pobierz artykuł w formacie pdf

Rola lekarza rodzinnego we wspieraniu profilaktyki
niedoborów składników odżywczych w diecie dziecka
Wywiad z prof. nzw. Witoldem Lukasem ze Śląskiej Akademii Medycznej,
Krajowym Konsultantem w dziedzinie Medycyny Rodzinnej,
Kierownikiem Katedry i Zakładu Medycyny Rodzinnej ŚAM
Panie Profesorze, od wielu lat jest Pan bardzo aktywnie
zaangażowany w proces kształcenia lekarzy rodzinnych
w Polsce. Pana liczne wykłady obejmują między innymi
temat: „Zapobieganie krzywicy i próchnicy zębów. Rola
postępowania profilaktycznego w gabinecie lekarza
rodzinnego”. Proszę powiedzieć, dlaczego akurat ten
temat jest taki ważny?
Promocja zdrowego stylu życia i profilaktyka są
wpisane mocno w działalność lekarza rodzinnego. Można
określić te zdania jako kluczowe i co więcej, jeżeli byłyby
one konsekwentnie realizowane, dobrze zorganizowane
i odpowiednio finansowane, przyniosłyby wymierne korzyści społeczeństwu w niezbyt odległym czasie. Są problemy
powszechne, pozornie znane środowisku lekarskiemu, ale aż
tak znane i oczywiste, że zaczynają sprawiać trudności. Przekonanie w niektórych kręgach, że wszystko jest znane
i chyba nic nowego nie może się w tej dziedzinie wydarzyć,
sprzyja zaniechaniu działań oraz dowolności w realizacji
tych zadań. Dlatego w ramach Akademii Kształcenia Ustawicznego Lancet dokonaliśmy wyboru najbardziej istotnych
problemów pediatrycznych dla lekarza rodzinnego, m.in.
zapobieganie krzywicy z uwagi na nowe rekomendacje i następstwa niedoboru wit. D3 nie tylko w okresie dzieciństwa,
ale w wieku dojrzałym i podeszłym. Istotne miejsce w module pediatrycznym zajęły również problemy próchnicy zębów
u dzieci, ponieważ mimo stosowania różnych programów
profilaktycznych skuteczność ich nie jest zadowalająca
lub wręcz niedostateczna. Chodziło tu o zwrócenie uwagi
lekarzom rodzinnym na fakt, że współpraca LR ze stomatologiem, polegająca na komplementarnych działaniach
lekarza rodzinnego, może wreszcie przynieść pożądany
efekt. Istotne miejsce w tymże module zajęły problemy
związane ze stosowaniem kwasu foliowego, jako profilaktyki wad cewy nerwowej. Pewną część szkolenia poświęcono
również zespołowi metabolicznemu u dzieci i młodzieży. Są
to zagadnienia istotne dla dalszego rozwoju dziecka i stanu
zdrowia w okresie dojrzałości, i w wieku dorosłym.
Prowadził Pan badania na temat stosowania preparatów
witaminy D3 u kobiet w ciąży i małych dzieci. Czy można
powiedzieć, że profilaktyka krzywicy w tym początkowym okresie życia jest szeroko rozpowszechniona?
Rzeczywiście jest to prawda. Zespół Katedry i Zakładu Medycyny Rodzinnej przeprowadził tego typu badania
wśród kobiet i lekarzy POZ. Jak się okazało istnieją ogromne
rozbieżności w zakresie czasu stosowania dawek wit. D3 zarówno u kobiet w ciąży, jak i małych dzieci. Te rozbieżności
wskazują na pewną swobodę w interpretowaniu zaleceń
(rekomendacji stosowania wit. D3 opublikowanych w 2004 r.
przez Zespół Ekspertów z Krajowym Specjalistą ds. Pediatrii
na czele). Problem dotyczy również właściwego przekazu
informacji o stosowaniu wit. D3 skierowanego do matek
i kobiet będących w ciąży. Odrębnym zagadnieniem jest
problem stosowania się do zaleceń lekarskich przez matki.
