Marek Kuźmicki, Źródła finansowania działalności gospodarczej

Marek Kuźmicki, Źródła finansowania działalności gospodarczej

Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae
Rok 16, Nr 1/2012
Wydział Zarządzania i Administracji
Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach
Ład gospodarczy i społeczny
Marek Kuźmicki1
ŹRÓDŁA FINANSOWANIA DZIAŁALNOŚCI
GOSPODARCZEJ PRZEDSIĘBIORSTW
ŚWIADCZĄCYCH USŁUGI NOCLEGOWE
I GASTRONOMICZNE NA TERENIE WOJEWÓDZTWA
LUBELSKIEGO
Wstęp
Kondycja i perspektywy rozwoju przedsiębiorstw usługowych oraz innych uczestników Ŝycia gospodarczego uzaleŜnione są od wielu czynników o charakterze makro- i mikroekonomicznym, które w mniejszym lub większym zakresie decydują
o warunkach ich działania. PrzeobraŜenia społeczno-gospodarcze sprawiają, Ŝe
przedsiębiorstwa funkcjonują w warunkach stwarzających określone szanse rozwoju, bądź w warunkach zagroŜenia dla utrzymania wartości posiadanych zasobów
i osiągniętej pozycji na rynku. Tempo i kierunki dokonujących się zmian w otoczeniu przedsiębiorstwa wpływają na ich efektywność i sprawność działania2.
Przystosowywanie się przedsiębiorstwa do otoczenia, a takŜe jego oddziaływanie na otoczenie jest procesem nigdy się niekończącym. Słusznie podkreśla się, Ŝe
adaptacja przedsiębiorstwa do sytuacji rynkowej dokonuje się zawsze w warunkach mniejszej lub większej niepewności. Im bardziej otoczenie organizacji jest
złoŜone i skomplikowane, tym trudniej obserwować zachodzące w nim zmiany
i odpowiednio szybko na nie reagować3.
1
2
3
Dr Marek Kuźmicki, starszy wykładowca, WyŜsza Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości im. Bogdana
Jańskiego w ŁomŜy
A. Dąbrowska, Rozwój rynku usług w Polsce - uwarunkowania i perspektywy, Szkoła Główna
Handlowa w Warszawie, Warszawa 2008, s. 95.
K. Bolesta-Kukułka, Świat organizacji [w:] Zarządzanie. Teoria i praktyka, A.K. Koźmiński,
W. Piotrowski (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995, s. 46.
325
Istotną z perspektywy przedsiębiorców grupą podmiotów są instytucje finansowe,
stanowiące potencjalne źródło finansowania przedsięwzięć gospodarczych. To one
w duŜym stopniu decydują o łatwości pozyskania środków z zewnętrznych źródeł
finansowania majątku. Szczególne znaczenie ma tu sektor banków komercyjnych,
który oferuje przedsiębiorcom prowadzącym małe i średnie przedsięwzięcia gospodarcze zestaw produktów bankowych. Z ich punktu widzenia istotna wydaje się być
oferta kredytowa. Wiele banków komercyjnych oferuje klientom instytucjonalnym
moŜliwość korzystania z linii kredytowych, które stanowią alternatywę kredytów
w rachunku bieŜącym, umoŜliwiając wykorzystywanie środków finansowych do maksymalnego, dopuszczalnego limitu przyznanego przez bank. Przedsiębiorstwa mogą
korzystać z kredytów obrotowych przeznaczanych na zakup towarów, finansowanie
robót, usług lub dostaw. Podmioty, które realnie myślą o rozwoju mają do dyspozycji,
o ile spełnią wymogi bankowe, kredyty inwestycyjne przeznaczone na zakup środków
trwałych oraz budowę nowej infrastruktury. Finansowanie krótkotrwałych zobowiązań umoŜliwiają kredyty w rachunku bieŜącym, z których mogą korzystać zazwyczaj
stali klienci banków komercyjnych lub firmy, które udokumentują historię rachunku
w innym banku. Mimo, Ŝe kredyty i poŜyczki bankowe są najczęściej stosowaną formą zasilania finansowego małych przedsiębiorstw, drobni przedsiębiorcy mogą równieŜ zwracać się o środki finansowe do firm leasingowych, factoringowych, czy funduszy poŜyczkowo-poręczeniowych. Zarówno factoring, jak i leasing nie przynoszą
bezpośrednio zwiększenia środków w dyspozycji przedsiębiorstwa, prowadzą jednak
do efektu, kiedy kapitał pozwala zwiększyć obroty i wydajność firmy4.
