Scenariusz zajęć

Temat ścieżki: Środowisko okolic Przysuchy i jego przekształcenie przez
człowieka
Wstęp:
Najbliższa okolica to miejsce najbardziej wartościowe dla interdyscyplinarnej edukacji
regionalnej, budowania związków z ,,małą ojczyzną” poprzez zapoznanie z przyrodą, historią i
kulturą. Uczniowie poznają rzeczywistość, która ich otacza, najbliższe środowisko lokalne.
Ścieżki dydaktyczne zapewniają także integracje wiedzy z poszczególnych przedmiotów oraz
kształtowanie umiejętności dostrzegania i interpretowania zjawisk i procesów dotyczących
różnych dziedzin życia, są metodą wdrażającą do aktywności jak również przygotowaniem do
pracy badawczej.
Długość proponowanej ścieżki wynosi około 6 km. Trasa ścieżki rozpoczyna się na wzniesieniu
Kamienna Góra w południowo-wschodniej części Przysuchy. Następnie trasa biegnie wzdłuż
Doliny Radomki (Zakole na Radomie, Tama na Toporni), aby wejść na teren Lasów PrzysuskoSzydłowieckich i skończyć się w punkcie Skałki, nieopodal Nadleśnictwa Lasów Państwowych
Przysucha.
Czas trwania zajęć: około 6 godzin. Sugerowane jest, aby badania na ścieżce wykonać dwa razy
w roku wiosną i jesienią.
Cel główny zajęć:
· Lokalizacja miejsc ( punktów badań) przy pomocy GPS,
· Obserwowanie w terenie poszczególnych obiektów środowiska przyrodniczego,
· Wykonywanie określonych pomiarów i obliczeń,
· Przedstawienie wyników obserwacji i pomiarów,
· Wyciąganie wniosków, ocena własnej pracy i pracy kolegów,
Cele operacyjne:
Wiadomości:
· Rozróżnia występujące formy terenu oraz procesy, które spowodowały ich powstanie,
· Rozpoznaje niektóre gatunki roślin napotkanych na trasie ścieżki,
· Określa elementy doliny rzecznej,
· Określa zasady właściwego zachowania się w środowisku,
· Zna znaczenie różnorodności biologicznej,
· Wie, jakie skały występują w najbliższej okolicy,
· Wie, na czym polega proces meandrowania rzeki,
· Wie, na czym polega proces eutrofizacji zbiornika wodnego,
· Zna główne cechy gleby bielicowej,
· Wymienia funkcje zbiorników wodnych w środowisku,
· Określa zmiany w środowisku wywołane wybudowaniem tamy,
· Rozróżnia typy lasów: bór sosnowy, las łęgowy, bór mieszany wilgotny, las mieszany
świeży.
Umiejętności:
· Poruszać się w terenie wg mapy, GPS,
· Rozpoznaje gatunki roślin przy pomocy kluczy do rozpoznawania roślin,
· Dokonuje pomiarów terenowych,
· Określa zanieczyszczenia w wodzie rozpoznając rodzaj zanieczyszczeń i podając ich
przyczyny,
· Dostrzega zmiany zachodzących w środowisku przyrodniczym,
· Dostrzega zmiany w środowisku wywołane procesami naturalnymi jak i działalnością
człowieka,
· Dostrzega różnorodność siedlisk występujących w regionie.
Postawy:
· Rozwija uzdolnienia i zainteresowania przedmiotami przyrodniczymi,
· Kulturalnie zachowuje się w miejscach publicznych,
· Postępuje etycznie,
· Współpracuje w grupie,
· Dostrzega piękno przyrody, docenia jej walory i odpowiedzialnie zachowuje się
w bezpośrednim kontakcie z nią,
· Czuje się odpowiedzialny za stan środowiska.
Metody/techniki pracy:
· Obserwacje,
· Pomiary.
Formy pracy: zajęcia grupowe w terenie, uczniowie mogą pracować w grupach 4- 5 osobowych
metodami aktywnymi np. obserwacji, pracy z GPS i kompasem oraz z atlasem drzew jak
również z wybranymi przyrządami pozwalającymi wykonywać proste pomiary. Ponadto będą
notować swoje spostrzeżenia oraz wyniki pomiarów, które później zostaną opracowane i
porównane z wynikami innych grup.
