3acek Moskalewicz PROBLEMY Z PR08L~MI

- 89 -
3acek Moskalewicz
PROBLEMY Z
PR08L~MI
Niektóre wyniki
p11ota~u badań
-Reakcja społeczności na problemy alkoholowe-xl
Słowo
·problem-, literowane
angieleki odpowiednik,
weszło
do
dokładnie
języka
tak samo jak jego
polskiego
poczQtku XX wieku,
wypierając używane wczeŚniej
blernat-.
ono wówczas trudne,
Oznaczało
zwłaszcza
kwestie filozoficzne,
lonej filozofii
tradycję
życiowej,
romantyczną
czn8
przełomu
kto patrzy w
Polski
mgłę
już
do rzeczy-
pisarka pozytywisty-
pisząc
·Wszystko jedno,
publicyści Młodej
się
niej a-
pojęciowy słowa.
W pracach Tadeusza
je mozna w takim oto
własnego
kontekŚcie:
"Po-
ja" lub ·Problemu tego nigdy sobie
stawiał".
Współczesne
tego
to
oKreś~
wtedy stylistyki pozytywistycznej, za-
jednak zakres
go problem
·pro-
między gasnącą
"problemat" ·problemem", odcinali
Boya-Zeleńskiego znaleźć
nie
czołowa
na
rozwiązania
podejŚCiem
problematów". Pisarze i
ko od archaicznej
chłania
konfliktu
wieków, Eliza Orzeszkowa
zastępując
cho~ujęc
wymagające
a pozytywistycznym
je
pOjęcie
w odniesieniu do wyboru
rozwiązania
rozumiała
wlsto8Ci. Tak chyba
gdzieś
pojęcia.
·poważne
słowniki
Według
w zasadzie nie
Małego Słownika
zagadnienie, zadanie
rozszerzają
języka
zakresu
Polskiego problem
wymagające rozwięzania.
xl Referat przedstawiony na Konferencji Towarzystwa
roz-
Społecznych
i Epidemiologicznych Badań nad Alkoholem im. Kettila Bruuna.
Berkeley, 5-10 czerwca 1988.
- 90 strzygnięcia"
/Skorupka. Auderska,
razów Obcych dodaje jeszcze,
do
rozwi~zania·.
Wielki
że
Słownik
Łapicka,
1968/.
problemem jest ·sprawa trudna
Polsko-Angielski
blemu - it was easy 90in9", a ·nie ma
znaczenia ·problemu·, które
"damage" czy "negative
trudno
trafić
odpowiadałoby
consequences"ł
pro-
było
problemu -
1980/. Okazuje siV.
/Stanisławski.
źródłach słownikowych
w polskich
/żadnego/
pols-
tłumaczy
kie "problem" jako "problem, question. iSsus-, ·nie
it's alI pla!n s8111ng·
Wy-
Słownik
że
na trop takiego
angielskiemu "harm·,
a z którym spotykamy si,
nagminnie w dokumentach i opracowaniach §wiatowaj Organizacji
Zdrowia i
literaturze naukowej na
angielskojęzycznej
temat al-
koholu.
Warto w tym miejScu
skie
kresu
zdaję się
dostrzegać
nie
pojęciowego
odnotować,
słowa
że
również słowniki
angiel-
tego znacznego poszerzenia za-
·problem·, The Shorter Oxford English
Oictionary on Historical Principles podaje, ii problem to:
1. A difficult question proposed for solution, a riddle; an
enigmatic s-tatement.
2. A quest10n proposed for academic discuss10n or scholaBtic
disputation.
3. A doubtful ar difficult questian; a metter of inquiry# d1Scussion or thought.
Z kolei
blem- w
amerykański
następujący
Webster·s Oictionary definiuje
sposób: Matter proposed for solution,
Ta powierzchowna lektura
iż
historia funkcjonowania
wanym mu we
~pro­
współczesnej
słownik6w
pojęcia
zdaje
się w8kazywać~
·problem- w znaczeniu nada_
literaturze na temat alkoholu jest
stosunkowo krótka. zarówno w
języku
angielskim. jak i w po1sz_
- 91 czyżnie.
Na gruncie polskim
WHO-ską koncepcją
upowszechnienie
pojawiło
-"problemów
ono
się
związanych
z
właściwie
alkąholem·
nastąpiło
dopiero na
poczętku
lat
KoncepCja "problemów
związanych
z alkoholem" z
wraz z
• której
oSiemdziesią­
tych.
toruje sobie
nie tylko ze
drogę
względu
cepcji "'alkoholizmu jako choroby·, ale
ną
tradycję
językową.
~ednym
go przed przeszczepem tego
z
nictwie Naukowym pod
koholem"'. Nie
tytułem
znalazł
społeczne i
związanym
języka
polskie-
książki
Państwowym
związane
przez
tytułem
·Alkohol
zdrowotne·. Podobnie
historia centralnego programu
blemom
na pew-
względu
redaWydawz al-
on uznania w oczach wydawcy i w'efekcie
zane z nim problemy
została
w
·Alkohol i problemy
pod kompromisowym
zmieniona
oporu
złożono
książka ukazała się
się
ze
jest historia
którą
do kon-
przywiązanie
także
przykładów
pojęcia
gowanej przez Ignacego Walda I
na
trudności~
rządowego
badawczego~
i
ZWią­
potoczyła
którego nazwa
sponsora z "Zapobieganie pro-
z alkoholem i innymi substancjami
uzal~żniaję­
cym!· na ·Zapobieganie skutkom alkoholizmu i narkomanii·.
