ObciąŜenie uczniów plecakami/tornistrami na terenie województwa

ObciąŜenie uczniów plecakami/tornistrami na terenie województwa

Gorzów Wlkp., 22 sierpnia 2011r.
ObciąŜenie uczniów plecakami/tornistrami na terenie województwa
lubuskiego
Nadmierne obciąŜenie kręgosłupa uczniów plecakami szkolnymi dotyczy
znacznej liczby dzieci, stając się jedną z przyczyn wad postawy w wieku szkolnym. Jak
wygląda sytuacja w tym zakresie na terenie województwa lubuskiego i jak moŜemy
wpływać na wagę tornistra?
Podobnie jak w latach ubiegłych pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej
województwa lubuskiego w roku szkolnym 2010/2011 prowadzili badania obciąŜenia
uczniów plecakami/tornistrami. Polskie ustawodawstwo nie reguluje kwestii maksymalnej
wagi tornistra/plecaka dzieci i młodzieŜy szkolnej. W literaturze poświęconej temu
zagadnieniu nie ma jednolitego stanowiska, co do maksymalnego stosunku wagi plecaka do
wagi ciała ucznia. W Polsce, jak i na świecie przyjmuje się wielkość od 10 – 20% wagi ciała
ucznia, choć najczęściej wskazywaną jako właściwa jest wartość do 10%.
W roku szkolnym 2010/2011 pomiarem objęto 9332 uczniów klas I – VI 142 szkół
podstawowych województwa lubuskiego, w tym:
− 5341 uczniów 61 szkół podstawowych na terenie miasta,
− 3991 uczniów 58 szkół podstawowych na terenie wsi.
Przekroczenie wagi tornistra/plecaka stwierdzono u 3667 (39,3%) zbadanych
uczniów. Porównując uzyskane wyniki nie zaobserwowano istotnej róŜnicy pomiędzy
uczniami szkół miejskich i wiejskich. Szczegółowe dane zawiera poniŜsza tabela.
klasa
I
II
III
IV
V
VI
Razem
PW %
liczba uczniów
szkoły na wsi
ogółem
PW*
637
256
649
247
623
226
650
376
752
325
680
201
3991
1631
40,8%
*przekroczenia wagi tornistrów
liczba uczniów
szkoły w mieście
ogółem
PW
947
359
908
274
893
336
856
422
870
366
867
279
5341
2036
38,1%
% PW
ogółem
38,8%
33,5%
37,1%
53,0%
42,6%
31,0%
39,3%
Najwięcej przypadków przekroczenia wagi plecaków odnotowano u uczniów klas czwartych
(53%), a najmniej u uczniów klas szóstych (31%). Wyniki badań w poszczególnych klasach
przedstawiono na wykresie poniŜej.
Wykres 1. ObciąŜenie uczniów tornistrami/plecakami
w klasach I - VI w roku szkolnym 2010/2011
53,0%
60,0%
50,0%
42,6%
38,8%
37,1%
33,5%
40,0%
31,0%
30,0%
20,0%
10,0%
0,0%
I klasa
II klasa
III klasa IV klasa
V klasa
VI klasa
W porównaniu do roku ubiegłego nastąpił wzrost liczby dzieci noszących przeciąŜony
„bagaŜ szkolny”. Wzrost ten obejmuje uczniów prawie na wszystkich poziomach nauki
w szkole podstawowej. Zmniejszenie liczby uczniów noszących zbyt cięŜki tornister
zanotowano w przypadku uczniów klas drugich szkół podstawowych – z 38,3% w 2010r.
do 33,5% w 2011r.
Wykres. 2 ObciąŜenie uczniów tornistrami/plecakami
na terenie województwa lubuskiego
w latach 2007 - 2011
50,0%
46,0%
36,3%
40,0%
39,3%
36,6%
28,2%
30,0%
20,0%
10,0%
0,0%
2007r.
2008r.
2009r.
