mgr Bogusław Sołtys Uniwersytet Wrocławski Charakter i

Transkrypt

mgr Bogusław Sołtys
Uniwersytet Wrocławski
Charakter i konstrukcja prawa do znaku towarowego
1. Wstęp
W ostatnim okresie można zaobserwować istotny wzrost znaczenia instytucji znaku towarowego w praktyce życia gospodarczego Polski, związany z wejściem naszego kraju na tory
gospodarki rynkowej. Zwiększenie podaży towarów na rynku
oraz konkurencji przedsiębiorstw stworzyły warunki, w których
znak towarowy może wydatnie realizować swoje gospodarcze
funkcje 1 ), przynosząc korzyści zarówno dla stosujących go przedsiębiorstw, jak i nabywców. Dla przedsiębiorstw znak towarowy
jest ważnym narzędziem ekspansji rynkowej, środkiem komunikacji z klientelą oraz ofensywnym czynnikiem sterującym
procesami produkcyjno-dystrybucyjnymi. Będąc efektywnym
środkiem reklamy, znaki towarowe służą utrwaleniu pokupności
towarów, dzięki czemu przedsiębiorstwa mogą ich więcej zbywać na rynku, zapewniając opłacalność prowadzonej przez siebie działalności. Znaki towarowe służą również interesom nabywców, pozwalają bowiem odnaleźć poszukiwany przez nich
towar, informując jednocześnie o jego pochodzeniu z przedsiębiorstwa. które obdarzyli zaufaniem. Zwiększenie zainteresowania problematyką znaków towarowych podyktowane jest również wzrostem liczby procesów, związanych z naruszeniem prawa do posługiwania się tymi oznaczeniami. Wskazane powyżej
względy, uzasadniają próbę podjęcia analizy charakteru i konstrukcji, w oparciu o które zbudowane jest prawo do znaku towarowego.
2. Klasyfikacja i charakter prawa do znaku towarowego
Prawo znaków towarowych jest kompleksową dziedziną
prawa 2 ) normującą zgłaszanie, rejestrację, używanie oraz ochronę znaków towarowych i usługowych. Przedmiotem tego prawa
są dobra niematerialne, wobec czego prawo znaków towarowych
68
R E J E N T Nr 3-4 — marzec-kwiecień 1993 r.
należy zakwalifikować ponadto do szerszej znaczeniowo kategorii pojęciowej, obejmującej wszystkie rodzaje dóbr niematerialnych, a mianowicie tzw. praw własności intelektualnej. Pojęcie własności intelektualnej obejmuje bowiem wszelkie wytwory myśli ludzkiej, bez względu na rodzaj zawartej w nich
twórczości i finalne wykorzystanie j e j efektów. Uwzględniając
jednak wewnętrzne zróżnicowanie dóbr niematerialnych, w ramach własności intelektualnej wyodrębnić można własność przemysłową 3 ) (jej przedmiotem są m.in. znaki towarowe i usługowe) oraz własność literacką, naukową i artystyczną. Posługiwanie się tymi terminami jest ogólnie przyjęte, zarówno w teorii prawa, jak i w praktyce międzynarodowej 4 ). Należy jednak
pamiętać, iż na gruncie prawa polskiego, ujmującego prawo
własności w sposób bardzo wąski (art. 140 w zw. z art. 45 k.c.),
powyższe pojęcia mają charakter czysto umowny.
W literaturze przedmiotu istnieje wiele zróżnicowanych teorii, wyjaśniających naturę prawa znaków towarowych. Najważniejszymi z nich są: koncepcja praw na dobru niematerialnym, koncepcje własnościowe, praw osobistości, praw na klienteli oraz koncepcje good-will 5 ). Rozbieżność poglądów w tej
materii wynika, jak się wydaje, z odmienych koncepcji filozoficznych, dotyczących pojmowania przedmiotu prawa, a stanowiących punkt wyjścia poszczególnych sposobów klasyfikacji
prawa do znaków towarowych. Każda z wymienionych teorii
charakteryzuje prawo do znaków towarowych niejako z innej
strony, wskazując na jego istotę. I tak, koncepcje praw na
klienteli i good-will wyjaśniają niematerialną naturę znaków
towarowych, z kolei koncepcje praw na dobru niematerialnym
oraz osobistości — ich majątkowy i niemajątkowy charakter,
natomiast koncepcje własnościowe starają się rozwiązać problem
własności na dobru niematerialnym. Z powyższych względów
będę korzystał z wyżej wymienionych teorii, jednakże bez bliższego ich powoływania.
Prawo do znaku towarowego, obok innych praw z zakresu
własności intelektualnej, jest przede wszystkim prawem na dobru niematerialnym. Dlatego istotne dla dalszej charakterystyki
ma określenie pojęcia „dobra", przez które na ogół rozumie się
wszystko, co może być użyteczne i wyrasta z potrzeb człowieka6). W znaczeniu ekonomicznym „dobro" posiada wartość majątkową, jednakże znaczenie ekonomiczne nie zawsze pokrywa
się z prawnym znaczeniem tego słowa. Dobrami prawnymi są
bowiem jedynie te wartości, które mogą być podporządkowane
określonej osobie, a zatem są przedmiotem różnego rodzaju
praw podmiotowych. W systemie prawa polskiego, wśród dóbr
69
prawnych wyróżnia się — w zależności od tego, czy dany przedmiot jest bezpośrednio postrzegany — przedmioty materialne
i niematerialne (niezmysłowe). W przepisach k.c. zdefiniowano
tylko jedną kategorię dóbr materialnych, a mianowicie rzeczy
(art. 45 k.c.). Pozostałe przedmioty materialne oraz w zasadzie
wszystkie dobra niematerialne (poza, w pewnym stopniu, art. 23
i 24 k.c.) zostały określone w szczegółowych aktach prawnych,
do których należy ustawa o znakach towarowych 7 ). Wszystkie
dobra niematerialne, będące przedmiotem tych regulacji, stanowią wytwór ludzkiego umysłu, istniejący w świadomości człowieka jako zespół zobiektywizowanych i skonkretyzowanych
idei, pojęć i wyobrażeń. Od dobra niematerialnego jako takiego,
należy odróżniać jego nośnik materialny (corpus mechanicum),
w którym dane dobro jest ucieleśnione. Dobra niematerialne
istnieją niezależnie od form ich ustalenia, jednak materialne
utrwalenie jest koniecznym warunkiem udostępnienia przedmiotu niematerialnego osobom trzecim, a w stosunku do niektórych
dóbr niematerialnych, również udzielenia im ochrony 8 ). Niematerialna natura omawianych dóbr sprawia, iż charakteryzują
się one potencjalną wszechobecnością, mogą być urzeczywistniane (powielane) w formie materialnej dowolną ilość razy, w każdym miejscu i czasie, przez co umożliwiają poznanie i korzystanie z nich przez nieograniczoną liczbę osób9). W świadomości
osób postrzegających powstają mniej lub bardziej wyraźne
obrazy dóbr niematerialnych, ucieleśnionych w materialnych
ich utrwaleniach. Ponadto, z pewnymi zastrzeżeniami m.in.
w stosunku do znaków towarowych (na tle problemu tzw. degeneracji i rozwadniania się tych oznaczeń10), dobra niematerialne nie ulegają zużyciu, uszkodzeniu ani zniszczeniu.
Niematerialny charakter znaków towarowych upatruje się
przeważnie w ich zdolności wywoływania określonych asocjacji
u odbiorców, dotyczących towaru bądź ewentualnie jego własności, cech i związanych z nimi świadczeniami 11 ). Całokształt
tych wyobrażeń (renoma, good-will) stanowi dobro niematerialne, ucieleśnione w znaku towarowym, będącym symbolem reputacji towarów nim oznaczonych. Dobro to powstaje przez
przyporządkowanie w świadomości odbiorców konkretnego
oznaczenia towarom (usługom), w celu ich zindywidualizowania
na rynku. To przyporządkowanie nie ma charakteru twórczego,
dlatego o wartości majątkowej dobra rozstrzyga przede wszystkim sprawność organizacyjna i finansowa osoby uprawnionej
70
do znaku, a także szeroko rozumiana jakość wyrobów opatrywanych danym oznaczeniem oraz zakres i długość jego używania w obrocie. Istotna dla tej wartości jest również ochrona
prawna oznaczenia, zwiększa bowiem szansę wykształcenia
i utrzymania się renomy znaku na rynku.
Ponieważ brak jest w ustawodawstwie polskim definicji
pojęcia prawa na dobru niematerialnym, w literaturze przedmiotu podejmowano próby j e j sformułowania, uważając za nie
z reguły każde prawo, bezwzględnie skuteczne erga omnes, którego przedmiotem są dobra niematerialne i których treść polega
na wyłącznym korzystaniu z tych dóbr12). Brak choćby jednej
z powyższych cech poddaje w wątpliwość istnienie prawa na
dobru niematerialnym. Dotyczy to przede wszystkim takich
dóbr niematerialnych, jak np. prawo na klienteli, know-how,
zasad księgowania itp., jako nie związanych z żadnym z praw
0 charakterze bezwzględnym, przy założeniu, że art. 415 i n. k.c.
nie statuują bezwzględnego prawa podmiotowego13). W razie
jednak przyjęcia odmiennego założenia, prawa na klienteli
1 know-how nie kwalifikowałyby się do praw na dobru niematerialnym. Prawo do ochrony deliktowej nie obejmuje bowiem
uprawnienia do wyłącznego korzystania z przedmiotu prawa,
a jedynie prawnie zagwarantowaną możność żądania od innych
osób, aby postępowały z należytą starannością, by nie wyrządzić
szkody uprawnionemu 14 ). Wyłączne korzystanie z dobra niematerialnego, mimo iż pojmowane w sposób funkcjonalny 15 ), stanowi, w odróżnieniu od innych typów praw podmiotowych (np.
niektórych podmiotowych praw rzeczowych), szczególną cechę
praw na dobrach niematerialnych, w tym także prawa do znaku
towarowego.
Prawo do znaku towarowego, jako spełniające w pełni wymogi przyjętej powyżej definicji, należy zaliczyć do klasy praw
na dobrach niematerialnych. Wprawdzie w literaturze kwestionuje się czasem bezwzględny charakter tego prawa, jako skutecznego tylko w stosunku do konkurentów (osób prowadzących
w obrocie gospodarczym działalność zarobkową w tej samej
dziedzinie), ale wynika to ze specyficznego i raczej odosobnionego pojmowania praw skutecznych erga omnes. Nie można bowiem skonstruować takich praw, aby były one skuteczne w stosunku do wszystkich ludzi. Istota praw bezwzględnych polega
na ich skuteczności wobec nieograniczonej liczby podmiotów,
a nie w stosunku do wszystkich 16 ). Prawo do znaku towarowego
należy do kategorii bezwzględnych praw podmiotowych, których
skuteczność jest wyłączona wobec określonej klasy osób.
W szczególności chodzi tu o podmioty, których prawa zostały
71
naruszone w wyniku rejestracji znaku, uzyskanej z naruszeniem art.4, 6-9 i 32 u.z.t. (prawo z rejestracji jest bowiem prawem
wzruszalnym, choć tylko w ograniczonym zakresie — zob. art.
32 u.z.t.) oraz w stosunku do konkurentów używających oznaczeń podobnych, nie powodując jednak niebezpieczeństwa wprowadzenia w błąd odbiorców co do pochodzenia towarów 17 ). Należy odrzucić przebrzmiałą teorię „własności przedsiębiorczej"
F. Zolla (zainspirowaną koncepcją praw osobistości J. Kohlera),
odmawiającą prawu do znaku towarowego charakteru prawa
podmiotowego. W myśl tej teorii wszystkie prawa do oznaczeń
odróżniających są jedynie uprawnieniami składającymi się na
dobro niematerialne, jakim jest przedsiębiorstwo i są środkami jego ochrony 18 ). W literaturze przedmiotu spotyka się także
pogląd, iż należy wyróżniać dwa odrębne prawa podmiotowe,
mające za przedmiot znak towarowy, a mianowicie — prawo
z rejestracji oraz tzw. prywatne prawo do znaku towarowego
niezarejestrowanego, opierających swój byt prawny na odrębnych przepisach 19 ). W pierwszym wypadku chodzi o ustawę
o znakach towarowych, w drugim — o ustawę o zwalczaniu
nieuczciwej konkurencji 20 ). Jeżeli przyjmiemy, że art. 1 u.n.k.
statuuje bezwzględnie prawo podmiotowe, również prawo do
znaków stosowanych, ale niezarejstrowanych, należy zaliczyć do
praw na dobrach niematerialnych, w podanym wyżej znaczeniu. Trzecia cecha omawianego prawa, a mianowicie uprawnienie do wyłącznego korzystania ze znaku towarowego, jako należąca do treści tego prawa, zostanie omówiona w dalszej części
niniejszego artykułu.