Prowadzenie działalności przez przedsiębiorstwo wymaga wyposaŜenia w aktywa trwałe i obrotowe oraz pozyskania źródeł ich finansowania. Niemal kaŜda
decyzja podjęta w przedsiębiorstwie ma wymiar finansowy, gdyŜ bezpośrednio
lub pośrednio, natychmiast lub w przyszłości, wpływa na kształtowanie się sytuacji finansowej przedsiębiorstwa5. Jedną z najtrudniejszych decyzji w zakresie zarządzania finansami przedsiębiorstwa jest grupa decyzji dotyczących wyboru źródeł finansowania działalności6. RóŜnorodność źródeł finansowania kapitału podmiotów gospodarczych sugeruje znalezienie odpowiedzi na pytanie, które z nich
mają szczególnie duŜe znaczenie i są często wykorzystywane przez przedsiębiorców sektora MŚP w sytuacji zakładania działalności gospodarczej oraz bieŜącego
jej prowadzenia.
Cel i metoda badań
Celem artykułu jest określenie źródeł finansowania majątku przedsiębiorstw turystycznych podczas zakładania działalności gospodarczej, a takŜe w czasie jej
4
5
6
M. Angowski, Wpływ otoczenia na rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw na obszarach wiejskich, Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Lublinie, Lublin 2005, s. 64-65.
A. Duliniec, Finansowanie przedsiębiorstwa. Strategie i instrumenty, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2011, s. 15.
J. Franc-Dąbrowska, Zarządzanie finansami przedsiębiorstw, Wydawnictwo SGGW, Warszawa
2008, s. 10.
326
prowadzenia. Opracowanie zawiera w swojej strukturze ocenę instytucji finansujących
działalność gospodarczą, przedstawia proponowane w nich zmiany, a takŜe wskazuje
elementy otoczenia instytucjonalnego, które w opinii badanych przedsiębiorców powinny pomagać w pozyskiwaniu potrzebnych środków finansowych.
Badania przeprowadzono jesienią 2007 roku przy wykorzystaniu ankiety bezpośredniej, skierowanej do właścicieli przedsiębiorstw turystycznych świadczących usługi noclegowe i gastronomiczne na terenie województwa lubelskiego.
Przestrzenny zakres badań został podzielony metodą analizy skupień na 4 obszary.
Obszar 1 stanowiły miasta: Lublin, Zamość, obszar 2 to miasta: Biała Podlaska,
Chełm, obszar 3 – powiaty: janowski, łukowski, opolski, parczewski, tomaszowski, obszar 4 – powiaty: puławski, włodawski.
Liczebność próby badawczej wyniosła 281 podmiotów gospodarczych, z czego
11, tj. 3,9% stanowiły przedsiębiorstwa turystyczne świadczące usługi noclegowe,
48 placówek, tj. 17,1%, przedsiębiorstwa świadczące usługi noclegowe i gastronomiczne. Pozostałą część, tj. 222 podmioty (79%), tworzyły przedsiębiorstwa
świadczące usługi gastronomiczne.