2010r.
2011r.
Podobnie jak we wcześniejszych badaniach stwierdzono, iŜ w wielu przypadkach
o przekroczeniu wagi tornistrów/plecaków decyduje:
− obciąŜenie podręcznikami i zeszytami do przedmiotów, które nie są ujęte w programie
nauczania w danym dniu,
− nadmierne obciąŜenie plecaków spowodowane było równieŜ maksymalną liczbą godzin
lekcyjnych, w tym zajęć z wychowania fizycznego, kiedy to uczniowie przynosili worki
ze strojem sportowym i obuwiem,
− noszenie dodatkowych słowników, atlasów, ksiąŜek z biblioteki, noszenie przedmiotów
nie związanych bezpośrednio z programem nauczania (pamiętniki, albumu, segregatory,
zabawki, gry, napoje w szklanych bądź duŜych plastikowych butelkach, pudełka na drugie
śniadanie mleka w kartoniku otrzymanego w szkole),
− cięŜar samego plecaka lub tornistra (od 0,2 – 1,8 kg).
Podczas prowadzonych kontroli sanitarnych pracownicy powiatowych stacji
sanitarno-epidemiologicznych zwracali równieŜ uwagę na realizację przez dyrektorów szkół
zapisów rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie bezpieczeństwa i higieny
w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz. U. z 2009r. Nr 139, poz. 1130),
które mówią, iŜ „w pomieszczeniach szkoły lub placówki zapewnia się uczniom moŜliwość
pozostawiania części podręczników i przyborów szkolnych”. Przepis ten wszedł w Ŝycie
z dniem 01 września 2009r. Szkoła powinna wygospodarować miejsce do pozostawienia
niektórych podręczników i przyborów szkolnych, natomiast rozporządzenie nie nakłada
obowiązku zakupu i zapewnienia uczniom konkretnych rodzajów szaf.
W roku szkolnym 2010/2011 skontrolowano ogółem w tym zakresie 175 szkół
podstawowych, w tym 38 funkcjonujących w zespołach szkół. Większość z nich zapewnia
uczniom moŜliwość pozostawiania części podręczników i przyborów szkolnych w placówce.
Najczęściej w tym celu wygospodarowano miejsce w salach lekcyjnych (88% szkół)
lub zakupiono przeznaczone do tego celu szafki (12%).
Proces wyposaŜania szkół w indywidualne szafki lub zapewnienia miejsc do pozostawiania
niektórych przyborów szkolnych i podręczników, wdraŜany jest w Ŝycie sukcesywnie.
Jak potwierdzają zgromadzone dane liczbowe na terenie placówek szkolnych w większości
istnieje moŜliwość pozostawiania podręczników i przyborów szkolnych przez uczniów klas
I-III. Natomiast uczniowie klas IV-VI, nawet jeśli mają moŜliwość pozostawienia
podręczników rzadko korzystają z tej moŜliwości, co związane jest z koniecznością
stosowania podręczników podczas odrabiania prac domowych.
Wyniki badań wraz z wnioskami przekazywane były systematycznie dyrektorom
szkół, wychowawcom oraz rodzicom. Podczas pomiarów realizowane były takŜe wśród
uczniów i
rodziców działania edukacyjne na temat wpływu cięŜaru wagowego
tornistra/plecaka na postawę i prawidłowy rozwój fizyczny ucznia. Zwracano uwagę uczniom
na to jak waŜne jest równomierne obciąŜenie kręgosłupa i jakie skutki powoduje zbyt duŜe
jego obciąŜenie. Jednocześnie przekazywano informacje na temat racjonalnego, zgodnego
z rozkładem zajęć pakowania tornistra oraz prawidłowego sposobu jego noszenia.
Rady dla rodziców, uczniów i nauczycieli – jak moŜemy wpływać na wagę tornistra
i jak odjąć kilogramy?