Znak towarowy, jako dobro prawne, stanowi splot interesów
zarówno majątkowych, jak i niemajątkowych, choć nie ulega
powszechnie wątpliwości, iż te pierwsze mają chrakter dominujący. Występowanie na gruncie prawa znaków towarowych
tej swoistej koegzystencji elementów osobistych i majątkowych,
stawia przed koniecznością wyboru — opowiedzenia się za koncepcją zakładającą jednolitość tych elementów (teoria monistyczna) bądź ich odrębnością (teoria dualistyczna). Wydaje się, iż na
bazie aktualnego stanu prawnego, a w szczególności art. 24
par. 2 k.c., możliwe jest raczej przyjęcie tego pierwszego stanowiska. Częściowe uzasadnienie tego poglądu możemy odnaleźć
także w art. 29 ust. 2 u.z.t. Przewiduje on bowiem roszczenie
o ogłoszenie stosownego oświadczenia, które charakterystyczne
jest zwłaszcza dla ochrony dóbr osobistych. Ustawa o znakach
towarowych z 1963 r. szła nawet dalej w tej mierze, przewidując
roszczenie o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę moralną,
w przypadku umyślnego naruszenia prawa do znaku (dawny
72
art. 33 u.z.t.). Elementy niemajątkowe w prawie znaków towarowych wynikają z faktu, iż znak towarowy indywidualizując
towary identyfikuje również przedsiębiorstwo, które wprowadza je do obrotu, choć w przeciwieństwie do nazwy handlowej
czyni to jedynie w sposób pośredni. Z bezpośrednim istnieniem
elementów osobistych będziemy mieli do czynienia wówczas,
gdy w charakterze znaku towarowego używa się firmy (tzw.
znak firmowy), nazwiska lub nazwy osoby prowadzącej przedsiębiorstwo, a także, jeżeli przyjmiemy, że znak towarowy i j e go wartość jest wynikiem twórczego zaangażowania załogi stosującego go przedsiębiorstwa. Znak towarowy staje się bowiem
często nośnikiem wartości ucieleśnionych w różnych dobrach
osobistych osób prawnych. W powyższych wypadkach uprawniony do znaku może korzystać z roszczeń zawartych w art. 23
i 24 k.c. w zw. z art. 43 k.c. i to niezależnie od roszczeń przewidzianych w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji
(zwłaszcza w art. 1). Spotykany w literaturze pogląd S. Grzybowskiego 21 ), mający potwierdzać koncepcję dualistyczną, by
o kwalifikowaniu pewnych dóbr do majątkowych lub niemajątkowych rozstrzygał ich przeważający charakter, nie znajduje
w pełni uzasadnienia. Może bowiem znaleźć zastosowanie jedynie przy ocenie dóbr prawnych, niemal jednoznacznych w swym
majątkowym lub niemajątkowym charakterze. Nie chodzi przy
tym tyle o problem zacierania się granic między prawami majątkowymi i osobistymi, ile o to, że jedne i te same dobra mogą
być przedmiotem zarówno praw majątkowych, jak i niemajątkowych — w zależności od tego, jakie korzyści ma się na uwadze22).
Uwzględniając powyższe należy stwierdzić, iż prawo do znaku
towarowego jest prawem o podwójnym, tj. mieszanym-majątkowym i niemajątkowym charakterze. Należy jednak pamiętać, że naruszenie praw osobistych osób prawnych musi być poddane pełnej obiektywizacji. Nie można bowiem tego naruszenia
utożsamiać, jak ma to miejsce przy osobach fizycznych, z ujemnym przeżyciem psychicznym. Zaprezentowany powyżej charakter prawa do znaków towarowych pozwala odróżnić je od
innych praw na dobrach niematerialnych, jakimi są w szczególności utwory w rozumieniu prawa autorskiego. Przy tej kategorii dóbr podmiotem ochrony dóbr osobistych są bowiem wyłącznie ich twórcy, nigdy zaś osoby prawne, mimo że tym
ostatnim mogą przysługiwać na tych dobrach prawa majątkowe 23 ).
73
Na zakończenie rozważań, dotyczących charakteru i kwalifikacji prawa do znaków towarowych, wypada ustosunkować
się do koncepcji własnościowych znaku towarowego. Traktowanie dóbr niematerialnych jako przedmiotu własności, zależy od
sposobu pojmowania tej instytucji. Ujmując własność funkcjonalnie i modelowo, należałoby uznać za prawo własności każde
bezwzględne majątkowe prawo podmiotowe, z którego wynika,
względem dowolnego dobra materialnego lub niematerialnego,
taki sam zakres mocy prawnej, jakie przepisy prawa przyznają
w stosunku do rzeczy. Jeżeli więc pominie się naturę przedmiotu prawa, to wszystkie prawa na dobrach niematerialnych,
w znaczeniu wyżej przyjętym, należałoby uznać za prawa własności na tych dobrach. Pogląd taki nie jest pozbawiony zupełnie racji bytu, z uwagi na ujęcia prawa własności w znaczeniu
konstytucyjnym, określającym własność jako synonim mienia.
Obejmuje więc swym zakresem nie tylko własność sensu stricto,
ale i inne prawa majątkowe (art. 44 k.c.). Jednakże w systemie
prawa polskiego przedmiotem własności w ścisłym znaczeniu
mogą być jedynie rzeczy (art. 140 k.c.), rozumiane jako przedmioty materialne (art. 45 k.c.). Z tego powodu prawo do znaku
towarowego nie może być traktowane jako prawo własności. Za
takim rozwiązaniem przemawia także fakt, iż dobra niematerialne mają w zasadzie niedookreślony charakter, w rezultacie czego
istniałyby poważne trudności w konstruowaniu prawa własności
na tych dobrach. Wydaje się jednak, iż uwzględniając zasadnicze
różnice między przedmiotami materialnymi i niematerialnymi,
należy dopuścić możliwość stosowania zasady per analogiam,
przynajmniej w kwestiach nieunormowanych w ustawach szczególnych, odnoszących się do poszczególnych praw na dobrach
niematerialnych. Chodzi zwłaszcza o stosowanie art. 155 i n.k.c.
w zakresie przenoszenia praw do znaku towarowego 24 ). Należy
dodać, że podobnie powyższy problem ujmowały 19-wieczne
teorie „własności do prawa" Iheringa oraz na gruncie prawa
polskiego — koncepcja tzw. „praw do rzeczowych podobnych"
F. Zolla.
3.
Powstanie prawa do znaku towarowego
Systemy powstawania prawa do znaków towarowych można
generalnie podzielić na konstytutywne, deklaratywne i mieszane — w zależności od rodzaju źródła ich prawnej kreacji. W systemie konstytutywnym akt rejestracji znaku towarowego ma
charakter prawotwórczy i jest jedynym sposobem nabycia do
niego prawa. W systemie deklaratywnym prawo do znaku powstaje przez samo używanie oznaczenia, a jego ewentualna re74
jestracja stwierdza jedynie pewną datę powstania tego prawa.
System mieszany stanowi natomiast połączenie w jedną całość
systemów konstytutywnego i deklaratywnego. Zaprezentowane
powyżej systemy nabywania prawa do znaków towarowych
mają charakter modelowy, jednak w praktyce wielu krajów
występuje ich większe zróżnicowanie 25 ).
System polski jest co do swej zasady oparty na modelu konstytutywnym, zawiera jednak pewne odchylenia w kierunku systemu deklaratywnego, choć w literaturze przedmiotu nie ma co
do tego jednomyślności. Chodzi zwłaszcza o art. 1 u.n.k., kreujący prawo do znaku towarowego skutkiem samego używania w obrocie oznaczenia w tym charakterze oraz wiążące się
z nim postanowienia u.z.t., a mianowicie wprowadzające zakaz
rejestracji oznaczeń naruszających prawa innych osób. m.in. do
niezarejestrowanych znaków 26 ) (art. 8 pkt. 1 i 2 oraz ewent. 3,
a także art. 9 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 24 u.z.t.). Nie bez znaczenia w tej mierze jest również art. 6 septies Konwencji Paryskiej,
zobowiązujący Polskę do wprowadzenia w swym ustawodawstwie
zakazu rejestracji znaków przez przedstawiciela handlowego,
bez upoważnienia ze strony reprezentowanego. Zasadnicze znaczenie dla dalszych rozważań ma więc określenie charakteru
art. 1 u.n.k. oraz jego stosunku do u.z.t. Wskazany problem nie
jest jednoznacznie rozstrzygnięty w przepisach prawa i jest
przedmiotem zróżnicowanych wypowiedzi w nauce prawa.
W okresie międzywojennym panującym stal się pogląd F. Zolla,
że art. 1 u.n.k. statuuje bezwzględne prawo podmiotowe na
przedsiębiorstwie, rozumianym jako dobro niematerialne. Obecnie, wobec nieaktualności powyższego stanowiska, w art. 1 u.n.k.
upatruje się źródła poszczególnych praw podmiotowych, wchodzących w skład przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym,
m.in. prawa do znaku towarowego, firmy itp. (por. art. 1 u.n.k.
z art. 55 1 ) k.c.). Nie można bowiem nie dostrzegać w tym artykule charakterystycznego dla praw podmiotowych, wstępnego
określenia sfery możności postępowania podmiotów prawa.
Z komentowanego przepisu zdaje się wynikać, że uprawnionemu przysługuje prawo podmiotowe, którego treścią jest prawnie zabezpieczona możność domagania się od osób trzecich
powstrzymania się od wszelkich działań, mogących wywołać
błędne przekonanie konsumentów, że oferowane towary lub
usługi pochodzą z przedsiębiorstwa osoby uprawnionej, a zatem
dotyczy to w szczególności używania j e j znaków odróżniających.
Historycznie rzecz ujmując, posługiwanie się cudzymi oznaczeniami bez zgody osoby uprawnionej, stanowiło pierwszy akt
nieuczciwej konkurencji. Współcześnie dominuje jednak w na)75
szej literaturze pogląd, że art. 1 u.n.k. nie kreuje prawa podmiotowego, ponieważ określa sferę możności postępowania j e dynie osób zobowiązanych, a nie osoby uprawnionej, tym samym stanowi źródło odpowiedzialności deliktowej 27 ).
Z powyższym stanowiskiem nie można się w pełni zgodzić
z uwagi na to, iż pozytywna sfera możności postępowania może
wynikać również w sposób dorozumiany, wyznaczony przez
wszystkie przepisy obowiązującego prawa. Przekonującym natomiast wydaje się uzasadnienie przyjęcia odpowiedzialności
deliktowej z art. 1 u.n.k., ze względów techniki legislacyjnej.
Udzielenie wyłącznej ochrony prawnej dobrom niematerialnym
opiera się bowiem na odmiennych zasadach, niż przyznanie
analogicznej ochrony dobrom materialnym. O ile dla dóbr materialnych ochrona taka jest określona generalnie, o tyle dobra
niematerialne mogą być przedmiotem ochrony bezwzględnych
i wyłącznych praw podmiotowych jedynie w wypadkach, gdy
została im ona wyraźnie przyznana. Norma prawna musi zatem
określać wprost — zarówno samo dobro niematerialne, jak
i oznaczać zakres przysługującej względem niego wyłączności 28 ).
Uwzględniając powyższe należy przyjąć, iż art. 1 u.n.k.
mieści się w ramach reżimu odpowiedzialności deliktowej i stanowi lex specialis w stosunku do art. 415 k.c. Ochrona przedsiębiorcy, używającego niezarejstrowane znaki towarowe, opiera się na prawie podmiotowym, ukształtowanym w postaci
roszczenia, nie kreuje zatem prawa wyłącznego, które skutecznie
można w każdym przypadku przeciwstawić prawu z rejestracji.
Prawo to obejmuje jedynie obszar rzeczywistej działalności
przedsiębiorstwa. Nie ma więc przeszkód, aby na terytorium
Polski używano dwu lub więcej takich samych lub podobnych
oznaczeń, chyba że chodzi o znaki powszechnie znane 29 ). Jeśli
zaś idzie o stosunek używania znaku towarowego do jego rejestracji, to — z zastrzeżeniem znaków powszechnie znanych,
tylko rejestracja stwarza wyłączne prawo do znaku.
W tym miejscu koniecznym staje się określenie relacji zachodzących między ustawą o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji a ustawą o znakach towarowych. Przedmiotem u.n.k. jest
ochrona w najszerszym zakresie działalności przedsiębiorcy
przed zamachami na tę działalność, natomiast przedmiotem u.z.t.
jest ochrona ściśle skonkretyzowanych praw specjalnych przedsiębiorcy, służących indywidualizacji towarów, a pośrednio
również i przedsiębiorstwa. Zważywszy więc na zakresy obu
ustaw oraz na ich jednakową pozycję w hierarchii źródeł prawa,
można przyjąć, iż między u.n.k. a u.z.t. zachodzi stosunek prze76
pisów ogólnych do szczególnych (lex generalis — Iex specialis)30).
Skutkiem przyjęcia takiego rozwiązania jest to, że osoba używająca niezarejestrowanego znaku towarowego, który nie jest
powszechnie znany, korzysta w zasadzie jedynie z uprawnień
wynikających z przepisów u.n.k. i tylko o tyle, o ile znak ten
poprzez odpowiednio intensywne stosowanie, zacznie skutecznie
realizować funkcję wyróżniającą 31 ). Ponadto zgłoszenie znaku
towarowego w Urzędzie Patentowym w celu rejestracji, niezależnie od tego, czy dane oznaczenie było wcześniej używane,
powoduje, że sytuacja tego oznaczenia oceniana jest wyłącznie
w świetle u.z.t. To samo dotyczy znaków, które nie zostały zarejestrowane, lecz uzyskały cechę powszechnej znajomości
(art. 24 u.z.t.). Natomiast do znaków zarejestrowanych, jak
również powszechnie znanych, art. 1 u.n.k. nie znajduje zastosowania, przynajmniej w zakresie uregulowanym przez u.z.t.
i nie będącym z nim w sprzeczności. Opierając się zatem na wykładni gramatycznej i systemowej należy przyjąć, że art. 1
u.n.k. nie stwarza ochrony uzupełniającej w stosunku do wyżej
wskazanych orzeczeń32), choć de Iege ferenda takie rozwiązanie
powinno wynikać expressis verbis z u.z.t.