Sformułowanie
rykańskim
nych
jak
środowiskach
dotąd
nia fakt.
ną
zakresem
iż
-
w
związane
z alkoholem·. z jego ame-
pojęciowym, zadomowiło się
ekspertów i badaczy. Nie
w 9zerszych
dynamikę.
lem~
·problemy
języku
kręgach
społecznych.
potocznym
słowo
napojów alkoholowych na
·są
dość
hermetycz-
upowszechniło się
Komunikację
·problem-
"Mam problem z alkoholem-,
może oznaczać trudności
w
utrud_
uzyskało włas­
problemy z alkoho-
z nabyciem wódki lub zbyt
przyjęciu,
mało
spotkaniu towarzyskim. Kon_
sekwentnie ·n1e ma problemu z alkoholem" implikuje nie brak
problemu, lecz
wręcz
odwrotnie - dostatek wódki.
- 92 Zarysowane
kłopoty pojęciowe
są wyłęcznie
nie
kwestię
z
zakresu czystej semantyki. Prawdziwe "problemy z problemami"
zaczynaj Q
się
w newralgicznym punkcie styku badacza
społeczeństwem.
go ze
występuję
ostrzej
Ważnym
więc
a
w trakcie
badań
społeczne­
terenowych. a naj-
w międzynarodowych badaniach porównawczych.
doświadczeniem są
w tej dziedzinie
towej Organizacji Zdrowia - "Reakcje
alkoholowe", które od
ubiegłe~o
dla nas badania §wia-
społeczności
roku prowadzone
na problemy
są
również
w
Polsce.
Badanie. "Reakcj e
społecznościach. ~ednę
szawy _ Mokotów,
••• " realizowane jest w dwóch
z nich jest naj ludniejsza dzielnica War-
licząca
gmina Sianów w woj.
osób. Wybór
społeczności
ok. 400
koszalińskim
społeczności
nie
był
-
tysięcy mieszkańców,
drugą
zamieszkała
tysięcy
przez 12
przypadkowy. Sianów
należy
do
woj. koszalińskiego. wyróżniaję.cego si.ę wysokim poziomem konsumpCji alkoholu, gdzie od kilku
nia,
zmierzajęce
do pozbycia
rejonu kraju. Lokalny,
łeczności
go
ski
działa­
pewne
etykiety najbardziej rozpitego
się
małomiasteczkowy
i wiejski charakter spo-
sytuację
aienowskiej kontrastuje z
mieszkańcy stanowią
na Mokotowie. Je-
bardziej agregat, anonimowy wielkomiej-
tłum niż społeczność,
określone
władze podjęły
lat
chociaż
spełniają
w niektórych defiriCjach
formalne warunki,
społeczności.
Jeżeli
przyj-
miemy za "A Oict1onary of the Sociel Sciences" Read1nga /1978/,
że społecznością
jest "podgrupa
mniej samowystarczalne
czuciu
więzi
i
zajmująca określone
niż ,społeczeństwo,
wspó~notyN
lub
że
sę
lecz o
społeczność.
dowały wz'g-lędy
O wyborze tej
większym
to -ludzie. kt6rych
wsp61pote interesów lub funkcji", to Mokotów moze
wany jako
terytoriu~.
właśnie
być
po-
łączy
trakto-
dzielnicy zadecy-
praktyczne. Instytut Psychiatrii i Neurologii.
- 93 -
badania,
realizujący
ne
więzi
z
dzielnicy
władzami
ułatwiają
artyk~łu
Przedmiotem tego
pilotażowych,
ten rejon. Formalne i ni8fo. . . l.~
obsługuje
jest prezentacja wyników
badań
w Contra Costa Caunty
Przeprowadzono 320 ankiet
w Kalifornii.
pilotażowych,
z czego 210 na Ho_
110 w gminie Sianów. Zastosowano dobór kwotowy go.po-
darstw domowych,
zakładając pewną
pracowników fizycznych. Wywiady
nadreprezentację środowiska
pilotażowe
ośmiu
rszawie, a
23
przeprowadziło
piętnastu mieszkało
przeszkolonych ankieterów, z których
'.'/a
badań
w których zastOsowano kwestionariusz. opracowany
do tych samych
kotowie i
przeprowadzenie bad_A.
w
w Koszalinie.
VI artykule omówione zostanę zagadnienia zwięzane bezpoś.
rednio z
nych
reakcją
zachowań
społeczności.
2.
na ulicy
nletrzeżwy mąż
mężczyzna
bije
żonę
przepija
się
na ulicy
pieniądze
na
życie.
