Projekt Edukacja społeczno-gospodarcza niezbędnym elementem

Projekt Edukacja społeczno-gospodarcza
niezbędnym elementem obywatelskości
Stenogram ze spotkania
w ramach Forum Myśli Strategicznej.
nt. Uniwersytet XXI wieku
z 15 listopada 2010 r.
 Pan prof. Antoni Kukliński
Witam serdecznie. Mam ogromną przyjemność przedstawić dzisiaj państwu
pana prof. Juliana Auleytnera, Rektora Wyższej Szkoły Pedagogicznej Towarzystwa
Wiedzy Powszechnej, który był łaskawy podjąć się przedstawienia nam swoich myśli na temat Uniwersytetu XXI w., kuźnia nowego kapitału intelektualnego. Bardzo
proszę pana rektora.
 Pan Julian Auleytner, rektor Wyższej Szkoły Pedagogicznej Towarzystwa­
Wiedzy Powszechnej, wykładowca Instytutu Polityki Społecznej Uniwer
sytetu Warszawskiego
Witam państwa serdecznie na spotkaniu, które jest czasem refleksji o uczelni
przyszłości. Temat ten interesuje mnie dlatego, że nie tylko jestem wykładowcą
uczelni i w związku z tym zawsze pojawia się problem co nowoczesnego można
wprowadzić, żeby młodzież zainteresować i inspirować ją do nowego, pisanego
przez duże M. Jesteśmy w XXI w. i pojawia się refleksja czy nasza uczelnia w Polsce,
a jest to taka refleksja w tle tego co będę mówił, odpowiada wyzwaniom XXI w.
Mamy już 10 lat tego wieku, biegnących i jednocześnie pytanie o to co się dzieje
z uczelniami na świecie. Jest to pytanie dlatego ważne, ponieważ aktualnie toczą
się dyskusje na temat kształtu nowej ustawy, która zapewne wejdzie niebawem,
w zeszłym tygodniu było posiedzenie komisji sejmowej, na której głos zabrało 74
mówców, w większości zgłaszając uwagi szczegółowego do tego, czym ma być
ustawa, natomiast nikt na tym spotkaniu w Sejmie nie podjął refleksji na temat
tego, czy uczelnia w zapisie ustawowym będzie odpowiada temu co się dzieje za
granicą, czy nasza uczelnia będzie konkurencyjna. Nowy kapitał intelektualny
w XXI w. wiąże się z próbą odpowiedzi na to pytanie, czym w ogóle jest kapitał
Organizator
Projekt Edukacja społeczno-gospodarcza niezbędnym elementem obywatelskości został zrealizowany przy wsparciu udzielonym przez
Islandię, Liechtenstein i Norwegię ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego
Mechanizmu Finansowego oraz budżetu Rzeczypospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych.
Uniwersytet XXI wieku
intelektualny i dlaczego uniwersytet ma być kuźnią nowego kapitału intelektualnego. Przede wszystkim musimy popatrzeć na Uniwersytet XXI w. jako na instytucję, która przekazuje nam wiedzę. Wiedzę, która od dawnych stuleci zawsze była
wiedzą nową dla młodych adeptów kształcących się na uczelni. Ale, w wieku XXI
pojawia się Internet, pojawia się przestrzeń wirtualna, która stanowi zasadniczą
konkurencję dla uniwersytetów, pojawiają się wikipedie i inne źródła informacji,
które często są bardziej aktualne od tego co uczelnie przekazują studentom. Mam
na myśli uczelnie w naszej części geograficznej Europy. Spróbujmy popatrzeć na
to, czym uczelnia XXI w. może i powinna być. Najpierw popatrzmy na to, czym była
do niedawna. Elita miała dostęp do wiedzy, ale ten dostęp do wiedzy wyrażał się
w limitowanym dostępie do książek. Ta fotografia, którą tu państwo widzą wzięta
z jednego z zakonów, jest przykładem tego jak trzeba było chronić książki do niedawna przed chętnymi, którzy potrzebowali wiedzy i ta wiedza była ograniczona
do elity. Otóż, dzisiaj takiego problemu biblioteki, takiego problemu dostępu do
wiedzy nie ma, a to dlatego, że współczesne szkolnictwo wyższe na świecie charakteryzuje szereg bardzo ciekawych tendencji. Do pierwszej z nich zaliczamy równoległy rozwój publicznych i niepublicznych uczelni; klasycznym przykładem
mogą być Stany Zjednoczone, gdzie prym wiodą uczelnie prywatne, a nie państwowe. Ten równoległy rozwój uczelni publicznych i niepublicznych jest nie tylko
żywiołowy, ale również ma charakter swoistej konkurencji intelektualnej, w której
w zależności od regionów geograficznych bądź wygrywają uczelnie prywatne,
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
bądź wygrywają uczelnie państwowe. Drugą charakterystyczną tendencją szkolnictwa współczesnego jest umasowienie dostępu, liczby podam niebawem, ale fakt
umasowienia dostępu to jest odejście od setek, czy od tysięcy ludzi, w kierunku
milionów chętnych do studiowania, a to dlatego, że dzisiaj te miliony ludzie chętnych do studiowania stanowią nowy kapitał intelektualny, który ma duże znaczenie na rynku pracy. Trzecią charakterystyczną cechą szkolnictwa współczesnego,
wyższego, jest samokształcenie kierowane i stymulowane. Samokształcenie oznacza sytuację, że student bez względu na to ile ma lat, ponieważ mówimy o kształceniu ustawicznym, przychodzi na uczelnię nie po to, żeby wywiedzieć na niej
dyplom, na tej uczelni, a mym takie odpowiedzi ze strony niektórych studentów,
który kiedy przychodzi państwowa komisja akredytacyjna na uczelnię i spotyka się
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
swoim segmentem samorządowym ze studentami i pytają przedstawiciele samorządu ze strony PKA studentów z uczelni kontrolowanej jak wam się tu studiuje,
jaka jest jakość; na to odpowiadają studenci uczelni kontrolowanej, nie zawracaj
nam głowy jakością, my tu jesteśmy po dyplom. Otóż, ten sposób myślenia o kształceniu zasadniczo odbiega od tendencji, które się widzi na świecie. Ludzie potrzebują kształcenia nie po to tylko i wyłącznie, żeby mieć dyplom, ale również po to,
żeby tą wiedzę, którą w ramach dyplomu zdobędą posługiwać się na konkurencyjnym rynku pracy. Stąd to samokształcenie kierowane przez uczelnię nowoczesną
polega na tym, że studenci mają tutorów i mentorów i że w ramach samokształcenia kierowanego i stymulowanego dochodzą do wiedzy, która nie jest im wpajana
na siłę, ale jest uzyskiwana w procesie dialogu i dyskusji. Przyspieszenie studiowania, nowa tendencja współczesna szkolnictwa wyższego polega na tym, że dzisiaj
mamy zdecydowanie więcej wiedzy uzyskiwanej przez studenta z różnych innych
źródeł jak tylko od wykładowcy. Wykładowca miał swoisty monopol wiedzy do
niedawna, ale dzisiaj ten monopol się skończył, ponieważ student pozyskuje wiedzą z różnych innych źródeł i robi to znacznie szybciej niż dawniej. To przyspieszenie studiowania ma również możliwości związane ze swoistym skracaniem cyklu
studiów, ale niekonieczne jest ono wykorzystywane przez masy kształcących się.
Kolejna sprawa, którą też będę ilustrował niebawem w pewnych statystykach, to
konkurencyjność uczelni wyższych na świecie, potwierdzona w rankingach, które
są realizowane. Przytoczę tu nababem przykład rankingu uczelni, czołowych uczelbodajże osiem uczelni amerykańskich, wszystkich prywatnych. Tworzy się przestrzeń wirtualna, mianowicie powstaje uniwersytet bez murów. Uniwersytet bez
murów oznacza sytuację, że teoretycznie moglibyśmy uczelnie dzięki serwerom
zamknąć w jednym pokoju i obsługiwać studentów w dowolnych ilościach tylko
dzięki przestrzeni wirtualnej, do której trzeba oczywiście wprowadzać materiały.