W sytuacjach, gdy jedna osoba używa znaku towarowego,
a inna dokonuje zgłoszenia tego oznaczenia w UP w celu rejestracji, dochodzi do kolizji interesów obu podmiotów. Ustawa
o znakach towarowych nie zawiera przepisów jednoznacznie
rozstrzygających ten konflikt. Kolizja taka może występować
stosunkowo często, dlatego warto poświęcić temu zagadnieniu
trochę uwagi. W literaturze dominuje pogląd, że nie można
w tych przypadkach skutecznie powoływać się na ustawowy
zakaz rejestracji z art. 8 pkt 2 u.z.t. z uwagi na to, iż dotyczy
on tylko praw podmiotowych 33 ). Należy jednak zauważyć, że
prawo do znaku towarowego niezarejestrowanego, choć nie ma
charakteru prawa wyłącznego, jest prawem podmiotowym, tyle
tylko, że ukształtowanym w postaci roszczenia. Ponadto, za odmiennym traktowaniem zakazu z art. 8 pkt 2 u.z.t. zdają się
przemawiać względy słuszności oraz potrzeba zapewnienia ochrony konsumentów. Wydaje się, iż z możliwości powołania się na
powyższy przepis oraz w następstwie tego na możliwość unieważnienia prawa z rejestracji, osoba używająca niezarejestrowany znak może skorzystać tylko jeden raz. Służyć temu może
art. 23 u.z.t., upoważniający każdego, używającego znaku towarowego, do wystąpienia z roszczeniem o ustalenie, że między
jego znakiem a znakiem zarejstrowanym w UP nie zachodzi
podobieństwo, grożące naruszeniu prawa z rejestracji. Ponadto,
osoba używająca niezarejestrowanego znaku towarowego może
77
powoływać się, jak mi się wydaje, na naruszenie swoich
praw osobistych (art. 1 u.n.k. w zw. z art. 23 i 24 k.c.). J a k już
bowiem zostało wcześniej powiedziane, prawo do znaku towarowego jest prawem o podwójnym: majątkowym i niemajątkowym
charakterze. Jednakże i w tym przypadku osoba, której prawa
zostały naruszone, może wystąpić o unieważnienie prawa z rejestracji tylko w okresie 5 lat od daty rejestracji, chyba że osoba
naruszająca działa w złej wierze (art. 31 u.z.t.). J a k wiadomo,
prawa osobiste nie ulegają przedawnieniu, dlatego też należy
przyjąć, iż osoba pokrzywdzona, nawet po upływie 5 lat od daty
rejestracji oznaczenia naruszającego j e j prawa, będzie mogła
żądać wprowadzenia do niego stosownych zmian.
Wypada również zauważyć, iż w razie kolizji oznaczeń niezarejestrowanych i zarejestrowanych może znaleźć zastosowanie także pkt 1 art. 8 u.z.t., zakazujący rejestracji oznaczeń naruszających przepisy obowiązującego prawa, w tym także
wiążących Polskę umów międzynarodowych (chodzi zwłaszcza
o art. 6 septies Konw. Par.) oraz zasad współżycia społecznego.
Te ostatnie, jak się wydaje, stanowią przeniesienie na grunt u.z.t.
tzw. zasad uczciwości kupieckiej, o których mówi art. 3 u.n.k.
Należy na marginesie podkreślić, że pojęcia te nie są jednak
zakresowo tożsame. Zgłoszenie do rejestracji cudzego oznaczenia niewątpliwie może stanowić naruszenie zasad współżycia
społecznego, a zasad uczciwości kupieckiej w szczególności i to
nie tylko, gdy chodzi o znaki przeznaczone do opatrywania towarów tego samego rodzaju, ale także towarów innego rodzaju,
jeżeli w ostatecznym rezultacie rejestracja ta zmierza do wykorzystywania renomy, wypracowanej przez inną osobę. Dalej
w tej mierze idzie art. 3 u.n.k., który ma zastosowanie zarówno
do znaków niezarejstrowanych, jak i oznaczeń zarejestrowanych 34 ).
Dalszą konsekwencją przyjętej wyżej realizacji między
u.n.k. a u.z.t. jest to, że kolizje między niezarejestrowanymi znakami towarowymi są rozstrzygane wyłącznie na podstawie przepisów u.n.k. oraz ewentualnie także innych przepisów obowiązującego prawa, np. kodeksu cywilnego, prawa autorskiego itp.
Ustawa o znakach towarowych może znaleźć posiłkowe zastosowanie do oznaczeń niezarejestrowanych, jedynie w sytuacjach
nie związanych z ich ochroną. Przykładowo można tu wskazać
art. 15-18 u.z.t.. dotyczące przeniesienia praw do znaku towarowego.
78
REJENT Nr 3-4 — marzec-kwiecień 1993 r.
Poza wyżej opisanymi sytuacjami, polski system prawa znaków towarowych należy w całej rozciągłości zaliczyć do systemów konstytucyjnych. Według u.z.t. wyłączne prawo do znaku
towarowego powstaje na podstawie decyzji Urzędu Patentowego
albo na skutek nabycia przez znak powszechnej znajomości. Wydanie decyzji o rejestracji poprzedzone jest odpowiednim postępowaniem (rozdz. 7 u.z.t.), w którym UP stwierdza, czy zgłoszone
oznaczenie odpowiada ustawowym warunkom rejestracji
(art. 4, 6-9 i 32 u.z.t.). Warunki te odnoszą się do osoby zgłaszającej znak, prowadzonego przez nią przedsiębiorstwa oraz
oznaczenia i towarów, które mają być zarejestrowane. Ogólnie
można je podzielić na pozytywne i negatywne (tzw. zakazy) —
w zależności od tego, czy ich wystąpienie lub brak determinuje
wydanie decyzji o rejestracji danego oznaczenia. Prawo z rejestracji można uzyskać, z zastrzeżeniem znaków wspólnych
(art. 33 u.z.t.), jedynie na rzecz swego przedsiębiorstwa i tylko
dla towarów lub usług konkretnie wymienionych w zgłoszeniu,
a będących jednocześnie przedmiotem jego działalności. Podmiotem tego prawa jest osoba fizyczna lub prawna, uprawniona
do prowadzenia działalności gospodarczej w dziedzinie produkcji,
usług lub handlu (art. 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1 u.z.t.).
W charakterze znaku towarowego można zarejestrować jedynie oznaczenie nadające się do odróżnienia towarów lub usług
określonego przedsiębiorstwa od towarów lub usług tego samego
rodzaju innych przedsiębiorstw. Oznaczenie musi ponadto posiadać dostateczne znamiona odróżniające, pozwalające indywidualizować dany towar na rynku, w zwykłych warunkach obrotu gospodarczego (art. 7 ust. 7 w zw. z art. 4 u.z.t.). Powyższa
cecha stanowi najważniejszą przesłankę zdolności rejestrowej,
implikuje bowiem wykonywanie przez znak towarowy funkcji,
dla realizacji których został on powołany. J a k się wydaje, ocenę
istnienia dostatecznych znamion odróżniających UP powinien
dokonywać z punktu widzenia przeciętnego odbiorcy, jako że
stanowi on obiektywny miernik warunków zwykłego obrotu,
przy czym ocena ta dotyczyć ma całości oznaczenia, a nie jego
poszczególnych elementów 35 ). Dostateczne znamiona odróżniające mogą mieć charakter pierwotny lub wtórny — w zależności
od sposobu uzyskania tej cechy. W pierwszym przypadku wynikają one z samej struktury oznaczenia, w drugim natomiast
są rezultatem długotrwałego używania oznaczenia, w sposób pozwalający jednoznacznie związać w opinii odbiorców dany znak
z konkretnym towarem. Pierwotnej zdolności odróżniania nie
mają znaki, które stanowią tylko nazwy rodzajowe 36 ) towarów
lub informują tylko o ich właściwości, jakości, liczbie, masie lub
przydatności bądź inne podobne oznaczenia, nie dające wystar79
czających podstaw odróżniających pochodzenia towarów (art. 7
ust. 2 u.z.t.). Należy zauważyć, że wśród wymienionych oznaczeń
towarowych nie wszystkie będą mogły nabyć wtórną zdolność
odróżniania. Dotyczy to zwłaszcza tych, które mają charakter
typowo informacyjny, choć ewentualności przeciwnej wykluczyć
się nie da.
Pomiomo istnienia przesłanek pozytywnych, pewne kategorie
oznaczeń, z uwagi na ustawowe zakazy (przesłanki negatywne),
wyłączone są od rejestracji (art. 8-9 u.z.t.). Generalnie zakazy
te można podzielić na bezwzględne, jeśli stanowią przeszkodę
rejestracji danego oznaczenia dla wszystkich rodzajów towarów
oraz względne, jeśli dotyczą tylko niektórych ich rodzajów.
Art. 8 u.z.t., z pewnymi wyjątkami (np. pkt 3 art. 8), wymienia
przeszkody bezwzględne, natomiast art. 9 u.z.t. — przeszkody
względne. Pierwszy z powołanych przepisów wyłącza rejestrację
znaku towarowego z uwagi na naruszenie obowiązującego prawa,
zasad współżycia społecznego, funkcji informacyjnych znaku (dotyczy oznaczeń, zawierających dane niezgodne z prawdą), praw
majątkowych lub osobistych osób trzecich oraz oznaczeń o charakterze publicznym lub prestiżowym (por. art. 8 pkt. 4-6 u.z.t.).
Dwa ostatnie z wymienionych zakazów, za wyjątkiem pkt 4
art. 8, mają charakter warunkowy w tym sensie, że w pewnych
sytuacjach nie stanowią przeszkody w rejestracji znaków naruszających dobra, których te zakazy dotyczą. Chodzi zwłaszcza
o zgodę podmiotów uprawnionych do tych dóbr na ich używanie w obrocie gospodarczym, w charakterze znaków towarowych 37 ). Dotyczy to również art. 9 ust. 1 pkt 5. Przepis
art. 9 u.z.t., mówiąc ogólnie, wyłącza od rejestracji oznaczenia,
których stosowanie mogłoby wywołać, z uwagi na podobieństwo
do innych znaków towarowych, niebezpieczeństwo wprowadzenia w błąd odbiorców co do źródła pochodzenia towarów 38 )
(art. 9 ust. 1 pkt. 1-3 oraz ust. 2) bądź inne mylące ich opinie
(art. 9 ust. 1 pkt. 4 i 5). Niebezpieczeństwo wprowadzenia
w błąd odbiorców co do źródła pochodzenia towarów jest rezultatem wypadkowej podobieństwa oznaczeń i towarów, dlatego
w toku postępowania rejestracyjnego UP przeprowadza stosowne badania, mające na celu stwierdzenie, czy zgłoszone do
rejestracji, dla konkretnie wymienionych towarów, oznaczenie
nie stwarza niebezoieczeństwa pomyłek u odbiorców. Dopiero
wówczas, gdy zgłoszone oznaczenie odpowiada wszystkim warunkom zdolności rejestrowej oraz po wniesieniu przewidzianej
prawem opłaty (przesłanka formalna z art. 44 ust. 1), UP wydaje decyzję o rejestracji znaku towarowego. Na zarejestrowany znak towarowy UP wydaje świadectwo ochronne (art. 10
80
ust. 2). Pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji przysługuje według daty prawidłowego zgłoszenia oznaczenia w UP,
z zastrzeżeniem tzw. priorytetu konwencyjnego 39 ) (art. 4 Konw.
Par. w zw. z art. 12 u.z.t.). Prawidłowe zgłoszenie wniosku o zarejestrowanie znaku towarowego w jednym z krajów Związku
Paryskiego Ochrony Własności Przemysłowej stwarza bowiem
pierwszeństwo dokonania takiego zgłoszenia w innych krajach,
pod warunkiem zachowania sześciomiesięcznego terminu, licząc
od daty zgłoszenia pierwszego podania (por. art. 12 u.z.t.).
Decyzja o rejestracji znaku towarowego ma charakter konstytutywny i wywiera w zasadzie skutki ex nunc, czyli od chwili
j e j wydania (wyjątek w tej mierze stanowi art. 21 u.z.t.). Znak
towarowy jest następnie wpisywany do rejestru prowadzonego
przez UP (art. 54 u.z.t.) oraz publikowany w „Wiadomościach
Urzędu Patentowego" (art. 56 u.z.t.). Jednak zarówno wpis do
rejestru, jak i jego ogłoszenie nie są przesłankami powstania
prawa z rejestracji.