W ujęciu szczegółowym badanymi podmiotami były obiekty tworzące bazę noclegową turystyki, to znaczy: hotele, motele, pensjonaty, inne obiekty hotelowe7, domy
wycieczkowe, schroniska, schroniska młodzieŜowe, szkolne schroniska młodzieŜowe,
ośrodki wczasowe, ośrodki kolonijne, ośrodki szkoleniowo–wypoczynkowe, domy
pracy twórczej, zespoły ogólnodostępnych domków turystycznych, kempingi, pola
biwakowe, ośrodki wypoczynku sobotnio-niedzielnego i świątecznego, zakłady
uzdrowiskowe i obiekty pozostałe niesklasyfikowane8, a takŜe zakłady i punkty
tworzące bazę Ŝywieniową turystyki, to jest: restauracje, bary (jadłodajnie, bary
uniwersalne, przekąskowe, mleczne, kawowe, restauracyjne, szybkiej obsługi,
pizzerie, kawiarnie, herbaciarnie, winiarnie, piwiarnie, puby), stołówki, punkty
gastronomiczne (smaŜalnie, lodziarnie, pijalnie, bufety, przyczepy gastronomiczne, punkty małej gastronomii „kurczak z roŜna”).
Wyniki badań
Badania wykazały, Ŝe zdecydowana większość przedsiębiorców świadczących
usługi noclegowe i gastronomiczne na terenie województwa lubelskiego w niewielkim stopniu wykorzystywała środki z zewnętrznych źródeł finansowania
w momencie zakładania działalności gospodarczej. Prawie co trzeci przedsiębiorca
finansował swój majątek z kredytów bankowych (29,60%), co dziesiąty korzystał
z funduszy pomocowych UE (9,39%). Innym sposobem finansowania działalności
w momencie zakładania podmiotu gospodarczego było wzięcie poŜyczki w banku
7
8
Obiekty noclegowe, podzielone na pokoje, podlegające jednemu zarządowi, świadczące pewne
usługi, w tym przynajmniej codzienne sprzątanie pokoi, słanie łóŜek i mycie urządzeń sanitarnych
(np. obiekt spełniający zadania hotelu, motelu lub pensjonatu, któremu nie została nadana kategoria); Turystyka w 2005 r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2006, s. 15.
Obiekty, które w czasie niepełnego wykorzystania zgodnie z ich przeznaczeniem lub w części,
pełnią funkcję obiektu noclegowego dla turystów. Są to m.in. internaty, domy studenckie, hotele
robotnicze, itp.; ibidem, s. 17.
327
lub w kasie oszczędnościowo-kredytowej (8,30%), bądź poŜyczenie potrzebnej
kwoty od rodziny (20,69%) lub znajomych (5,05%). Najczęściej majątek nowo
powstałego przedsiębiorstwa był finansowany ze środków własnych przedsiębiorców (84,12%), którzy w pewnych przypadkach przywozili do Polski kapitał uzyskany podczas pracy za granicą.
Z badań wynika, Ŝe dominującą formą finansowania bieŜącej działalności gospodarczej analizowanych podmiotów są środków własne (94,20%). Część przedsiębiorców w tej sytuacji sięga po kredyty bankowe (zwłaszcza kredyty obrotowe)
(16,67%). Prawie co dziesiąty usługodawca wykorzystuje jako źródło finansowania środki pochodzące od członków swojej rodziny (9,42%). Pozostałe źródła
finansowania bieŜącej działalności gospodarczej mają o wiele mniejsze znaczenie.
Źródła finansowania majątku przedsiębiorstw turystycznych świadczących
usługi noclegowe i gastronomiczne podczas zakładania działalności gospodarczej,
a takŜe w czasie jej prowadzenia przedstawia rysunek 1.
Rysunek 1. Źródła finansowania majątku przedsiębiorstw turystycznych świadczących usługi noclegowe i gastronomiczne podczas zakładania działalności gospodarczej, a takŜe w czasie jej prowadzenia (% wskazań)
* Łączna wartość % nie sumuje się do 100% poniewaŜ respondenci mogli udzielić na pytanie więcej
niŜ jednej odpowiedzi.
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.
