Badania nad funkcjonowaniem rehabilitacji leczniczej Zakładu

34
Orzecznictwo Lekarskie 2009, 6(1): 34-36
Badania nad funkcjonowaniem rehabilitacji leczniczej
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i możliwościami
jej optymalizacji
The study of the social insurance system (ZUS) medical rehabilitation
and its optimalization possibilities
Maciej Borucki 1/, Jerzy T. Marcinkowski 2/
1/
2/
Inspektorat Miejski i Oddziału ZUS w Poznaniu
Katedra Medycyny Społecznej Uniwersytetu Medycznego im Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Streszczenie
Summary
Cel pracy: ocena skuteczności i warunków działań rehabilitacyjnych ZUS
dokonana przez ubezpieczonych przebywających na rencie inwalidzkiej.
Evaluation of ZUS efficiency and rehabilitation activities conditions by
the insured persons having disability pensions.
Badanie ankietowe przeprowadzono wśród 100 osób przebywających
na rencie inwalidzkiej. W tym opracowaniu uwzględniono ocenę skuteczności i warunków działań rehabilitacyjnych ZUS dokonaną przez
badanych w gabinecie lekarza orzecznika (LO).
Questionnaire studies were conducted on a group of a 100 disability
pension persons. The study includes the evaluation of ZUS efficiency
and its rehabilitation procedures as given by the examined persons at
the LO office.
Zauważalny jest rozdźwięk pomiędzy dobrą (81%) i bardzo dobrą
(13%), sumarycznie 94% oceną warunków lokalowych i żywieniowych
a przeciętną (71%) lub niską (9 %) – łącznie 80% oceną skuteczności
działań rehabilitacyjnych prowadzonych przez ZUS. Dla 50% ankietowanych ważne jest, aby rehabilitacja była prowadzona w miejscu
zamieszkania, lub blisko niego, ponieważ skierowanie do odległego
sanatorium może zaburzać i obniżać skuteczność prowadzonych tam
działań rehabilitacyjnych.
There is an obvious difference between „good” (81%) and „very good”
(13%), 94% in all, evaluation of the locum and food conditions contrasting with „average” (71%) or „low” (9%), 80% in all,mark given
to the efficiency of ZUS rehabilitation procedures. 50% respondents
say it is important that rehabilitation should take place in the place of
permanent residence or close to it, as sending one away to a distant
sanatorium may undermine and lowe the efficiency of its own rehabilitation procedures.
Dla optymalizacji działań rehabilitacyjnych wskazane jest unowocześnienie i wdrożenie nowych procedur usprawniania, jak również
wzmożenie nadzoru nad ich stosowaniem. Ważna jest także poprawa
komfortu pracy lekarzy orzeczników między innymi poprzez zwiększenie
limitu czasu poświęcanego na wywiad i badanie lekarskie w gabinecie
LO. Istotną kwestią jest tez rozwój kształcenia podyplomowego w zakresie orzecznictwa lekarskiego i standardów orzeczniczych. Nie należy
także zapominać o uwzględnianiu życzeń osób orzekanych odnośnie
miejsca ich rehabilitacji.
The optimalization of rehabilitation procedures requires modernizing
its techniques, introducing new and efficient methods, and increasing
the control over their application. It is important to increase the working
comfort of the certifying physicians by giving more time for the actual
interviews and checkups. The development of post-graduate education
in diagnosing and cetifying standards is also important. Finally, one
ought not to forget the wishes of the applying persons themselves as
far as the location of rehabilitation is concerned.
Słowa kluczowe: rehabilitacja lecznicza, Zakład Ubezpieczeń
Społecznych, lekarz orzecznik, standardy orzecznicze
Key words: medical rehabilitation, Social Insurance System (ZUS),
physicians-certifiers (LO), certification standards
© Orzecznictwo Lekarskie 2009, 6(1): 34-36
Adres do korespondencji / Address for correspondence
www.ol.21net.pl
Maciej Borucki
[email protected]
Nadesłano: 15.04.2008
Zakwalifikowano do druku: 25.05.2009
Cel pracy
Materiał i metody
Celem pracy jest ocena przez ubezpieczonych
skuteczności i warunków działań rehabilitacyjnych
w ramach prewencji ZUS.