Po dokonaniu oceny rangi tych
lali
częstotliwość
ich
tycznie. Kilku
oceniła
ankieterów
uznało
wydarzeń,
go
wręCZ
za
tania ankiety. a tymczasem
sprawiły
:!
wyjątkiem pytań
przemyślenia
i
35-45. które
wybierali
bardzo kry-
najsłabszQ C2QŚĆ
wydaje
się
pytań
ten blok
się
potów", "kwestionariUSz wydaje
okreś­
ni~.
I"najgorsze pytania", -jak
ny
respondenci
występowania w·społeczności ~
odpowiedni sposób zareagowania na
Większość
trzypunktowo
sytuacje:
następujęce
3. pijana kobieta zatacza
4.
prostą
o ocen, r6i-
problem". -niewielki problem", -nie stanowi pro-
blemu·. Ocenie poddano
leży
pytań
blok
pijanych osób. w oparciu o
skalę ;·poważny
1. pijany
więc
a
miały
to
być
respondentom
w wersji
wymagają
chyba przekon9truowanis"/.
ankiety
kluczowe py_
najwięcej
pilotażowej
kło­
popraw-
gruntownego bardzo
Zastrzeżenia
doty-
- 94 czyły
przede wszystkim dwóch terminów:
ble.~. ~ak
,pisze jeden z
pojęć,
Wjest wiele n1eoBtrych
wa
się ·sp~łeczność
oraz
ankie~er6w
część
za
amerykańsku·.
trudnościQ akceptowała narzuconę
badanych z
kt6rę
najmn1ejazę jednostkę
- uznano
pilotażu:
lokalna-, zdefiniowana po prostu bez sensu
społeczności,
definicjI
w sprawozdaniu z
·pro-
z których na pierwszy plan wysu-
problem-, rozumiany chyba po
Znaczna
·społeczność· i
- zgodnie z celami projektu
administracyjnego
podziału
kra-
ju /dzielnica w przypadku Warszawy 1 gmina w przypadku Sianowaj.
Zestawienie
przez jednego z ankieterów ukazuje,
sporzędzone
na 14 respondentów z Mokotowa, jedenastu
ność,
coś
to
niż
mniejszego
dzielnica
jednego bloku, oSiedlal. dwóch -
że
uważało, że
że
społecz­
/sąsiedzi, mieszkańcy
to
coś
większego /mieszkań~
cy Warszawy, Polski centralnej/. Tylko w jednym przypadku
włas­
na· definicj a respondenta pokrywała się z· definicję, zaproponowanę
przez badaczy. Niektórzy respondenci z
nicznie
podkreślali
zainteresowań
czy innymi
ptwierdzajęc, że ObraC8j.'~ się
jomi z pracy, dalsza rod.zina
Warszawy/.
cię
ceła
była
Również
na
og6ł
sponta-
swój brak identyfikacji, wsp6lnoty celów i
sąsiadami.
z
Nokoto~a
mieszkańcami
w zupełnie innych kręgach /znazamieszkująca
w różnych częściach
dla respondentów z gminy Sianów
wioska,
małe
Mokotowa,
społecznoś­
miasteczko, a tylko sporadycznie
gmina •.
Ten brak ·poczucia
nicy, tylko po
zbyt
dużę
niem
władz
części
liczbę
społeczności-
na poziomie gminy
tłumaczyć można wielkością
ludności zamieszkującą
teren,
i
dziel_
terytorium
i
objęty działa­
lokalnych szczebla podstawowego. Innym .czynnikiem
wyjaŚniającym
jest wysoce scentralizowany system polityczny,
POzo8t8"1ajęcy władzom
lokalnym bardzo
węskl
margines swobody
- 95 i
niezależnego
działania.
roli wykonawcy decyzji
leżności
Ich rola sprowadza
władz
wyższego
się
w
praktyce do
szczebla. Ten system za-
politycznej, wzmocniony jest dodatkowo mechanizmem
ekonomicznym, zgodnie z którym zaledwie kilka procent potrzeb
gminy lub dzielnicy finansowanych !jest z budżetów władz lokal~ych.
budżetu
sę
90% z budżetów włądz wyższego szczebla lub z
a ponad
centralnego. Władze lokal~e szczebla podstawowego nie
w J!łtanie prowadzić własnej, oryginalnej polityki, lctóra wy-
różniałaby je od innych 1 mogłaby!doprowadzić do identyfikacji
mieszkańców
kańców
brak
władzami.
z ich
się
na to, co
czegoś,
co
}
Poczuyie partycypacji,
by
nazwać
"poczuciem
poziomie gminy lub dzielnicy, wydaje
się
społeczności"
pojęciowego.
pojęcia:
spytać,
stwarzają jakichś
·Czy nie
zwracają
uwagę
na
t6wt czy stwierdzenie problemu jest tylko
kowało
dzie
podjęcie jakichś
zagrożeń
działań.
że
jeśli
dla oto-
enigmn-
niż
wętpliwo$ci
responden-
oceną moralną
czy
też
Wielu respondentów kwalifi-
przedstawione sytuacje jako "problem",
uważali,
jega
należałoby wręcz
czenia. Tak zadane pytanie jest bardziej czytelne
tyczny "problem" .. Inni
dotyczył
Jeden z ankieterów proponuje
wyeliminowanie w ogóle tego
czy zjawiska te nie
na
oczywisty.