328
Badania ujawniły, Ŝe aŜ 57,24% przedsiębiorców próbowało zdobyć środki finansowe w formie kredytów lub poŜyczek w bankach komercyjnych. Przeszło
jedna czwarta przedsiębiorców poszukiwała potrzebnych na działalność gospodarczą zasobów finansowych u znajomych i rodziny (26,21%). To działanie moŜna
wytłumaczyć niewielką skalą prowadzonej działalności gospodarczej, zwłaszcza
przez placówki gastronomiczne, a wśród nich punkty gastronomiczne, które aby
właściwie funkcjonować nie wymagają kapitałochłonnej infrastruktury. Część
przedsiębiorców liczyła na uzyskanie środków finansowych z funduszy UE
(15,86%). Mniejszy odsetek właścicieli placówek noclegowych i gastronomicznych poszukiwał środków finansowych w urzędzie pracy (4,14%), w organizacjach wspierających rozwój przedsiębiorczości (4,14%), w organizacjach wspierających rozwój turystyki (1,38%) i jednostkach samorządu terytorialnego (0,69%).
Co dziesiąty przedsiębiorca (9,66%) nie poszukiwał wcale środków finansowych
w zewnętrznych źródłach finansowania, wykorzystując do rozwoju swojego
przedsiębiorstwa wyłącznie środki własne. Wyniki badań w omawianej kwestii
prezentuje rysunek 2.
w urzędzie pracy
4,14%
z funduszy Unii Europejskiej
15,86%
w jednostkach samorządu terytorialnego
0,69%
w organizacjach wspierających rozwój
przedsiębiorczości
4,14%
w organizacjach wspierających rozwój
turystyki
1,38%
w banku komercyjnym
57,24%
u rodziny lub znajomych
26,21%
nie poszukiwałem/am
9,66%
0%
20%
40%
60%
80%
Rysunek 2. Źródła w których przedsiębiorcy świadczący usługi noclegowe i gastronomiczne starali się zdobyć potrzebne im środki finansowe (% wskazań)
* Łączna wartość % nie sumuje się do 100% poniewaŜ respondenci mogli udzielić na pytanie więcej
niŜ jednej odpowiedzi. Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.
Analizując zjawisko przestrzennie okazuje się, Ŝe najmniej aktywnie środków finansowych w bankach komercyjnych poszukiwali przedsiębiorcy z Lublina
i Zamościa (51,3%), a najbardziej ich odpowiednicy z Białej Podlaskiej i Chełma
329
(66,7%). Ci ostatni najrzadziej z kolei próbowali poŜyczyć potrzebne pieniądze od
rodziny lub znajomych (16,7%). Przedsiębiorcy z róŜnych obszarów w bardzo zbliŜonym stopniu próbowali uzyskać wsparcie ze środków UE (skrajne wielkości to: 14,8%
- obszar 4, 16,7% - obszar 2). NaleŜy zwrócić uwagę na pasywność przedsiębiorców
z Białej Podlaskiej, Chełma oraz z powiatów puławskiego i włodawskiego, którzy
nawet nie próbowali uzyskać pomocy finansowej w urzędzie pracy, organizacjach
wspierających rozwój turystyki, czy jednostkach samorządu terytorialnego. Ich postawa moŜe być związana z brakiem wiary w skuteczność swoich prób znalezienia pomocy. Uwagę zwraca fakt, Ŝe mniej aktywni w poszukiwaniu środków finansowych
na rozwój działalności gospodarczej byli przedsiębiorcy z większych miast województwa lubelskiego (środków finansowych nie poszukiwało w Lublinie, Zamościu 12,8%,
a w Białej Podlaskiej i Chełmie 16,7% badanych). Sytuacja ta moŜe wynikać z lepszej
kondycji finansowej podmiotów tu funkcjonujących i moŜliwości finansowania swojej
działalności w duŜej mierze ze środków samodzielnie wypracowanych. Źródła,
w których przedsiębiorcy świadczący usługi noclegowe i gastronomiczne starali się
zdobyć potrzebne im środki finansowe w ujęciu przestrzennym przedstawia rysunek 3.
w urzędzie pracy
z funduszy Unii Europejskiej
w jednostkach samorządu terytorialnego
w organizacjach wspierających rozwój
przedsiębiorczości
w organizacjach wspierających rozwój
turystyki
w banku komercyjnym
u rodziny lub znajomych
nie poszukiwałem/am
obszar 4
0%
obszar 3
20%
obszar 2
40%
obszar 1
60%
80%
Rysunek 3. Źródła w których przedsiębiorcy świadczący usługi noclegowe i gastronomiczne starali się zdobyć potrzebne im środki finansowe w ujęciu przestrzennym (% wskazań).