Badania przeprowadzono w okresie 15.07.2008 r.
do 16.03.2009 r. w trakcie wizyt w gabinecie lekarza
orzecznika w Inspektoracie Miejskim ZUS w Poznaniu. Wszystkim uczestnikom badań (100 osób, które
Borucki M i wsp. Możliwości poprawy warunków badania lekarsko – orzeczniczego w ZUS
odbyły w ostatnich 3 latach rehabilitację w ramach
ZUS), po zakończeniu postępowania orzeczniczego, rozdano kwestionariusze – ankiety własnego
autorstwa zawierające 10 pytań dotyczących oceny
różnych aspektów rehabilitacji leczniczej ZUS.
W niniejszym opracowaniu uwzględniono
jedynie ocenę skuteczności i warunków działań
rehabilitacyjnych ZUS dokonaną przez badanych.
Grupę badaną stanowiły zarówno kobiety (40%)
jak i mężczyźni (60%). Przeważająca cześć badanych, to mężczyźni powyżej 50 r.ż. (48%). Mniejsze
ilościowo grupy, to kobiety powyżej 50 r.ż. (30%),
mężczyźni poniżej 50 r.ż. (12%) oraz kobiety poniżej
50 roku życia (10%). Nie oceniano jednak wpływu
płci i wieku na charakter udzielanych odpowiedzi.
Wśród badanych 43% rehabilitowanych stanowiły osoby ze schorzeniami narządu ruchu (zmiany
dyskopatyczno – zwyrodnieniowe kręgosłupa, urazy
narządu ruchu, zwyrodnienia wielostawowe), 36%
– układu krążenia (przewlekła choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze), 12% z zakresu psychosomatyki (zaburzenia depresyjno-lękowe
i neurowegetatywne), a 9% – układu oddechowego
(astma oskrzelowa, POCHP).
Dziewięćdziesięciu procentom badanych przyznano dalszą rentę inwalidzką – częściową niezdolność do
pracy. W przypadku 10% osób badanych nie przedłużono renty. 85% ankietowanych orzekanych aktualnie nie
pracuje, kolejne 15% wykonuje pracę zarobkową.
Wyniki badań i ich omówienie
Na pytanie o skuteczność rehabilitacji leczniczej
ZUS 20% respondentów określiło ją jako wysoką,
71% jako przeciętną a 9% jako niską.
Opinie badanych sugerują potrzebę poprawy
jakości prowadzonych działań rehabilitacyjnych
w ramach ZUS. Aż 80% orzekanych uważa, że jakość
rehabilitacji była przeciętna lub niska (odpowiednio
71% i 9 %), a tylko 1/5 sądzi, że dzięki tym działaniom uzyskano wysoki stopień poprawy stanu zdrowia. Prowadzi to do wniosku, że należy usprawnić
i unowocześnić procedury i zabiegi rehabilitacyjne,
którym poddawani są kuracjusze, korzystając z najnowszych zdobyczy techniki i wiedzy medycznej. Placówki rehabilitacyjne powinny zostać wyposażone
w nowoczesną aparaturę medyczną i sprzęt rehabilitacyjny i dążyć do zatrudniania wysoko wykwalifikowanej i odpowiednio licznej kadry specjalistów. Dla
realizacji tych celów powinny zostać zabezpieczone
w budżecie stosowne środki finansowe.