W marcu 1991 r. Polska przystąpiła do Porozumienia Madryckiego w sprawie międzynarodowej rejestracji znaków towarowych 40 ). Ideą tego porozumienia jest rozciągnięcie skutków
rejestracji na terytorium wszystkich umawiających się stron,
bez potrzeby — zgodnie z zasadą terytorialności, wyrażoną
w art. 6 Konw. Par. (por. z art. 13 u.z.t.) — wielokrotnych i indywidualnych rejestracji we wszystkich państwach. Wniosek
o międzynarodową rejestrację znaku towarowego składa się
w Międzynarodowym Biurze Własności Przemysłowej, za pośrednictwem krajowego Urzędu Patentowego. Rejestracja międzynarodowa uzależniona jest od rejestracji krajowej w dwojakim
sensie. Po pierwsze — musi być zawsze poprzedzona rejestracją
krajową oraz po drugie — zakres wniosku o międzynarodową
rejestrację nie może być szerszy od zakresu ochrony znaku
w kraju pochodzenia. Uprawnionymi do zgłaszania takiego
wniosku są tylko podmioty zdolne do krajowej rejestracji znaku towarowego, wobec czego uwagi dotąd poczynione odnoszą
się w pełni do rejestracji międzynarodowej. W tym miejscu
należy dodać tylko, że po pięciu latach od dnia rejestracji
międzynarodowej, znak międzynarodowo zarejestrowany staje
się w pełni niezależny od rejestracji krajowej, skutkiem czego
np. nie może być on unieważniony z powodu wygaśnięcia lub
unieważnienia rejestracji krajowej (art. 6 ust. 2 Porozumienia
Madryckiego).
81
4.
Zakres prawa z rejestracji znaku towarowego
Zakres prawa z rejestracji znaku towarowego można rozpatrywać w czterech płaszczyznach, a mianowicie: podmiotowej, przedmiotowej, terytorialnej i czasowej. Pierwszy z wymienionych zakresów dotyczy osób uprawnionych do nabycia
prawa z rejestracji. Według literackiego brzmienia u.z.t. podmiotem tego prawa może być jedynie osoba fizyczna lub prawna, posiadająca przedsiębiorstwo 41 ) i uprawniona do prowadzenia działalności gospodarczej w dziedzinie produkcji, usług lub
handlu (art. 6 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 1). W obrocie gospodarczym występują jednak podmioty uprawnione do prowadzenia
działalności gospodarczej, ale którym nie została formalnie nadana osobowość prawna. Biorąc wszakże pod uwagę rezultaty
wykładni systemowej i funkcjonalnej, należy dodać, że również
te ułomne osoby prawne mogą być podmiotem prawa z rejestracji. Stanowisko to znajduje pewne uzasadnienie w art. 25 u.z.t.,
który nie przewiduje wygaśnięcia prawa z rejestracji z powodu
utraty osobowości prawnej, lecz jedynie w razie zaprzestania
działalności gospodarczej. W literaturze problem ten próbuje
także rozwiązać się przyjmując, że w powyższych przypadkach
zgłoszenie znaku towarowego do rejestracji pochodzi od kilku
osób fizycznych, w rezultacie czego należy stosować do nich
przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 195
i n.k.c.) bądź od jednostki nadrzędnej, która posiada osobowość
prawną, choć sama działalności gospodarczej praktycznie nie
prowadzi 42 ). Posiadanie przedsiębiorstwa jest drugim koniecznym warunkiem bycia podmiotem prawa z rejestracji. Odpowiada to bowiem funkcji oznaczenia pochodzenia znaków towarowych (por. art. 4 ust. 1 u.z.t.). Wyjątkiem w tej mierze jest
art. 32 u.z.t., odnoszący się do znaków wspólnych. Podmiotem
prawa z rejestracji znaku wspólnego jest organizacja powołana
do reprezentowania interesów przedsiębiorstw, której istnienie
ma być jedynie zgodne z ustawodawstwem kraju, w którym
funkcjonuje. Nie ma natomiast w stosunku do niej wymogu prowadzenia przedsiębiorstwa. Tego typu organizacje, choć same
nie prowadzą zwykle działalności gospodarczęj, mają bowiem,
z racji wykonywanych funkcji, uprawnienia nadzorcze do j e j
kontrolowania. Mam tu na myśli zwłaszcza niektóre zrzeszenia
producentów, holdingi itp.43). Podobne „rozluźnienie" więzi
łączącej podmiot prawa z rejestracji z przedsiębiorstwem występuje także w stosunku do znaków indywidualnych, tj. takich,
które nie są znakami wspólnymi w rozumieniu art. 32 u.z.t.
Chodzi o tzw. „zaliczanie cudzego przedsiębiorstwa" w wypadkach, gdy nie budzi wątpliwości fakt ścisłej kontroli osoby ubie82
gającej się o rejestrację znaku, nad działalnością gospodarczą
innej osoby, w zakresie co najmniej używania oznaczenia 44 ).
Tytułem przykładu można tu wskazać na licencjodawcę lub
franszyzodawcę. W świetle obowiązujących przepisów zasadą
jest jednak, że zgłaszający znak do rejestracji prowadzi działalność gospodarczą w swoim przedsiębiorstwie (art. 6
ust. 1 u.z.t.), dlatego odstępstwa od niej nie powinny być interpretowane rozszerzająco.
Drugi z wymienionych na wstępie zakresów, dotyczy treści
prawa z rejestracji znaku towarowego. Zakres przedmiotowy
omawianego prawa wynika z art. 13 ust. 1 u.z.t. (strona pozytywna) oraz z art. 9 i 19 u.z.t. (strona negatywna). Przedmiotem
wyłącznego używania znaku towarowego jest jedynie zarejestrowane oznaczenie i objęte rejestracją towary (art. 13 ust. 1).
Prawo to nie rozciąga się natomiast na oznaczenia i towary podobne, tzn. na oznaczenia podobne do zarejestrowanych, używanych dla towarów wpisanych w rejestrze znaków towarowych
lub do nich podobnych. Dlatego w sytuacjach, gdy uprawniony
chciałby używać oznaczenia towaru podobnego do zarejestrowanych. powinien dokonać odrębnego zgłoszenia. Możliwość taką
wyraźnie przewiduje art. 6 ust. 1-2 u.z.t. W przeciwnym razie
może narazić się na zarzut naruszenia cudzego prawa z rejestracji. J a k się wydaje, uprawniony może jednak używać znaków różnej wielkości lub wykonanych różnymi technikami graficznymi. Chodzi o to tylko, aby nie zmieniać istoty i tożsamości
stosowanego oznaczenia (por. art. 46 u.z.t.). W literaturze zauważa się. że zarejestrowanie kilku lub kilkunastu podobnych oznaczeń dla określonych towarów lub podobnych do nich (tzw.
znaki defensywne), stanowi mocną podstawę budowania renomy przedsiębiorstwa 45 ). Przedmiot uprawnień, tworzących stronę negatywną prawa z rejestracji, w porównaniu ze stroną pozytywną, ujęty jest szerzej. Obejmuje bowiem zarejestrowane
oznaczenie i podobne do niego, używane dla towarów objętych
rejestracją lub podobnych do nich (art. 9 ust. 1 i art. 19 u.z.t.).
Prawo zakazu używania dotyczy zatem nie tylko takich samych
towarów co prawo używania, ale ponadto obejmuje również
oznaczenia i towary podobne do zarejestrowanych. Z powyższego wynika, że zakres przedmiotowy prawa z rejestracji nie jest
jednorodny w tym sensie, że brak jest symetrii między sferą
83
działań zastrzeżoną dla podmiotu tego prawa a sferą zachowań
zabronionych osobom trzecim. Uprawniony nie ma bowiem
prawnej kompetencji czynić wszystkiego, co jest zakazane konkurentom. Zróżnicowanie to podyktowane jest z jednej strony
ochroną interesów uprawnionego z rejestracji i konsumentów,
z drugiej strony zaś, na co wielokrotnie zwracano już uwagę
w literaturze, potrzebą zapewnienia bezpieczeństwa obrotu 46 ).
Zakres terytorialny prawa z rejestracji znaku towarowego
wyznacza z kolei obszarowy zasięg ochrony tego prawa. Według art. 13 ust. 1 u.z.t., prawo do rejestracji jest skuteczne na
całym terytorium państwa polskiego. Do chwili podpisania przez
Polskę Porozumienia Madryckiego w sprawie międzynarodowej
rejestracji znaków towarowych, uprawniony do znaku, jeśli
chciał rozciągnąć zakres skuteczności ochrony swego prawa na
terytorium innych państw, musiał dokonać każdorazowo odrębnych zgłoszeń w urzędach patentowych krajów, w których
o ochronę taką zabiegał. W chwili obecnej podmiot prawa z rejestracji znaku towarowego, dokonanej w Polskim Urzędzie Patentowym, może uzyskać ochronę na terytorium wszystkich
państw, będących stronami wspomnianego porozumienia, dokonując tylko jednego zgłoszenia w Międzynarodowym Biurze
Własności Intelektualnej.
Zakres czasowy prawa z rejestracji dotyczy natomiast czasookresu skuteczności ochrony udzielonej przez u.z.t. Ochrona ta
trwa 10 lat, z możliwością j e j przedłużenia na kolejne 10-letnie
okresy (art. 13 ust. 3 w zw. z art. 47). Termin powyższy liczy
się od daty wydania decyzji o rejestracji znaku towarowego,
z zastrzeżeniem jednak art. 21 u.z.t. Przepis ten dopuszcza
mianowicie wyjątkowo skutek ex tunc decyzji o rejestracji,
zapewniając ochronę oznaczenia, począwszy już od daty powiadomienia osoby używającej znaku o dokonanym jego zgłoszeniu
w UP. Jednak z roszczeniami przewidzianymi w u.z.t., uprawniony ze zgłoszenia może wystąpić dopiero po uzyskaniu rejestracji (art. 21 ust. 2).
Zakres wyłączności prawa do znaku towarowego wyznaczają także: charakter użycia oznaczenia oraz ograniczenia tego
prawa wynikające z u.z.t. W związku jednak z tym, że problematyka wymienionych wyznaczników należy do treści prawa
z rejestracji, zostanie ona omówiona w dalszej części niniejszego artykułu.
34
5. Treść prawa z rejestracji znaku towarowego
Ustawa o znakach towarowych definiuje treść prawa z rejestracji, zarówno przez pozytywne określenie praw podmiotowych przyznanych osobie uprawnionej (art. 13, 15-17 u.z.t.),
jak również przez określenie zachowań zakazanych osobom trzecim (art. 19 u.z.t.). Prawo z rejestracji nie jest więc li tylko
prawem zakazowym, którego treść wyznaczają obowiązki osób
trzecich co do nienaruszania tego prawa 47 ). J a k większość c y wilnych praw podmiotowych, prawo z rejestracji składa się
z kilku uprawnień, które powszechnie dzieli się na dwie grupy.
Pierwsza obejmuje przyznaną uprawnieniom możność używania
znaku towarowego, a tym samym i jego ekonomicznej eksploatacji oraz rozporządzanie prawem z rejestracji (strona pozytywna), natomiast druga grupa umożliwia mu ochronę używania
znaku na wypadek bezprawnego wkroczenia osób trzecich w zakres tej wyłączności (strona negatywna) 48 ).
Prawo używania znaku towarowego można podzielić na następujące, funkcjonalnie powiązane ze sobą uprawnienia: prawo
oznaczania towarów objętych rejestracją, wprowadzania tak
oznaczonych towarów do obrotu, umieszczanie znaku na dokumentach handlowych oraz prawo posługiwania się nim w reklamie (art. 13 ust. 2 u.z.t.).
Oznaczenie obejmuje każdą czynność połączenia znaku z towarem (ewentualnie jego opakowaniem), w celu wytworzenia
między nimi fizycznego bądź tylko pojęciowego związku, pozwalającego odróżnić towar jednej osoby (przedsiębiorstwa) od
towarów tego samego rodzaju innych osób (przedsiębiorstw).
Wprowadzenie oznaczonych towarów do obrotu następuje
z chwilą łącznego spełnienia dwóch przesłanek 49 ): przejęcia
faktycznego władztwa nad konkretnym wyrobem oraz zamiaru
(woli) osoby uprawnionej udostępnienia tego produktu osobom
trzecim. Nie stanowią zatem faktu wprowadzenia do obrotu te
wszystkie czynności, które odbywają się tylko w ramach jednego przedsiębiorstwa bądź w stosunkach między podmiotem prawa z rejestracji a przedstawicielem handlowym, przewoźnikiem
czy spedytorem. Wprowadzenie do obrotu następuje najczęściej
wskutek wykonania takich umów, j a k : umowy sprzedaży, darowizny, zamiany, najmu, dzierżawy itp., przy czym odnosi się
to zarówno do eksportu, jak i do importu.
Uprawnienie do umieszczania oznaczenia na dokumentach
handlowych obejmuje wszystkie rodzaje dokumentów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, a w szczegól85
ności z wprowadzaniem oznaczonych towarów do obrotu. Przykładowo można wymienić tu wszelkiego rodzaju rachunki, cenniki, zamówienia, listy handlowe, katalogi i inne podobne publikatory. Uprawnienie do posługiwania się znakiem towarowym
w reklamie obejmuje wszystkie krajowe środki masowego przekazu, a także, choć nie wynika to expressis verbis z art. 13
ust. 2 u.z.t., środki przekazu indywidualnego, np. szeroko pojmowaną reklamę uliczną (jej nośnikami mogą być np. tablice
reklamowe, napisy świetlne, witryny sklepowe, ubiory personelu itp.).