Ale oznacza to, że uczelnie współczesne nie muszą inwestować w budynki, jeżeli
już je posiadają, muszą racjonalnie wykorzystywać przestrzeń edukacyjną już posiadaną do wprowadzania postępu technicznego. Dzisiaj więcej nam potrzeba inwestycji w nowoczesną dydaktykę, w nowoczesne techniki dydaktyczne, np. gry
symulacyjne potrzebne do dydaktyki, aniżeli w same budynki, mury, których czę-
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
ni świata, z sierpnia tego roku, wśród których w pierwszej dziesiątce znajduje się
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
sto dajemy dywany, dajemy piękne oprawy, okna, schody marmurowe, a tak się
współcześnie uczelnie budują z europejskiego funduszu społecznego w Polsce,
natomiast nie inwestują we współczesną bazę internetową. Edukacja bez granic,
cecha rozwojowa współczesnego szkolnictwa, później ją też zilustruję, to sytuacja
w której od wielu lat korzysta się już z ... np. szczególnym przykładem w Europie
jest Wielka Brytania, która w 1969 r. jeszcze wówczas nie było Internetu, jeszcze
daleko było do Internetu, edyktem królewskim, edykt królewski Królowej Elżbiety
założył ... uniwersytet i ta uczelnia współcześnie ma ponad 300 tys. studentów i służy przede wszystkim kształceniu ustawicznemu ludzi, którzy korzystają z tzw. drugiej szansy edukacyjnej. Druga szansa edukacyjna to sytuacja, w której człowiek
nie mógł np. po maturze pójść od razu na studia ze względów życiowych, rodzinnych, nie miał przerwę w kształceniu się i ta przerwa w kształceniu jest przerywana,
kończy się w momencie, którym pojawia się ... University z szansami na edukację
zarówno w cyklu licencjatu jak i magisterium. Pojawia się również dystans ..., sytuacja, w której tu wszyscy obecni na tej sali bez względu na wiek, mogą się zapisać
na ... w Wielkiej Brytanii, na różnego rodzaju formy kształcenia i dokształcania i mogą studiować na odległość. Kolejna charakterystyczna cecha współczesnego szkolnictwa wyższego to jest zwrócenie większej uwagi na potrzeby mądrego zarządzania uczelnią a nie reprezentowania uczelni. Oznacza to sytuację, w której np.
wymieniana przeze mnie na innym spotkaniu SGH w Warszawie, albo również
uczelnia ekonomiczna, są prowadzone w ten sposób, że same z siebie generują
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
stratę, ale uczą ekonomistów jak racjonalnie zarządzać, jak racjonalnie gospodarować. Uczelnie tego typu muszą być zarządzane, a nie reprezentowane i ten proces
zarządzania uczelniami pojawia się w związku z faktem, że uczelnia staje się swoistego rodzaju przedsiębiorstwem. Przedsiębiorstwem kumulującym środki finansowe, kadrowe i wiedzę i tym wszystkim trzeba zarządzać w nowoczesny sposób
odpowiadający rynkowi. W efekcie tego zarządzania uczelnią prowadzi się do rozdziału dydaktyki od badań. Rozdział dydaktyki od badań jest dlatego racjonalny,
ponieważ z badań przychodzą wyniki do dydaktyki, ale nie trzeba kumulować tych
rzeczy, że nie rozpraszać wysiłku uczonych. Kolejna tendencja charakterystyczna
dla cech rozwojowych współczesnej uczelni to wypieranie podręczników poprzez
powstawanie czytników książek. To jest zjawisko, które dopiero się zaczyna, ale któ-
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
re spowoduje niebawem, że będziemy korzystać przede wszystkim z czytników
książek, a podręczniki będą istnieć tylko dla celów historycznych. To jest trend pewien, który się ujawnia, który podobnie jak Internet, który startował 20 lat temu,
wydawał się z początku czymś zupełnie egzotycznym, a dzisiaj okazuje się, że bez
Internetu nie potrafimy wyobrazić sobie przestrzeni wirtualnej, w której rozwiązujemy interesy, załatwiamy rachunki bankowe, załatwiamy zakupy i załatwiamy korespondencję. Uczelnie staną się wielokulturowe, to zjawisko już się pojawiło. Wielokulturowość oznacza nowe elity związane z faktem, że na uczelniach pojawiają
się ludzie w ramach mobilności studentów z różnych krajów, z różnych systemów
religijnych. Klasycznym przykładem może być tu Izrael, który prowadzi studia zarówno dla Arabów jak i dla Żydów i w ramach tych uczelni izraelskich pojawia się
problem wielokulturowości dwóch różnych antagonistycznych ze sobą systemów
religijnych. On wykształca nowe elity, ponieważ edukacja jest sposobem kreowania nowych elit do zarządzania państwem, do zarządzania małą wspólnotą; do
tego jeszcze wrócę. Pojawia się nowa kultura akademicka związana z nową wielokulturowością, z nowymi metodami dydaktycznymi, ze sposobem przybliżania się
studenta do wykładowcy, a wykładowcy do studenta. My mamy bardzo patriarchalny i szanujemy ten system w Polsce, gdzie profesor jest wielkim autorytetem
dla studenta. W systemie anglosaskim obowiązuje formuła perty, która dzisiaj nam
bardzo przeszkadza w Polsce w tłumaczeniu bezpośrednim, natomiast ona nadaje
zupełnie nowy model kultury akademickiej w Stanach Zjednoczonych, utrwalony
jest język angielski jako uniwersalny. Język angielski staje się uniwersalnym językiem uniwersyteckim. Staje się on drugim językiem dla narodowego w tych krajach, których nie jest urzędowym, albo akademickim, ale generalnie język angielski
staje się powszechnie uniwersalnym językiem i on przepaja nam dzisiaj świat akademicki na konferencjach naukowych, w publikacjach naukowych, liczy się angielski. I teraz chciałbym zilustrować niektóre tendencje. Mówiłem o kształceniu elitarnym do masowego. W 91 r., w roku, w którym powstał Internet mieliśmy ok. 68 mln
studentów. Ostatnie dane OECD dają nam informację o 132 mln sprzed pięciu lat,
ale my wiemy, że współcześnie jest to ok. 200 mln studentów na świecie już. Pokazuje nam to niebywałą dynamikę i ta dynamika na razie nie widać specjalnie, żeby
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
zresztą. Kolejną tendencją i chyba ostatnią, którą tu chciałem wymienić, trzynastą,
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
ten trend charakterystyczny w statystyce był hamowany. Jeśli teraz mówimy o konkurencyjności, jednej z cech, o których mówiłem na początku, pokazuje państwu
najlepsze uczelnie według rankingu z 18 sierpnia br. wśród których pierwszych
dziesięciu jest 8 prywatnych uczelni amerykańskich, jedna z Meksyku i jedna z Pekinu. Stan ... pierwszy na liście jest uczelnią, która powstała pod koniec XIX w. to jest
1891 r. uczelnia, która dzisiaj jest na czołowym miejscu. Jeżeli państwo wykorzystają te informacje o pierwszych dwóch uczelniach, to zachęcam państwa do zajrzenia na strony internetowe tych uczelni, żeby zobaczyć co one oferują studentom,
co one oferują środowisku akademickiemu, co one oferują światu nauki. Za moment okażę państwu stronę internetową ..., tak ona wygląda skopiowana z Internetu. Chciałem zwrócić uwagę na, nie wiem czy tutaj będzie, na tą część planszy,
jeżeli ona jest niewidoczna, to ją przeczytam. Na pierwszym miejscu są studenci.
