Przewodnik ucznia

Przewodnik dla ucznia
Moi drodzy!
Dostajecie do r´ki „Opakowanie”. Pewnie jesteÊcie ciekawi, co zawiera?
Opakowanie zawsze kryje tajemnic´. Lubicie odkrywaç tajemnice i pewnie
dlatego opakowania robià tak zawrotnà karier´.
˚yczymy Wam, aby zawartoÊç „Opakowania” sprawi∏a Wam mi∏à niespodziank´. StaraliÊmy si´, ˝ebyÊcie dzi´ki niej wzbogacili swojà wiedz´
i nabyli wiele praktycznych umiej´tnoÊci.
PostaraliÊmy si´ równie˝, aby po wykorzystaniu to opakowanie nie by∏o
ucià˝liwe dla Êrodowiska. Tekturowà teczk´ mo˝na wykorzystaç wiele razy,
a po ca∏kowitym zu˝yciu, razem z zawartoÊcià, oddaç na makulatur´.
˚yczymy mi∏ej lektury!
A poczàtki by∏y zupe∏nie prozaiczne...
Mo˝na by rzec, ˝e opakowanie wymyÊli∏a sama Natura. To w∏aÊnie Ona zadba∏a o swego rodzaju opakowanie
dla wielu produktów spo˝ywczych. Pomaraƒcze, banany, orzechy i warzywa spokojnie rosnà, chronione przez
w∏asne opakowanie – skórk´. Do spo˝ycia swoich darów Natura zach´ca nas jaskrawym, ciep∏ym kolorem
i oryginalnymi kszta∏tami tych „opakowaƒ”.
Cz∏owiek równie˝ wykorzystuje opakowania, by chroniç ˝ywnoÊç przed uszkodzeniem i zepsuciem, ale tak˝e
po to, by efektywnie ustawiç jà na sklepowych pó∏kach. Opakowanie u∏atwia transport i magazynowanie nie
tylko ˝ywnoÊci, ale bardzo wielu ró˝nych produktów wymyÊlonych przez cz∏owieka.
PRZYRODA ZAWSZE DOSKONALE PAKUJE SWOJE WYTWORY – LUDZIE STARAJÑ SI¢ JEJ DORÓWNAå.
1
Przewodnik dla ucznia
I tak opakowania towarzyszà ludziom od dawna...
Ludzie pierwotni prawdopodobnie zawijali zdobytà ˝ywnoÊç w liÊcie. Potem szyli skórzane worki i pletli
kosze. Znacznie póêniej zacz´li przechowywaç swoje skarby w bogato zdobionych drewnianych skrzyniach
i u˝ywali naczyƒ z bràzu, mosiàdzu, a nawet z∏ota. Biedniejsi musieli zadowoliç si´ glinianym dzbanem, kamiennym garnkiem i drewnianà beczkà.
Zawsze, niezale˝nie od pozycji spo∏ecznej, ludzie starali si´ zaspokoiç nie tylko rzeczywiste potrzeby, ale
sprostaç równie˝ tym bardziej wymyÊlnym. Ozdabiali wi´c swoje pierwsze „opakowania’’, nadawali im przedzi-wne kszta∏ty i kolory.
Dzisiaj opakowania nadal spe∏niajà te funkcje, a ich producenci próbujà zaspokoiç zmieniajàce si´ potrzeby
konsumentów. Zmieniajà si´ one w zale˝noÊci od wielu warunków: od zaspokajania podstawowych potrzeb,
np. g∏odu (zabezpieczenie ˝ywnoÊci przed zepsuciem i drobnoustrojami), poprzez ochron´ naszego zdrowia,
po spe∏nianie marzeƒ (luksusowe perfumy, pude∏ko ulubionych czekoladek).
2
Przewodnik dla ucznia
CZYM JEST OPAKOWANIE?