* Łączna wartość % nie sumuje się do 100% poniewaŜ respondenci mogli udzielić na pytanie więcej
niŜ jednej odpowiedzi.
Oznaczenia: obszar 1 - miasta: Lublin, Zamość; obszar 2 - miasta: Biała Podlaska, Chełm; obszar 3 powiaty: janowski, łukowski, opolski, parczewski, tomaszowski; obszar 4 - powiaty: puławski, włodawski.
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.
330
Zdecydowana większość, bo 70% przedsiębiorców stwierdziła, Ŝe środki finansowe, którymi dysponują, w pełni zaspokajają ich potrzeby. NaleŜy jednak zwrócić uwagę na przestrzenne zróŜnicowanie opinii w tej kwestii. Największe dysproporcje w ocenie zjawiska występują między przedsiębiorcami z miast Lublin
i Zamość (50,7% przedsiębiorców stwierdziło, Ŝe środki finansowe są wystarczające) i miastami Biała Podlaska i Chełm (90,9 % przedsiębiorców stwierdziło, Ŝe
środki finansowe są wystarczające). Na terenie powiatów ziemskich około trzyczwarte właścicieli analizowanych placówek określa swoje zasoby finansowe jako
wystarczające. Wyniki badań graficznie prezentuje rysunek 4.
100%
9,1%
90%
80%
70%
23,6%
26,5%
76,4%
73,5%
obszar 3
obszar 4
49,3%
60%
50%
90,9%
40%
30%
20%
50,7%
10%
0%
obszar 1
obszar 2
wystarczające
niewystarczające
Rysunek 4. Opinie przedsiębiorców związane z finansowaniem majątku i działalności przedsiębiorstw turystycznych świadczących usługi noclegowe i gastronomiczne (%).
Oznaczenia: obszar 1 - miasta: Lublin, Zamość; obszar 2 - miasta: Biała Podlaska, Chełm; obszar 3 powiaty: janowski, łukowski, opolski, parczewski, tomaszowski; obszar 4 - powiaty: puławski, włodawski.
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.
Ponad połowa przedsiębiorców (54,0%) oczekuje pomocy w uzyskaniu środków finansowych od jednostek samorządu terytorialnego. Ze strony właściwych
instytucji rządowych takie oczekiwania ma 14,7% właścicieli placówek noclegowych i gastronomicznych. Znaczna część badanych (12,7%) oczekuje doradztwa
w momencie starań o środki finansowe ze strony właściwych komórek organizacyjnych banków komercyjnych. Niespełna co dziesiąty przedsiębiorca oczekuje
pomocy w omawianej kwestii od organizacji wspierających rozwój przedsiębiorczości (8,7 %) oraz ze strony doradców finansowych (8,7%). Oczekiwania były
331
związane z tworzeniem produktów bankowych lepiej dopasowanych do moŜliwości większości podmiotów sektora małych przedsiębiorstw oraz skuteczniejszymi
działaniami promocyjnymi instytucji finansowych, które obecnie w znacznej mierze nie docierają do potencjalnych klientów. Przedsiębiorcy oczekują takŜe na
pomoc doradców finansowych, polegającą na sugerowaniu najlepszych rozwiązań
dotyczących pozyskiwania środków na rynku finansowym. Inną proponowaną
formą pomocy w zdobywaniu kapitału jest moŜliwość poręczenia w bankach komercyjnych przez jednostki samorządu terytorialnego lub właściwe instytucje
państwowe za wnioskującymi o kredyt przedsiębiorcami. Część badanych (4,7%)
była przeświadczona, Ŝe nikt nie powinien pomagać w pozyskiwaniu potrzebnego
prowadzącym działalność gospodarczą kapitału.
Podmioty, które w opinii przedsiębiorców świadczących usługi noclegowe
i gastronomiczne powinny pomagać w pozyskiwaniu potrzebnych środków finansowych przedstawia rysunek 5.
