Protokół z kontroli jakości badań mammograficznych

Protokół z kontroli jakości
badań mammograficznych wykonywanych w ramach
„Populacyjnego programu wczesnego wykrywania
raka piersi”
Użytkownik
Mammograf/
Nazwa producenta/
Nazwa modelu lub
typu/
Rok rozpoczęcia
eksploatacji
Data kontroli
Osoby przeprowadzające
kontrolę
Podpis
1.
Geometria wiązki promieniowania X
Format filmu: 18 cm x 24 cm
Tryb pracy
Wysokie napięcie
[kV]
Obciążenie prądowo - czasowe
[mAs]
Format filmu: 24 cm x 30 cm
Tryb pracy
Wysokie napięcie
[kV]
Obciążenie prądowo - czasowe
[mAs]
Położenie krawędzi pola promieniowania X względem krawędzi filmu
Format filmu
18 cm x 24 cm
24 cm x 30 cm
Położenie krawędzi pola promieniowania X:
lewej
[mm]
wew./ na zew. filmu
wew./ na zew. filmu
od strony brodawki
[mm]
wew. /na zew. filmu
wew. / na zew. filmu
prawej
[mm]
wew. / na zew. filmu
wew. / na zew. filmu
wew./ na zew. filmu
wew./ na zew. filmu
od strony klatki piersiowej [mm]
Położenie krawędzi kratki przeciwrozproszeniowej względem krawędzi filmu od strony
klatki piersiowej
Format filmu
18 cm x 24 cm
24 cm x 30 cm
Odległość między krawędzią
kratki przeciwrozproszenio- [mm]
wej a krawędzią filmu:
wew./ na zew. filmu
wew. / na zew. filmu
2 z 18
2.
Kompresja piersi
Płytka uciskowa: mała
a) Siła kompresji
Nominalna wartość siły kompresji
[kg]
Zmierzona wartość siły kompresji
[kg]
Wartość siły kompresji po 1 minucie
[kg]
b) Wskazanie grubości piersi po kompresji
Rzeczywista grubość fantomu: g
[mm]
Wyświetlana grubość fantomu po kompresji: gw
[mm]
gw - g
[mm]
20
40
70
c) Ustawienie płytki uciskowej
Symetryczne podparcie płytki
Położenie płytki uciskowej nad stolikiem przy pełnej kompresji:
lewa strona
[cm]
przód
[cm]
tył
[cm]
przód - tył
[cm]
prawa strona
[cm]
3 z 18
lewa strona - prawa
strona [cm]
Płytka uciskowa: duża
a) Siła kompresji
Nominalna wartość siły kompresji
[kg]
Zmierzona wartość siły kompresji
[kg]
Wartość siły kompresji po 1 minucie
[kg]
b) Wskazanie grubości piersi po kompresji
Rzeczywista grubość fantomu: g
[mm]
Wyświetlana grubość fantomu po kompresji: gw
[mm]
gw - g
[mm]
20
40
70
c) Ustawienie płytki uciskowej
Symetryczne podparcie płytki
Położenie płytki uciskowej nad stolikiem przy pełnej kompresji:
lewa strona
[cm]
przód
[cm]
tył
[cm]
przód - tył
[cm]
prawa strona
[cm]
4 z 18
lewa strona - prawa
strona [cm]
3.
Jakość obrazu
a) Rozdzielczość przestrzenna
Tło filmu
Referencyjna gęstość optyczna (1,4 + tło)
Ustawienie systemu AEC
Poziom zaczernienia (jak dla referencyjnej ekspozycji)
Wysokie napięcie (jak dla referencyjnej ekspozycji)
[kV]
Położenie środka fantomu do wyznaczania rozdzielczości
odległość od powierzchni stolika
[mm]
odległość od krawędzi stolika od strony klatki pier[mm]
siowej
Rozdzielczość [pl/mm]
||**
⊥*
Nr obrazu
1
―
2
―
3
―
4
―
*
rozdzielczość w kierunku prostopadłym do osi anoda - katoda
**
rozdzielczość w kierunku równoległym do osi anoda - katoda
b) Progowy kontrast obrazu
Ustawienie systemu AEC
Poziom zaczernienia (jak dla referencyjnej ekspozycji)
Wysokie napięcie (jak dla referencyjnej ekspozycji)
[kV]
Obciążenie prądowo - czasowe
[mAs]
Obserwator
1
Grubość (głębokość) najsłabiej widocznego obiektu [mm]
Średnica najsłabiej widocznego obiektu [mm]
Progowy kontrast obrazu [%]
5 z 18
2
c) Kontrast obrazu
Ustawienie systemu AEC
Poziom zaczernienia (jak dla referencyjnej ekspozycji)
Wysokie napięcie (jak dla referencyjnej ekspozycji)
[kV]
Obciążenie prądowo - czasowe
[mAs]
Klin sensytometryczny
Klin aluminiowy
Nr stopnia
Ekspozycja Gęstość
Gęstość Ekspozycja
Nr stopnia
względna optyczna
optyczna względna
1
1
2
2
3
3
4
4
5
5
6
6
7
7
8
8
9
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
Wyznaczony kontrast obrazu
6 z 18
4.