Środki dydaktyczne:
· GPS,
· Aparat fotograficzny,
· Zestaw odczynników do badania wody,
· Termometr,
· Sitko,
· Plastikowe białe pojemniczki,
· Słoik,
· Mydło,
· Krążek Secchiego
· Taśmy miernicze,
· Kwasomierz glebowy,
· Papierki lakmusowe lub pHmetr,
· Bibuła,
· Chyłomierz,
·
·
·
·
Klucze i przewodniki do oznaczania roślin,
Przybory do pisania,
Karty pracy do wykonania zadań na poszczególnych punktach,
Instrukcje do wykonania zadań na poszczególnych punktach.
Przebieg zajęć
1) Faza wstępna
· Sprawy organizacyjno-porządkowe.
· Zapoznanie z tematem i celami zajęć oraz przypomnienie zasad BHP
· Podział uczniów na grupy
· Wyznaczenie uczniów odpowiedzialnych za materiały i przyrządy.
2) Faza realizacyjna
1. Przypomnienie zagadnień w trakcie realizacji zajęć:
· Zasady posługiwania się mapą i kompasem
· Składniki krajobrazu naturalnego i antropogenicznego
· Posługiwanie się atlasami do oznaczania roślin
· Zbiorowiska roślinności naturalnej
2. Rozdanie poszczególnym grupom materiałów, kart pracy i wyjaśnienie, na czym
będzie polegała ich praca.
3. Instrukcja do zajęć: na poszczególnych przystankach wykonaj odpowiednie zadania i
zapisz w odpowiednich formularzach zbiorczych
3) Faza podsumowująca: zadaniem uczniów jest:
· Omówić formy krajobrazu naturalnego i antropogenicznego zaobserwowane podczas
trwania zajęć,
· Ocenić czystość rzeki i jej sąsiedztwa,
· Wymienić i scharakteryzować zbiorowiska roślinności naturalnej,
· Podać przykłady zmian w środowisku naturalnym wywołanych działalnością
człowieka.
4) Praca domowa: Napisz, jakie działania powinni podjąć mieszkańcy, aby w jak największym
stopniu ograniczyć degradację środowiska?
KARTY PRACY
Karta pracy – punkt 1: Kamienna Góra
Znajdujemy się Znajdujemy się w południowo-wschodniej części Przysuchy, na wzniesieniu o nazwie
Kamienna Góra, w obrębie, którego znajduje się zbiornik wodny otoczony wzniesieniami porośniętymi
przez bór mieszany wilgotny.
1. Naszym pierwszym zadaniem jest określenie genezy widocznego zbiornika wodnego
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………….………………………………………..………………………………………………
2. W miejscu o współrzędnych geograficznych 51º20’56.2’’N; 20º38’11.7’’E, tuż przy brzegu
zbiornika możemy odnaleźć ciekawe okazy skał. Zrób zdjęcia tym skałom oraz określ ich nazwę
oraz genezę.
……………………………………….…….……………………………………………………………………………………………………….…
…….…………………………………………………………………….……………………………..………….…………………………………
3. Na podstawie klucza do oznaczania roślin oraz załączników zawartych w materiałach rozpoznaj
kilku przedstawicieli roślin oraz zwierząt wodnych.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………
4. Wypełnij arkusz obserwacji Hydromorfologia w punktach dotyczących zbiornika wodnego, oraz
wpisz dane do zbiorczego formularza Hydromorfologia.
Kolejnym zadaniem jest badanie jakości wody w analizowanym zbiorniku. Do zbadania wody przydatne
będą: zestawy odczynników, pehametr bądź papierki lakmusowe, krążek do badania przejrzystości
wody, zlewki lub inne naczynia do poboru próbek. Nasze wyniki wpisujemy do arkusz obserwacji
Hydrologia oraz do formularza zbiorczego: Hydrologia według instrukcji do badań hydrologicznych.
5. Na początku według instrukcji hydrologicznej zawartej w materiałach należy wypełnić arkusz
obserwacji Hydrologia, punkty 1-7.