Krytycyzm ankieterów wobec terminu "problem"
implikuje
miesz_
dzieje jest minimalne. W tych warunkach
można
nleostrego zakresu
wpływu
jest to problem - to
chociaż
najwyżej
janego lub jego bliskich, a nie dla
społeczności.
jak pisze jeden z ankieterów - "nie
wypadało
im
za sa-
tV
dla pi-
Jednak _
wybrać w
tak
drasty;znych sytuacjach odpDwiedzi: nie ma problemu·. Stwierdzenie.
że
pijany
społeczności,
leżęcy
na ulicy nie stanowi problemu dla
nie ma charakteru
tralnego, lecz implikuje brak
wyłącznie
osądu
sprawozdawczego, neu-
moralnego, a
może
nawet
- 96 zabrzmieć aprobująco. Tym
wiedzią
samym dystans na skali
Mniewielki problem" i
większy niż
znacznie
między ·poważny
dystans
między
odposię
-nie stanowi problemu· wydaje
proolem"
"nie-
i
wielki problem" ~ Niezależnie od tych wątpliwości ł odsetek od.
powiedzi <"trudna powiedzieć" nie był zbyt wysoki i wahał się
~ednak
od 8 do 13%.
udzielić
teriał
mimo,
iż
interpretując
odpowiedzi na te pytania,
należy pamiętać
zdecydowało
ok. 90% badanych
się
zebrany ma-
o przedstawionych dotychczas
zastrzeże-
niach.
Przedstawione w kwestionariuszu sytuacje ocenione
przez
zdecydowaną większość odpowiadających,
zostały.
jako problem dla
społeczności.
że
Zaskakuj<;,lce.
kłady
S<;i
w trzech na cztery sytuacje uzyskane roz_
Około
niemal identyczne.
pijany/pijana na ulicy oraz bicie
problemem dla
społeczności,
a
2/3 respondent6w
uważa,
żony
są
po pijanemu
około 7%~
się.
niej problemu /Tabela 1/. Okazuje
~e
że
nie
poważnym
stanowię
tak pozornie
że
dla
ważne
zmienne-jak płeć pijanego, a nawet lokacja problemu /miejsce
modyfikuję
publiczne/miejsce prywatnej, nie
Istotną
zmianę
rozkładu
pr~e~ijania pieniędzy
odpowiedzi odnotowano w przypadku
na zycie. Respondenci zdaję się być tu
prawie jednomysini _ ponad 80% z nich
m~iejszym
nie
dotykają
stopniu
liczĘlc,
uz:ys~a~e
zaskakujące.
oczywiście,
uważa
żadnego
blem. a tylko 2,590 nie widzi w tym
tym bardziej
opinii.
powa.żny
to za
pro-
problemu .. :Jest
to
ze konsekwencje tego problemu w naj ...
pozostałych
członków społeczności.
rodziny pijaka. Wydaje
się
więc,
że
adpcl'liedzi starowiĘl raczej odbicie poczuć moralnych
r1ż pragmety~zną
!e:::2:nosci.
Tezę
ccenę uciĘlżliwosci
tę
potwierdzaję
nia tych zachowar, w
Pijackich zachowań dla spo-
oceny
społeczności.
częstotliwości występowa­
niepozostajęce
w
żadnym
pros-
- 97 -
tym
z
związku
~ak widać,
poważny
za
wagi problemu /Tabela 2/.
ocenę
pieniędzy.
przepijanie
problem dla
społeczności.
widocznym, bowiem ponad 40%
uznawane naj powszechniej
re~pondentów
nie potrafi
więcej, występuje
jego rozpowszechnienia. Co
takie zachowanie, jak bicie
żony
czy
najsłablej
jest zjawiskiem
określić
niż
ono rzadZiej
leżenie
po pijanemu na
ulicy.
Przyjmując,
oceny rangi problemu nie
że
uciążliwości
rozpowszechnienia i
wię
refleks
rozkładów
w
poczuć
wie
niezależnie
-
miejsca zamieszkania, a nawet
dzi o
pozostałe
płci,
od
z
jednomyślnym
picia.
okazały
nietrzeźwości
w
się
wyższym
poziomie
cho-
mięjscu
publicznym Inie-
'
wykształcenia
mężczyzny
wobec bicia
- bardziej liberalni w stosunna ulicy.
leżącego
był
Kolejnym zaskoczeniem
płciowej
~eśli
pijanegol. natomiast warszawiacy i respondenci
płci
ku do pijanego
pra-
nieco bardziej
,
o
zwłasz­
wykształcenia.
wieku,
częstotliwości
Kobiety
różnic.
rygorystyczne w ocenie
od
stabilność
jest
problemy, to zanotowano zaledwie kilka istot-
nych statystycznie
zależnie
się
które spotyka
jego
lecz stano-
kategoriach respondent6w. Dotyczy to
pieniędzy.
potępieniem
pochodną
społeczności,
zadziwiająca
moralnych, to
różnych
cza przepijania
dla
są
żony,
solidarności
kompletny brak
gdzie
rozkłady
ocen
wśród
kobiet i
'mę~czyzn były niemal identyczne Ipoziom istotności _ O,S/.xl
Istotną
statystycznie natomiast
okazała
si,
słaba
bagatelizowania tego problemu wraz ze wzrostem
picia. Za
poważny
problem
cych okazjonalnie i 53%
xl Do badania
istotności
uznało
pijęcych
różnic
sowano test Chi-kwadrut.
tendencja do
częstotliwoŚCi
to 74% abstynentów. 70% pijlilregularnie.
w
rozkładach
odpowiedzi zasto-
- 98 _
W miarę homogeniczny obraz oceny przedstawionych
kontrastuje z danymi.,
blem. Wybory
ale
są
tutaj
także zależę
tów i
rodzaju
w
zależności
od sytuacji,
/głównie płci
od innych zmiennych
responden-
społeczności/.