NajproÊciej mówiàc, opakowanie jest to wyrób, który:
❏ ochrania inny wyrób przed wp∏ywem czynników zewn´trznych lub ochrania otoczenie
przed niepo˝àdanym wp∏ywem produktu opakowanego,
❏ umo˝liwia i u∏atwia transport produktów,
❏ u∏atwia sprzeda˝,
❏ informuje o w∏aÊciwoÊciach produktu.
Wspó∏czesne opakowania spe∏niajà wiele funkcji, dlatego powinny byç:
trwa∏e, ale wykonane w sposób materia∏o – i energooszcz´dny,
lekkie, ale zapewniajàce maksymalnà ochron´ produktom,
dopasowane rozmiarami do potrzeb konsumenta, i Êrodków transportu,
wykonane z materia∏ów, które mo˝na ponownie wykorzystaç (dotyczy to równie˝ elementów
dodatkowych: kapsle, etykiety, zakr´tki),
❏ estetyczne; jednoczeÊnie powinny zawieraç pe∏nà informacj´ o produkcie (w∏aÊciwoÊci, sposób u˝ycia,
termin przydatnoÊci do spo˝ycia, waga, cena i inne) oraz symbol materia∏u, z jakiego zosta∏y wykonane,
a tak˝e informacje o sposobie ich utylizacji, czyli co z nim zrobiç, aby po wykorzystaniu nie szkodzi∏y
Êrodowisku.
❏
❏
❏
❏
Opakowania, z którymi spotykamy si´ najcz´Êciej, wykonane sà z papieru, tektury, szk∏a, metalu oraz
tworzyw sztucznych.
3
Przewodnik dla ucznia
OPAKOWANIE POD LUPÑ
Spójrzmy na opakowania okiem:
Towaroznawcy,
czyli zwrócimy
uwag´ na
w∏aÊciwoÊci
ochronne
opakowaƒ
Nowe technologie poprzez zmian´ konstrukcji opakowaƒ, zastosowanie ulepszonych
materia∏ów pozwalajà uzyskaç znaczne obni˝enie ich masy i jednoczesne mniejsze
zu˝ycie materia∏ów (m. in. dzi´ki zastosowaniu po∏àczenia ró˝nych materia∏ów).
Nowoczesne materia∏y sà bardzo cienkie, a jednoczeÊnie bardzo wytrzyma∏e.
Opakowanie mo˝e mieç wp∏yw na jakoÊç pakowanego produktu.
Handlowca
i specjalisty
od marketingu,
czyli ustalimy,
jakie znaczenie
majà opakowania
dla promocji
sprzedawanych
towarów
Opakowania powinny u∏atwiaç transport, zajmowaç niewiele miejsca w magazynach
i u∏atwiaç obs∏ug´ klienta. W sprzeda˝y samoobs∏ugowej opakowanie przyjmuje rol´
sprzedawcy, przyciàga wzrok, czyli powinno zareklamowaç produkt.
Nie ulegaj jednak z∏udzeniom, opakowanie nie tworzy produktu, ono go jedynie
oferuje.
Ekonomisty,
czyli kiedy produkcja opakowania
Z punktu widzenia ekonomisty cena opakowania, czyli koszt materia∏ów i produkcji,
jest op∏acalna
a tak˝e utylizacji po wykorzystaniu, powinna byç dostosowana do wartoÊci produktu,
który opakowanie ochrania.
„Opakowanie powinno oszcz´dzaç znacznie wi´cej, ni˝ jest samo warte” (dr Ruben
Rausing) .
Ekologa,
czyli ustalimy,
czy i w jaki
sposób zu˝yte
opakowania
zagra˝ajà
Z punktu widzenia ekologów wa˝ne jest zarówno zmniejszenie iloÊci zu˝ytych
opakowaƒ (patrz wy˝ej) , jak i to, czy opakowanie zosta∏o wykonane z materia∏ów ∏atwo
podlegajàcych przeróbce i czy podczas utylizacji nie wydzielajà si´ szkodliwe substancje,
natomiast daje si´ odzyskaç energi´.
Szukaj takich informacji o opakowaniach.