Artefakty
Format filmu: 18 cm x 24 cm
Numer kasety
Tryb pracy
Poziom zaczernienia
Wysokie napięcie
[kV]
Obciążenie prądowo - czasowe
[mAs]
Gęstość optyczna
Artefakty pochodzące od wywoływarki
TAK / NIE
Artefakty pochodzące od mammografu
TAK / NIE
Inne artefakty
TAK / NIE
Opis artefaktów
7 z 18
Format filmu: 24 cm x 30 cm
Numer kasety
Tryb pracy
Poziom zaczernienia
Wysokie napięcie
[kV]
Obciążenie prądowo - czasowe
[mAs]
Gęstość optyczna
Artefakty pochodzące od wywoływarki
TAK / NIE
Artefakty pochodzące od mammografu
TAK / NIE
Inne artefakty
TAK / NIE
Opis artefaktów
8 z 18
5.
Kompensacja zmian grubości fantomu i wartości wysokiego napięcia
Tryb pracy (jak dla rutynowej ekspozycji)
Grubość fanPoziom
Anoda/filtr
tomu
zaczernienia
[cm]
Wysokie
napięcie
[kV]
Obciążenie
prądowo –
czasowe [mAs]
2,0
3,0
4,0
4,5
5,0
6,0
7,0
Gęstość optyczna:
Wartość odniesienia: Dod
Wartość minimalna: Dmin
Wartość maksymalna: Dmax
Różnica od wartości odniesienia gęstości optycznej:
Dod - Dmin
Dmax – Dod
9 z 18
Gęstość optyczna w
punkcie referencyjnym
6.
Dawka pochłonięta dla ekspozycji rutynowej
Tryb pracy
Rutynowa
ekspozycja
Tryb ręczny
AAEC
Anoda / Filtr
Wysokie napięcie (jak dla rutynowej ekspozycji)
Warstwa półchłonna
[kV]
[mm Al]
Poziom zaczernienia (jak dla rutynowej ekspozycji)
-
-
< Orut
> Orut
Orut
Obciążenie prądowo - czasowe: Oi
Czas ekspozycji: t
[ms]
Dawka dla odległości ognisko - detektor promieniowania: Ei [mGy]
Odległość ognisko - detektor promieniowania: dognisko - detektor [cm]
Odległość ognisko - powierzchnia stolika: dognisko - stolik
[cm]
Odległość ognisko - powierzchnia fantomu: dognisko – fantom =
dognisko – stolik – 4,5
[cm]
Dawka dla Orut dla odległości ognisko - powierzchnia fantomu: EiPrutynowe
[mGy]
Dawka pochłonięta dla ekspozycji rutynowej: Epoch
[mGy]
7.
Wysokie napięcie
Tryb pracy
Tryb ręczny
Obciążenie prądowo – czasowe
[mAs]
Wysokie napięcie najczęściej używane w badaniach klinicznych
Wartość nominalna: Unom [kV]
Wartość zmierzona: Ui
[kV]
Unom - Ui
[kV]
25
10 z 18
28
[kV]
31
34
8.