6. Następnie określamy właściwości fizyczne wody:
· przejrzystość wody. Do badania przejrzystości wody wykorzystujemy krążek Secchiego, który
zanurzamy w wodzie aż do zaniknięcia różnicy między jej białą i czarną częścią. Odczytujemy
głębokość zanurzenia krążka oraz określamy klasę wody według załączonej instrukcji. Sposób
wykonania krążka znajduje się głębokość instrukcji dotyczącej badań hydrologicznych
· temperaturę,
· mętność wody,
· kolor,
· zapach wody,
· właściwe dane zapisujemy w arkuszu Hydrologia w punktach 10.1-10.4.
7. Następnie, w zależności od posiadanych odczynników chemicznych określamy właściwości
chemiczne wody (punkty 11,1-11,6 arkusza obserwacji hydrologicznych), w tym:
· Pomiar pH, za pomocą papierków lakmusowych, papierków uniwersalnych, pehametru
· Pomiar azotanów: w zależności od posiadanych odczynników. Do probówki zawierającej wodę
wlej 1 cm3 odczynnika Neslera. Jeżeli woda zawiera wolny amoniak lub sole amonowe, pojawia
się zabarwienie pomarańczowo-brunatne. Wystąpienie białego zmętnienia wskazuje na
obecność dużej ilości wapnia.
· Pomiar jonów chlorkowych: do probówki zawierającej wodę dodaj kilka cm3 roztworu azotanu
srebra. Zmętnienie roztworu lub wytrącenie białego osadu chlorku srebra świadczy o obecności
jonów chlorkowych.
·
·
Pomiar jonów siarczanowych: do probówki zawierającej wodę dodaj kilka cm3 wodnego
roztworu chlorku baru. Powstanie białego zmętnienia lub wytrącenie się białego osadu
świadczy o obecności siarczanów.
Pomiar twardości wody za pomocą mydła. Na podstawie obserwacji pienienia się mydła w
badanej wodzie możemy określić twardość lub miękkość wody
8. Na podstawie zbadanych parametrów fizyczno-chemicznych wody określ ogólny stan czystości wody.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
9. Jakie są możliwe drogi zanieczyszczeń zbiornika oraz jak możemy im przeciwdziałać (arkusz
obserwacji Hydrologia punkty 12,1-12,2).
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………
10. Na koniec badań hydrologicznych określamy, czy zbiornik podlega eutrofizacji, czy nie (arkusz
obserwacji Hydrologia punkt 13). Jeżeli tak to, co świadczy o eutrofizacji zbiornika i jakie są tego
przyczyny?
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………….……………………..……………………………………
Nasz punkt znajduje się w obrębie wilgotnego boru mieszanego. Zajmuje siedliska ubogie, wilgotne.
Spotykany jest w obniżeniach terenowych, gdzie zaznacza się wpływ wody gruntowej na siedlisko.
Występuje na glebach bielicowych oraz. Możemy tu zaobserwować drzewa typowe dla boru (sosnę
zwyczajną, świerk, dąb szypułkowy, brzozę, topolę), roślinność podszytu (leszczynę, jarzębinę) oraz
roślinność runa (borówkę czarną, turzyca zwyczajna).
11. Na podstawie klucza do rozpoznawania roślin określ po trzy gatunki drzew, roślin podszytu i runa
leśnego. Zrób zdjęcie tym roślinom oraz wypełnij odpowiednimi danymi do arkusz obserwacji:
Roślinność. Dane umieść w formularzu zbiorczym: Roślinność
12. Nawiguj do punktu 2 o współrzędnych 51º20’46.9’’N; 20º38’38.2’’E. Po drodze przyjrzyj się
działalności człowieka na trasie naszej ścieżki. Zwróć uwagę na przejawy działalności człowieka
(użytkowanie ziemi, wysypiska śmieci itd.). Swoje spostrzeżenia zanotuj w formularzu Antropopresja.
Karta pracy – punkt 2: Zakole Radomki
Znajdujemy się nieopodal miejscowości Młyny, na równinie nadrzecznej Radomki, która na odcinku
tym często tworzy zakola.
1. Na podstawie odbiornika GPS określ wysokość względną między kulminacją zbocza doliny a równiną
nadrzeczną.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...
2. Naszkicuj profil poprzeczny przez obserwowaną dolinę oraz wyróżnij jej elementy
3. Widzimy, że w naszym punkcie rzeka meandruje. Spróbuj opisać proces meandrowania.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
4. Na podstawie obserwowanego nurtu
rzecznego określ i zaznacz na rysunku, na
którym brzegu, wysokim czy niskim występują
procesy erozji bocznej i akumulacji
5. Wypełnij formularz Hydromorfologia w punktach dotyczących doliny rzecznej według arkusza
obserwacji Hydromorfologia.