Na pytanie dotyczące warunków prowadzonej rehabilitacji 81% badanych odpowiedziało że
były one dobre; poza tym uzyskano 13% wskazań
z oceną bardzo dobrą, a tylko 6% oceniło warunki
rehabilitacji jako złe. Takie wyniki ankiety wskazują
35
45%
40%
35%
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
Narząd ruchu
Narząd krążenia
Zaburzenia
Układ oddechowy
psychosomatyczne
Ryc. 1. Narząd lub rodzaj zaburzeń powodujących naruszenie sprawności będące powodem skierowania na
rehabilitację
Niska
9,0%
Wysoka
20,0%
Przeciętna
71,0%
Ryc. 2. Ocena skuteczności rehabilitacji dokonana przez
respondentów
złe
6%
b. dobre
13%
dobre
81%
Ryc. 3. Ocena warunków rehabilitacji dokonana przez
respondentów
na dość wysoki komfort lokalowy i żywieniowy
w sanatoriach. W ślad za tym nie idą jednak porównywalnie wysokie standardy medyczne. Zauważalny jest rozdźwięk między dobrą lub bardzo
dobrą oceną warunków lokalowych i żywieniowych
w placówkach rehabilitacyjnych ZUS (łącznie 94%),
a niską lub przeciętną oceną skuteczności rehabilitacji w tych placówkach (łącznie 80%). W ocenie
Bubińskiej [3] podobnie niewielu rehabilitowanych
w ramach KRUS (27,7%) zgłasza znaczącą poprawę
stanu zdrowia. Dla zwiększenia satysfakcji ubezpieczonych z odbytej rehabilitacji leczniczej należy
dążyć do zniwelowania tej różnicy w możliwie
krótkim okresie [2].
Zadano również pytanie dotyczące oczekiwań
osób rehabilitowanych co do miejsca prowadzenia
działań usprawniających i profilaktycznych w ramach
ZUS. Największą grupę (50%) stanowiły osoby wyrażające życzenie prowadzenia rehabilitacji w miejscu
zamieszkania lub w jego pobliżu. Dla 30% ankie-
36
towanych miejsce rehabilitacji nie odgrywa żadnej
roli, a 20% badanych wykazuje chęć odbywania rehabilitacji z dala od miejsca zamieszkania. Uzyskane
odpowiedzi wskazują, że aż połowa respondentów
nie oczekuje kierowania na rehabilitację w miejscu
zamieszkania, jednak dla co drugiego orzekanego
bardzo ważną kwestią jest skierowanie na rehabilitację w miejscu zamieszkania lub niewielkiej od niego
odległości. Rozważając przyczyny tego stanu rzeczy
należy wziąć pod uwagę zarówno aspekt psychologiczny, jak i finansowy. Niewątpliwie dla części osób
deklarujących niechęć do wyjazdu na rehabilitację
leczniczą podstawową przyczyną jest lęk przed rozłąką z bliskimi, bądź przed podróżowaniem, dla innych
zaś większy problem stanowi zabezpieczenie środków
finansowych na dojazd do miejsca rehabilitacji. Nie
bez znaczenia jest także konieczność zapewnienia
przez kierowanych na rehabilitację opieki nad dziećmi
lub innymi członkami rodziny. Powyższe względy powinny skłaniać lekarzy orzeczników do rozważnego
podejmowania decyzji o skierowaniu ubezpieczonego
na rehabilitację i miejscu jej wykonywania. Rozsądną alternatywę dla wyjazdów stanowi korzystanie
z ambulatoryjnego trybu rehabilitacji, nie oferującego
jednak tak kompleksowego i systematycznego trybu
usprawniania. Ujemną stroną ambulatoryjnego modelu rehabilitacji jest także brak ścisłego i całodobowego nadzoru nad przebiegiem usprawniania.
Dyskusja
Zauważalny jest rozdźwięk pomiędzy dobrą
(81%) i bardzo dobrą (13%) – sumarycznie 94%
oceną warunków lokalowych i żywieniowych,
a przeciętną (71%) lub niską 9(%) – łącznie 80%
skutecznością prowadzonych przez ZUS działań
rehabilitacyjnych. Dla 30% ankietowanych miejsce
prowadzonej rehabilitacji jest bez znaczenia dla
przebiegu tego procesu, 20% życzy sobie wyjazdu
do sanatorium poza miejscem zamieszkania, jednak
dla kolejnych 50% rehabilitacja poza miejscem stałego pobytu może być zaburzona i mało skuteczna.