Otóż, jeżeli pokazuję państwu tą stronę ... to dla zilustrowania tezy, że najważniejsze sprawy uniwersytetu są na pierwszej stronie wymieniane jako sprawy, którymi
się uczelnia zajmuje. Otóż do tych najważniejszych spraw uniwersytetu zalicza się
środowisko studenckie. Jeżeli naciśniemy link na studentów, oczywiście będą dla
ich pełne informacje. Druga rubryka to jest wydziały i personel. Trzecia rubryka
niezwykle ważna, której się u nas nie docenia, to są absolwenci. Alumni. Absolwenci są ... są dumni z tego, że kończyli tą uczelnię i ono do końca życia swojego będą
tej uczelni w jakiś sposób chcieli się odwdzięczyć, nawiązując z nią kontakty poprzez klub absolwenta, poprzez kluby absolwenta, poprzez przynoszenie pienię-
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
dzy na uczelnię w postaci projektów. Alumni są dla ... nie tylko dla ... Univer­sity
dźwignią postępu dlatego, że oni jednocześnie odzwierciedlają losy tych ludzi po
studiach na tej uczelni. Oni są ambasadorami ... przez całe życie, podobnie jak jest
z Harwardem, podobnie jak jest z najlepszymi uczelniami, one nobilitują w elitach
intelektualnych danego kraju i świata studentów po takiej uczelni. Ciekawe, że
czwartą rubryką są rodzice, to jest właśnie interesujące. Rodzice są niezwykle ważni dla uczelni. Oni tworzą środowisko społeczne, oni są również ambasadorami,
tylko w inny sposób dla danej uczelni. Mamy różnych rodziców, ale jeżeli jest to
prywatna uczelnie, to rodzice również wnoszą na tą uczelnię środki finansowe,
ponieważ płacą na studia swoich dzieci i dla rodziców są w związku z tym nie są
wywiadówki organizowane, bo to nie jest ważne, ale dla rodziców są informacje
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
dlaczego oni dla tej uczelni są ważni. Oczywiście ostatnia rubryka to są goście i sąsiedzi. Otóż prawa strona, tego ... University pokazuje nam środowisko społeczne
uczelni, która ma pierwsze miejsce w rankingu, dzięki oczywiście dydaktyce, badaniom; można to oczywiście rozwijać. Po prawej stronie na dole są również informacje dotyczące wydziałów, które tam nazywają się szkołami. Nawet mamy tutaj ...
szpital i kliniki, więc również opieka medyczna jest powiązana z uczelnią, jest to
fuzja uczelni o wydziałach technicznych, oddziałach humanistycznych i wydziałach medycznych. I teraz dla odmiany chciałem państwu pokazać najlepszą polską
uczelnię ze względu na tradycje Jagiellonia University. Otóż, jeśli państwo popatrzą na stronę internetową uczelni najstarszej w Polsce, to niestety nie znajdą tam
ani absolwentów, ani studentów, ani rodziców, ani środowiska, natomiast znajdą
nowości i wydarzenia, znajdą informacje o składzie rektoratu, o historii uczelni,
o statucie uczelni, o wartościach akademickich, o wydziałach. Jest tu podejście tej
uczelni, która nie znajduje się w pierwszej dwusetce uczelni światowych, zupełnie
odmienne od personalnego podejścia ... University. Jest to podejście tradycyjne,
historyczne, które ma przyciągać do tej uczelni ze względu na wiek tejże uczelni,
a nie ze względu na dorobek i dynamikę rozwoju. Teraz jeśli chodzi o ten ranking
200 najlepszych uczelni na świecie z tego roku, pokazujący konkurencyjność uczelni. W pierwszej dziesiątce osiem uczelni amerykańskich, jedna z Meksyku, jedna
z Chin. W pierwszej dwusetce znajdują się uczelni z innych 28 krajów. Wśród tych
krajów mogę wymienić takie wielkie, olbrzymie kraje jak Belgia, Holandia, jak Szwaj28 krajów, niestety Polski nie zobaczymy, natomiast zobaczymy jedną uczelnię
z Węgier, jedną z Rosji, są takie. To pokazuje państwu miejsce polskich uczelni przed
przyjęciem ustawy o szkolnictwie wyższym. Czy ta ustawa w związku z tym odpowiada na pytanie o konkurencyjność polskiego szkolnictwa wyższego w kontekście światowym. Kolejna cecha, o której mówiłem, też jest ilustrowana przeze mnie
przez statystykę, mobilność studentów. Liczba studentów na studiach zagranicznych studiujących poza macierzystą uczelnię potroiła się w latach tu wymienionych. W roku 2005 r. już wiemy o tym, że 2,5 mln studentów studiowała poza granicami własnego kraju. Jest to rynek proszę państwa międzynarodowych
studentów, który przynosi 30 mld dolarów uczelniom i krajom, które przyjmują
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
caria, które mają w czołówce swoje uczelnie, natomiast wśród tych uczelni z innych
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
studentów do siebie na studia. To są dane z 2007 r. one oczywiście ulegną modyfikacji do góry, gdy dostaniemy dane za 2010 r. Jest to rynek przynoszący olbrzymie
dochody. Kto na tym rynku dominuje. Otóż, na tym rynku dominuje sześć krajów,
począwszy od Stanów Zjednoczonych, przez Wielką Brytanię, Francję, Niemcy, Japonię. W 2025 r. UNESCO przewiduje, ja podejrzewam zaniżony szacunek, 7,5 mln
studentów na studiach zagranicznych. Jest to zaniżony moim zdaniem dlatego, że
w Europie tworzy się europejska przestrzeń edukacyjna uczelni wyższych i prawdopodobnie studenci w 2025 r. za 15 lat będą studiowali równolegle prawdopodobnie na dwóch, trzech uczelniach europejskich. To jest całkowicie możliwe.
Zmiany w polityce edukacyjnej jakie dokonują się polegają na tym, że kraje, które
nie mają angielskiego jako języka urzędowego, wprowadzają go dla potrzeb studentów zagranicznych. Mam na myli Japonię i Holandię, adoptują narodową politykę edukacyjną dla potrzeb studentów zagranicznych, żeby ich przyciągnąć, żeby
ich przyciągnąć ze względu na swój potencjał intelektualny, który chcą podzielić
się z młodzieżą głównie, oraz ze względu na to, że być może skorzystają z tego
potencjału w przyszłości. Kursy, a nie kierunki przedmioty, bo kurs jest to proces
studiów podzielony jest na kursy w systemie anglosaskim, on nie ma tego systemu, który jest u nas, zresztą przedmioty w ramach kierunku, prowadzone są w języku angielskim, pozyskuje się studentów zagranicznych, o czym mówiłem, przez
sześć krajów i tu te dane, które podaję państwu z roku 04 na 05, oczywiście już są
opóźnione, ale są realne, ponieważ tak zostały uzyskane. 23 proc. wpływów od
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
studentów zagranicznych, z tych 30 mld, o których mówi, to są USA. Mają tam ponad pół miliona studentów zagranicznych, którzy w gruncie rzeczy stanowią zaledwie 4 proc. ogółu studiujących w Stanach Zjednoczonych, ale jest to półmilionowa armia studentów zagranicznych, gównie z Chin, Japonii i krajów azjatyckich.
Wielka Brytania jest to najszybsze źródło eksportu dzięki studentom. Niemcy,
11 proc. wpływów, Francja – 10, Australia, która jest krajem o zdecydowanie mniejszej liczbie ludności aniżeli Polska ma 16 proc. studiujących w tym kraju w ogóle,
mimo liczebności niższej niż w Polsce, a 7 proc. wpływów oczywiście w miliardach.