Omawiany przepis, na co wskazuje jego literalne brzmienie,
zawiera jedynie przykładowe wyliczenie form używania znaków towarowych. Nie zmienia to jednak faktu, iż wymienione
formy należą do najbardziej typowych w obrocie gospodarczym.
Biorąc pod uwagę powyższe, należy przyjąć, że prawo wyłącznego używania znaku towarowego obejmuje całokształt działań
posługiwania się zarejestrowanym znakiem, jednakże ograniczających się jedynie do celów realizacji funkcji oznaczenia pochodzenia, czyli odróżniania towarów objętych rejestracją od
towarów tego samego rodzaju (takich samych lub podobnych),
na podstawie kryterium ich pochodzenia z określonego, zawsze
tego samego źródła50) (art. 13 ust. 2 w zw. z art. 13 ust. 1
i art. 1 u.z.t.).
Do uprawnień związanych z używaniem znaku towarowego
można zaliczyć także uprawnienie do umieszczania w sąsiedztwie znaku litery ,,R", wpisanej w okrąg. Czynność ta ma charakter fakultatywny i służy poinformowaniu potencjalnych
nabywców, jak również konkurentów, że znak towarowy jest
zarejestrowany w Urzędzie Patentowym (art. 13 ust. 4 u.z.t.).
Wprawdzie dochodzenie roszczeń z tytułu naruszenia prawa
z rejestracji nie jest uzależnione od używania przez uprawnionego litery ,,R", wpisanej w okrąg, w sąsiedztwie znaku, ale j e j
stosowanie przynosi wiele korzyści, co należy podkreślić, dla
wszystkich uczestników obrotu. Dla uprawnionego z rejestracji
stosowanie litery ,,R" ma szczególne znaczenie. Można wskazać
tu przede wszystkim na wzmocnienie domniemania winy ewentualnego naruszyciela uprawnień podmiotu prawa z rejestracji,
na przeciwdziałanie procesowi rozwodnienia (degeneracji) znaku
towarowego 51 ), czy potencjalne zwiększenie siły atrakcyjnej oznaczenia, a co za tym idzie, jego wartości majątkowej. Dla nabywców zaś litera ,,R" oznacza najczęściej podniesienie wiarygodności wyróżnionych w ten sposób wyrobów.
86
W literaturze przedmiotu można spotkać pogląd de Iege ferenda, aby ustawowe pojęcie używania znaku towarowego (które nawiasem mówiąc jest właściwie dla dóbr materialnych) zastąpić terminem „korzystanie", jako bardziej trafnego, precyzyjnego i lepiej oddającego istotę pozytywnego określenia prawa
na dobrach niematerialnych, a zatem również i prawa do znaku
towarowego 52 ). Powyższe zapatrywanie znajduje pewne uzasadnienie także w samej u.z.t. Przepis art. 24 mówi bowiem wprost
o korzystaniu z oznaczenia, jakkolwiek dotyczy on tylko znaków
powszechnie znanych.
Charakter korzystania ze znaku towarowego jest kolejnym,
obok zakresu przedmiotowego, terytorialnego, czasowego oraz
ograniczeń wynikających z u.z.t. (o których patrz poniżej), wyznacznikiem granic treści prawa z rejestracji. Zakres wyznaczony przez charakter używania oznaczenia zdeterminowany
jest dwoma czynnikami, a mianowicie funkcją oznaczenia pochodzenia oraz ściśle z nią związanym pojęciem obrotu gospodarczego. Prawo z rejestracji dotyczy bowiem działań podejmowanych w obrocie gospodarczym. Posługiwanie się oznaczeniem
poza tym obrotem jest w świetle u.z.t. prawnie obojętne, jakkolwiek może stanowić naruszenie innych przepisów, np. ustawy
o prawie autorskim, kodeksu cywilnego, a w szczególności —
ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Ciekawego w tej
materii przykładu dostarcza zjawisko naśladownictwa (tzw.
piractwa) nośników materialnych znaków towarowych 53 ). Chodzi zwłaszcza o zbywanie różnego rodzaju naszywek i nalepek
ze znakami towarowymi renomowanych firm. Nośniki te są
następnie nabywane przez klientelę jako odrębne towary i naszywane na odzież w celu zaspakajania różnych, często snobistycznych potrzeb. W takim przypadku jednak nie dochodzi do
naruszenia prawa z rejestracji, gdyż używanie oznaczenia poza obrotem gospodarczym, wyznaczonym przez realizację funkcji
oznaczenia pochodzenia, nie jest zabronione przez u.z.t., j a ko że zapewnia ona ochronę znaków jedynie w granicach
wymienionej funkcji (por. art. 1, 4, 7, 9 ust. 1 pkt. 1 i 3
oraz art. 19 u.z.t.). Opisane zachowanie stanowi natomiast
naruszenie przepisu art. 3 u.n.k., wyraźnie zmierza bowiem
87
do wykorzystania renomy wypracowanej przez uprawnione
do znaku przedsiębiorstwo. Wyczerpuje zatem znamiona
czynów
określonych
we
wskazanym
przepisie.
Chodzi
przede wszystkim o naruszenie zasad tzw. uczciwości
kupieckiej. W konsekwencji powyższego, istnieje realne
niebezpieczeństwo osłabienia siły atrakcyjnej znaku, a dla
uprawnionego oznacza utratę nierzadko sporych rozmiarów
korzyści majątkowych. Należy stanowczo odrzucić podnoszony
czasem przez „piratów" argument, jakoby przedstawione przeze
mnie zjawisko było pożyteczne dla „właściciela" znaku, z uwagi
na nieodpłatne propagowanie i reklamowanie jego oznaczenia.
J a k już była o tym mowa (przy okazji rozważań na temat
stosunku u.n.k. do u.z.t.), art. 3 u.n.k. znajduje zastosowanie
zarówno do znaków zarejestrowanych, jak i niezarejestrowanych.
Celem bowiem tego przepisu jest nie tyle ochrona uprawnionego do znaku towarowego przed pomyłkami odbiorców co do pochodzenia towaru (tego typu ochrona jest przedmiotem
art. 1 u.n.k.), ile zwalczanie innych zachowań, naruszających
zasady uczciwości kupieckiej, a określanych niekiedy mianem
tzw. konkurencji pasożytniczej. W rezultacie nie zmusza to nas,
na tle przyjętej pracy relacji lex generalis — lex specialis między
u.n.k. a u.z.t., do rozważania problemu — czy zakresy unormowania obu ustaw nie są ze sobą w sprzeczności 54 ). Naśladownictwo znaków towarowych może być ponadto zwalczane na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, które w sytuacjach braku
wyrządzenia jeszcze szkody, mogą stać się jedyną podstawą
ochrony oznaczenia, jeśliby nie brać pod uwagę ewentualnego
zastosowania przepisów prawa autorskiego. Należy wskazać tu
przede wszystkim na art. 23-24 w zw. z art. 43, art. 415, 422,
439 k.c.55).
Zaprezentowana pokrótce problematyka zwalczania naśladownictwa nośników znaków towarowych uzmysławia, jak bardzo istotne znaczenie dla określenia zakresu wyłączności prawa
z rejestracji, a co za tym idzie, jego ochrony, ma sposób pojmowania obrotu gospodarczego. Zbyt szerokie, wykraczające poza
granice realizacji funkcji oznaczenia pochodzenia, pojmowanie
obrotu gospodarczego prowadziło, zwłaszcza na tle u.z.t. z 1963 r.,
do wielu nieporozumień 56 ), rozciągało bowiem zakres wyłączności prawa z rejestracji na zachowanie prawne obojętne z punktu widzenia u.z.t. i to wbrew rezultatom zarówno wykładni systemowej, jak i funkcjonalnej. Na ogół, przez pojęcie obrotu gospodarczego rozumie się całokształt działalności funkcjonalnie
związanej ze zbytem towarów lub świadczeniem usług57), jednak
88
na podstawie kontekstu normatywnego u.z.t. należy ograniczyć
zakres tego pojęcia jedynie do granic realizacji funkcji oznaczenia pochodzenia. Posługiwanie się zarejestrowanym oznaczeniem
w obrocie gospodarczym, w innych celach niż wyróżnianie produktów na podstawie kryterium ich pochodzenia, nie jest wykonywaniem prawa z rejestracji i tym samym, w świetle u.z.t.,
nie stanowi jego naruszenia, jakkolwiek, o czym było już mowa,
może naruszyć inne przepisy obowiązującego prawa. Ustawa
o znakach towarowych przyznaje bowiem ochronę oznaczeń
jedynie w granicach realizacji funkcji oznaczenia pochodzenia
(por. art. 1, 4, 7, 9 ust. 1 pkt 1 i 3 oraz art. 19 u.z.t.).
Innym rodzajem wyznacznika granic treści prawa z rejestracji, poza dotychczas omówionymi, są ograniczenia tego prawa58), wynikające bądź z samej u.z.t., bądź z czynności prawnych
osoby uprawnionej do znaku (np. na skutek udzielenia licencji
lub innego obciążenia swego prawa).
W pierwszym przypadku podmiot prawa z rejestracji nie
ma wpływu na zakres tych ograniczeń, w drugim zaś — sam
niejako je tworzy, pozbawiając się skuteczności swych wyłącznych uprawnień do używania oznaczenia w charakterze znaku
towarowego, względem wybranych przez siebie osób (ograniczenia umowne). Do ograniczeń ustawowych zalicza się, przewidziane wprost w u.z.t., możliwości unieważnienia prawa z rejestracji na skutek niezachowania wymogów zdolności rejestrowej (art. 29 w zw. z art. 4, 619 i 32 u.z.t.), art. 14 u.z.t., wyłączający niektóre roszczenia uprawnionego z rejestracji w stosunku do osób używających lub rejestrujących podobne do zarejestrowanego znaku oznaczenie swojej firmy, nazwy, godła
lub nazwiska dla towarów tego samego rodzaju, pod warunkiem
niezachodzenia niebezpieczeństwa wprowadzenia w błąd odbiorców co do pochodzenia towarów oraz wynikające jedynie
z reguł wykładni funkcjonalnej — wyczerpanie się niektórych
uprawnień podmiotu prawa z rejestracji lub ewentualnie także
osób wywodzących od niego swoje prawa (np. licencjobiorcy),
z chwilą pierwszego legalnego wprowadzenia do obrotu wyrobu
oznaczonego chronionym znakiem towarowym. Chodzi o utratę
prawa do ponownego wprowadzenia oznaczonych towarów do
obrotu oraz związanych z tym prawem uprawnień, dotyczących
np. zakresu ustalania ceny sprzedawanych wyrobów.
Strona pozytywna prawa z rejestracji znaku towarowego
obejmuje również uprawnienie do rozporządzania tym prawem 59 ). Chodzi o możliwość przenoszenia tego prawa na inne
podmioty bądź jego obciążania prawami innych osób.
89
Konstatując dotychczasowe rozważania w przedmiocie określenia pozytywnej strony prawa z rejestracji, należy ustalić
sposób pojmowania wyłączności tego prawa, jako cechy charakterystycznej dla wszystkich bezwzględnych praw na dobrach
niematerialnych. Konstytutywnym elementem wyłączności każdego prawa jest jego skuteczność wobec nieograniczonej liczby
osób (erga omncs). Prawo z rejestracji spełnia ten wymóg, j a k kolwiek, o czym była już mowa, jego skuteczność wyłączona
jest względem określonej klasy podmiotów (zob. zwłaszcza
art. 31 u.z.t.). Ponadto skuteczność ta mieści się jedynie w omówionych powyżej zakresach: przedmiotowym, terytorialnym,
czasowym oraz wyznaczonych przez charakter używania oznaczenia i ograniczeń, wynikających z u.z.t. Z powyższych względów, w odniesieniu do znaków towarowych, wyłączność prawa
z rejestracji należy ujmować funkcjonalnie, tzn. w granicach
wyznaczonych przez wymienione zakresy. Wyłączność jest więc
cechą wszystkich pozytywnych uprawnień i charakteryzuje
prawo używania zarejestrowanego oznaczenia dla towarów objętych rejestracją. W uznaniu wyłącznego charakteru tego prawa nie jest przeszkodą fakt, że dotyczy ono używania znaku
tylko w określony sposób (w celu odróżniania towarów na podstawie ich pochodzenia). Nie jest również konieczne, dla stwierdzenia owej wyłączności, całkowite podporządkowanie znaku
towarowego określonej osobie, lecz wystarczy, że w zakresie
wynikającym z art. 13 u.z.t. jedynie podmiot prawa z rejestracji
jest upoważniony do podejmowania określonych działań60).
Strona negatywna uprawnień podmiotu prawa z rejestracji
umożliwia mu natomiast ochronę używania znaku towarowego, na wypadek bezprawnego wkroczenia osób trzecich w zakres
tak pojętej wyłączności. Ochronę tę realizują roszczenia wymienione w art. 20 u.z.t.61).
