używania komputera, „odpisanie pieniędzy”. Konsekwencje wyznacza
wychowawca. W przypadku nie zgadzania się z przyznaną karą wychowankowie zwracają
się do innego wychowawcy, 1 wychowanek stwierdził, że nie może się nigdzie zwrócić w takim
przypadku. 4 wychowanków posiada miejsce, w którym mogą bezpiecznie przechowywać swoje
osobiste rzeczy; 2 stwierdziło, że nie ma takiego miejsca, oni również są przekonani,
że wychowawcy zawsze zaglądają do ich szaf i szuflad. Pozostali uważają, że ma to miejsce
w przypadku podejrzenia przechowywania niedozwolonych rzeczy lub sprawdzania porządku.
4 dzieci potwierdziło, że wychowawcy pukają wchodząc do ich pokoi/ sypialni. Zdaniem
2 wychowanków są rzeczy, których nie mogą przechowywać w pokoju, chociaż by chcieli.
Są to: komputer, telewizor, pieniądze. 2 wychowanków nie może decydować o własnym wyglądzie
(ubiorze, fryzurze). Wszyscy wychowankowie stwierdzili, że mogą wybierać ubrania, a zakupy
dokonywane są z wychowawcą. 5 wychowanków potwierdziło, że są informowani o planowanych
badaniach lekarskich, psychologicznych, wszyscy potwierdzają, że są informowane o sprawach,
które ich dotyczą: zmiana szkoły, pokoju, grupy. Na pytanie, czy zawsze mogą sobie przyrządzić
coś do jedzenia wszyscy odpowiedzieli twierdząco. Wszyscy spotykają się z kolegami i potrzebna
12
jest do tego zgoda wychowawcy; 3 dzieci jest odwiedzanych przez kolegów w Domu Dziecka
za zgodą wychowawcy. Według 5 dzieci zdarzają się kłótnie z wychowawcami („o konsekwencje”
lub „dla zabawy”). Konflikt pomogli rozwiązać wychowawcy. 2 dzieci stwierdziło,
że nie otrzymują kieszonkowego co miesiąc. Kwota wypłacanego kieszonkowego wynosi od 25 zł
do 40 zł (2 najmłodszych wychowanków stwierdziło, że nie może jej wypłacić w całości).
W placówce są organizowane wspólne modlitwy i uroczystości religijne: 5 wychowanków
stwierdziło, że może odmówić w nich udziału. 5 ankietowanych potwierdziło, że udział w mszy
św. niedzielnej nie jest obowiązkowy lub że można odmówić w niej udziału.
Podczas kontroli 6 pracowników placówki (staż pracy w Domu Dziecka przy ul. Wałuszewskiej 48
od kilku miesięcy do 24 lat) wypełniło ankietę dotyczącą realizacji praw dzieci w placówce.
Na podstawie analizy ankiet uzyskano następujące dane:
Informacje dotyczące organizacji placówki oraz zasad obowiązujących w placówce przekazują
dzieciom dyrektor, wychowawcy i specjaliści na początku roku szkolnego. Rzeczy osobiste
wychowanków kontrolowane są przez wychowawców lub/ i specjalisty tylko w obecności dziecka
i tylko w przypadku podejrzenia posiadania niedozwolonych substancji (alkohol, środki
psychoaktywne). Zdaniem wszystkich ankietowanych wychowankowie mogą posiadać rzeczy
osobiste, które nie podlegają kontroli (zdjęcia, pamiętniki, listy, pamiątki). Uczestnictwo
w zajęciach dodatkowych jest dobrowolne, zdaniem 6 wychowawców. Wszyscy stwierdzili,
że decyzje dotyczące spraw osobistych dzieci, spraw związanych z życiem w Domu są z dziećmi
konsultowane oraz są uwzględniane przy podejmowaniu ostatecznego rozstrzygnięcia. Zdaniem
wszystkich ankietowanych w placówce stosowane są konsekwencje wynikające z zapisów
regulaminu (ograniczenie korzystania z telewizji, komputera, dodatkowy dyżur) i stosowane
są za nieprzestrzeganie regulaminu: wulgaryzmy, wagary, zachowania agresywne, powtarzające się
łamanie regulaminu. Wychowankowie wiedzą za co i w jaki sposób mogą być ukarani. Konflikty
wychowawca – wychowanek rozwiązywane są na drodze rozmów, poszukiwania rozwiązania
dobrego dla obydwu stron, czasami w obecności psychologa. Wszyscy ankietowani uznali,
że w przypadku niekorzystnego rozstrzygnięcia sporu dziecko może skorzystać z procedury
odwoławczej. Wychowawcy potwierdzili, że w placówce zgodnie z regulaminem przyznawane
są nagrody (nagrody finansowe, słodycze, udział w atrakcyjnym wyjściu) za wykonywanie
czynności dodatkowych, wyróżniającą się postawę, pomoc innym. Zarówno nagrody
jak i konsekwencje przyznawane są przez wychowawców. Zdaniem wszystkich wychowawców
w placówce jest opracowana i stosowana procedura postępowania w przypadkach wystąpienia
przemocy
rówieśniczej. Ankietowani
potwierdzili
stały
dostęp
dzieci
do
produktów
żywnościowych i napojów. Odzież, obuwie i bielizna osobista kupowana jest przez wychowawców
13
przy obecności dzieci, podkreślano, że zakupy dokonywane są zgodnie z gustami dzieci. Wszystkie
dzieci otrzymują kieszonkowe, które wypłacane jest w całości lub w częściach w zależności od
wieku wychowanka. Do decyzji wychowanka należy również sposób wydania kieszonkowego
(6 odpowiedzi). O wysokości kieszonkowego decyduje dyrektor, choć wysokość wypłaconego
kieszonkowego zależy od oceny postępowania wychowanka i zapisów w regulaminie.