Zacznijmy od kwestii co
zrobić
z pijanym
Najwi~cej
na ulicy
na ulicy
zwolenników ma interwencje krewnych,
następuje
dziny. po niej
leżącym
leżęcego
jTabela 3/. Logika wyboru reakcji na pijaka
jest jasna.
reakcji na pro_
dotyczęcymi właściwych
zróżnicowane
wydarzeń
również
ro~
nie formalna reakcja - pomoc
ze strony przechodn1ów, na trzecim miejscu - interwencja medycyny. na czwartym - reakcja administracyjna jzakaz podawania
alkoholu/. Zwolennikiem bezwarunkowego wezwania milicji
tylko
nuję
społecz.nościach
czwarty respondent. W badanych
Co
więc
był
domi-
rzecznicy reakcji nteformalnych, nierepresyjnych.
represyjności
Vlr.Bz ze wzrostem poziomu sformalizowania i
cji, kurczy
się
Bardziej
zasięg
reak-
ich akceptacji.
szczegółowa
że
analiza pokazuje,
takie zmienne
jak płeć, wiek. wykształcenie w nieznacznym stopniu modyfikują
opinię.
Jedynie w przypadku zakazu podawania alkonolu, kobiety
wybierają
to
rozwiązanie
częściej
znacznie
abstynenci /72%/ prawie dwa razy
częściej
niż
mężczyźni,
niż pijący
a
regular_
nie /4""1%/. Warto dodać. że starsi respondenci częściej optUj<;)
za wezwaniem MO
ziom
niż
istotnoŚel_
0,006/. Istotne statystycznie różnice
ziarnu istotności od 0.G2 d?
potetycznych reakcjach
czym
nie
wahają
mówiąc,
się
pokolenia /po_
pr~dstawiciele młodszego
o.oeoo/
mieszkańców
występują
Sianowa i
/00_
natomiast w hiMokotowa. przy
one od 20 do 30 punktów procentowych. General-
ludzie z Sianowa znacznie
częŚCiej
wybierają
wszyst-
kie typy reakcji. silniej widzą potrzebę reakcji społeczności
niż
warszawiacy.
Jedynym
wyjątkiem
jest
najbardziej re_
- 99 -
presyjna
reakcja,
tzo. wezwanie MO.
która jest wsianowie
mniej popularna ..
kobiet w miejscu publicznym jTabela 4/, jest
Nietrzeźwość
ró wnie:z przede wszyst kim
uważana
W ten spos6b traktuje
ponad 70% respondentów. Nieco
połowa
widzi
niów oraz
się
ją
bezwarunkową
potrzebę
na ulicy -j!/.
tępiły między
za
leczenia kobiety
tutaj najbardziej
Także
Mokotowem a Sianowem.
bezwarunkowej aprobaty
różnice
rodziny. krewnych.
te
ponad
pomocy ze strony przechod-
potrzebę
bezwzględnego
sprawę
znaczące
zataczaj~cej
Ograniczając się
wyględały
wys-
różnice
tylko
do
tak. jak w Tabeli 4 •
.Jak widać społecznosć Sianowa jest wyraźnie bar.dziej skłon­
na do interwencji
3/4 sianowian
niż mieszkańcy
uważa. że
ga leczenia. Wydaje
swoistą
w
kumulację
nia
się
ze ta
idei leczenie. jest
n.ietrzeźwości
odnotować,
iż
kobiet i wiary
pieniędzy,
Ibic~żony.
przepija-
charakter miejsca pojawie-
problemu /publiczne-prywatnej
problem dla
blisko
na ulicy kobieta wyma_
powszechność
c;:fezaprobaty dla
trzeba
cje. Przepijanie
reakcję
się.
s:f.ę
do problemów w rodzinie
Przechodząc
pieniędzy/
zataczająca
że
medyc)olY.
omnipotencję
nie
Mokotowa. Zadziwia.
wyraźnie
modyfikuje reak-
najpow9zechniej uznawane za
społeczności. ~owinno
przede wszystkim
poważny
wzbudzić
krewnych /71% odpowiedzi ·zdecydowanie tak"l. na drugi.
miejscu /70%1
znalazła
się
interwencja medycyny, 65% responden-
tów jest zwolennikami bezwarunkowego przekazywanie pensji
za powiadomieniem
władz
opieki
społecznej
żonie,
optuje 43% responden-
tów. Stosunkowo najmniej sza frakCja /38%/ widzi
potrzebę
in-
terwencji sQsiadów.