Dodatkowe oznakowanie mo˝e przestrzegaç przed wyrzuceniem toksycznych
produktów (np. baterii) do Êmieci.
4
Przewodnik dla ucznia
RODZAJ OPAKOWANIA A WP¸YW NA ÂRODOWISKO
Szk∏o
Szk∏o wyrabiane jest przede wszystkim z piasku. Po wydobyciu
go z ziemi pozostajà w krajobrazie Êlady w postaci wyrobisk.
Ale szklane opakowania mo˝na wyrabiaç równie˝ ze st∏uczki
szklanej, wówczas zu˝ywa si´ znacznie mniej energii i piasku.
Pami´taj, ˝e opakowania szklane mogà byç wykorzystywane
wielokrotnie – oddaj je do punktu skupu lub w sklepie,
odbierajàc wp∏aconà wczeÊniej kaucj´, albo wrzuç do pojemnika
na szk∏o. W ten sposób b´dzie je mo˝na nape∏niaç ponownie
i oczywiÊcie bez ograniczeƒ przetapiaç na nowe butelki.
St∏uczk´ szklanà wykorzystuje si´ równie˝ w budownictwie
do wyrobu materia∏ów izolacyjnych.
Tworzywa sztuczne
Plastikowe opakowania wytwarzane sà g∏ównie takich
surowców jak: ropa, w´giel, gaz ziemny. Sà dosyç trudne do
przetworzenia po zu˝yciu. Ale zbierajàc je i odpowiednio segregujàc mo˝na je wykorzystaç. Mogà byç przetworzone na
regranulat, z którego produkowane sà elementy wyposa˝enia
placów zabaw, elementy budowlane, meble, artyku∏y
gospodarstwa domowego, elementy ogrodzeƒ.
Papier
Wszyscy wiedzà, ˝e papier wyrabia si´ przede wszystkim
z drewna. Jedna tona papieru to ok. 17 wyci´tych drzew
(spójrz przez okno i policz drzewa na swoim podwórku).
Ale papier mo˝na uzyskaç równie˝ z oddawanej do punktu
skupu makulatury. Nie wyrzucaj wi´c do Êmieci gazet,
ksià˝ek, zeszytów, zapisanych kartek – zapakowane i zwiàzane
konopnym (lub papierowym) sznurkiem i oddane do punktu
skupu, wrócà do Ciebie w postaci papieru toaletowego,
chusteczek, a tak˝e ksià˝ek i zeszytów. W sklepach
papierniczych szukaj artyku∏ów z nadrukiem „Wykonane z
makulatury”.
W fabryce w Diez w Niemczech rozdrobnione kartony po
napojach s∏u˝à do produkcji Tectanu, wodoodpornej, termoformowalnej p∏yty o dobrych w∏aÊciwoÊciach akustycznych
i termicznych.
Metal
Blaszane puszki do konserw, wykonane sà z blachy stalowej
(która mo˝e byç ocynkowana lub ocynowana, czyli pokryta
cienkà warstwà cyny – tzw. blacha bia∏a) , a puszki do napojów
z aluminium. Producenci tych opakowaƒ starajà si´ wytwarzaç
puszki z coraz cieƒszej blachy, u˝ywajàc mniej energii i materia∏u. Mo˝na jednak zrobiç coÊ wi´cej – zbierajàc z∏om i puste
puszki po napojach i oddajàc je do punktów skupu lub zbiórki,
mo˝na dodatkowo zaoszcz´dziç znaczne iloÊci surowców naturalnych i energii. Czy wiesz, ˝e odzysk aluminium z odpadów
aluminiowych poch∏ania tylko 5% energii, która by∏aby potrzebna do wyprodukowania tej samej iloÊci aluminium klasycznà
technologià?
5
Przewodnik dla ucznia
PROSTE RADY NA ODPADY
Co Ty mo˝esz zrobiç?