Warunki oglądania mammogramów
Wyposażenie negatoskopu w żaluzje
Nazwa i typ negatoskopu
wyposażony w żaluzje
wyposażony w żaluzje
wyposażony w innego
typu maskownice
wyposażony w innego
typu maskownice
bez żaluzji
bez żaluzji
Luminancja negatoskopu
Nazwa i typ negatoskopu
Min:
Max:
Luminancja: Lśrodek
[cd/m2]
Średnia wartość maksymalnej
luminancji: Lśrodek śr
[cd/m2]
[0,85 Lśrodek śr;1,15 Lśrodek śr]
[cd/m2;cd/m2]
Min:
Max:
Natężenia oświetlenia zewnętrznego
Nazwa i typ negatoskopu
Natężenie oświetlenia
[lux]
Warunki pomiaru
Ocena wizualna powierzchni negatoskopu
Nazwa i typ negatoskopu
Uwagi
11 z 18
Podsumowanie wyników wybranych testów kontroli jakości
Kontrolowany parametr
Akceptacja
tak
format:
18 cm x 24 cm
Geometria wiązki
promieniowania X
format:
24 cm x 30 cm
Położenie krawędzi pola
promieniowania X
Położenie krawędzi kratki
przeciwrozproszeniowej
Położenie krawędzi pola
promieniowania X
Położenie krawędzi kratki
przeciwrozproszeniowej
Obecność
Mała płytka uciskowa
Siła kompresji
Ustawienie płytki uciskowej
Obecność
Duża płytka uciskowa
Siła kompresji
Ustawienie płytki uciskowej
Rozdzielczość przestrzenna
Jakość obrazu
Progowy kontrast obrazu
Kontrast obrazu
Artefakty dla formatu filmu 18 cm x 24 cm
Artefakty dla formatu filmu 24 cm x 30 cm
Kompensacja zmian grubości obiektu i wartości wysokiego napięcia
przez system AEC
Gęstość optyczna w punkcie referencyjnym
Średnia dawka pochłonięta dla ekspozycji rutynowej
Czas rutynowej ekspozycji
Wysokie napięcie – zgodność
Wyposażenie negatoskopu w żaluzje
Warunki oglądania Luminancja negatoskopu
mammogramów
Natężenie oświetlenia zewnętrznego
Ocena wizualna powierzchni negatoskopu
12 z 18
nie
Uwagi dotyczące wyników wybranych testów kontroli jakości
1. W wyniku przeprowadzonej kontroli geometrii wiązki promieniowania X stwierdzono, że:
a) dla filmu formatu 18 cm x 24 cm pole promieniowania X wykracza poza krawędź filmu:
• lewą: o __ mm
• prawą: o __ mm;
• od strony klatki piersiowej: o ___ mm
• od strony brodawki: o ___ mm;
b) dla filmu formatu 24 cm x 30 cm pole promieniowania X wykracza poza krawędź filmu:
• lewą: o __ mm
• prawą: o __ mm;
• od strony klatki piersiowej: o ___ mm
• od strony brodawki: o ___ mm;
c) dla filmu formatu 24 cm x 30 cm pole promieniowania X wchodzi ___ mm
w obszar filmu od _________.
Pole promieniowania X powinno wykraczać poza film z każdej strony, ale nie więcej
niż 5 mm.
W wyniku przeprowadzonej kontroli geometrii wiązki promieniowania X stwierdzono,
że dla filmu formatu 18 cm x 24 cm odległość pomiędzy krawędzią kratki przeciwrozproszeniowej a krawędzią filmu od strony klatki piersiowej wynosi __ mm, a nie powinna być większa niż 4 mm.
W wyniku przeprowadzonej kontroli geometrii wiązki promieniowania X stwierdzono,
że dla filmu formatu 24 cm x 30 cm odległość pomiędzy krawędzią kratki przeciwrozproszeniowej a krawędzią filmu od strony klatki piersiowej wynosi __ mm, a nie powinna być większa niż 4 mm.
2. W wyniku przeprowadzonej kontroli siły kompresji piersi stwierdzono, że dla małej
płytki uciskowej zmierzona wartość siły kompresji wynosi ___ kg, a powinna zawierać się w granicach: 13 kg – 20 kg.
W wyniku przeprowadzonej kontroli siły kompresji piersi stwierdzono, że dla dużej
płytki uciskowej zmierzona wartość siły kompresji wynosi ___ kg, a powinna zawierać
się w granicach: 13 kg – 20 kg.