60%
54,0%
50%
40%
30%
3,3%
8,7%
6,7%
2,0%
4,7%
nikt
8,7%
inne
banki komercyjne
państwo
0%
5,3%
organizacje Unii
Europejskiej
10%
doradcy finansowi
12,7%
urząd pracy
14,7%
organizacje
wspierające
rozwój turystyki
organizacje
wspierające
rozwój…
jednostki
samorządu
terytorialnego
20%
Rysunek 5. Podmioty które w opinii przedsiębiorców świadczących usługi
noclegowe i gastronomiczne powinny pomagać w pozyskiwaniu potrzebnych
środków finansowych (% wskazań)
* Łączna wartość % nie sumuje się do 100% poniewaŜ respondenci mogli udzielić na pytanie więcej
niŜ jednej odpowiedzi.
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.
Badania wykazały duŜe zróŜnicowanie w ocenie instytucji finansujących
działalność gospodarczą. Ponad jedna trzecia przedsiębiorców (36,8%) nie potrafi-
332
ła w sposób zdecydowany zdefiniować stanowiska w tym względzie. Wyniki badań przedstawia rysunek 6.
dobra
13,0%
bardzo dobra
1,1%
bardzo zła
6,5%
zła
14,1%
raczej dobra
14,6%
raczej zła
14,1%
ani dobra, ani zła
36,8%
Rysunek 6. Opinia przedsiębiorców o instytucjach finansujących działalność gospodarczą (%)
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.
Najmniej pochlebnie zostały ocenione instytucje finansowe przez przedsiębiorców w duŜych miastach. Najwięcej ocen bardzo złych (9,59%) i raczej złych
(21,92%) zanotowano w Lublinie i Zamościu, najwięcej złych w Białej Podlaskiej
i Chełmie (19,05%). Natomiast notowania instytucji finansowych wśród przedsiębiorców funkcjonujących na obszarze powiatów ziemskich były znacznie wyŜsze.
Na terenie powiatów: janowskiego, łukowskiego, opolskiego, puławskiego i tomaszowskiego raczej dobrze oceniło je 16,18% respondentów, dobrze zaś 23,53%.
Podobnie sytuacja wyglądała w powiatach puławskim i włodawskim, gdzie
30,43% przedsiębiorców oceniło pracę instytucji finansowych raczej dobrze,
a 21,74% dobrze.
Przeprowadzone badania pozwoliły określić poŜądane zmiany w funkcjonowaniu instytucji finansowych. Na poprawę sytuacji, w opinii przedsiębiorców wpłynęłoby oferowanie przez nie atrakcyjniejszych warunków kredytowania (50,7%),
uproszczenie procedur formalnych przy ubieganiu się o pomoc finansową
(33,8%), czy teŜ zmiana przepisów prawnych regulujących dostępność pomocy
finansowej (8,5%). Przedsiębiorcy zwrócili takŜe uwagę na konieczność skuteczniejszych działań promocyjnych, dotyczących oferty pomocowej (7,0%), a takŜe
333
poprawę kompetentności kadr instytucji finansowych (7,0%). Proponowane przez
badanych przedsiębiorców zmiany w instytucjach finansujących działalność gospodarczą przedstawia graficznie rysunek 7.
60%
50%
50,7%
40%
33,8%
30%
7,0%
7,0%
kompetentniejsz
e kadry
inne
8,5%
10%
obniŜenie
składek na
ubezpieczenia
społeczne
uproszczenie
procedur
(mniejsza
biurokracja)
zmiana
przepisów
regulujących
pomoc fin.
1,4%
atrakcyjniejsze
warunki
kredytowania
0%
7,0%
zwiększenie
dostępności inf.
dotyczących
pomocy fin.
20%
Rysunek 7. Proponowane w opinii przedsiębiorców świadczących usługi noclegowe i gastronomiczne zmiany w instytucjach finansujących działalność gospodarczą (% wskazań)
* Łączna wartość % nie sumuje się do 100% poniewaŜ respondenci mogli udzielić na pytanie więcej
niŜ jednej odpowiedzi.
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.