Chciałbym podkreślić, że profilaktyka krzywicy od dziesięcioleci w naszym kraju była przedmiotem licznych publikacji,
opracowań i rekomendacji opracowywanych głównie przez
Instytut Matki i Dziecka. Niemniej postęp w nauce zmusił
do dokonania pewnych korekt w dotychczas istniejących
wytycznych, stąd przyjęliśmy założenie, że oprócz publikacji
na ten temat w najbardziej poczytnych czasopismach w środowisku lekarzy rodzinnych (np. w Lekarzu Rodzinnym) czy
w podręczniku Medycyny Rodzinnej (2004), właściwą formą
oddziaływania na lekarzy rodzinnych będą wykłady prezentowane w ramach Akademii Kształcenia Ustawicznego
Lancet. Cieszą się one dużą popularnością wśród lekarzy
rodzinnych, o czym świadczy bardzo wysoka frekwencja
i ożywiona dyskusja. Chciałbym podkreślić, że zajęcia odbywają się w soboty, a więc dni przeznaczone na odpoczynek
z rodziną, a jednak lekarze wykonują wysiłek i poświęcają
wolny czas, aby pogłębić swoje wiadomości.
A w jaki sposób można minimalizować skutki niedoborów
witaminy D3 w późniejszym okresie dzieciństwa? Czy
ta witamina jest ważna także dla dzieci powyżej 3 r.ż.?
Oczywiście, że można. Rekomendacje amerykańskie
zawierają przesłanie, aby stosować wit. D3 do 18 r.ż. w dawce 200 jednostek dziennie. Polskie rekomendacje zakładają,
że należy stosować wit. D3 od okresu noworodkowego min.
do 16 r.ż. w dawce 400 j.m. dziennie. Należy również bardzo
indywidualnie rozpatrywać moment rozpoczęcia stosowania wit. D3, w zależności od tego czy matka stosowała
wit. D3 w drugim i trzecim trymestrze ciąży. Istotnym również czynnikiem jest sposób karmienia dziecka (naturalne
czy sztuczne) i znajomość zawartości wit. D3 w mieszankach
(mleku początkowym i następnym). Znając te wszystkie
dane lekarz rodzinny jest w stanie dokonać bilansu podaży wit. D3 w w/w produktach i zapewnić jej odpowiednią
podaż (400 j.m. na dobę). Przyjęta strategia długotrwałego
stosowania wit. D3, a nie tylko ograniczenia się do okresu
wczesnego dzieciństwa, ma na celu prewencję wystąpienia
w późniejszym wieku osteomalacji i osteoporozy, i wszelkich
następstw z tym związanych, a także jak wskazują ostatnie
badania, wpływa na zmniejszenie ryzyka występowania niektórych schorzeń nowotworowych (rak prostaty, rak sutka
czy nawet ujawnienie się cukrzycy typu 2).
Jaka jest Pana zdaniem rola lekarzy rodzinnych w ocenie stanu żywienia dziecka?
Lekarz rodzinny, który działa na najniższym szczeblu
referencyjności czyli w POZ, jest najczęściej pierwszą osobą,
do której zgłaszają się rodzice w ramach okresowych badań
profilaktycznych, szczepień ochronnych, z powodu ostrych
epizodów chorobowych, czy rzadziej z powodu chorób
przewlekłych. Tak więc od niego bardzo wiele zależy. Łatwy
dostęp do lekarza rodzinnego sprzyja podnoszeniu efektywności jego działań. Jest rzeczą oczywistą, że im bardziej świadomy, wykształcony i zaangażowany lekarz, tym lepsza realizacja jego zadań w zakresie promocji i prewencji zdrowego
stylu życia u dzieci, i młodzieży. Trzeba zatem dołożyć wszelkich starań, aby coraz efektywniej kształcić lekarzy, nie tylko
podczas okresu specjalizacji, ale przede wszystkim w ramach
kształcenia ustawicznego i zachęcać lekarzy do sporządzania
indywidualnego planu kształcenia, jego monitorowania i dokonywania przeglądu osiągnięć w zakresie nabywania wiedzy,
i umiejętności, szczególnie w zakresie racjonalnego żywienia.
Żywność dla zdrowia
17