Australia jest krajem, który pomagał Wielkiej Brytanii zakładać ... w 69 r. Mają doświadczenia szkół radiowych dzięki temu, że mieli je już przed II wojną światową
w Interiorze. Mieli doświadczenia. Kiedy Australię odwiedzałem w 94 r. prowadzili
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
studia dla studentów Azji południowo-wschodniej w trybie tradycyjnym, np. studenci z Hongkongu, z Tajwanu, studiowali geologię na odległość w Australii. Ja się
pytałem jak to jest możliwe studiować geologię, która wymaga przecież różnego
rodzaju doświadczeń, eksperymentów. Oczywiście centrum kształcenia na odległość umiejscowione w miejscowości ..., w odległości 100 km od ... i zarządzane
przez ... metodą tradycyjną w tamtym czasie wysyłała pocztą próbki ziemi do analizy w tych krajach, w których pochodzili studenci. To było tradycyjne podejście,
jeżeli nie mieli wtedy tych metod, które w krótkim czasie potem wkroczyły, jeszcze
nie było Internetu, jeszcze nie było poczty emailowej, ale tradycyjną formą prowadzili te studia z ilością podręczników temu odpowiadającą, z podręcznikami, które
umożliwiały samokształcenie tym studentom. Przyjeżdżali oni na ostatni semestr
zdawać egzaminy do Australii. Australia ma zresztą system wielokulturowości, za­
inicjowany przez polskiego socjologia Jerzego Zubrzyckiego, który kiedyś jako doradca rządu australijskiego powiedział, że można zwiększyć liczebność Australii,
dopuszczając cudzoziemców z zewnątrz, ale trzeba uwzględnić ich systemy wartości i przyjąć formułę wielokulturowości. Australia jest krajem dzisiaj składającym
się z ludności pochodzącej ze 140 krajów świata i dla nich prowadzi się studia, dla
nich prowadzi się programy telewizyjne w językach własnych. Każda narodowość
jeśli chce ma własny program telewizyjny w granicach godziny, czy dwóch. Wzrasta konkurencyjność uczelni pomiędzy krajami i ta konkurencyjność właśnie wyraża się w tym, że się przyciąga do siebie studentów na studia, ale żeby przyciągnąć
wiązaniem jakie stosuje się na świecie, to jest otwieranie europejskich filii w krajach, żeby przybliżyć studentom studia na miejscu. Np. Politechnika z Monachium
ma w Singapurze filię, na której studiuje 150 tys. studentów okolicznych krajów,
w Singapurze. Oni uzyskują dyplom Unii Europejskiej na takich studiach w Politechnice. ... ma filię w Katarze, prowadzącą studia medyczne dla Arabek, dla kobiet
arabskich, które nie mają prawa wyjechać same z kraju arabskiego, ponieważ religia im tego zabrania, ale mogą się kształcić na miejscu i dla nich właśnie zaoferowano studia w Katarze, żeby tam wykształcić pielęgniarki arabskie, żeby nie trzeba
było sprowadzać pielęgniarek z innych krajów, obcych religijnie dla Islamu. Nic nie
stało na przeszkodzie, żeby we właściwy czasie również i Polska taką inicjatywę
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
ich do siebie na studia, trzeba im coś zaoferować. Kolejnym bardzo ciekawym roz-
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
wykazała, bo mamy na pewno studia medyczne konkurencyjne dla innych krajów.
Teraz dwa przykłady, które dam ze świata, jeden wielki, drugi mały. Pierwszy przykład to są Chiny. Chiny miliard 400 mln ludności, ponad 50 proc. nowozatrudnianych profesorów na uczelniach ma za sobą studia zagraniczne w języku angielskim. Mają mówić po angielsku studentom, mają ich kształcić po angielsku. To jest
nowa polityka w Chinach, jeżeli chodzi o zatrudnianie kadry. Jest to kraj dominującej grupy studentów zagranicznych w USA. Chińczycy masowo eksportują studentów do Stanów Zjednoczonych, żeby uczyli się systemu gospodarki rynkowej.
Jest to kraj, który niedawno założył ... uniwersytety w Pekinie, proszę wejść na stronę internetową ... university w Pekinie i dowiedzieć się co oni robią; ta strona jest
w języku angielskim, nie tylko w chińskim, ale również w angielskim, można to
przeczytać. ... University w Chinach ma sieć 44 uczelni, które są niczym innym jak
punktami konsultacyjnymi w prowincjach, i ponad 900 uczelni municypalnych,
czyli takich punktów konsultacyjnych w poszczególnych miastach, powiem np. że
kiedy byłem w ... w środkowych Chinach, nazwa nic nie mówi, takie małe miasteczko, które liczy tylko 6 mln mieszkańców, oni mają kilka uczelni. Dla cudzoziemców,
którzy przyjeżdżali tam wtedy, a byłem na dużym kongresie, każdy cudzoziemiec
dostał obsługę w postaci dwóch studentów mówiących po angielsku. Oni byli do
dyspozycji między 8 rano, a 8 wieczór i wszystko mogli powiedzieć po angielsku,
przetłumaczyć, przeprowadzić, ponieważ dla nich to był kontakt z innym światem,
bardzo ważny jako praktyka studencka. Wreszcie co na tym ... University. Mamy
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
tam ponad pół miliona już absolwentów, niedawno utworzona uczelnia i prawie
milion nowo zapisanych, a jeszcze do tego są studenci, którzy wstrzymali naukę,
bo na ... University można studiować w dłuższych cyklach w zależności od sytuacji
życiowej studenta, w związku z tym jest tam ok. 2 mln 700 tys. aktywnych studentów. Proszę państwa to jest profil ludności Chin, ale pokazuje kierunek myślenia
tego kraju. Drugim przykładem jest Izrael. Izrael liczy 7 mln mieszkańców, jest krajem o nieprawdopodobnym konflikcie społecznym, który się tli, między Palestyńczykami a Żydami. ... University w Izraelu został założony w 1974 r. Aktualnie ma
46 tys. studentów w kraju, który jak powiedziałem liczy 7 mln. Te 46 tys. studentów
to są ludzie pracujący zawodowo, to są ludzie w różnym wieku, to nie są studia
stacjonarne. ... University prowadzi się przede wszystkim nie po to, żeby studentów
10
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
stacjonarnych, tylko po to, żeby dać drugą szansą edukacyjną ludziom już pracującym, znajdującym się w różnych sytuacjach życiowych. Na uczelni tej studiuje 6 tys.