❏ staraj si´ kupowaç opakowania, których mo˝na u˝yç wielokrotnie lub przetworzyç z odzyskiem
matria∏u i energii,
❏ zwracaj uwag´ na wielkoÊç opakowania – kupuj odpowiednio do potrzeb;
❏ segreguj Êmieci w domu – u∏atwia to odzyskanie surowców wtórnych i odpowiednie oddzielenie odpadów
niebezpiecznych (np. baterii, leków, farb itp.),
❏ od producentów mo˝esz domagaç si´ wytwarzania opakowaƒ o zró˝nicowanych wielkoÊciach,
wyprodukowanych z surowców wtórnych,
❏ od samorzàdu lokalnego mo˝esz domagaç si´ zorganizowania segregacji odpadów (pojemniki) i zbiórki
surowców wtórnych oraz odpadów niebezpiecznych i toksycznych (np. baterii), a tak˝e zorganizowania
punktów skupu makulatury i opakowaƒ szklanych.
W Polsce w niektórych miastach z powodzeniem organizuje si´ selektywnà zbiórk´ odpadów (Bia∏ystok,
Rzeszów, Zielona Góra, ˚ywiec) .
SEGREGACJA DOMOWYCH ODPADÓW NASZYM NAWYKIEM!
SELEKTYWNA ZBIÓRKA ZU˚YTYCH OPAKOWA¡, czyli co mo˝na wrzucaç do kolorowych pojemników?
Dzi´ki zbieraniu surowców wtórnych mo˝emy ponownie wykorzystaç to, co do tej pory by∏o wyrzucane na
wysypisko Êmieci.
PAPIER
TU WRZUCAJ:
❏ gazety, prospekty, papier do pisania,
❏zeszyty, ksià˝ki, torebki papierowe,
❏kartony, pude∏ka, tektura.
NIE WRZUCAJ!
❏torebek foliowych,
❏kalki, papieru zabrudzonego,
t∏ustego.
6
SZK¸O
TU WRZUCAJ:
❏oddzielnie szk∏o bia∏e i kolorowe
(jeÊli istniejà takie mo˝liwoÊci)
NIE WRZUCAJ!
❏kapsli metalowych, zakr´tek,
❏luster, soczewek z okularów,
❏naczyƒ ˝aroodpornych, ˝arówek,
Êwietlówek.
Przewodnik dla ucznia
PLASTIK
(ró˝ne rodzaje tworzyw sztucznych)
PLASTIK
(butelki PET)
TU WRZUCAJ:
❏zu˝yte opakowania z ró˝nych
tworzyw sztucznych
TU WRZUCAJ:
❏butelki PET po zgnieceniu, bez
nakr´tek
NIE WRZUCAJ!
❏˝adnych innych wyrobów z tworzyw
sztucznych (naczyƒ plastikowych,
toreb foliowych, itp.)
PUSZKI
ALUMINIOWE
TU WRZUCAJ:
tylko puszki aluminiowe po napojach,
po sprawdzeniu magnesem (jeÊli to
aluminium – magnes nie przylgnie do
puszki)
METAL
TU WRZUCAJ:
❏z∏om ˝elazny
NIE WRZUCAJ!
❏z∏omu ˝elaznego,
❏metalowych puszek po konserwach.
Jeden kawa∏ek z∏omu ˝elaznego mo˝e
zepsuç ca∏à lini´ technologicznà do
wyrobu nowych puszek ALU !
7
Przewodnik dla ucznia
WSPÓLNIE ODPOWIADAMY ZA NASZE ODPADY
Wraz z post´pem cywilizacji gospodarka Êwiatowa wytwarza coraz wi´cej produktów, które wymagajà opakowania.
Opakowania to prawie trzecia cz´Êç naszych domowych Êmieci. Sà to: tekturowe pude∏ka, papierowe i foliowe
torebki, szklane i plastikowe butelki, metalowe puszki, kartony po napojach.
I tu pojawia si´ problem – co dalej z nimi robiç, gdy ju˝ spe∏nià swojà rol´?
Kiedy opakowania pojawia∏y si´ w naszym ˝yciu sporadycznie, na ogó∏ by∏y wykorzystywane wielokrotnie,
a˝ si´ rozpad∏y. Wtedy wyrzucano je na Êmietnik lub palono nimi w domowym piecu.
