Sprawozdanie. - Wydział Artes Liberales

Krzysztof Rutkowski
Piotr Wilczek
Sprawozdanie z seminarium prowadzonego przez prof. Donalda W. Harwarda w
Kolegium Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego w dniach 20-21 kwietnia
2012 r.
1.
W dniach 20-21 kwietnia odbył się w Kolegium Artes Liberales (CLAS) cykl
seminariów dla wykładowców i współtwórców CLAS oraz Kolegium MISH UW
zorganizowany dzięki grantowi uzyskanemu z programu „Bringing Theory to
Practice” (BTtoP) i prowadzony przez prof. Donalda W. Harwarda, emerytowanego
Prezydenta Bates College, współtwórcę programu BTtoP działającego w ramach
American Association of Colleges and Universities (AACU).
W spotkaniu wzięli udział pracownicy IBI AL (dr Andrzej Tymowski, prof.
Anna Grześkowiak-Krwawicz , dr Elżbieta Olechowska, dr Grażyna Czetwertyńska,
prof. Jan Kieniewicz, prof. Jerzy Axer, prof. Krzysztof Rutkowski, prof. Paweł
Stępień, prof. Piotr Wilczek, prof. Robert Sucharski, prof. Szymon Wróbel, mgr
Tetyana Rodnyenkova ) oraz goście współpracujący z naszym środowiskiem (dr
Marta Bucholc i dr hab. Andrzej Waśkiewicz – oboje z Instytutu Socjologii, prof.
Joanna Pijanowska - dziekan Wydziału Biologii UW, prof. Marta Kicińska-Habior prorektor UW, prof. Piotr Gutowski - dyrektor MISH na KUL-u).
2.
Należy podkreślić, że dwa dni intensywnej pracy okazały się wydarzeniem
prawdziwie ważnym dla wszystkich uczestników tego spotkania, zarówno dla
pracowników Kolegium, jak i prof. Harwarda, czemu dał on wyraz w dokumencie
napisanym przez niego po zakończeniu obrad. Podczas wielogodzinnych dyskusji
oraz w czasie prac seminaryjnych w grupach ujawiło się wiele cennych pomysłów
dotyczących przyszłego funkcjonowania Kolegium oraz wniosków związanych z jego
dotychczasowym działaniem.
Bez przesady można stwierdzić, że w ciągu kwietniowych narad i dyskusji
uczestnicy seminarium zdali sobie wyraźnie sprawę z realnego istnienia oraz
funkcjonowania w praktyce instytucji funkcjonującej w strukturach Uniwersytetu
Warszawskiego, ale jednocześnie nietypowej i a-strukturalnej, którą wypada określić
mianem Wspólnoty Profesorów i Studentów Artes Liberales. Wspólnota owa
nawiązuje do tradycji amerykańskich i europejskich, choć tworzy całość swoistą,
odrębną oraz wyjątkową zarówno z punktu widzenia Uniwersytetu Warszawskiego
jak i całego szkolnictwa wyższego w Polsce.
3.
Podczas seminarium okazało się, że dotychczasowa strategia naukowa i
edukacyjna Artes Liberales, zmierzająca do pełnego i całościowego kształcenia
studentów w dziedzinie nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych w
duchu dawnej Akademii, strategia uwzględniająca czynne uczestnictwo studentów i
absolwentów w życiu społecznym, rozwijająca w sposób nietypowy ich
zainteresowania i pasje zarówno naukowe jak i artystyczne oraz pobudzająca potrzeby
czynnego uczestnictwa w kształtowaniu i realizacji programów badawczych
opracowywanych w Artes Liberales jest godna kontynuacji i dalszego rozwoju.
Jednym z głównych przedmiotów rozważań podczas seminarium stały się
sposoby i możliwości funkcjonowania idei „liberal education” („liberal arts
education”) w takim środowisku jak nasze, w którym idee edukacyjne są częściowo
inspirowane właśnie przez „liberal education”, dzięki wieloletniej współpracy ze
środowiskami akademickimi w USA. Zgodnie z definicją zaproponowaną przez
AACU „liberal education” (termin właściwie nieprzetłumaczalny na język polski)
„jest filozofią kształcenia, która wyposaża jednostki w szeroki zasób wiedzy i
praktyczne umiejętności, a także silne poczucie wartości, moralności i zaangażowania
społecznego. Te szeroko pojęte cele pozostały niezmienione, mimo że program i
wymagania edukacji liberalnej ewoluowały w ciągu ostatnich lat.