studentów z Ukrainy i Rosji i prowadzi się tam 23 kierunki kształcenia. A tak wygląda strona internetowa ... University w Izraelu, bo lewej stronie na górze państwo
zobaczą zakładkę ruski jazyk, to znaczy, że dla tych studentów po rosyjsku daje się
ofertę edukacyjną, która im bardzo pomaga w tym kierunku, żeby zdobyli dyplom
uczelni w Izraelu, a następnie tam przyjechali i się osiedlili, dlatego że Izrael bardziej potrzebuje ludzi z wykształceniem z zewnątrz, bierze przykład z Australii, nawiasem mówiąc, aniżeli Palestyńczyków. Jesteśmy przed wielkim wydarzeniem
w Izraelu do którego się on przygotowuje, mianowicie podziału Izraela na część
palestyńską i izraelską. Ten podział nastąpi prawdopodobnie w ciągu najbliższych
dwóch lat dlatego, że Izraelczycy nie są w stanie wytrzymywać presji Palestyńczyków zarówno demograficznej, przeciętna Palestynka w Gazie ma dziewięcioro
dzieci, to nie jest jej rekord, a na te dzieci trzeba płacić zasiłki rodzinne. Przeciętna
Palestynka na konto, podobnie jak i Izraelka dostaje tysiąc ..., czyli tysiąc złotych
miesięcznie na dziecko na wychowanie. Jest to inwestycja w kapitał dziecięcy, który się później na rynku przekłada na zakupy i na koniunkturę gospodarczą. To jest
innego rodzaju inwestycja niż przemysł zbrojeniowy, niż przemysł lotniczy ciężki,
czy górniczy. Jeżeli rząd daje tego typu środki, to one wracają z powrotem do handlu, handlu odzieżą, handlu obuwiem, handlu tym wszystkim, co jest dzieciom
potrzebne do wzrostu. I to jest koniunktura gospodarcza w Izraelu, która w ten
go że on ma największe centrum ekspedycji pomocy naukowych w Izraelu. To centrum ekspedycyjne praktycznie w ciągu miesiąca wysyła około miliona książek do
studentów, różnych pomocy dydaktycznych, naukowych, bo niezależnie od internetu wysyła się pomoce naukowe. Ale nie tylko to. Proszę państwa ... University
w Izraelu jest czymś szczególnym dla dydaktyków. Mianowicie, tam się przeprowadza konkursy na najlepsze prezentacje. Konkurs wygrywa ktoś w Izraelu, kto nie
musi byś wcale profesorem, ale sam fakt, że jego wykład, jego prezentacja wygrała
na ... University jest nobilitacją na szlachectwo dydaktyczne. On się staje kimś niezwykle ważnym, ponieważ sam sposób prezentacji, sama umiejętność wygrywania tego w dydaktyce, co się nazywa prezentacją, pozwala mu czerpać z tego póź-
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
sposób jest pobudzana. Ale przy okazji pokazuje tu właśnie ten ... w Izraelu, dlate-
11
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
niej dodatkowe korzyści, bo on jest dodatkowo jeszcze później ciągany jako
ekspert, jako dydaktyk pierwszej kategorii, ponieważ on wygrał konkurs na książkę,
on wygrał konkurs na wykład, i to go nobilituje w środowisku akademickim. To jest
niezwykle ważne dlatego, że to pozwala podwyższać poziom dydaktyki i poziom
wiedzy intelektualnej w Izraelu, podnosi poziom kapitału intelektualnego tego
kraju, który jest na 16 miejscu w rankingu HDI, podczas gdy Polska na 41. Jest od
kogo brać przykład. Jeszcze powiem uzupełniająco, że w 1925 r. wielka delegacja
z Polski, pojechała do Jerozolimy, ażeby otwierać uniwersytet w Jerozolimie. Tam
był prorektor Uniwersytetu Warszawskiego, tam byli senatorowie i posłowie Sejmu,
tam było bodajże trzech, lub czterech rabinów, tam był tłum ludzi z Polski, przepraszam za określenie tłum, który swoją obecnością jednocześnie podwyższał rangę
tej uczelni, która powstała w Jerozolimie. Jeszcze nie było państwa żydowskiego
jak uniwersytet w Jerozolimie zafunkcjonował. I co z tego wynika dla nas. Otóż to,
że ten uniwersytet w Jerozolimie do dzisiaj się dohodował sześciu noblistów z Ajnsztajnem na czele. Potrafiliśmy otworzyć uniwersytet, czy też uczestniczyć przy otwarciu uniwersytetu w Jerozolimie, a proszę odpowiedzieć, która z uczelni w Polsce ma noblistów. Czy one potrafią w ogóle pracować na rzecz noblistów. To jest
kwestia właśnie zarządzania uczelnią, zarządzania kapitałem intelektualnym w Polsce, które ma punkt odniesienia, noblista na uczelni, ... jeszcze go nie ma. Izrael jest
takim krajem, gdzie ci nobliści pojawili się na uniwersytecie w Jerozolimie i przyczynili się do tego, że dzisiaj nauka w Izraelu jest na eksponowanym miejscu, m.in.
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
dzięki współpracy z uniwersytetami amerykańskimi. Jeszcze ostatnia cecha uniwersytetu w Izraelu. W Jerozolimie i w ... są dwie największe takie uczelnie. Otóż,
uczelnie te są budowane segmentami finansowanymi przez bogate rodziny żydowskie. ... uniwersytety, który państwu tu widzą jest ufundowany przez ... rodzina
Dankenów ufundowała ten uniwersytet i nazwy nazwisk rodzin żydowskich, które
finansowały to, są na eksponowanym miejscu. Teraz chciałem pokazać, pod koniec
mojego wystąpienia patenty, które zostały zgłoszone do światowej organizacji
własności intelektualnej, też pokazujące miejsce Polski w tym rankingu rozwoju
nauki. Niemcy 18 tys., Francja 6 tys., Chiny 5,5 tys., Polska 102. To jest nasza polityka
patentowa w naszym kraju, która się ilustruje tymi danymi zaczerpniętymi akurat
z raportu o kapitale intelektualnym przygotowanym przez ministra Boniego dwa
12
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
lata temu. Jeśli chodzi o ... już się, najbogatsze uczelnie światowe podzieliły się strefami wpływów. Strefa wpływów amerykańskich to jest Ameryka Południowa. Największe uczelnie prowadzące kształcenie na dystans opanowały rynek Ameryki
Południowej, Brazylii, Argentyny, bo one są największe, pod kątem ściągania stamtąd studentów na ... Uczelnia australijska, dwie korporacje uczelni australijskich
opanowały rynek południowy Azji. Te strefy wpływów są niezwykle ważne dlatego,
że one przynoszą masowo studentów i pieniądze, to jest rynek, to nie są państwowe uczelnie, to są uczelnie, które korzystają czasami z dotacji państwowych, ale
jednocześnie muszą same zarabiać i one w ten sposób pozyskują studentów. Jest
to szybszy wzrost kapitału społecznego, wzrost konkurencyjności. Powstaje uniwersytet nowy, który ma wizję hybrydową, a to dlatego że zmienia się technologia
przekazu dydaktycznego, stale się zmienia, zmieniają się studenci, w naturalny
sposób, zmieniają się dydaktycy, bo oni się muszą dostosowywać do potrzeb postępu technicznego, zmieniają się praktyki dydaktyczne. Od starego przekazu
mowa trawa, tablica kreda przekazujemy dzisiaj przede wszystkim większość prezentacji wykładowych musi się odbywać po ..., bo ona dotyczy pamięci wzrokowej
i słuchowej i jednocześnie dotyczy określonego poziomu wiedzy. Zmienia się nauka bardzo szybko. Stare elementy wiedzy, które były ważne niedawno przestały
być ważne, pojawia się ekologia wiedzy, czyli racjonalizacja przekazu tego co jest
dostępne dla studenta i do sprawdzenia. Zmienia się biblioteka. Proszę państwa
biblioteka się zmienia na uczelni, biblioteka nie może być starą biblioteką, ona musi
wersytetu, gdzie wszystko jest zmienne, w sensie nowoczesności i postępu. To
wszystko rodzi zagrożenia, zagrożenia jakie przychodzą wraz z nową dydaktyką, to
naruszenie prywatności, przeładowanie informacją, wirusy i hakerzy, naruszanie
własności intelektualnej, uzależnienie od Internetu, kradzieże własności intelektualnej anonimowość. Mamy przykład plagiatów jako zagrożenia dla rozwoju intelektualnego, plagiatów internetowych. Terroryzm również przechodzący do Internetu, nierówność w dostępie do urządzeń internetowych, przejawiająca się w tym,
że mamy dużą część cywilizacji ogólnoludzkiej, która ma dostęp do Internetu i tam
gzie jest bieda z nędzą takiego dostępu do nie ma, co rodzi zagrożenia długofalowe. Przede wszystkim ... biedą, która będzie się w terroryzmie i atakach. Jaka jest
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
reagować na potrzeby nowej dydaktyki, i to jest właśnie ta hybrydowa wizja uni-
13
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
wizja przyszłości. To tutaj państwu zarysowałem. Przede wszystkim zwracam uwagę na jeden wątek, który tu jest na pozycji piątej. Gry symulacyjne. Gdy symulacyjne, które zaczynają być tworzone, zwłaszcza na uniwersytetach izraelskich, tworzy
się w tej chwili centra gier symulacyjnych, wspomagających dydaktykę. Gdy symulacyjne proszę państwa to jest myślenie strategiczne o przyszłości. Gdy symulacyjne bowiem pozwalają nam wyobrażać sobie, jaka sytuacja może, ale nie musi zaistnieć i co należy przewidywać, a czego nie należy przewidywać. Gry symulacyjne
powodują niebywałe ożywienie dydaktyczne wśród studentów dlatego, że oni są
zainteresowani symulowaniem przyszłości, w znacznie większym stopniu aniżeli
konsumpcją przeszłości, czyli historii. To jest niezwykle ważne zestawienie, czy my
uczymy historii na uczelniach, czy my uczymy przyszłości. A przyszłość objawia się
w grach symulacyjnych, które pozwalają nam przezornie przewidywać wydarzenia
w obszarze wiedzy, który nas interesuje. Te gry symulacyjne oczywiście prowadzą
do kooperacji uczelni, do tego, że uczelnie wzajemnie sobie tworzą bazy gier symulacyjnych, podobnie jak tworzą bazy wikipedie. Wikipedie są najszybszym sposobem budowy encyklopedii, a więc systemów wiedzy, z których wszyscy uniwersalnie mogą korzystać. Te wikipedie tu wspominam, bo wspólne bazy danych przy
okazji się również ujawniają i pojawia się przed nami kwestia tego, kiedy już powstanie uniwersytet satelitarny. Taki uniwersytet, który skumuluje ofertę edukacyjną dla większości ludności świata, bo taka perspektywa się nam przejawia w uni-
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
formizacji kształcenia nowoczesnego dydaktycznego. Dziękuję bardzo.