W tym miejscu wypada ustosunkować się do zakresu treści
tzw. prywatnego prawa do znaku towarowego, a więc prawa
do oznaczeń niezarejestrowanych, ale stosowanych w obrocie
gospodarczym, dla których podstawę normatywną ochrony stanowi art. 1 u.n.k. Z uwagi na liczne podobieństwa treści tego
prawa do prawa z rejestracji, na które może wskazywać choćby
tożsamość merytorycznych przesłanek ich ochrony (niebezpieczeństwo wprowadzenia w błąd odbiorców co do źródła pochodzenia towarów), postaram się wskazać tylko na najistotniejsze
różnice między nimi. Przede wszystkim należy zauważyć, że zakres wyłączności, o ile w ogóle można o nim mówić, korzystania
z oznaczenia w charakterze niezarejestrowanego znaku towaro90
wego, równoznaczny jest ze stopniem rozpowszechniania i skuteczności oddziaływania konkretnego oznaczenia na klientelę.
Miara tego rozpowszechnienia i związana z nim ściśle skuteczność oddziaływania, decyduje o lokalnej lub powszechnej znajomości niezarejestrowanego znaku (zakres terytorialny). Tylko
w tym drugim przypadku można mówić o wyłącznym charakterze prywatnego prawa do znaku. Decyduje o tym jednak nie
u.n.k., ale art. 24 u.z.t. Wynika to z przyjętej w tej pracy relacji między u.n.k. a u.z.t., w rezultacie czego wyłączność prawa
do niezarejestrowanego znaku powszechnie znanego oceniana
jest w świetle u.z.t. Natomiast ocena zasięgu skuteczności niezarejestrowanego znaku, który nie jest znakiem powszechnie
znanym, bywa zazwyczaj utrudniona i z natury rzeczy musi
mieć charakter relatywny 62 ). Podobnie rzecz się ma z oceną
czasookresu trwania prywatnego prawa do znaku. Przysługiwać
może ono jedynie dotąd, dopóki istnieje klientela związana z danym oznaczeniem na warunkach i w rozmiarze powyżej określonym. Kolejna różnica między omawianymi prawami do znaku
towarowego polega na tym, że za uprawnionym z rejestracji
przemawia domniemanie, dotyczące zarówno istnienia samego
prawa, jak i jego zakresu, podczas gdy stosujący niezarejestrowany znak narażony jest na poważne trudności dowodowe, zarówno przy wykazaniu swego prawa, jak i przy określaniu jego
zasięgu 63 ). Poza tym podmiot prywatnego prawa do znaku nie
ma prawnego obowiązku używania swego oznaczenia.
Na treść prawa z rejestracji znaku towarowego, oprócz
uprawnień, którymi się dotychczas zajmowałem, składają się
również obowiązki: używania oznaczenia (art. 28 u.z.t.) oraz
wnoszenia opłat okresowych (art. 57 w zw. z rozporządzeniem
Rady Ministrów w sprawie trybu zgłaszania znaków towarowych za granicą oraz opłat związanych z ochroną znaków towarowych 64 ). Obowiązek używania zarejestrowanego oznaczenia
obwarowany jest sankcją w postaci wygaśnięcia prawa z rejestracji (art. 25 pkt 3 w zw. z art. 28 u.z.t.). W literaturze przedmiotu nie ma zgodności co do tego, czy u.z.t. posługuje się jednolitym 65 ) pojęciem używania znaku towarowego, określonym
w art. 13 ust. 2, czy w przypadku obowiązku używania należy
raczej ograniczyć znaczenie tego pojęcia tylko do form rzeczywistego korzystania ze znaku, tzn. takiego, który funkcjonalnie
związany jest z produkcją, handlem lub świadczeniem usług.
W rezultacie czego używanie oznaczenia wyłącznie w reklamie
lub w korespondencji handlowej, nie powinno być traktowane
jako spełnienie przewidzianego w ustawie obowiązku 66 ). Za drugim z przedstawionych stanowisk przemawiają względy natury
91
celowościowej, potrzeba zapewnienia przejrzystości rynku i pewności obrotu oraz dążenie do wyeliminowania przepełnienia
rejestrów znaków towarowych. Brak jest jednakże w ustawie
wystarczających podstaw, aby odmawiać niektórym formom,
wymienionym w art. 13 ust. 2 u.z.t., korzystania z oznaczenia
charakteru wypełniania obowiązku używania znaku towarowego.
Rezultaty wykładni systemowej i funkcjonalnej prowadzą do
wniosku, że za wykonywanie tego obowiązku należy uznać
każdą formę korzystania z oznaczenia, która w opinii odbiorców
spełnia wymogi realizacji funkcji oznaczenia pochodzenia towarów (por. zwłaszcza art. 13 w zw. z art. 1 i 4 u.z.t.). Dlatego
w ocenie wypełniania obowiązku używania znaku towarowego
powinno się brać pod uwagę wszystkie istotne okoliczności,
w szczególności znajomość oznaczenia wśród odbiorców. Wydaje
się jednak, że korzystaniu z oznaczenia musi towarzyszyć zawsze
co najmniej zamiar rzeczywistego wprowadzenia oznaczonych
towarów do obrotu. Znak towarowy powinien bowiem w każdym
przypadku pozwalać odbiorcom identyfikować go z konkretnym
towarem lub usługą 67 ). Na ogół nie budzi natomiast wątpliwości
praktyka, że używanie znaku towarowego przez licencjobiorcę
zalicza się osobie uprawnionej z tytułu rejestracji na poczet
wykonywania jego obowiązku 68 ).
Od obowiązku używania oznaczenia w charakterze znaku
towarowego należy odróżnić obowiązek oznaczania towarów
znakami towarowymi. W polskim systemie prawa nie ma obecnie 65 ) żadnych podstaw do formułowania takiego obowiązku.
Stosowanie znaków towarowych, w przeciwieństwie do na przykład tzw. znaków bezpieczeństwa, jest indywidualną i dowolną
sprawą każdego zainteresowanego podmiotu gospodarczego.
Ponadto należy zauważyć, że obowiązek używania znaku towarowego nie jest przesłanką nabycia prawa z rejestracji, a j e dynie jego niewypełnienie bez uzasadnionych i usprawiedliwionych powodów w okresie trzech kolejnych lat, może stanowić
podstawę wygaśnięcia tego prawa (art. 28 w zw. 25 pkt 3 u.z.t.).
Jeżeli uprawniony z rejestracji przed wydaniem decyzji nie
używał oznaczenia, termin trzech lat biegnie od daty wydania
decyzji o rejestracji znaku towarowego; jeżeli natomiast stosował znak już wcześniej, termin powyższy będzie biegł dopiero
od dnia zaprzestania używania oznaczenia. W razie gdy uprawniony podjął po upływie trzech kolejnych lat używanie znaku,
ale przed wydaniem formalnej decyzji o wygaśnięciu prawa
z tego powodu, należy przyjąć, że nie doszło jeszcze do ustania
prawa z rejestracji.
92
Drugim z obowiązków, nałożonych przez u.z.t. na uprawnionego z rejestracji, jest konieczność uiszczania opłat okresowych.
J a k już była o tym mowa, uiszczenie pierwszej opłaty stanowi
formalną przesłankę nabycia prawa z rejestracji (art. 44 u.z.t.),
natomiast uiszczanie kolejnych opłat związane jest z przedłużeniem przewidzianego w ustawie czasu ochrony oznaczenia (tzw.
opłata okresowa) oraz z dokonywaniem innych czynności przed
Urzędem Patentowym. Nieuiszczenie opłaty okresowej w przewidzianych terminach i wysokości (patrz art. 47 w zw. z rozporządzeniem Rady Ministrów powołanym w przepisie 64), powoduje wygaśnięcie prawa z rejestracji w ostatnim dniu poprzedniego dziesięcioletniego okresu ochrony i to z mocy samego
prawa (art. 25 pkt 1 w zw. z art. 26 u.z.t.).
6.
Ustanie prawa z rejestracji znaku towarowego
Ustawa o znakach towarowych przewiduje dwa sposoby
ustania prawa z rejestracji: unieważnienie i wygaśnięcie. Według art. 29 u.z.t. prawo z rejestracji znaku towarowego może
być unieważnione, jeżeli decyzja Urzędu Patentowego (UP),
kreująca to prawo, została wydana z naruszeniem ustawowych
warunków rejestracji, określonych w art. 4, 6-9 i 32 u.z.t.
Wskazane przepisy wymieniają szczegółowo podstawy nieważności prawa z rejestracji, które można generalnie podzielić na
podmiotowe (art. 6 i 32) oraz przedmiotowe (art. 4, 7 i 9). Brak
jest jednakże wśród nich podstaw o charakterze proceduralnym,
dotyczących np. zgłoszenia znaku towarowego czy postępowania
rejestracyjnego w ogólności. Należy jednak zauważyć, że wadliwości proceduralne mogą uzasadniać wniosek o istnieniu podstaw podmiotowych lub przedmiotowych unieważnienia prawa
z rejestracji. Na przykład, zamieszczenie w podaniu o zarejestrowanie oznaczenia błędnych informacji co do rodzaju
lub zakresu prowadzonej działalności gospodarczej, uzasadnia
wystąpienie z wnioskiem o unieważnienie na podstawie art. 29
w zw. z art. 6 ust. 1 u.z.t.70). Podobnie rzecz się ma z naruszeniem
art. 11 i 12 u.z.t., dotyczących pierwszeństwa do uzyskania
prawa z rejestracji. Naruszenie tych przepisów może bowiem
stanowić podstawę unieważnienia prawa, w związku z art. 8
pkt 1 i 2 oraz ewentualnie art. 9 u.z.t.71). Ponadto, pomocnym
w tym względzie wydaje się być art. 37 u.z.t., nakazujący,
w sprawach nieuregulowanych w u.z.t., stosować przepisy kodeksu postępowania administracyjnego. Zauważyć również należy, że uzyskanie przez znak towarowy zdolności rejestrowej
po dacie jego rejestracji nie konwaliduje wadliwej decyzji,
kreującej prawo do znaku, w okresie do pięciu lat od j e j wy93
dania (a contrario z art. 31 u.z.t). Powołany przepis ustanawia
bowiem ochronę osób, które w dobrej wierze zarejestrowały
swoje oznaczenia, pomimo niezrealizowania ustawowych wymogów rejestracji, gdy od tej daty minęło więcej niż pięć lat
(niewzruszalność prawa z rejestracji). Termin pięcioletni jest
terminem prawa materialnego i nie podlega skróceniu ani przedłużeniu. Po jego upływie można unieważnić rejestrację tylko
wówczas, gdy została ona uzyskana w złej wierze. Uprawniony
z wadliwej decyzji jest w złej wierze, jeżeli w dacie rejestracji
wiedział lub powinien był wiedzieć, że nie są spełnione ustawowe warunki, wymagane do zarejestrowania znaku towarowego.
Zła wiara uprawnionego z takiej decyzji będzie zachodzić zawsze
wtedy, gdy przedmiotem rejestracji jest oznaczenie sprzeczne
z obowiązującym prawem lub zasadami współżycia społecznego
(art. 8 pkt 1). W przypadku natomiast uzyskania prawa z rejestracji, pomimo istnienia prawa z wcześniejszym pierwszeństwem (art. 9 ust. 1 pkt 1), w ocenie złej wiary należy uwzględnić art. 54 ust. 3, statuujący domniemanie znajomości wpisu
w rejestrze. Dlatego uprawniony będzie w dobrej wierze jedynie wtedy, jeżeli w usprawiedliwiony sposób mógł się pomylić
co do zakresu ochrony oznaczenia, wynikającego z wcześniejszego pierwszeństwa. Domniemanie z art. 54 ust. 3 jest bowiem
wzruszalne. Po upływie pięcioletniego terminu, liczonego od daty
wydania wadliwej decyzji, prawo z rejestracji uzyskuje przymiot niewzruszalności, w odniesieniu do każdej z podstaw unieważnienia; może być jednak, w okolicznościach wymienionych
w art. 25 u.z.t., uznane za wygasłe.
Prawo z rejestracji można unieważnić w całości lub w części
(art. 29 u.z.t.). W tym drugim przypadku chodzi zapewne o unieważnienie rejestracji tylko w stosunku do niektórych towarów
objętych zgłoszeniem. Częściowe unieważnienie nie może bowiem polegać na zmianie bądź wykreśleniu pewnych elementów
chronionego oznaczenia, z uwagi na zakaz w tym względzie
art. 46 u.z.t. Decyzja o unieważnieniu prawa z rejestracji znaku
towarowego, a mówiąc precyzyjniej, decyzji kreującej to prawo, ma charakter konstytutywny, skutkuje bowiem w postaci
ustania prawa podmiotowego72). Do chwili j e j wydania, prawo
do znaku, uzyskane z naruszeniem ustawowych wymogów rejestracji, pozostaje w mocy. Decyzja unieważniająca wywołuje
skutki ex tunc, czyli od dnia zarejestrowania znaku towarowego.
Dlatego uznaje się, że prawo to nigdy nie powstało. W rezultacie tego, skutkami unieważnienia są m.in. 73 ): możliwość wznowienia postępowania o zarejestrowaniu znaku towarowego z późniejszym pierszeństwem (art. 145 k.p.a. w zw. z art. 37 u.z.t), zwrot
94
opłaty okresowej, wniesionej przed terminem j e j płatności
(par. 13 rozporządzenia Rady Ministrów, przywołanego w przyp.
64), oddalenie powództwa o naruszenie prawa z rejestracji, wytoczonego przez uprawnionego z wadliwej decyzji, nieważność
licencji na używanie znaku itp.