len wzór reakcji utrzymuje
cech
społeczno-demograficznych
tycznie
różnica
pojawia
się
się
w zasadzie
niezależnie
od
respondentów. Istotna statys-
w przypadku przekazywania
pensji
- 100 żonie,
ków
które to
wśród
znajduje znacznie
zwolennisię
a nie jak
kobiet. Sę one natomiast. w więk­
zwolenniczkami leczenia. Zdumiewa-
niż mężczyźni,
różnice.
więcej
wykształcenia,
poziomie
spodziewać wśród
szym stopniu
duże
niższym
osób o
można było
jąco
rozwięzanie
wysoki poziom homogenizacji kultu_
zważywszy
ry alkoholowej w Polsce. zanotowano w hipotetycznych reakcjach
mieszkańców
odpowiedzi "zdecydowanie takNiezależnie
Mokotowa
męża
sę
od
zgodni co do tego,
wywoływać
pobiec
mieszkańcy
przepijanie
że
sprawę
sąsiadów
Sianowa i
pieniędzy
i
krewnych i medycyny lub
pijącego małżonka
rozkładu
że
przez
raczej po-
że należy
za-
poprzez przekazywanie je-
żonie.
Nieco inaczej
żony.
stop~iu
reakcję
rozrzutności
go pensji
różnic.
do
one jak w Tabeli 5.
wyglądały
głębokości
jest w mniejszym
winno
Zawężając analizę
Mokotowa i Sianowa.
układają
Najpowszechniej
się
aprobowaną
hipotetyczne reakCje na bicie
reakcję
jest interwencja ro-
dziny i leczenie jok. 60% odpowiedzi "zde,cydowanie tak"j. Zwolennikami bezwarunkowej reakcji sQsiad6w jest. podobnie jak
przy przepijaniu
pieniędzy.
~k.
35% badanych. jeszcze
bo 33%. optuje za wezwaniem MO, a tylko
jące
się
Ciekawe,
bicie jest dla
że
rozkład
nych kategoriach
brak istotnych
ność
żony wystarczającym
odpowiedzi jest tu
różnic
między
wyjątek
względem
stabilny w
Zaskakuje
mężczyznami.
róż­
zwłaszcza
Społecz_
w zasadzie podobna do moko-
silniejszą
wiarę
Mieszkańcy
Sianowa
manifestuję
w leczenie jako remedium na bicie
ny j77% odpowiedzi ·zdecydowanie
kotowie/ •
powtarza-
stanowi stosunek do rozwodu, który wSianowie
znajduje mniej zwolenników.
znacznie
kobietami i
że
powodem do rozwodu.
również
społeczno-demograficznych.
Sianowa jest pod tym
towskiej.
~3% uważa.
mniej~
tak~
też
żo­
w porównaniu z 49% na Mo-
- 101 próbę
PodejmujQc
riału,
ln'terpretacji zebranego w
przypomnieć. że
trzeba jaszcze raz
patetyczne sytuacje
zostały
wlększoś~
zdecydowana
rów
społeczności
·poważny
uznała
respondentów
ku przepijania
widoczna
mimo
społecznie
skalo jako
tanse
coś w
między
pojawia
są
wybo-
w przypad-
się
n~jmniej5zym
stopniu dla
stając
wobec dw6ch niejasnych
·problem·l. potraktowali
z8stosowanę
rpdzaju skali ocen moralnych, przy czym dys-
poszczególnymi jej punktami sQ nier6wne.
- oznacza moralne
nie
moc rozdzielcza tego pytania ka-
respondenci
pojQć '-społeczność· i
opinię, że
poważ­
jest to sprawa naj słabiej
oraz w stosunkowo
społecznoŚci uciążliwa. Słaba
że przypuszczać, że
iż
je za problem
doda~. że najwięcej
społecznoŚCi-,
pieniędzy,
wszystkie cztery hi-
wyraziło
problemy •. Warto
problem dla
mate-
ocenione jako problem, przy czym
ny. Zaledwie kilka procent badanych
to dla
pilotażu
potępienie,
·Poważny·
lOniewielki· - bagatelizowanie
sprawy, a lOnie stanowi problemu· wypada w ogóle poza continuum
Konsekwentnie po dokonaniu oceny czynu w katego-
potępienia.
riach moralnych, ogromna
większość
zić opinię, że pr~edatawione
gaję
reakcj i ze strony
respondentów
musiała
w kwestionariuszu zachowania wyma_
społeczności.
S.kumulowanie odpowiedzi ·zdecydowanie tak". ·tak.
powtarza
prawie
się
wielokrotnie· i -tak, to
nier6żnicujQcy
wyra-
różnych
zależy"
, typów reakcji
do kilkunastu procent respondentów
wybierało
_ daje
jeśli
rozkład
Izaledwie od kilku
odpowiedzi -nieIOl.
:Jedyny wy jętek stanowi interwencja milicji. 36% respondentów
nie widzi potrzeby wzywania jej do pijanego
8
20~
- do domu, w którym
Moc rozdzielcza
ograniczyć
pytań
męż
bije
leżęcego
na uliCy.