 Pan prof. Antoni Kukliński
Pozwolą państwo, że ja przedstawię kilka uwag, m.in. z punktu widzenia ... Pewnego pięknego dnia prezes Rybiński zwrócił moją uwagę n program rozwoju Singapuru. Jest to najwspanialszy dokument jaki można sobie wyobrazić. Tam już
wszystko będzie zrobione, najnowocześniejsze technologie i to jest logicznie skonstruowane, to jest coś wspaniałego. Ale z drugiej strony ja mówię, panie prezesie
mnie głębokie przerażenie ogarnęło. W tym dokumencie jest kompletna kontrola
nad jednostką, to jest ... zrealizowany przy pomocy najnowocześniejszej technologii. Wobec tego mój zachwyt, notabene, mój zachwyt skądinąd nad Singapurem
polecam państwu studiowanie tego ..., dlatego ja twierdzę, że jak w Europie zban-
14
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
krutuje demokracja liberalna, to będziemy stosować w Europie model singapurski,
ale to tak na marginesie. Otóż proszę państwa, znalazłem taką notatkę w ... że pojawiły się głosy krytyczne na temat obecnego świata, Internetu, telefonu komórkowego, komputera, tego wszystkiego. Ten człowiek proszę państwa on biega między komputerem a Internetem, a jeszcze czymś, jeszcze czymś i ten człowiek nie
ma czasu na żadne myślenie. I teraz moja teza jest taka, że dla rozwoju cywilizacji
jest potrzebna samotność. Samotność jest podstawą cywilizacji. Jeżeli człowiek nie
będzie mógł myśleć w samotności, to wszystko jest pustym dźwiękiem. Dodam
jeszcze jedno, proszę państwa ... nie wyjechał przez całe swoje życie z Królewca,
nigdzie, nawet w Berlinie nie był na dworze króla, który był niby przyjacielem filozofów. Oczywiście prowadził obfitą korespondencję, m.in. z ..., to prawda, ale był
człowiekiem myślącym samotnie i stworzył jeden z największych systemów filozoficznych w historii świata. Proszę państwa, ja chciałbym prosić o to, że przy całym
naszym zachwycie dla tego nowego wspaniałego świata, który się wyłania z tego
i prawdopodobnie jeszcze, to jest nieunikniony rozwój wypadków, to jest po prostu, tak to chyba będzie, żeby pamiętać o tej drugie stronie medalu, o tym człowieku, który powinien również myśleć w samotności. Jeszcze jest jedna rzecz. Ja dzisiaj
wysłałem taką moją ekspertyzę o rozwoju Małopolski i w tej ekspertyzie napisałem
m.in., że ja proponuję w najbliższych 20 lat, aby Uniwersytet Jagielloński wrócił do
tradycji wczesnojagiellońskiej. A tradycja wczesnojagiellońska Uniwersytetu Jagiellońskiego polegała na tym, że tam się mówiło po łacinie, a nie po polsku. Otóż
w tym wypadku po angielsku już. Otóż ja myślę, że jeśli polskie uniwersytety, które
chcą istnieć na scenie globalnej, to jest ta uwaga pana ... to muszą poważnie wziąć
pod uwagą to, o czym mówił pan rektor. To znaczy, to że angielski staje się powszechnym językiem i wobec tego, jeżeli nie, nie ulega wątpliwości, że polski rynek studentów musi być otwarty dla cudzoziemców, musimy wchłaniać, bo jeżeli
uniwersytety polskie nie będą wchłaniały cudzoziemców studentów. Jeszcze
o jednym, że studenci polscy będą coraz więcej wyjeżdżali na zewnątrz, chodzi
o bilans przyjazdów i wyjazdów. Proszę państwa, innymi słowy ja kiedyś napisałem,
że na przyszłość jeśli chodzi o świat uniwersytetów, to są ... uniwersalny, który w tzw.
międzyczasie w moim przekonaniu, ciekawy jestem przy pan rektor to potwierdzi,
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
ja zaproponowałem, że niech ... żeby Jagiellonka funkcjonowała cała ... po łacinie,
15
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
wykształcenie wyższe stanie się ... Tak jak kiedyś myśmy mówili, że najpierw muszą
być ludzie, nauczyć być się alfabetami, bo my nie mamy tego, potem, że ludzie
muszą mieć maturę, a potem, że. My dojdziemy do tego, że całe społeczeństwo
polskie będzie miało wyższe wykształcenie. I tej wizji wyższego wykształcenia całego społeczeństwa musi służyć sieć uniwersytetów, ale obok tego musi pojawić się
sieć uniwersytetów, które podejmą bitwę globalną. I tu nie ma żadnych wątpliwości. Proszę państwa, a jak to wygląda u nas. Mianowicie ja napisałem, że jeśli cała
Europa nie przemówi językiem Szekspira, to znaczy, że Europejczycy przyznają, że
to jest ten drugi język, który łączy całą Europę, to będziemy mówili językiem ... Jeden z profesorów dał mi odpowiedź, no tak czas już uczyć się po chińsku. czyli po
prostu są w Europie ludzie, którzy uważają, że lepiej uczyć się po chińsku, niż przyznać uniwersalny walor językowi Szekspira w Europie. Proszę państwa to jest bardzo wielki problem. Porozmawiajcie z niemieckimi dyplomatami. Zgodnie z traktatem elizejskim, ambasady, sztab ambasady brytyjskiej, tylko francuskiej i niemiecki
spotyka się co jakiś czas w Warszawie, oni mają obowiązek konsultacji powszechny. Po jakiemu mówią ci ludzie na tych spotkaniach. Po angielsku dlatego, że nie
można znaleźć konkretnych Niemców, którzy znają francuski, Francuzów, którzy
znają niemiecki, więc tym niemniej powiedzmy w tym, do przyjęcia tej zasady, że
język angielski jest językiem kontynentu konsekwentnie zastąpi dawną łacinę. Do
mnie przyszedł kiedyś dziennikarz w czasie konferencji w Krakowie i mówi, co ja
mam do powiedzenia. Ja mówię, proszę państwa, XVI-wieczna Polska była lepiej
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
przygotowana do funkcjonowania w Unii Europejskiej niż obecna Polska. Jak to?