Drugim sposobem ustania prawa z rejestracji jest jego wygaśnięcie, w sytuacjach enumeratywnie wymienionych w art.
25 pkt. 1-5 u.z.t. Z wyjątkiem przypadku upływu okresu ochrony, konieczną przesłanką wygaśnięcia prawa z rejestracji jest
wydanie przez UP decyzji w tym przedmiocie (art. 26 u.z.t.).
Decyzja UP jest zatem koniecznym elementem zdarzenia prawnego, z którym ustawa łączy wygaśnięcie prawa z rejestracji
znaku towarowego. Zgodnie i art. 25 u.z.t. może być ona wydana w następujących okolicznościach:
— zrzeczenia się prawa przez uprawnionego z tytułu rejestracji
(art. 25 pkt 2 w zw. z art. 27 u.z.t.). Może ono dotyczyć zarówno całości, jak i części prawa. Częściowe zrzeczenie się
prawa polega na zawężeniu wykazu zgłoszonych do rejestracji towarów (art. 46 a contrario). Nie jest natomiast dopuszczalne częściowe zrzeczenie się prawa z rejestracji poprzez ograniczenie jego zakresu terytorialnego lub zmodyfikowanie swego oznaczenia. W pierwszym wypadku wynika
to z rezultatów wykładni systemowej, w drugim — z zakazu
wysłowionego expressis verbis w art. 46 u.z.t. Zrzeczenie
się prawa z rejestracji następuje na skutek złożenia w UP
pisemnego oświadczenia (forma ad probationem), które jest
jednostronną czynnością prawną, ocenianą w świetle przepisów kodeksu cywilnego o oświadczeniu woli74) (w szczególności chodzi o art. 60 w zw. z art. 82 i n.k.c.). Do zrzeczenia
się wymagana jest pisemna zgoda (forma ad probationem)
osób. których prawa wpisuje się do rejestru znaków towarowych, jeżeli zrzeczenie mogłoby spowodować dla nich niekorzystne skutki (art. 27 zd. 2 u.z.t.). Należy wskazać tu przede wszystkim na licencjobiorcę, franszyzobiorcę, ewentualnie
użytkownika i zastawcę. Brak zgody tych osób pociąga
za sobą nieważność omawianej czynności prawnej. Jednakże
w sytuacjach, gdy ich prawa nie są ujawnione w rejestrze
znaków towarowych, zgoda taka jest potrzebna. Osobom
tym mogą jednak przysługiwać roszczenia, na podstawie
art. 471 i n. k.c., w stosunku do uprawnionego z rejestracji;
95
nieużywania znaku. Ta podstawa wygaśnięcia prawa jest
konsekwencją niewykonania przez uprawnionego obowiązku
używania oznaczenia w charakterze znaku towarowego.
Problem ten został już omówiony w części traktującej o treści
prawa z rejestracji. W tym miejscu należy jedynie dodać, że
wygaśnięcie prawa z rejestracji z powodu nieużywania oznaczenia, może dotyczyć również części tego prawa (art. 28
ust. 2). Chodzi o te wszystkie przypadki, w których uprawniony używał znaku tylko w stosunku do niektórych towarów objętych rejestracją.
Ponadto prawo z rejestracji nie wygasa, jeżeli uprawniony wykaże, że z usprawiedliwionych powodów niemógł używać znaku towarowego. Ciężar dowodu używania
znaku lub istnienia przyczyn usprawiedliwiających jego nieużywanie, obciąża w każdym przypadku uprawnionego z rejestracji (art. 28 ust. 3 i 4 u.z.t.). Ustawa nie definiuje pojęcia przyczyn usprawiedliwiających nieużywanie oznaczenia, wydaje się jednak, iż należałoby zaliczyć do nich wszelkie zdarzenia noszące cechy siły wyższej;
utraty przez znak towarowy dostatecznych znamion odróżniających (art. 25 pkt 4 w zw. z art. 7 u.z.t.). Znak towarowy
traci znamiona odróżniające (ulega degeneracji, rozwodnieniu — przekształca się w tzw. znak wolny), gdy przekształca
się w nazwę rodzajową produktów, dla wyróżnienia których
został uprzednio zarejestrowany 75 );
zaprzestania przez uprawnionego, z tytułu rejestracji znaku
towarowego, działalności gospodarczej (art. 25 pkt 5). Prawo
z rejestracji wygasa, gdy uprawniony zaprzestał całkowicie
prowadzenia działalności gospodarczej bądź też tak zmienił
j e j przedmiot, że towary (usługi), dla których uzyskał rejestrację, znalazły się poza przedmiotem tej działalności 76 ). Za
przerwanie działalności gospodarczej należy uznać w szczególności pozbawienie uprawnień do j e j wykonywania. Wydaje się, że przejściowe tylko nie wykonywanie działalności
gospodarczej nie daje wystarczających podstaw do wygaśnięcia prawa z rejestracji, może jednak doprowadzić do wydania decyzji o wygaśnięciu prawa z powodu nieużywania
oznaczenia.
I
Wymienione wyżej okoliczności stanowią podstawę wydania przez UP decyzji o wygaśnięciu prawa z rejstracji. Decyzja ta ma charakter konstytutywny, skutkiem czego, do
czasu j e j wydania, prawo z rejestracji pozostaje w mocy
(wynika to a contrario z art. 26 w zw. z art. 25 u.z.t. oraz
96
z wykładni funkcjonalnej art. 28 ust. 3 u.z.t.). Decyzja o wygaśnięciu prawa z rejestracji wywiera w zasadzie skutki
ex nunc, tj. od chwili j e j wydania, jeżeli jednak w decyzji
określono datę Dowstania okoliczności uzasadniających jej
wydanie, należy pamiętać, że decyzja skutkuje już z tą datą,
czyli wywiera skutki ex tunc77).
Przyczyną, z którą u.z.t. wiąże wygaśnięcie prawa, jest również upływ okresu ochrony (art. 25 pkt 1). Prawo z rejestracji
wygasa w tej sytuacji w ostatnim dniu dziesięcioletniego okresu
ochrony, począwszy od dnia zgłoszenia znaku do rejestracji.
W tym jednak przypadku wygaśnięcie prawa następuje ex łege,
bez potrzeby wydawania decyzji (art. 26). Jeżeli jednak zostanie
ona wydana, ma wtedy charakter jedynie deklaratywny (potwierdzający) i stanowi podstawę wpisu w rejestrze znaków towarowych (art. 30 ust. 3).
Upływ przewidywanego prawem okresu ochrony zarejestrowanego oznaczenia jest następstwem niekorzystania przez uprawnionego z możliwości j e j przedłużenia na kolejny dziesięcioletni okres (art. 47 w zw. z art. 13 ust. 3). W sytuacjach upływu co
najmniej drugiego okresu ochrony, uprawniony może skorzystać
z dodatkowego sześciomiesięcznego terminu, celem dokonania
przedłużenia ochrony swego oznaczenia na kolejny dziesięcioletni okres (par. 13 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów, przywołanego w przyp. 64 w zw. z art. 5 bis Konw. Par.). Ten ulgowy
sześciomiesięczny termin przewidziany jest w szczególności do
uiszczenia opłaty okresowej, jakkolwiek może służyć także dopełnieniu innych wymogów, potrzebnych do przedłużania prawa
z rejestracji 78 ). W okresie tego dodatkowego terminu uprawnionemu przysługuje prawo z rejestracji o charakterze warunkowym, jednak tylko do czasu dopełnienia przewidzianych prawem
formalności, w przeciwnym bowiem razie prawo do znaku wygasa z mocy prawa, z dniem upływu poprzedniego okresu ochrony. Z powyższego zdaje się wynikać, że prawo z rejestracji nie
wygasa z upływem drugiego i następnych okresów ochrony, lecz
dopiero z upływem tego dodatkowego, sześciomiesięcznego okresu. Wygaśnięcie prawa również i w tym przypadku następuje
ex lege, tyle tylko, że ze skutkiem ex tunc.
97
Legitymowanym, do wystąpienia z wnioskiem zarówno do
uznania prawa z rejestracji za wygasłe, jak również z wnioskiem
o unieważnienie tego prawa, może być każdy, kto ma w tym
interes prawny (art. 30 ust. 1). Ponieważ postępowania w powyższym zakresie stanowią szczególny rodzaj postępowania administracyjnego, wydaje się, że interes prawny należy oceniać
z punktu widzenia przepisów postępowania administracyjnego79) (k.p.a.). Ponadto, przepis art. 30 ust. 2 przyznaje legitymację czynną w sprawach o unieważnienie oraz uznania za wygasłe prawa z rejestracji Prokuratorowi Generalnemu RP oraz
Prezesowi UP. Organy te mogą wszcząć postępowanie z własnej inicjatywy albo przystąpić do toczącego się już postępowania w sprawach wyżej wymienionych, pod warunkiem wykazania interesu społecznego. Fakt unieważnienia prawa z rejestracji oraz uznania go za wygasłe, podlega ujawnieniu w rejestrze znaków towarowych (art. 30 ust. 3), a także ogłoszeniu
w „Wiadomościach Urzędu Patentowego" (art. 56 pkt. 5-6). Czynności te nie mają jednak żadnego wpływu na skuteczność ustania prawa z rejestracji znaku towarowego.
98
Przypisy
1) Na temat funkcji znaków towarowych zob. w szczególności M. Kępiński, Rozporządzanie prawem z rejestracji znaku towarowego, Poznań
1979 r., s. 52 i n.; J. Koczanowski, Funkcje i ochrona prawna znaków
towarowych, ZNUJ 1976 r., nr 8, s. 49 in.; R. Skubisz, Prawo z rejestracji znaku towarowego i jego ochrona, Lublin, 1988 r., s. 19 i n.
2) Przepisy prawa znaków towarowych mają charakter przepisów prawa cywilnego (materialnego i procesowego), karnego, administracyjnego (materialnego i procesowego), finansowego oraz międzynarodowego publicznego i prywatnego. Klasyfikacja danej normy prawnej
ma zasadnicze znaczenie dla trybu realizacji uprawnień i roszczeń,
objętych tą kompleksową dziedziną prawa.
3) Pojęcie własności przemysłowej zostało wprowadzone w art. 1 K o n wencji Związkowej Paryskiej o Ochronie Własności Przemysłowej
z 1883 r. J e j przedmiotem są: patenty na wynalazki, wzory użytkowe,
wzory zdobnicze, geograficzne oznaczenia pochodzenia, znaki towarowe
i usługowe, nazwy handlowe, firma oraz zasady uczciwego obrotu
i prawo na klienteli, określane wspólnym mianem — ochrony przed
nieuczciwą konkurencją. Na temat stosunku pojęcia własności przemysłowej do pojęcia własności intelektualnej patrz M. Jarzyński, J. Kur,
Ochrona znaków towarowych, Poznań 1983 r., s. 9 i n.
4) Zob. zwłaszcza obowiązującą Polską Konwencję Paryską o Ochronie
Własności Przemysłowej (Dz.U. z 1975 r., Nr 9, poz. 51 i 52) oraz
Konwencję Berneńską o Ochronie Dzieł Literackich i Artystycznych
(Dz.U. z 1934 r., Nr 27, poz. 213, zdr.: Dz.U. z 1935 r„ Nr 84, poz. 515
i 51(i).
5) Szerzej na temat patrz M. Kępiński, op. cit., s. 35 i n. oraz J. K o czanowski, op. cit., s. 74 i n.
6) Tak np. A. Cisek, Dobra osobiste i ich niemajątkowa ochrona w kodeksie cywilnym, Wrocław Universitas Wratislaviensis 1987 r., s. 36
i podana tam literatura.
7) Dz.U. z 1985 r., Nr 5, poz. 17; zra.: 1989 r., Nr 35, poz. 192.
8) Dotyczy to np. utworów sztuki choreograficznej i kinematograficznej.
9) M. Poźniak-Niedzielska, Dobra niematerialne przedsiębiorstwa państwowego, Warszawa — Łódź 1990 r., s. 21 i n.
10) Zob. na ten temat zwłaszcza I. Wiszniewska, Przekształcenia znaku
towarowego w nazwę rodzajową produktu, PiP 1992 r., nr 10, s. 53 i n.
11) Na temat innych poglądów w tej materii zob. R. Skubisz, op. cit.,
s. 235.
12) R. Skubisz, ibidem, .s. 232. Zob. także uwagi tegoż autora na s. 240
i n. Por. M. Poźniak-Niedzielska, op. cit., s. 15 i n.
13) Ibidem. Na temat koncepcji praw podmiotowych w oparciu o art. 415
i n. k.c. zob. S. Sołtysiński, Licencje na korzystanie z cudzych rozwiązań technicznych, Warszawa 1970 r., s. 163 i n. oraz krytyki tego
poglądu: B. Gawlik, Umowa know.-how. Zagadnienia konstrukcyjne,
99
Z N U J PWOWI 1974 r., nr 3, s. 30 i 53 i n. Autor ten twierdzi mianowicie, iż nie można konstruować prawa podmiotowego jedynie w oparciu o normy ustalające tylko powszechny obowiązek, a nie zakreślających sfery możności postępowania podmiotów prawa. W sytuacji
art. 415 i n. k.c. stosunek cywilnoprawny pojawia się dopiero z chwilą
naruszenia obowiązku nieczynienia szkody, a więc w nowej sytuacji
prawnej.