W wyniku przeprowadzonej kontroli ustawienia płytek uciskowych stwierdzono, że:
a) dla małej płytki uciskowej przy symetrycznym podparciu różnica w położeniu
płytki uciskowej nad stolikiem przy pełnej kompresji wynosi:
• po lewej stronie między przodem a tyłem płytki: ___ cm;
• po prawej stronie między przodem a tyłem płytki: ___ cm;
• z tyłu między prawą i lewą stroną płytki:___ cm;
• z przodu między prawą i lewą stroną płytki:___ cm;
b) dla dużej płytki uciskowej przy symetrycznym podparciu różnica w położeniu
płytki uciskowej nad stolikiem przy pełnej kompresji wynosi:
• po lewej stronie między przodem a tyłem płytki: ___ cm;
• po prawej stronie między przodem a tyłem płytki: ___ cm;
• z tyłu między prawą i lewą stroną płytki:___ cm;
• z przodu między prawą i lewą stroną płytki:___ cm.
13 z 18
Różnica w położeniu płytki uciskowej nad stolikiem pomiędzy przodem i tyłem płytki
oraz lewą i prawą stroną dla symetrycznego podparcia płytki powinna być nie większa
niż ± 0,5 cm.
3. Na otrzymanych obrazach formatu ___ cm x ___ cm jednorodnego fantomu zaobserwowano artefakty w postaci:
•
_______________________ ;
•
_______________________ ;
•
_______________________ ;
•
_______________________ .
Na obrazach fantomu nie powinny być widoczne żadne artefakty.
4. W wyniku przeprowadzonej kontroli kompensacji zmian grubości fantomu i wartości
wysokiego napięcia w warunkach klinicznych stwierdzono, że:
• minimalna wartość gęstości optycznej w punkcie referencyjnym ze wszystkich
obrazów różni się od wartości odniesienia o _______;
• maksymalna wartość gęstości optycznej w punkcie referencyjnym ze wszystkich
obrazów różni się od wartości odniesienia o _______.
Wszystkie wartości gęstości optycznej powinny różnić się od wartości odniesienia nie
więcej niż o ± 0,15.
W wyniku przeprowadzonej kontroli kompensacji zmian grubości fantomu i wartości
wysokiego napięcia w warunkach klinicznych stwierdzono, że gęstość optyczna w
punkcie referencyjnym obrazu fantomu o grubości 4,5 cm PMMA wynosi ______, a
powinna zawierać się w przedziale 1,3 ÷ 1,8.
5. W wyniku przeprowadzonej kontroli dawki pochłoniętej dla ekspozycji rutynowej
stwierdzono, że wynosi ona ___ mGy, a nie powinna być większa niż 2,5 mGy dla
płyt PMMA o grubości 4,5 cm.
6. W wyniku przeprowadzonej kontroli czasu dla ekspozycji rutynowej stwierdzono, że
wynosi on ___ s, a nie powinien być większy niż 2,0 s.
7. W wyniku przeprowadzonej kontroli zgodności wysokiego napięcia stwierdzono, że
dla nominalnej wartości wysokiego napięcia równej __ kV różnica zmierzonej
i nominalnej wartości wynosi ___ kV, a nie powinna być większa niż ± 1,00 kV.
8. W wyniku kontroli warunków oglądania mammogramów stwierdzono, że:
•
•
•
negatoskop ______ nie jest wyposażony w żaluzje, ani innego typu maskownice;
żaluzje w negatoskopie ______ są uszkodzone;
maksymalna luminancja negatoskopu _____ zmierzona na środku jego powierzchni
wynosi _________ cd/m2, a powinna być regulowana w granicach 3000 cd/m2 ÷
6000 cd/m2;
• luminancja zmierzona na środku powierzchni każdego negatoskopu różni się od
średniej wartości luminancji dla wszystkich negatoskopów używanych w pracowni o
więcej niż 15%;
• natężenie oświetlenia zewnętrznego w pobliżu negatoskopu _________ wynosi ____ lux, a nie powinno być większe niż 50 lux;
• powierzchnia negatoskopu ___________ jest zabrudzona / porysowana.
14 z 18
9. W wyniku przeprowadzonej kontroli rozdzielczości obrazu stwierdzono, że rozdzielczość obrazu w kierunku ______ do osi anoda – katoda wynosi ______ pl/mm, a powinna być nie mniejsza niż 12 pl/mm.