Edukacja liberalna, stawiająca wysokie wymagania w podejściu do istotnych
zagadnień historycznych i współczesnych, przygotowuje absolwentów zarówno do
pracy cieszącej się społecznym uznaniem jak i do podejmowania funkcji liderów.
Zazwyczaj obejmuje ona program wykształcenia ogólnego, który zapewnia otwartość
na wiele dziedzin nauki i sposobów zgłębiania wiedzy, a także umożliwia
koncentrację nad co najmniej jednym obszarem zainteresowań”.
4.
Kolejne spotkania miały charakter warsztatowy. Na spotkaniach “plenarnych”
referowano pracę wykonaną w czterech grupach roboczych oraz prowadzono
dyskusje na kolejne tematy zaproponowane przez prof. Harwarda i uczestników
spotkania:
1. “Liberal education”
-
Jak rozumiemy pojęcie “liberal education”?
-
Jakie są główne cele takiej edukacji?
-
Jakie są strategie i środki wykorzystywane przez CLAS do osiągnięcia tych
celów?
2. Jak rozumiemy „civic mission” (misję obywatelską) uniwersytetu i
szkolnictwa wyższego w Polsce?
-
Czy w szkolnictwie wyższym w Polsce istnieje „civic mission”? jeśli tak, to
czym jest? czy jest ustalona czy też ewoluuje?
-
Czy „civic mission” istnieje na Uniwersytecie Warszawskim?
-
Czy podjęto jakieś działania związane z wprowadzeniem misji obywatelskiej?
czy uczestniczą w nich studenci i nauczyciele akademiccy?
3. Problemy uczenia się i nauczania na uniwersytecie
-
Co jest teraz uprzywilejowane – w programie studiów? w aspekcie
pedagogicznym? na ile ważny jest autorytet nauczyciela?
-
Czy wykład pozostaje uprzywilejowaną formą nauczania? czy powinien być?
-
Proces uczenia się przez studentów i uprzywilejowanie tego procesu
4. Planowanie kolejnych etapów rozwoju dla CLAS
-
dalszy rozwój „liberal education” na Uniwersytecie Warszawskim
-
rozwijanie sieci inicjatyw związanych z „liberal education”
-
nowe programy doktorskie powstające w ramach idei „liberal education”
Podczas długich i prawdziwie interesujących dyskusji poruszano jeszcze wiele innych
tematów związanych z przyszłością eksperymentalnych form kształcenia na
Uniwersytecie Warszawskim budowanych wokół IBI, MISH i CLAS.
Uczestnicy spotkania przedstawiali różne propozycje i punkty widzenia, a
spojrzenie z zewnątrz, reprezentowane przez naszego gościa prowokowało do
dyskusji na temat podobieństw i różnic między systemami akademickimi i tradycjami
kulturowymi oraz różnic między edukacją w Polsce, w USA i w Europie.
5.
Bez obawy o posądzenie o przesadę rzec można, że seminarium kwietniowe
nie tylko doprowadziło do jasnej oceny dotychczasowych działań Kolegium Artes
Liberales, jego sukcesów i zaniedbań, ale przede wszystkim potwierdziło celowość
obranej strategii rozwoju Kolegium oraz ujawniło nowe zadania, trudności, konkretne
i potrzeby jasno sprecyzowane, możliwe do urzeczywistnienia tylko i dzięki
nietypowej, otwartej i jednocześnie zakorzenionej w tradycji (tradycjach) struktury astrukturalnej, zdolnej do ciągłej metamorfozy, dzięki zmiennej konstrukcji naszego
Kolegium, które stawia sobie za cel rozpoznawanie realnych wyzwań współczesnego
świata i szukanie odpowiedzi na owe wyzwania za pomocą działań naukowych,
edukacyjnych
i
artystycznych,
w
kształcie
prowokacyjnym, choć najzupełniej wiarygodnym.
niestandardowym,
niekiedy