WaŜne jest, aby w przyszłości poprawić notowania instytucji finansowych, oferujących pomoc rozwijającym się podmiotom gospodarczym. Łatwiejszy dostęp
do kapitału umoŜliwiłby wprowadzanie w Ŝycie wizji przedsiębiorców, którzy
w przypadku „trafnych” inwestycji przyczynialiby się do rozwoju społecznogospodarczego regionu.
Podsumowanie i wnioski
1. Przedsiębiorcy prowadzący przedsiębiorstwa turystyczne świadczące usługi noclegowe i gastronomiczne na terenie województwa lubelskiego
w momencie zakładania działalności gospodarczej, a takŜe w okresie dojrzałości cyklu Ŝycia przedsiębiorstwa w niewielkim stopniu wykorzystywali środki z zewnętrznych źródeł finansowania majątku. Zdecydowana większość badanych podmiotów finansowała swoją działalność z własnego ka-
334
pitału, pochodzącego z oszczędności właścicieli przedsiębiorstw, czasem
kapitału uzyskanego podczas pracy za granicą. Sytuacja świadczy o dobrej
kondycji finansowej przedsiębiorców, którzy poprzez podejmowanie aktywności gospodarczej liczą na dalszą poprawę swojej pozycji materialnej.
Stopień wykorzystania zewnętrznych źródeł finansowania, w tym szczególnie oferty banków komercyjnych wynika z barier proceduralnych, konieczności posiadania zdolności kredytowej przez wnioskującego o kredyt
oraz wysokich kosztów korzystania z tego produktu bankowego.
2. Przedsiębiorcy w zdecydowanej większości starali się uzyskać potrzebne
na rozwój swojej działalności gospodarczej środki finansowe ze źródeł zewnętrznych. Najczęściej próbowali zrealizować cel w bankach komercyjnych, o wiele rzadziej w jednostkach samorządu terytorialnego i organizacjach wspierających rozwój przedsiębiorczości i turystyki. Wyniki badania
pozwalają wnioskować, Ŝe właściciele przedsiębiorstw świadczących podstawowe usługi turystyczne w województwie lubelskim nie są świadomi
szans jakie stwarza otoczenie instytucjonalne w kontekście moŜliwości pozyskiwania źródeł finansowania przedsiębiorstw. Ulegają schematom idąc
do banku po kredyt, który niestety trudno jest otrzymać, nie próbując uzyskać środków finansowych w innych stosownych do sytuacji instytucjach.
Analizując zagadnienie poszukiwania pomocy finansowej w ujęciu przestrzennym naleŜy zwrócić uwagę, Ŝe liczna grupa przedsiębiorców z większych miast województwa lubelskiego wcale nie poszukuje środków na
rozwój działalności. Sytuacja ta moŜe wynikać z lepszej kondycji podmiotów tu funkcjonujących i moŜliwości finansowania swojej działalności
w duŜej mierze ze środków samodzielnie wypracowanych, Przyczyną mogą być takŜe duŜe obawy związane z powstawaniem zobowiązań finansowych wobec zewnętrznych podmiotów.
3. Istnieje duŜe zróŜnicowanie oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstw
noclegowych i gastronomicznych na terenie największych miast województwa lubelskiego. Znacznie większa część badanych przedsiębiorców
z Lublina i Zamościa duŜo bardziej sceptycznie oceniło kondycję finansową swoich podmiotów gospodarczych w porównaniu do ich odpowiedników z Białej Podlaskiej i Chełma. Odmienna sytuacja właścicieli placówek
turystycznych moŜe wynikać ze skali działalności i wizji „z większym
rozmachem” przedsiębiorców funkcjonujących w Lublinie i Zamościu
- miast będących turystyczną wizytówką regionu. Na terenie powiatów
ziemskich sytuację finansową przedsiębiorstw turystycznych naleŜy ocenić
jako dobrą, gdyŜ około trzy-czwarte właścicieli analizowanych podmiotów
określa swoje zasoby finansowe jako wystarczające.