Dlatego dla skuteczności działań rehabilitacyjnych
istotne jest zarówno odpowiednie profilowanie
(dobór przez lekarza orzecznika sanatorium specjalizującego się w leczeniu dolegliwości wiodącej
u danego pacjenta) jak i – w miarę możliwości
– uwzględnianie życzeń co do miejsca pobytu osoby
podawanej prewencji rentowej ZUS.
Orzecznictwo Lekarskie 2009, 6(1): 34-36
Kolejną ważną kwestią jest poprawa nadzoru merytorycznego sprawowanego przez pracowników placówki rehabilitacyjnej nad procesami służącymi poprawie
zdrowia ubezpieczonych. Przełoży się to niewątpliwie
na poprawę skuteczności prowadzonej rehabilitacji.
Należy także rozważyć unowocześnienie stosowanych lub wdrożenie nowych procedur służących
lepszemu usprawnianiu i prewencji rentowej ZUS.
Aby zrealizować postulaty osób rehabilitowanych
i poprawić jakość prowadzonych względem nich
działań należy także zadbać o większy komfort pracy
lekarzy orzeczników, tak żeby zapewnić im możliwość
dokonania pełnej i rzetelnej oceny stanu zdrowia
każdego orzekanego. Do tego celu może prowadzić
zwiększenie limitu czasu przeznaczonego na wywiad
lekarski i badanie orzekanych, a także lepsza organizacja pracy w orzecznictwie lekarskim oraz rozwój
kształcenia podyplomowego w zakresie orzecznictwa
lekarskiego i standardów orzeczniczych [1].
Bez uwzględnienia powyższych postulatów trudno mówić o optymalnym działaniu orzeczniczym
także w aspekcie kierowania rehabilitacją i prewencją rentową orzekanych.
Dla poprawy skuteczności prewencji rentowej
ważne jest, aby także lekarze pierwszego kontaktu
częściej kierowali swych pacjentów do sanatoriów
na rehabilitację. W podjęciu takiej decyzji powinni
kierować się wskazaniami i przeciwwskazaniami według powszechnie obowiązujących zasad kierowania na rehabilitację, tak aby uniknąć negatywnych
skutków nieodpowiednio dobranej rehabilitacji.
Wnioski
Dla poprawy skuteczności rehabilitacji w ramach
prewencji rentowej ZUS należy:
•odpowiednio do rodzaju naruszenia sprawności
dobierać rodzaj placówki realizującej rehabilitację oraz miejscowość niezbyt odległą od miejsca
zamieszkania,
•poprawić merytoryczny nadzór nad placówkami
w których odbywa się rehabilitacja,
•rozważyć konieczność unowocześnienia stosowanych lub wdrożenie nowych procedur rehabilitacji oraz zwiększyć wyposażenie w sprzęt,
•poprzez szeroką akcją informacyjną zwiększyć
udział lekarzy leczących w kierowaniu na prewencję rentową.
Piśmiennictwo
1. Marcinkowski JT, Kaczmarek T. Badania nad funkcjonowaniem systemu orzecznictwa rentowego w Zakładzie
Ubezpieczeń Społecznych oraz możliwościami jego optymalizacji. Orzecznictwo Lekarskie 2006, 3(1): 45-58.
2. Wilmowska A, Krześniak H. Badanie satysfakcji ubezpieczonych poddawanych badaniom lekarskim przez lekarzy
orzeczników ZUS. Orzecznictwo Lekarskie 2005, 2(2):
245-255.
3. Bubińska J. Ocena efektywności programu rehabilitacji
leczniczej rolników w wybranym Centrum Rehabilitacji
Rolników KRUS. Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych, Poznań 2006: 23-28.