10. W wyniku przeprowadzonej kontroli progowego kontrastu stwierdzono, że progowy
kontrast obrazu wynosi _______ , a nie powinien być większy niż 1,5 % dla obiektu
(o średnicy nie większej niż 6 mm) umieszczonego w środku fantomu PMMA o grubości 4,5 cm.
.
15 z 18
Inne uwagi:
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 25 sierpnia 2005 roku w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej: „testy podstawowe są wykonywane przez pracowników jednostki ochrony zdrowia uprawnionych do obsługi urządzeń radiologicznych”. Dlatego testy podstawowe
w danej pracowni mammograficznej muszą przeprowadzać (przeszkoleni z zakresu kontroli
jakości w mammografii) technicy, którzy aktualnie wykonują badania mammograficzne w tej
pracowni. Tylko wówczas możliwa jest odpowiednia i szybka reakcja na ewentualne odchylenia sprawdzanych parametrów od norm ustalonych w wyżej wymienionym rozporządzeniu.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 września 2003 roku w sprawie
szczegółowych warunków bezpiecznej pracy z aparatami rentgenowskimi o energii promieniowania do 300 keV stosowanymi w celach medycznych: „pracownie mammograficzne są
wyposażone w aparaturę i sprzęt do kontroli procesu obrazowania w zakresie przewidzianym
w programie zarządzania jakością do wykonywania testów wewnętrznej kontroli parametrów
technicznych”. Dlatego na wyposażeniu pracowni powinien znajdować się sprzęt do kontroli
jakości na poziomie podstawowym. Dopuszcza się jednak wypożyczenie sprzętu, ale na długi
czas i pod warunkiem, że jest on na stałe do dyspozycji technika.
16 z 18
Podsumowanie kontroli jakości badań skryningowych
Pracownia mammograficzna realizująca program badań przesiewowych powinna
zapewnić kobiecie odpowiedni komfort związany z uczestnictwem w tym programie, a lekarzowi opisującemu mammogramy odpowiednie warunki pracy.
Pracownia skryningowa powinna posiadać odpowiednie wyposażenie do wykonywania badań, takie jak:
- wyposażenie do wykonywania podstawowych testów kontroli jakości zgodnie
z wymaganiami Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 25 sierpnia 2005 r.;
- mammograf:
z filtrami molibdenowym (Mo) i rodowym (Rh);
z dwoma ogniskami nie większymi niż 0,1 mm i 0,3 mm dla SID równej 60 cm;
z generatorem wysokiej częstotliwości;
z systemem automatycznej kontroli ekspozycji;
z dwoma formatami kratek przeciwrozproszeniowych;
z wyświetlaczem cyfrowym;
zapewniający wysokie napięcie z zakresu co najmniej 25-31 kV z możliwością zmiany co 1 kV;
- kasety dwóch formatów z ekranami z ziem rzadkich;
- kamera identyfikacyjna umożliwiająca zapis na filmie niezbędnych danych pacjentki oraz parametrów ekspozycji;
- wywoływarka używana wyłącznie do obróbki zdjęć mammograficznych;
- automatyczne mieszadło (mikser) gwarantujący odpowiednie stężenie odczynników fotochemicznych;
- filmy mammograficzne dopasowane czułością do wzmocnienia ekranów;
- markowe odczynniki fotochemiczne tego samego producenta co filmy, będące
podstawą stabilnego procesu obróbki fotochemicznej.
Każda pracownia stosująca promieniowanie do ekspozycji medycznej jest zobowiązana prawem do prowadzenia wewnętrznych testów kontroli jakości, do których należą testy podstawowe oraz testy specjalistyczne.
W kontrolowanej pracowni przeprowadzono pomiary służące ocenie najważniejszych parametrów aparatury mammograficznej, które mają wpływ na jakość obrazu
oraz na dawkę otrzymywaną przez kobiety.
17 z 18
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 25 sierpnia 2005 r. „podczas
diagnostycznych badań za pomocą mammografu należy używać filtru rodowego
(Rh) w przypadku piersi o znacznych rozmiarach (powyżej 6 cm po kompresji) i dużej zawartości tkanki gruczołowej - jeżeli mammograf posiada możliwość wyboru
rodzaju filtracji (Mo/Rh) z pulpitu sterowniczego”. Na podstawie ankiet wypełnionych przez pracowników ośrodka sprawdzono, czy w danej pracowni stosowany jest
filtr Rh.
18 z 18