Przy olbrzymiej produkcji opakowaƒ we wspó∏czesnym Êwiecie takie post´powanie z opakowaniami nie
wystarczy. OczywiÊcie najlepiej by∏oby, gdyby wszystkie opakowania po zu˝yciu znika∏y bez Êladu, ale nic
w przyrodzie nie ginie.
Pozostaje nam rozsàdne ograniczanie iloÊci opakowaƒ, ponowne ich wykorzystanie jako surowców wtórnych (recykling) oraz ciàg∏e doskonalenie technologii produkcji opakowaƒ (cienkie, ale bardzo wytrzyma∏e
materia∏y, które mo˝na odzyskaç i wykorzystaç ponownie).
Wzrastajàca iloÊç odpadów opakowaniowych stanowi problem dla wszystkich, którzy zwracajà uwag´ na
zagro˝enie Êrodowiska. Obawy te biorà pod uwag´ paƒstwa zrzeszone w Unii Europejskiej. Poprzez opracowanie specjalnych, wspólnych dla wszystkich paƒstw cz∏onkowskich, przepisów prawnych próbuje si´ rozwiàzaç problem: co zrobiç ze zu˝ytymi opakowaniami?
Jest to problem bardzo z∏o˝ony. Za jego rozwiàzanie odpowiedzialni sà wszyscy, którzy uczestniczà w ca∏ym cyklu u˝ytkowania opakowania, czyli od jego »narodzin« (przez u˝ytkowanie przez nas wszystkich)
do „Êmierci”, czyli pe∏nej utylizacji lub ponownego wykorzystania (recykling).
Sà to:
❏ producenci materia∏ów opakowaniowych (opracowanie technologii cienkich, wytrzyma∏ych materia∏ów
nadajàcych si´ do recyklingu lub biodegradacji),
❏ producenci opakowaƒ (oszcz´dzanie surowców i energii, ograniczanie szkodliwego wp∏ywu na Êrodowisko
w trakcie procesu produkcji, ponowne wykorzystanie surowców wtórnych),
❏ producenci wykorzystujàcy opakowania,
❏ handlowcy (transport, przechowywanie i sprzeda˝),
❏ konsumenci (wybór, zakup towarów w okreÊlonym opakowaniu, segregowanie odpadów opakowaniowych),
❏ w∏adze paƒstwowe (opracowanie ustaw i przepisów prawnych dotyczàcych gospodarki zu˝ytymi
opakowaniami),
❏ w∏adze lokalne, gminne (zorganizowanie selektywnej zbiórki surowców wtórnych, uÊwiadomienie
konsumentów).
Zgodnie z Ustawà o odpadach, w Polsce wprowadzany jest obowiàzek oznakowania niektórych materia∏ów
opakowaniowych i opakowaƒ w celu u∏atwienia sortowania i obrotu zu˝ytymi opakowaniami.
S¸OWNICZEK TRUDNYCH TERMINÓW
Recykling – ponowne wprowadzenie w obieg, odzyskanie z ogólnej masy odpadów
tych sk∏adników, które majà szans´ gospodarczego wykorzystania.
Utylizacja – wykorzystywanie surowców odpadowych lub takich, które utraci∏y wartoÊç u˝ytkowà.
Biodegradacja – rozk∏ad materia∏ów, substancji lub produktów przez bakterie lub grzyby na substancje przyswajalne przez Êrodowisko.
Fotodegradacja – rozk∏ad materia∏ów, substancji lub produktów przez promieniowanie s∏oneczne na
substancje przyswajalne przez Êrodowisko.
Regranulat – wyrób otrzymywany po rozdrobnieniu opakowaƒ z tworzyw sztucznych.
Surowce wtórne – odpady produkcyjne lub produkty nadajàce si´ do dalszego (powtórnego) przerobu,
np. opakowania szklane, makulatura, puszki aluminiowe.
8