Moim zdaniem jednak, w powyższym przypadku mamy
określoną sferę możności postępowania tyle tylko, że w sposób dorozumiany, a wyznaczają ją wszystkie przepisy obowiązującego prawa. Por. A. Klein, Przesłanki odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej, Studia Juridica Silesiana, t. 5, Katowice 1979 r., s. 74.
14) R. Skubisz, op. cit., s. 232.
15) S. Sołtysiński, Prawo z rejestracji znaku towarowego, [w:] Problemy
prawa wynalazczego i patentowego, t. 2, Katowice 1976 r., s. 122
i n. Por. także R. Skubisz, ibidem, s. 240 i n.
16) R. Skubisz, ibidem, s. 237 i n.
17) Ibidem, s. 240 i n.
18) Podaję za M. Kępińskim, op. cit., s. 11 i n.
19) J. Koczanowski, op. cit., s. 80-82 oraz 98.
20) Ustawa z dnia 2 VIII 1926 r. (tekst jedn. Dz.U. z 1930 r., Nr 56,
poz. 467). W doktrynie powojennej istniały pewne wątpliwości co do
kwestii mocy obowiązującej tej ustawy, ale dziś już nikt nie kwestionuje j e j obowiązywania. Zob. na ten temat J. Waluszewski, Moc i zakres obowiązywania ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji,
NP 1975 r., nr 4, s. 511 i n.; Z. Zecki, Zwalczanie nieuczciwej konkurencji, PUG 1990 r., nr 10, s. 149 i n. Ostatecznie sprawę obowiązywania
ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji rozstrzygnął Trybunał
Konstytucyjny w uchwale z dnia 23 1 1991 r. (Dz.U. Nr 11, poz. 45).
21 S. Grzybowski, Ochrona dóbr osobistych, Warszawa 1957 r., s. 77.
22) A. Cisek, op. cit., s. 39 i n. Zob. także uwagi tegoż autora na s. 20-21.
Na temat krytyki koncepcji monistycznej na tle problematyki znaków
towarowych patrz M. Kępiński, op. cit., s. 49 i n.
23) S. Grzybowski, A. Kopff, J. Serda, Zagadnienia prawa autorskiego,
Warszawa 1973 r., s. 242 i n.
24) Tak np. R. Skubisz, op. cit., s. 248 oraz tegoż autora: Prawo znaków
towarowych, Komentarz , Warszawa 1990 r., s. 83 i n.
25) M. Kępiński, Znak towarowy, SC 1974 r., t. 22, s. 194 i n. Por. także
R. Paszkowski, Powstanie prawa do znaku towarowego a ustawa
o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Warszawa 1935 r., s. 5 i n.
oraz R. Skubisz, Prawo..., s. 32 i n.
26) Tak np. J. Koczanowski, op. cit., s. 81 i n. Odmiennie R. Skubisz,
ibidem, s. 53 oraz M. Kępiński, Rozporządzanie prawem..., s. 27. Por.
I. Wiszniewska, Z problematyki ochrony znaków towarowych, PPH
1992 r., nr 2, s. 1 i n.
27) Tak np. R. Skubisz, ibidem, s. 232. Zob. także M. Kępiński, ibidem,
s. 21 oraz E. Gawlik, op. cit., s. 30 oraz 54 i n.
100
28) B. Gawlik, ibidem, s. 26 i n.
29) Znaki powszechnie znane są bowiem przedmiotem prawa wyłącznego.
Zob. art. 24 u.z.t.
30) Zob. orzeczenie SN z dnia 25 X 1988 r., 2 CR 143/88 r. zamieszczone
w komentarzu R. Sikubisza, Prawo znaków..., s. 10. Por. także R. Paszkowski, op. cit., s. 35 i n. Odmienne stanowisko w tej kwestii zdaje się
zajmować M. Kępiński, Rozporządzanie prawem..., s. 15 i n.
31) A więc, w zasadzie od momentu, kiedy znak >stał się rozpoznawalny
w oczach publiczności. Dopiero wówczas można mówić o istnieniu
klienteli, która jest jedną z podstawowych przesłanek, uprawniających do wystąpienia z roszczeniami z art. 1 u.n.k.
32) R. Skubisz, Prawo z rejestracji..., s. 51.
33) Ibidem, s. 53 oraz M. Kępiński, Rozporządzanie prawem..., s. 27.
34. R. Skubisz, ibidem.
35. Por. M. Kępiński, Znak towarowy..., s. 196 i n.
36) Patrz przyp. 10.
37) Zob. na ten temat np. Sołtysiński, Dysponowanie autorskimi uprawnieniami osobistymi (w:] Prace z prawa cywilnego, Ossolineum
1985 r., s. 41 i n. oraz A. Cisek, op. i cit., s. 96.
38) Zab. na ten temat M. Kępiński, Niebezpieczeństwo wprowadzania
w błąd odbiorców co do źródła pochodzenia towarów w prawie znaków towarowych, ZNUJ PWOWI 1982 r., nr 28, s. 10 i n. Zob. także
tegoż autora: Zakazy rejestracji mylących znaków towarowych, Z N U J
PWOWI 1982 r., s. 45 i n. oraz S. Sołtysiński, Prawo z rejestracji...,
s. 129 i n. Na temat postępowania rejestracyjnego patrz R. Skubisz,
Prawo znaków..., s. 141 i n. oraz M. Jarzyński, J. Kur, op. cit.,
s. 39 i n.
39) R. Skubisz, Prawo znaków..., s. 57 i n.
40) Brak jednakże, jak dotąd, oficjalnego ogłoszenia tego przystąpienia
w Dzienniku Ustaw. Szerzej na temat porozumienia madryckiego
patrz J. Koczanowski, Celowość przystąpienia Polski do porozumienia
madryckiego w sprawie międzynarodowej rejestracji znaków fabrycznych i handlowych, ZNUJ PWOWI 1977 r., nr 10, s. 165 in. oraz
M. Kępiński, Nowy system międzynarodowego zgłaszania znaków towarowych (TRT), ZNUJ PWOWI 1977 r., nr 10, s. 181 i n.
41) Ustawa o znakach towarowych posługuje się
przedsiębiorstwa: podmiotowym (osoba fizyczna
niona do prowadzenia działalności gospodarczej)
(zespół odpowiednio zorganizowanych środków
działalności gospodarczej). Por. art. 55 1 ) k.c.
dwoma znaczeniami
lub prawna, upraworaz przedmiotowym
w celu prowadzenia
42) Tak np. R. Skubisz, Prawo z rejestracji..., s. 64-65. Zob. także M. Modrzejewska, Znaczenie zmian w regulacji prawnej znaków towarowych, PUG 1985 r., nr 7, s. 187.
101
43) Na temat znaków wspólnych zob. w szczególności J. Koczanowski,
Istota i funkcje znaków towarowych wspólnych, ZNUJ PWOWI 1983 r,.
nr 33, s. 12 i n; T. Opalski, Ochrona prawna znaków wspólnych, PUG
1975 r., nr 1, s. 13 i n. oraz tegoż autora: Problematyka prawna znaków wspólnych — niektóre aspekty międzynarodowe, ZNUJ PWOWI
1983 r., s. 35 i n.; M. Kępiński, Wspólne znaki towarowe na rynku
krajowym, ZNUJ PWOWI 1983 r., nr 33, s. 24 i n. oraz R. Skubisz
Prawo znaków..., s. 135 i n.
44) R. Skubisz, Prawo z rejestracji..., s. 66 i n.
45) Ibidem, s. 82. Por. także S. Sołtysiński, Prawo z rejestracji..., s. 127 i n.
46) Ibidem. Zob. także M. Kępiński, Niebezpieczeństwo..., s. 31 i n. oraz
S. Sołtysiński, ibidem, s. 134. Por. orzeczenie SN z dnia 2 9 X 1 1984 r.,
O S P I K A 1986 r., poz. 183 c.
47) Na temat koncepcji ustalania treści prawa z rejestracji znaków towarowych patrz R. Skubisz, ibidem, s. 74 i n. oraz 240 i n. Zob. także
S. Sołtysiński, ibidem, s. 76 i n.
48) R. Skubisz, ibidem, s. 76 i n.
49) Podaję za R. Skubisz, ibidem.
50) Na tle u.z.t. z 1963 r. prawo wyłącznego używania znaku towarowego było pojmowane przez część doktryny znacznie szerzej, a mianowicie, jako wyłączne uprawnienie do rozpowszechniania znaku, jednakże bez zasadniczego odnoszenia tego uprawnienia do realizacji
funkcji oznaczenia pochodzenia. Pogląd ten był następstwem zbyt
szerokiego ujmowania pojęcia obrotu gospodarczego jako niezsynchronizowanego z funkcją oznaczenia pochodzenia znaku towarowego,
a więc z funkcją podlegającą bezpośredniej ochronie w u.z.t. Ochrona
innych funkcji, w szczególności funkcji reklamowej i gwarancyjnej,
mieściła się w zakresie ochrony funkcji oznaczenia pochodzenia i jako
takie nie podlegały samodzielnej ochronie, podobnie jak ma to miejsce
w ustawie z 1985 r. Tak np. orzeczenie SN z dnia 21 X I I 1967 r.,
OSPiKA 1969 r., nr 5, poz. 102 z apr. glosą S. Grzybowskiego. K r y tykę takiego ujmowania sfery wyłączności, jeszcze pod rządami u.z.t.
z 1963 r., przeprowadzili m.in. M. Kępiński, Znak towarowy...,
s. 207-209, S. Sołtysiński, Prawo z rejestracji..., s. 121 i n. oraz J. Solarz, Michał du Vall, Wytwarzanie i zbywanie podrobionych znaków
towarowych w świetle prawa polskiego, ZNUJ PWOWI 1987 r., nr 44,
s. 185 i n. Należy podkreślić, że poglądy w/w autorów, w zakresie
tu omówionym, nie straciły na aktualności także pod rządami obecnie
obowiązującej ustawy. Por. także orzeczenie SN z dnia 4 IV 1973 r.,
OSPiKA 1974 r., nr 6, poz. 135 z kryt. glosą S. Grzybowskiego oraz
orzeczenie SN z dnia 29 XI 1984 r., OSPiKA 1986 r., poz. 183 c.
z glosą M. Kępińskiego.
52) R. Skubisz, Prawo z rejestracji..., s. 241 i 243. Przyjmując wskazany
pogląd za słuszny, w dalszej części niniejszego artykułu będę używał
pojęć „używanie" i „korzystanie" zamiennie.
53) Zob. orzeczenie SN z dnia 21 X I I 1984 r., OSPiKA 1986 r., poz. 183 c.
z glosą M. Kępińskiego.
102
54) Por. R. Skubisz, Prawo z rejestracji..., s. 164-165.
55) Patrz przyp. 50 oraz podaną tam literaturę i orzecznictwo.
57) R. Skubisz, Prawo z rejestracji..., s. 84. Podobnie S. Sołtysiński,
Prawo z rejestracji..., s. 124 i n.
58) Obszerniej na ten temat R. Skubisz, ibidem, s. 90 i n.
59) Obszerniej
s. 80 i n.
na ten temat
M. Kępiński,
Rozporządzanie
prawem...,
61) Obszerniej na ten temat patrz zwłaszcza R. Skubisz, ibidem, s. 185 i n.
62) J. Koczanowski, Funkcje i ochrona..., s. 103.
63. Ibidem.
64) Dz.U. z 1985 r., Nr 33, poz. 147 i z 1989 r., Nr 38, poz. 207 ze zm.
Dz.U. z 1991 r., Nr 18, poz. 77.
65) Tak np. M. Kępiński, Nowa ustawa o znakach towarowych, PiP
1986 r., nr 3, s. 78-79 i M. Modrzejewska, Znaczenie zmian..., s. 191.
66) Tak np. R. Skubisz, Prawo z rejestracji..., s. 99 i n.
67) S. Sołtysiński, Prawo z rejestracji..., s. 139-140. Por. ibidem.
68) R. Skubisz, Prawo znaków..., s. 128.
69) Ibidem, s. 131 i n.
70) Podaję za R. Skubiszem, Prawo z rejestracji..., s. 114.
71) Por. Ibidem.
72) Ibidem. Na temat pojęcia decyzji konstytutywnej zob. uwagi tegoż
autora rr s. 73.
73) Podaję za R. Skubiszem, ibidem, s. 116.
77) Ibidem. Zob. również M. Kępiński, Nowa ustawa..., s. 78 oraz M. J a rzyński, J. Kur, op. cit r , s. 42 i n.
79) Zob. na ten temat Z. Janowicz, Postępowanie administracyjne, Poznań
1982 r., s. 113 oraz podaną tam literaturę.
103

mgr Bogusław Sołtys Uniwersytet Wrocławski Charakter i

Transkrypt

Podobne dokumenty

Beletrystyka w Bibliotece PŁ

Program - Warmińsko-Mazurska Agencja Rozwoju Regionalnego SA

Kształt jako znak towarowy

Generuj PDF - Powiatowy Urząd Pracy w Wałbrzychu

Ksiązka teleadresowa - Powiatowy Urząd Pracy w Międzyrzeczu

Volkswagen Transporter

Zmiany w prawie własności przemysłowej