Dlaczego? Dlatego, że cala polska elita mówiła po łacinie, absolutnie cała. A Batory
jak wiadomo proszę państwa, nie znał polskiego, tylko rządził po łacinie cały czas,
ta elita mówiła po łacinie. Więc proszę państwa, ale mnie się wydaje, że to co powiedział pan rektor, to jest kolosalny wstrząs dla tej świadomości, przede wszystkim, że uniwersytet staje się zjawiskiem masowym w niespotykanej skali. To jest
zupełnie w niespotykanej skali i że wobec tego, że teraz w Polsce my jesteśmy Europa, jeśli skorygujecie państwo, że to jest prawdziwe, w Europie mimo wszystkich
ciągle jeszcze edukacja jest domeną rządów narodowych. Unia Europejska nie
uznaje, że edukacja to jest działalność fundamentalnie europejska, czyli jeszcze
daleko jest, bardzo bym prosił o komentarz, do tego, żeby stworzyć w Europie eu-
16
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
ropejski system edukacji. Ten europejski system edukacji to jest ciągle system edukacji narodowych koordynowanych przez Unię. Rozmaite mechanizmy, bardzo
świetne, itd. ..., ale w istocie swojej to są jeszcze ciągle mechanizmy. Proszę państwa, jeszcze jest jedna rzecz. Chciałbym, żeby pan rektor to też skomentował, mianowicie w tym zeszycie, który mam nadzieję wszyscy mają, tam jest artykuł pani
minister Kudryckiej o strategii nauki i szkolnictwa wyższego na dziś i jutro. Ale na
czym polega sprawa. Dzięki inicjatywie ministerstwa, za co należy pochwalić, powstały dwie wielkie diagnozy stanu rozwoju szkolnictwa wyższego. Diagnoza akademicka i diagnoza korporacyjna. I proszę państwa, i chodzi jednak o to, ażeby
dyskusja na temat strategii rozwoju szkolnictwa wyższego upowszechniła się,
a znowu pojawi się mechanizm, zamówiono diagnozy postawionej na półce i na
tym się cała kończy dlatego, że mnie się wydaje, może mnie się źle wydaje, że
w pewnym momencie było tak, że Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
miało oddech strategiczny. Tam się pojawił oddech strategiczny. Otóż w tej chwili
mnie się wydaje, że pojawiła się strategiczna zadyszka. Zresztą to jest generalnie
ogólna sprawa, że przecież w tej chwili jeśli ktoś myśli o tym, o co jakie podstawowe zadanie pana premiera Tuska, to jest to zadanie, żeby wybrać następne wybory.
I to jest to podstawowe pytanie i wobec tego rząd nasz nie będzie się specjalnie
w najbliższym czasie angażował w jakieś tam takie czy inne układy reform, które
mogą nadwyrężyć taką czy inną strukturę wyborczą. Natomiast wydaje mi się, że
to co zrobił pan rektor na dzisiejszym wieczorze, żebyśmy ponownie, teraz będę
szybko, bo ja jeszcze ciągle wierzę w Gutenberga, żeby zapalić ten płomień myśli
strategicznej w polskim szkolnictwie wyższym. Proszę państwa, jeszcze jest jedno,
szkolnictwo wyższe w Polsce w całości to jest 2 mln ludzi. To jest bardzo wielka
armia, i co jest ciekawe. Ta armia jest politycznie martwa. Ta armia nie jest żadnym
źródłem nacisku proinnowacyjnym w Polsce. Po prostu to jest, mnie się wydaje, że
pan rektor poruszył tutaj wiele spraw, pokazał przede wszystkim scenę globalną,
pokazał co się dzieje w zakresie technologii na świecie. Jeszcze jest jedna sprawa
proszę państwa, chciałbym też prosić o komentarz. Proszę państwa, wiecie państwo, że Chińczycy montują system instytutów ... na wzór instytutów ... Otóż ten
system instytutu ... ma wzmacniać znajomość języka chińskiego za granicą. Nato-
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
prosił pana redaktora o to, żeby to dać na piśmie i żeby to się ukazało możliwie
17
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
miast, i wobec tego jest rzeczą ciekawą, że Chińczycy będą wyrażali ogromną presję na to, żeby rozszerzać znajomość języka chińskiego. Ale z drugiej strony, niedawno czytałem taką notatkę, że wielka burżuazja chińska, są takie rodziny, które
już nie potrafią rozmawiać ze swoimi dziećmi po chińsku, w tam czy innym układzie. Tyko mówią po angielsku. Te dzieci są wychowane ..., więc następuje taka historia, że następuje ekspansja kultury ..., a z drugiej strony wewnętrznie następuje
ekspansja języka angielskiego nawet w Chinach. To są wszystko bardzo pasjonujące rzeczy. Bardzo państwa proszę o dyskusję.
 Pani prof. Marczk-Piotrowska
Przedstawiłam się. Ja mam trzy refleksje. Pierwsza dotyczy celów kształcenia,
mianowicie co chce się uzyskać kształcąc studentów. Przekazać im informacje i to
jest podstawowe zadanie na którym się w tej chwili skupiamy. Czy chcemy ich nauczyć, może przy okazji sposobu myślenia, czyli tego co jest u podstaw elementarnej definicji inteligencji. Po trzecie, czy chcemy nauczyć naszych studentów, komunikowania się. O ile pierwszy cel jest możliwy przy zastosowaniu tych wszystkich
możliwych technik, o tyle cel drugi i trzeci pozostaje pod znakiem zapytania. Nie
zastąpi nic bezpośredniego kontaktu, w cudzysłowie, z mistrzem, nie nauczymy
go sposobu myślenia, jeżeli tylko będzie sobie przyswajał w sposób mechaniczny informacji. Druga refleksja. Pan rektor zechciał wymienić jak cechy rozwojowe
rozdział dydaktyki i badań. Ja jestem przeciwna separacji w tym zakresie. Uważam,
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
że żaden profesor nie będzie dobrym dydaktykiem, jeżeli równocześnie nie ma
osiągnięć naukowych i nie uczestniczy w badaniach, będzie po prostu nauczycielem, a nie będzie twórcą, będzie odtwórczy sposób przekazywał informacje, a nie
budował wiedzy w tym szerokim kontekście. I trzecia refleksja, mianowicie zechciał
pan rektor powiedzieć, o umasowieniu dostępu do studiów. Jeżeli te dane 138 mln
studentów jest najnowszymi danymi, to powiedziałabym, że jest to mało. Odwiedzałam wiele uczelni w Chinach i wiem, że ten miliard 400 mln ciąży na tym. Rzeczywiście jest tak, że jesteśmy, jeżeli bywamy w Chinach na uczelniach to mamy
do dyspozycji studentów władających angielskim, m.in. nie tylko z powodów komunikowania się, ale i także śledzenia naszych ruchów, których dokonujemy na
tych uczelniach i w tych miastach, gdzie jesteśmy. Bardzo często właśnie ci nasi
18
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
opiekunowie się zmieniają z tego powodu, żeby nie wchodzi w interakcje z nami.
Wreszcie ostatnia rzecz, czy w Polsce nie ma uczelni, gdzie mamy noblistów. Mamy,
Uniwersytet Wrocławski, tylko on wtedy nie był Polski.
 Pan prof. Antoni Kukliński
Proszę bardzo.
 Pan Marek Misiak
W każdym razie Uniwersytet Jagielloński mógłby np. zatrudnić Wiesławę Szymborską bez obowiązku świadczenia przez nią jakiejkolwiek pracy i dzięki temu być
może znalazły się w tej pierwszej setce, czy dwusetce. Także kryteria sporządzania
tego rodzaju rankingów uważam za nie w pełni miarodajne. Dziękuję.