Znajdujemy się w obrębie lasu łęgowego. Jest to zbiorowisko leśne, występujące nad rzekami i
potokami, w zasięgu wód powodziowych, które podczas zalewu nanoszą i osadzają żyzny muł.
Najbardziej typową glebą dla lasów łęgowych jest mada rzeczna. W drzewostanie łęgów występują
m.in.: olsza, topola, wierzba, wiąz, jesion, dąb. Gatunkami występującymi we wszystkich zespołach
łęgowych są: podagrycznik pospolity (Aegopodium podagraria), kostrzewa olbrzymia (Festuca
gigantea), pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica), wiązówka błotna (Filipendula ulmaria) i bluszczyk
kurdybanek (Glechoma hederacea).
6. Opisz trzy gatunki drzew, jakie występują w obrębie naszego punktu. Nazwij je, jeśli nie znasz jego
nazwy to skorzystaj z klucza do oznaczania roślin.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
7. Zmierz taśmą mierniczą obwód wybranych drzew na wysokości ok. 1,3 m od ziemi. Na tej podstawie
oblicz wiek drzew według następującego wzoru. Dane wpisz do tabeli poniżej.
x x
+
Wiek drzewa = 2 3
gdzie x = obwód pnia w cm, tzw. pierśnica
2
8. Przy użyciu wysokościomierza zmierz wysokość drzew. Określ swoją odległość od drzewa. Zapisz
odległość. Przyłóż do oka kartkę, tak aby kątem oka widzieć przez rurkę. Skieruj koniec rurki na czubek
drzewa. Złap ciężarek i odczytaj kąt. Wysokość drzewa oblicz według instrukcji znajdującej się w
materiałach. Dane wpisz do tabeli poniżej.
Miejsce na obliczenia
9. Poszukaj na ziemi liści z wybranych drzew. Obrysuj kształt liścia. Na podstawie instrukcji do
rozpoznawania liści rozpoznaj typ liścia, ogonek liściowy, budowę blaszki liściowej, ułożenie liści na
łodydze. Dane wpisz do tabeli poniżej.
Nazwa
drzewa
Pierśnica
(obwód)
Miejsce na rysunek
Wiek
drzewa
Typ liścia
Ogonek
liściowy
Liście
Budowa
blaszki liścia
Brzeg blaszki
liściowej
Ułożenie liści
na łodydze
Miejsce na rysunek
Miejsce na rysunek
10. Na podstawie klucza do rozpoznawania roślin lub innych dostępnych materiałów rozpoznaj kilka
gatunków roślin podszytu i runa leśnego, występujące w obrębie punktu nr 2. Zrób zdjęcia
rozpoznanym przez siebie roślinom.
11. Wszystkie dane zamieść w formularzu Roślinność według arkusza obserwacji Roślinność.
12. Nawiguj do punktu 3 o współrzędnych 51º20’47.0’’N; 20º37’05.1’’E. Po drodze przyjrzyj się
działalności człowieka na trasie naszej ścieżki. Zwróć uwagę na przejawy działalności człowieka
(użytkowanie ziemi, wysypiska śmieci itd.). Swoje spostrzeżenia zanotuj w formularzu Antropopresja.
Karta pracy – punkt 3: Tama na Toporni
1. Znajdujemy się przy zbiorniku wodnym Topornia, służącym głównie do celów rekreacyjnych. Jaka jest
geneza zbiornika?
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2. Jakie funkcje, oprócz rekreacyjnych spełnia zbiornik na Toporni?
…………….…………….…
……………………………..
……………………………………
………………………..…………
Funkcje zbiorników
wodnych
………………………………………
……………………………………….
…………………….…………………
…………..
3. Wypełnij arkusz obserwacji Hydromorfologia w punktach dotyczących zbiornika wodnego, oraz
wpisz dane do zbiorczego formularza Hydromorfologia
4. Kolejnym zadaniem jest porównanie jakości wody w analizowanym zbiorniku oraz w radomie poniżej
tamy. W tym celu należy wybrać dwa punkty badawcze: jeden w obrębie zbiornika nieopodal tamy,
drugi na Radomie poniżej tamy. Do zbadania wody przydatne będą: zestawy odczynników, pehametr
bądź papierki lakmusowe, krążek do badania przejrzystości wody, zlewki lub inne naczynia do poboru
próbek. Nasze wyniki wpisujemy do arkusza obserwacji: Hydrologia oraz do formularza zbiorczego:
Hydrologia według instrukcji do badań hydrologicznych.