•
Przy zakupie tornistra/plecaka naleŜy zwrócić uwagę na jego wielość, kształt,
wzmocnienie stelaŜem i cięŜar. Warto równieŜ zwrócić uwagę na jego budowę, poniewaŜ
prawidłowo skonstruowany tornister:
− nie powinien zmieniać naturalnego sposobu chodzenia,
− wyposaŜony jest w miękkie, regulowane i szerokie szelki (regulacja pozwala na ścisłe
przyleganie plecaka do kręgosłupa, a odpowiednio szerokie szelki nie wrzynają się
w ramiona),
− ma usztywnioną ściankę tylną, w części dolnej zawierającą wybrzuszenie
uwzględniające kształt naturalnej krzywizny kręgosłupa,
−
wewnątrz wyposaŜony jest w przegródki pozwalające na równomierne rozłoŜenie
cięŜaru.
•
NaleŜy nauczyć swoje dziecko pakować wyłącznie te ksiąŜki i zeszyty, które będą
potrzebne następnego dnia. Wiele szkół oferuje juŜ szafki, w których moŜna przechować
materiały szkolne. Te przybory szkolne, których nie trzeba uŜywać codziennie, naleŜy
pozostawić w domu lub w szafce klasowej.
•
Pakować tornister razem z dzieckiem kształtując w nim prawidłowe nawyki zdrowotne
w oparciu o niezbędne wiadomości z dziedziny higieny i profilaktyki;.
•
WaŜny jest właściwy dobór zeszytów – redukcję wagi tornistrów daje m.in. rezygnacja
z grubych zeszytów oraz tych w sztywnej okładce na rzecz zeszytów cieńszych
i w miękkiej oprawie.
•
Podczas pakowania naleŜy zwróć uwagę na równomierne rozmieszczenie cięŜaru. CięŜkie
materiały szkolne naleŜy pakować od strony pleców. Na lekkie przybory przeznaczona
jest przednia część tornistra. KsiąŜki, teczki, skoroszyty naleŜy, zatem zawsze umieszczać
od strony pleców.
•
Na zabawki i sprzęt rekreacyjny nie ma miejsca w tornistrze!
•
NaleŜy
zwracać
uwagę,
czy
dziecko
przestrzega
zasady
noszenia
tornistra
na obu ramionach, w drodze do szkoły lub domu, oraz w szkole w czasie przechodzenia
z klasy do klasy.
Podsumowanie:
ZagroŜenie powstania wady postawy istnieje na kaŜdym etapie Ŝycia dziecka, dlatego
działania prewencyjne są niezbędne w kaŜdym okresie jego rozwoju. Jednym z elementów
profilaktyki jest eliminacja czynników stanowiących zagroŜenie wystąpieniem wady,
do których zaliczamy przeciąŜone tornistry i plecaki uczniów oraz ich niewłaściwe noszenie.
Zbyt cięŜkie plecaki mogą negatywnie wpływać na stan zdrowia uczniów – zwiększona
częstotliwość bólów pleców, nabywanie lub pogłębianie wad postawy.
Na terenie województwa lubuskiego w roku szkolnym 2010/2011 przekroczenie wagi
tornistrów stwierdzono u 40% uczniów szkół wiejskich i u 38% uczniów szkół miejskich.
Działania kontrolne pokazują, iŜ dyrektorzy szkół dokładają starań, aby nie tylko uczniowie
klas pierwszych, ale takŜe starszych mieli wydzielone miejsce na podręczniki czy przybory
szkolne. Ponadto prowadzone badania obciąŜenia uczniów tornistrami zwróciły uwagę
dyrektorów, nauczycieli i uczniów na skalę problemu, konieczność prowadzenia działań
edukacyjnych i wypracowania rozwiązań pozwalających na zmniejszenie obciąŜenia uczniów.
Więcej informacji: Oddział Higieny Dzieci i MłodzieŜy WSSE w Gorzowie Wlkp.,
tel. 95 722 60 57 w. 210 i 211.