żonę.
o reakCje wzrasta
jeśli analizę
do odpowiedzi ·zdecydowanie tak". Zasadniczy wzór
reakcji jest
następujęcy:
- 102 - We wszystkich hipotetycznych sytuacjach najbardziej od• •
powiednią
reakcję
_ W przypadku
n~
jest interwencja krewnych.
w mie.dscu publicznym jpijany
zachowań
.,żczyz­
lub kobieta/ powszechnie aprobowana jest nieformelna reak.
cja ze strony
społeczności
jprzechodni6w/.
- Wraz ze wzrostem sformalizowania reakcji i
ności
- spada
zasięg
akceptacji.
kształtuje
Nieco inaczej
jbicie zony, przepijanie
traktować
jej represyj ...
się
reakcja na problemy rodzinn.
pieniędzy/.
Respondenci zdaj Q
te sprawy jako bardziej prywatne;
wtrącanie
si,
81, 8Q-
siadów nie jest tu tak powszechnie s·probowane. RozwlQzanle taj
kwestii pozostawia
się
orzy czym znacznie
częściej
- oprócz rodziny - strukturom fórmalnym J
wybierane SQ reakcje mniej repre-
syjne fleczenie, przekazywanie
pieniędzy żonie/ niż
milicji. Wybory reakcji charakteryzuje
nych kategoriach
Bardzo
duże
nymi reakcjami
duża stabilność
w
róż­
społeczno-demograficznych.
różnice występują j~dynie między
społeczności
generalnie rzecz
wezwanie
bioręc,
hipotetycz-
Sianowa i Mokotowa. Sianowiacy,
bardziej
sę
skłonni
do interwencji
różnego typu niż mokotowianie. Oczekuję powszechnie interwen-
cji we wszystkich bipotetycznych sytuacjach, niemal bezwarunkowę
aprobatę
jako sposób na
robione
cieszy
rozwiązanie
ich
nich idea oddawania pensji
problemu
żonie o
męża, przepuszczającego
za-
pieniądze.
Najprost9za,
że
się wśród
nasuwająca się
źródeł szukać w
Można domyślać się, że
typie
w
interpretacja tych
społeczności
różnic
ka-
i jej rozmiarach.
małomiasteczkowej.
wiejskiej
społecz­
ności Sianowa łatWiej o ·poczucie społeczności- niż na wielko-
miejskim Mokotowie.
- 103 Przyjęcie
analiza. która
z
pilotażu
nich,
takiej interpretacji zakłóciła jednaK aodatkowa
została
przeprowadzona pu przeczytaniU raportów
przygotowanych przez wszystkich ankieterów. 3eden z
mieszkajęcy
w Koszalinie. zaraz na
raportu stwier-
poczętku
dZ,a; "Pragnę podkreślić. iż problematyka tych badań jest
maję działalność
bardzo blisKa z uwagi na
a
także
w Klubie Abstynenta oraz w
Ciwalkoholowym. Moja
111
trzeźwości.
w ruchu
Komitecie Prze-
Społecznym
dotychezas~w8 działalność
wzakresie
wienia idei abstynencji 1
trzeźwości
sprawiła,
poważniej
zwi,ęzanych
ze zrozumien1.em podstawo_
szych problemów.
wych celów tego badania i stosunkowo
W obawie,
ję
że
mogły mieć
ponieważ
nania jest ograniczona.
przeprowadziło
zultat analizy
badań.·
istotny
wpływ
koszalińskich. Wartość
ankieterów warszawskich i
kich
mi zapoznae
na
wyniki
odpowiedzi z Mokotowa. uzyskana
rozkłady
porównano
miałem
pozostali ankieterzy z Koszalina reprezentu_
podobne postawy, które
badań,
iż
łatwo przyszło
z charakterem i sposobem prowadzenia tych
się
nie
krza-
~rz8z
takiego por6w-
czterech ankieterów
koszalińs_
w Warszawie tylko 23 wywiady. Mimo to renasze oczekiwania. TylkO w 4 na 18
przekroczył
porównywanych zmiennych .. odpowi.edzi uzyskane przez enkieter6w
z Koszalina nie
różniły się
odpowiedzi tej samej
w sposób st:qtystycznie istotny od
społeczności
ankieterów warszawskich
a
mokotowskiej, badanej pr7QZ
R6znice istotne nie
występiły
odniesieniu do interwencji MO i krewnych. Kierunek
tylko"
r6~nic
był
niezrniennie taki sam.
r-1okotowianie. badani przez ankieterów z K09zalina. byli
znacznie bardziej
skłonni
do
różnych
form reakCji i byli w,tya
u de rzaj ą co podobni do respondent6w z Sianowa. badanych
gł6wnie
p6tn~'i
przez grupę ankieterów koszalińskich. W celu z11uet're-
waniE: mocy dyskryminacyjnej "czynnika ankieterskiego· •
W8rt-o~c
j
.- 104 przytoczyć rozkłady
odpowiedzi na kilka
upro8zCzen!a obrazu ograniczymy
się
pytań
o reakcje. Ola
do odpowiedzi "zdecydowa-
nie tak- /Tabela 6/.