5. Na początku według instrukcji hydrologicznej zawartej w materiałach należy wypełnić arkusz
obserwacji Hydrologia, punkty 1-7.
6. Następnie określamy właściwości fizyczne wody:
· przejrzystość wody. Do badania przejrzystości wody wykorzystujemy krążek Secchiego , który
zanurzamy w wodzie aż do zaniknięcia różnicy między jej białą i czarną częścią. Odczytujemy
głębokość zanurzenia krążka oraz określamy klasę wody według załączonej instrukcji. Sposób
wykonania krążka znajduje się głębokość instrukcji dotyczącej badań hydrologicznych
· temperaturę,
· mętność wody,
· kolor,
· zapach wody,
· właściwe dane zapisujemy w arkuszu Hydrologia w puktach 10.1-10.4.
7. Następnie, w zależności od posiadanych odczynników chemicznych określamy właściwości
chemiczne wody (punkty 11,1-11,6 formularza hydrologicznego), w tym:
· pomiar pH, za pomocą papierków lakmusowych, papierków uniwersalnych, pehametru
· pomiar azotanów: w zależności od posiadanych odczynników. Do probówki zawierającej wodę
wlej 1 cm3 odczynnika Neslera (zasadowy roztwór tetrajodortęcianu (II) potasu). Jeżeli woda
·
·
·
zawiera wolny amoniak lub sole amonowe, pojawia się zabarwienie pomarańczowo-brunatne.
Wystąpienie białego zmętnienia wskazuje na obecność dużej ilości wapnia.
Pomiar jonów chlorkowych: do probówki zawierającej wodę dodaj kilka cm3 roztworu azotanu
srebra. Zmętnienie roztworu lub wytrącenie białego osadu chlorku srebra świadczy o obecności
jonów chlorkowych.
Pomiar jonów siarczanowych: do probówki zawierającej wodę dodaj kilka cm3 wodnego
roztworu chlorku baru. Powstanie białego zmętnienia lub wytrącenie się białego osadu
świadczy o obecności siarczanów.
Pomiar twardości wody za pomocą mydła. Na podstawie obserwacji pienienia się mydła w
badanej wodzie możemy określić twardość lub miękkość wody
Cechy wody
pH wody
Przejrzystość wody
Temperatura wody
Kolor wody
Zapach wody
Mętność wody
Obecność azotanów
Obecność jonów siarczanowych
Obecność jonów chlorkowych
Twardość wody
Punkt w obrębie zbiornika
Punkt poniżej tamy
8. Na podstawie zbadanych parametrów fizyczno-chemicznych wody określ ogólny stan czystości wody
w zbiorniku.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………..…………………….………………………………
9. Jakie są możliwe drogi zanieczyszczeń zbiornika oraz jak możemy im przeciwdziałać (arkusz
obserwacji Hydrologia punkty 12,1-12,2)
10. Na podstawie własnych obserwacji wymień, jakie zmiany w środowisku dokonały się wraz z
wybudowaniem przez człowieka zbiornika wodnego na Toporni. Swoje spostrzeżenia wypisz w
formularzu: Antropopresja według załączonego arkusza obserwacji Antropopresja.
11. Jakie zmiany w środowisku przynosi wybudowanie tamy i spiętrzenie zbiornika?
a) Pozytywne
· ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
· ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
· ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
b) Negatywne
· ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
· ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
· ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
12. Nawiguj do punktu 4 o współrzędnych 51º20’47.0’’N; 20º37’05.1’’E. Pamiętaj, że wchodzimy na
teren lasu. Po drodze przyjrzyj się ciekawym okazom drzew oraz działalności człowieka na trasie naszej
ścieżki. Zwróć uwagę na przejawy działalności człowieka (użytkowanie ziemi, wysypiska śmieci itd.).
Swoje spostrzeżenia zanotuj w formularzach Roślinność oraz Antropopresja
Karta pracy – punkt 4: Odkrywka glebowa na „Małych Piachach”
W tym punkcie zajmiesz się dokładniej glebami, które powszechnie występują na obszarze naszej
ścieżki.