4. Niewielka część przedsiębiorców oczekuje na pomoc właściwych instytucji
w pozyskiwaniu środków finansowych, co świadczy o ich poczuciu osamotnienia w poruszanej kwestii. Szczególnie duŜa odpowiedzialność odnośnie działań pomocowych spoczywa na jednostkach samorządu terytorialnego, na które liczy ponad połowa badanych. Powinny one zadbać o fa335
chowość i wysoki poziom obsługi petentów, bo rozwój przedsiębiorczości
na terenie gminy, powiatu leŜy w interesie władz samorządowych.
5. Opinie przedsiębiorców o instytucjach finansujących działalność gospodarczą na terenie województwa lubelskiego są zróŜnicowane. WyŜsze noty
uzyskały te funkcjonujące w powiatach ziemskich. RozbieŜne oceny instytucji finansowych działających na obszarach większych miast i obszarach
wiejskich mogły wynikać z innego tempa Ŝycia gospodarczego na tych terenach, przejawiającego się większą nerwowością pracowników placówek
finansowych, kolejkami i innymi utrudnieniami natury technicznej
w ośrodkach miejskich o duŜej liczbie mieszkańców.
6. Właściciele przedsiębiorstw świadczących usługi noclegowe i gastronomiczne dostrzegają konieczność zmian w instytucjach finansujących działalność gospodarczą. NajwaŜniejsze to oferowanie atrakcyjniejszych warunków kredytowania oraz uproszczenie procedur formalnych przy ubieganiu się o pomoc finansową. Nie wszyscy przedsiębiorcy świadczący usługi
noclegowe i gastronomiczne na terenie województwa lubelskiego zasugerowali konieczne zmiany w instytucjach finansujących działalność gospodarczą. MoŜna to odczytać jako sygnał pasywnej postawy wobec otoczenia
instytucjonalnego. Być moŜe przedsiębiorcy będący podmiotami analizy,
nie wierzą juŜ w moŜliwość poprawy swojej sytuacji przy pomocy jakichkolwiek instytucji lub nie są w stanie, kreatywnie wskazać poŜądanych
zmian.
Bibliografia:
1. Angowski M., Wpływ otoczenia na rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw
na obszarach wiejskich, Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Lublinie, Lublin 2005.
2. Bolesta-Kukułka K., Świat organizacji [w:] Zarządzanie. Teoria i praktyka, A.K.
Koźmiński, W. Piotrowski (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.
3. Dąbrowska A., Rozwój rynku usług w Polsce - uwarunkowania i perspektywy, Szkoła
Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2008.
4. Duliniec A., Finansowanie przedsiębiorstwa. Strategie i instrumenty, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2011.
5. Franc-Dąbrowska J., Zarządzanie finansami przedsiębiorstw, Wydawnictwo SGGW,
Warszawa 2008.
Abstrakt
Celem artykułu jest określenie źródeł finansowania majątku przedsiębiorstw turystycznych świadczących usługi noclegowe i gastronomiczne na terenie województwa lubelskiego. Opracowanie zawiera w swojej strukturze ocenę instytucji
finansujących działalność gospodarczą, a takŜe przedstawia poŜądane z perspektywy przedsiębiorców zmiany, które poprawiłyby efektywność ich funkcjonowania. W artykule moŜna znaleźć odpowiedź na pytanie, które podmioty otoczenia
instytucjonalnego, w opinii badanych przedsiębiorców powinny pomagać w pozy336
skiwaniu środków finansowych, niezbędnych do rozwoju przedsiębiorstw turystycznych.
Financing sources for the business activity of the enterprises which provide
accommodation and catering in Lubelskie Voivodeship
This article aims to identify the financing sources of the tourism enterprises
which provide accommodation and catering in Lubelskie Voivodeship. The article
comprises of the assessment of the bodies which allocate funds to business activity, and also presents, from the perspective of entrepreneurs, some desirable changes that would improve their operational effectiveness. The article provides the
answer to the question of which institutional entities, in the opinion of the
surveyed entrepreneurs, should help them raise funds necessary for the development of tourism enterprises.
PhD Marek Kuźmicki, senior lecturer, Bogdan Jański Academy in ŁomŜa.
337