Praktyczna lekcja z
badań pilotażowych
w1alnal konieczna jest lepsza adaptacja
jest
językowa
aza oraz· lepszy dobór ankieterów. Zebrane
całkiem
try-
kwestionariu-
doświadczenia
nasu-
waj, jednak ·inna, bardziej uniwersalne pytanie: W jakim stop·nlu rotnice kulturowe zaburzaj Q wyniki
a w
jakl~
badań międzykulturowych.
stopniu wyniki te nie zawierajQ nic poza kulturowymi
zakł6ceniami?
•
•
•
Problema w1th problem s - selected findings frem Polish
pilot-study on ·Communlty raspanae to alcohol problems·
SUłllł8ry
Tha papar la en Dutcome of the pl1ot-9urvey on the Polish
co •• unity reaponaa to alcohol problems. The pilot-study was
cónducted in two contrsatlng communlties. One was a biggest
dl.triet of Waraaw inhablted by 400 thousand people; another
- • a•• 11 rura1 co •• une Sian6w, which la located aome 500 kilo•• tera north of Waraaw.
The queationnaire uaed previously in the origlnal commu-
nity're.ponas atudy in Contra COBta County in Caltfornia was
applied to intervlew 322 respondenta from two Polish communi-
Four queetiona wera aelected for prasentation in this
,~.p.r. T11ł!Y
were d•• llńg wlth publie lnaobriety.
wiła
beat ing
and .rinking th • • onay a.By. Th. respondenta were asked
to
•••••• th ••• riouana •• of thoe. problem. for thelr community
and then to chao •• appropriate re.pone8a to each problem.
- 105 -
The hierarchy of problems as by respondenta and genera1
patter" ot responses are described and then discussed.
The pilot-survey
revealed two trepa that have to
be
avoided in cross-cultural atudies: a problem of introducing
90me international concepts lika ·problem M and ·community·,
whose meaning may be different in varioUB settings and a power
of interviewer's factor,whose attitudes Bnd expectations cen
heavily bies obtained find1ngs.
Tabela 1. Ocena rangi problemu jW
s
Ranga problemu
Pijęcy
mężcz,yzna
Poważny
problem
Niewielki problem
Nie stanowi
problemu
Trudno
pOWiedzieć
y
t
U
a c j
Pijęca
Przepijanie
żony
kobieta
pieniędzy
66,9
67,7
67.0
82,2
16,2
12,1
13,5
6,7
7,6
7,3
7,7
2,5
9,9
12,8
11.9
8,6
Tabela 2. Ocena rozpowszechnienia problem6w
Typ problemu
Pij any na ulicy
Bicie żony
Pijana na ulicy
Pr:t.epijsnie pieniędzy
•
Bicie
/~~
CZOBtOrli"O..,
Cz,śty
NieczQ9ty
Nie Id ••
27,0
41,0
14.6
28,6
30,5
13,3
58,9
29,S
16,5
21,8
29,1
.41,5
- 106 -
Tabela 3. Reakcje
społeczności
wobec pijanego
leżęcego
na ulicy
/%%/
:Jeśli
Rodzaj reakcji
Tak
Trudno
To
powtarza
zależy
Nie
powiedzieć
wie-
się
lokrotnie
Pomoc przechodnióW
54,6
10.1
11 ,l
8,5
5,4
Wezwanie milicji
25.8
7,0
19.7
36.6
g.8
alkoholu
55,8
15.1
4,8
9,5
14.1
Pomoc krewnych
7'::,7
14,3
3,5
6,7
4,5
Leczenie
58,2
23,1
6,0
3.2
9,2
Zakaz podawania
Tabela 4. Reakcje
społeczności
wobec
nietrzeŹwej
kobiety !;tIXJ
Społeczność
Rodzaj reakcji
f-1okotów
Sianów
Poziom
istotności
Pomoc przechcdni:Sw
45.5
54,4
O ,03C
Pomoc krewr;ych
54,A
85.1
C.055
Leczenie
42.3
72.3
0,080
- 107 -
Tabela 5. Reakcje
na przepijanie
społeczności
Społeczność
Rodzaj reakcji
Mokotów
Interwencja sQsiad6w
pieniędzy
Poziom
istotności
Sianów
30.3
49.5
0.0027
32.9
59.4
0.0003
53.4
88.1
O~OOOO
Interwencja krewnych
66.7
84.2
0.0296
Leczenie
59.4
89.1
0.0000
Powiadomienie
Pensj a
władz
żonie
Tabela 6. Reakcje
mieszkańców
/%%/
Nokotowa w wywiadach ankiete:r6w
z Warszawy i Koszalina /%%/
A
n
k i
Rodzaj reakcj i
Warszawscy
- pomoc
-
przechodniów
zabronić
e r z y
Koszalińscy
56.2
95.7
38.8
91_3
45.1
82.6
30.4
65 .. 2
42 .. 6
78.3
34.8
73~g
27.3
87.C·
28.6
78.3
52.8
95.7
żon~
interwencja
sĘlsiad6w
leczenie
Pij ana n.
-
alkoholu
t rzebe 9 0 leczyć
Bicie
t
n. chodniku
Pijan~
-
e
ulic~
leczenie
Przeoijanie pieni!tdZl
interwencja
sąsiadów
powiadomienie
leczenie
władz