1. Scharakteryzuj podłoże wypełniając część arkusza obserwacji Gleby
W razie problemów z wypełnieniem formularza skorzystaj z poniższych wskazówek lub z instrukcji do
badań glebowych:
a) Przy odkrywce glebowej zbadaj jej otoczenie oraz podłoże skalne, w obrębie którego występuje.
b) Wyróżnij trzy poziomy glebowe. Odznacz je za pomocą gwoździ lub zapałek. Dalsze badania wykonuj
dla każdego poziomu z osobna. Wyniki badań zapisz w tabeli.
c) Odczyn każdego poziomu zbadaj wykorzystując papierek lakmusowy bądź pHmetr. Postępuj zgodnie
z instrukcją na opakowaniu.
a) Do pomiaru wilgotności użyj zwykłej bibuły. Przyłóż ja do każdego poziomu na 5 sekund i wpisz
odpowiednie określenie: sucha, średnio wilgotna lub wilgotna)
b) Konsystencję gleby określ poprzez stopień spoistości: luźna, krucha, zbita, bardzo zbita, nieznana
(instrukcja).
c) Strukturę oceń porównując ze schematem (ziarnista, bryłowata, pryzmatyczna, gruzełkowata,
kolumnowa, nieznana) – instrukcja.
d) Skład granulometryczny określ wykorzystując tzw. metodę organoleptyczną (tzw. próbę palcową)
lub metodę stosowano w programie GLOBE (instrukcja). Możemy też wykorzystać sitka o rożnej
średnicy ziaren, którymi przesiewamy określone frakcje.
e) Obecność korzeni określ wybierając jedno z określeń: brak korzeni, kilka lub dużo
f) Obecność kamieni określ wybierając jedno z określeń: brak, kilka, dużo
g) Obecność węglanów zbadaj sprawdzając czy próbka gleby reaguje (tzn. burzy) z octem. Gdy reakcja
nie zachodzi – wpisz: brak węglanów; gdy zachodzi słabo – wpisz: mała zawartość; gdy zachodzi
intensywnie – wpisz: duża zawartość.
i) Barwę gleby określ słowami, a następnie weź do ręki próbkę z każdego poziomu i „zamaluj” nim
odpowiednią rubrykę tabeli
j) Zrób zdjęcie próbce z każdego poziomu i wpisz numery zdjęć w odpowiedniej rubryce
Cechy gleby
Głębokość poziomu
(liczymy od powierzchni
gruntu)
Odczyn
Wilgotność
Struktura
Konsystencja
Tekstura
Obecność korzeni
Obecność kamieni
Obecność węglanów
Zdjęcie poziomu
Kolor poziomu
Poziom 1
Poziom 2
Poziom 3
2. Spróbuj rozpoznać tym gleby. W razie problemów skorzystaj ze zdjęć zamieszczonych w instrukcji do
badań glebowych.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
3. Na podstawie arkusza obserwacji: Gleby wypełnij formularz zbiorczy: Gleby
4. Widzimy, że w naszym punkcie siedlisko leśne jest dość ubogie. Rozpoznaj występujące tu dwa
charakterystyczne drzewa. Swe spostrzeżenia dotyczące siedliska zamieść w formularzu zbiorczym:
Roślinność
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
12. Nawiguj do punktu 5 o współrzędnych 51º20’44.2’’N; 20º36’11.8’’E. Po drodze przyjrzyj się
ciekawym okazom drzew oraz działalności człowieka na trasie naszej ścieżki. Zwróć uwagę na przejawy
działalności człowieka (użytkowanie ziemi, wysypiska śmieci itd.). Swoje spostrzeżenia zanotuj w
formularzach Roślinność oraz Antropopresja
Karta pracy – punkt 5: Droga w wąwozie
Znajdujemy się przy wąwozie, w obrębie którego występuje droga. Naszym zadaniem jest określenie, w
wyniku, jakich procesów powstał wąwóz. Czy jest to wynik procesów naturalnych, czy też działalności
człowieka.
1. Określ rodzaju skał, w obrębie, których powstał wąwóz.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...
2. Jakie procesy geomorfologiczne powodują powstawanie wąwozów?
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...