Ankietowani potwierdzili, że zdarzyły się sytuacje, w których wychowanek pozbawiony został
kieszonkowego za karę (za notoryczne wagary). W dni wolne od nauki organizowane są zajęcia
rekreacyjno – sportowe, wyjścia do parku przy placu Wilsona, wyjazdy nad Zegrze lub na basen,
do kina, gry świetlicowe, seanse filmowe, pikniki. 6 wychowawców twierdzi, że w placówce są
organizowane uroczystości religijne oraz wspólne modlitwy, zdaniem wszystkich – dzieci mogą
odmówić w nich udziału. Wszyscy ankietowani stwierdzili, że dzieci uczestniczą w niedzielnej
mszy świętej oraz, że mogą odmówić w niej udziału (z dziećmi nie biorącymi udziału we mszy
w placówce pozostaje s. dyrektor).
Informacje o instytucjach, do których można się zwrócić w przypadku nieprzestrzegania praw
dziecka są udostępnione na tablicy w pomieszczeniach grupy.
(akta kontroli: kserokopia księgi ewidencji, str. 77-78, dokumenty dotyczące wykreślenia
wychowanka, str. 79-80, zakres działań zmierzających do usamodzielnienia, str. 81, notatka
z rozmowy z wychowankami, str. 82-83, ankiety wychowanków, str. 84-95, ankiety
wychowawców, str. 96-113)
Na podstawie art. 197d ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej (Dz. U. z 2016 r. poz. 575 z późn. zm.) oraz na podstawie rozporządzenia Ministra
Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli
przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli
(Dz. U. z 2015 r. poz. 1477) i wobec stwierdzonych nieprawidłowości kieruję do Pani Dyrektor
następujące zalecenia pokontrolne:
1. Prowadzić
arkusze
badań
i
obserwacji
psychologicznych
oraz
pedagogicznych
dla wszystkich wychowanków placówki zgodnie z § 17 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra
Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 grudnia 2011 r. w sprawie instytucjonalnej pieczy
zastępczej (Dz. U. Nr 292, poz. 1720), a w kartach udziału w zajęciach prowadzonych przez
psychologa, pedagoga uwzględniać zapisy zajęć prowadzonych poza placówką (§ 17 ust. 1
pkt 3).
2. Zapewnić wypłatę kwoty pieniężnej do własnego dysponowania wszystkim wychowankom
w wysokości zgodnej z § 18 ust. 1 pkt 8 rozporządzenia oraz ewidencjonować wypłacane
kwoty zgodnie z ich przeznaczeniem.
14
3. Podjąć działania zapewniające prawidłową realizację art. 4a ww. ustawy poprzez prowadzenie
wysłuchania oraz wpisów świadczących o dokonywaniu wysłuchania dziecka.
4. Uzupełnić dokumentację osobową osób pracujących z dziećmi (w tym wolontariuszy)
o dokumenty określone w art. 98 ust. 3 pkt 1-3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu
rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2016 r. poz. 575, z późn. zm.).
Wnioski i uwagi:
1. Przy najbliższej zmianie w dokumentach organizacyjnych placówki należy zaktualizować
publikatory aktów prawnych oraz dokonać zmian w zapisach dotyczących obowiązków
wychowanków.
2. Dokonywać skreślenia wychowanków na podstawie prawomocnego postanowienia
kończącego sprawę.
Stosownie do postanowień art. 197d ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny
i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2016 r. poz. 575, z późn. zm.) oraz § 14 ust. 1 rozporządzenia
Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli
przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli (Dz. U. z 2015 r.
poz. 1477) kontrolowana jednostka może w terminie 7 dni od dnia otrzymania wystąpienia
pokontrolnego, zgłosić do wojewody mazowieckiego zastrzeżenia do wydanego wystąpienia lub/i
do zawartych w nim zaleceń pokontrolnych na adres: Mazowiecki Urząd Wojewódzki, Wydział
Polityki Społecznej, Plac Bankowy 3/5, 00-950 Warszawa.
W przypadku nieuwzględnienia zgłoszonych zastrzeżeń, kontrolowana jednostka jest obowiązana
w terminie 30 dni od dnia otrzymania stanowiska wojewody w tej sprawie powiadomić o sposobie
realizacji zaleceń pokontrolnych Wydział Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego
w Warszawie, a w przypadku ich uwzględnienia należy mieć na uwadze zmiany wynikające
z powyższego faktu.
z up. WOJEWODY MAZOWIECKIEGO
Marcin Wodziński
Zastępca Dyrektora
Wydziału Polityki Społecznej
STARSZY INSPEKTOR WOJEWÓDZKI
Małgorzata Tajchman
INSPEKTOR WOJEWÓDZKI
Agnieszka Woźniak - Markowska
15