3. Spróbuj wyjaśnić, czy wąwóz powstał w wyniku działania sił przyrody, czy też w wyniku działalności
człowieka.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...
4. Na podstawie wyników własnych obserwacji wypełnij arkusz obserwacji Geomorfologia oraz wpisz
dane do zbiorczego formularza Geomorfologia.
Sam wąwóz znajduje się w obrębie lasu mieszanego świeżego. Jest to siedlisko średnio żyzne, dość
wilgotne, będące pod wpływem słabym wód opadowych i gruntowych. Najczęściej występuje na
glebach rdzawych i bielicowych utworzonych na piaskach luźnych, niekiedy podścielone pyłem
piaszczystym lub piaskiem gliniastym.
5. Na podstawie własnych obserwacji rozpoznaj cztery gatunki drzew charakterystyczne dla lasu
mieszanego świeżego, występującego w naszym punkcie. Wpisz ich nazwy poniżej
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
6. Zmierz taśmą mierniczą obwód dwóch wybranych drzew na wysokości ok. 1,3 m od ziemi. Na tej
podstawie oblicz wiek drzew według następującego wzoru. Dane wpisz do tabeli poniżej.
x x
+
2
3
Wiek drzewa =
gdzie x = obwód pnia w cm, tzw. pierśnica
2
7. Poszukaj na ziemi liści z wybranych dwóch drzew. Obrysuj kształt liścia. Na podstawie instrukcji do
rozpoznawania liści rozpoznaj typ liścia, ogonek liściowy, budowę blaszki liściowej, ułożenie liści na
łodydze. Dane wpisz do tabeli poniżej.
Nazwa
drzewa
Pierśnica
(obwód)
Wiek
drzewa
Typ liścia
Ogonek
liściowy
Liście
Budowa
blaszki liścia
Brzeg blaszki
liściowej
Ułożenie liści
na łodydze
Miejsce na rysunek
8. Na podstawie klucza do rozpoznawania roślin lub innych dostępnych materiałów rozpoznaj kilka
gatunków roślin podszytu i runa leśnego, występujące w obrębie lasu mieszanego wilgotnego. Wpisz je
do tabeli oraz zrób zdjęcia rozpoznanym przez siebie roślinom.
Runo leśne
Podszyt
9. Wszystkie dane zamieść w arkuszu obserwacji Roślinność oraz w formularzu zbiorczym Roślinność
10. Nawiguj do punktu 6 o współrzędnych 51º21’05.2’’N; 20º35’59.2’’E. Po drodze przyjrzyj się
ciekawym okazom drzew oraz działalności człowieka na trasie naszej ścieżki. Zwróć uwagę na przejawy
działalności człowieka (użytkowanie ziemi, wysypiska śmieci itd.). Swoje spostrzeżenia zanotuj w
formularzach zbiorczych Roślinność oraz Antropopresja
Karta pracy – punkt 6: Skałki
1. Znajdujemy się przy odkrywce geologicznej. Rozpoznaj skały występujące w obrębie wyrobiska. Jaka
jest ich geneza:
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2. Jakie gleby mogą wytworzyć się na tych skałach. Określ, czy są one żyzne, czy nie.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
3. Określ, jaka jest geneza widocznej formy ……………………………………………………………………………
4. Przy pomocy GPS podaj wysokość względną wyrobiska ………………………………………………………
5. U podnóża wyrobiska występują formy w kształcie stożka, zbudowane z piasku. Nazwij te formy oraz
napisz, jak one powstały.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………..
6. Wszystkie dane zamieść w formularzu Geomorfologia, który wypełnij według arkusza obserwacji
Geomorfologia.
7. Na podstawie klucza do rozpoznawania roślin lub innych dostępnych materiałów rozpoznaj kilka
gatunków drzew, roślin podszytu i runa leśnego, występujące w obrębie punktu nr 2. Zrób zdjęcia
rozpoznanym przez siebie roślinom. Określ, czy siedlisko, w którym występują, jest żyzne, czy nie oraz
od czego to zależy
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
8. Wszystkie dane zamieść w formularzu Roślinność, który wypełnij według arkusza obserwacji
Roślinność.
9. Zwróć uwagę na przejawy działalności człowieka. Określ, czy obszar ten jest w dużym stopniu
przekształcony przez człowieka, czy nie. Swoje spostrzeżenia zanotuj w formularzu Antropopresja