 Pan prof. Antoni Kukliński
Proszę bardzo.
 Pan dr Andrzej Muszyński
... Oczywiście bardzo interesująca prezentacja i trudno się nie oprzeć takim pytaniom, które tą prezentację plasowały w trzech takich kontekstach, które ..., wspólną,
że tak powiem jedną podstawową cechę. Pierwszą, Polonia Quo Vadis, czy dokąd
zmierzamy, było do tej pory bardzo często znane z różnych punktów widzenia i ja
dem było tak, że wiedzieliśmy, że chcemy do NATO, do Unii Europejskiej, a później ... postawić pytanie, a może by tak warto dojść do siebie, czyli odnaleźć własną
tożsamość. I ta kwestia kiedyś ... Druga kwestia, i drugie pytanie, które się dosyć
często przejawia, to jest pytanie dotyczące istotny w ogóle badania strategicznego
i ... Oczywiście jestem w opozycji, w mniejszości, ... natomiast w planowaniu rozwojowym chodzi o to, żeby rozwinąć nowego człowieka. I tu ta dychotomia jest
o tyle w tym momencie ważna, że inaczej się kształci dla potrzeb cywilnych, inaczej
dla potrzeb wojskowych, ... W tym sensie tutaj występuje pewnego typu zagrożenie, że jeżeli nie odpowiemy sobie na pytanie, a jakim stopniu uniwersytety będą
uczestniczyły w przekroju strategicznym, to będzie nam trudno powiedzieć jakiego
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
tak sobie wymyśliłem na potrzeby taki trochę pół żartem pół serio, .... że to tak tren-
19
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
typu formę one będą preferowały, chociaż będą zawsze te formy takie uniwersalne,
wszechobecne zarówno po jednej jak i po drugiej linii myślenia. Czyli będzie tak,
że będzie oczywiście coś takiego co można by było nazwać sztuczną inteligencją
w zastosowaniu dydaktycznym, tu nie ma żadnego niebezpieczeństwa, bo sztuczna inteligencja daje możliwość interaktywny system edukacyjny, a w związku z tym
i ... Natomiast jest zagrożenie, jeżeli te podstawowe nurty rozwoju naukowo-technicznego będą generowały wzrost ubóstwa i wykluczenia społecznego w świecie
i to jest oczywiście ... To jest kwestia wreszcie kwestia przejścia do trzeciego pytania,
do trzeciej najistotniejszej kwestii, na ile świat rzeczywiście postawi na inteligencję
i kapitał intelektualny jest w stanie osiągnąć w tym zakresie konsensus, czyli przejść
z myślenia takiego ... na rynku humanistycznym. Oczywiście jest to problem istotny
o tyle, że uniwersytety chcąc pełnić tą kreatywną swoją rolę nauki wzmacniać, to
nie mogą uciec od tego pytania, bo uciekając od tego pytania, uciekają od istotny
człowieczeństwa. W związku z tym wydaje mi się, że teraz jest dobry czas, żeby przy
okazji takich tego typu debat ... zapowiedzi tego Kongresu Myśli Strategicznej, żeby
pokazać jednocześnie możliwości włączenia się polskiej nauki w ten główny nurt
poszukiwań i być może to ... też i związane z pewnego typu nowym tworzeniem
związków między szeroko rozumianymi inżynierami i ekonomistami. ... które dotyczyło właśnie takiego ... 30 + 30, 30 lat do tyłu, 30 lat do przodu, na tym samym spotkaniu pojawiło się coś takiego jak taki model człowieka w konwencji ... Ten model
traktuję jako model wyjściowy do dalszej dyskusji, a ... takie modelowanie w ten spo-
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
sób, że polscy inżynierowie ... generowałyby również kształcenie takich inżynierów,
którzy by mogli, że tak powiem włączać się w główne nurty techniczno-... w czasie
rzeczywistym. To robią troszeczkę Szwajcarzy, próbują tworzyć coś w rodzaju takich
instytutów, które są powoływane przez ośrodki naukowe a jednocześnie ośrodki
gospodarcze i realizują program badawczy. Taki program badawczy był realizowany przez ..., gdzie na program naukowy jest ogłoszony konkurs dla doktorów i być
może w ten sposób ta nasza tożsamość zostanie troszeczkę szybciej odnaleziona
niż w tych pesymistycznych prognozach. Dziękuję bardzo.
 Pan prof. Antoni Kukliński
Proszę bardzo.
20
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
 Pani Lidia Jabłonowska SGH
Panie Profesorze, Szanowni Państwo. Tak się złożyło, że jestem pracownikiem naukowo-dydaktycznym Szkoły Głównej Handlowej, wspomnianej przez pana prof.
J. Auleytnera. Zgadzam się z wieloma tezami, które sformułował Profesor, również
z tą, że uczelnią należy zarządzać, a nie tylko reprezentować.
W swoim wystąpieniu chciałabym się odnieść nie tyle do obserwowanych tendencji w funkcjonowaniu uczelni wyższych i strategii ich działania, a skoncentrować się na poziomie operacyjnym – na szczegółach.
Cechą czasów dzisiejszych są ciągłe, na granicy chaosu, zmiany. Dotyczą one
również uczelni. One się też zmieniają. Jako nauczyciele akademiccy musimy
uczestniczyć w tych zmianach. Cechą współczesnych czasów jest też nieprzewidywalność. Zgadzam się z opinią przedmówcy, który zauważył, że my nie wiemy,
co zmieni się w przyszłości na uczelni, w której dzisiaj pracujemy, np. kto będzie
naszym odbiorcą w sensie struktury ilościowej. Oczywiście nie zwalnia to nas
z myślenia strategicznego. Wizje snuć trzeba i planowanie strategiczne wdrażać.
Nie można poddać się biernie wpływom otoczenia. Konieczne jest planowanie
scenariuszowe na poziomie operacyjnym prowadzone przez każdą uczelnię z wariantem niespodziankowym. Jest to procedura uciążliwa, kosztowna i niepewna,
ale nikt nie wymyślił niczego lepszego.
Chciałabym odnieść się też do sposobów oceny uczelni i kryteriów stosowanych w przytaczanych rankingach. Przyjemnie jest, kiedy rodzima uczelnia zajmuje
rą reprezentuję, była na dobrym miejscu, aby w ogóle polskie uczelnie były wyżej
w rankingu. Nie jestem specjalistką od naukometrii, ale wiem, że „czołowe uczelnie
świata” dobrze wypadają ze względu na liczbę patentów (charakterystyczne dla
kierunków technicznych), cytowań (dominujące w naukach przyrodniczych i medycznych) oraz liczbę laureatów nagrody Nobla – tych, którzy niegdyś studiowali
lub zatrudnionych na danej uczelni.
Nasze uczelnie charakteryzuje wyraźne rozdzielenie kierunków, rozdrobnienie
tematyczne. Nasza tradycja to ubranżowienie uczelni: kierunki techniczne, humanistyczne, nauki przyrodnicze, medyczne, społeczne funkcjonują oddzielnie i niezależnie. W takiej tradycji trwamy od dziesiątków lat. Nie wiem, czy wyobraźnia
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
wysoką pozycję. Wielokrotnie zastanawiam się, co można zrobić, aby uczelnia, któ-
21
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
zarządzających-reprezentujących sięgnie tak daleko, aby uruchomić scenariusz
niespodziankowy i stworzyć uczelnię wielokierunkową, rozwijającą obok ekonomii i zarządzania, nauki techniczne i medyczne. Tak funkcjonują najlepsi: Harvard,
Oksford, czy MIT w Bostonie. Ze względu na kryterium ilościowe racjonalnym podejściem jest zatem łączenie kierunków. Im większa różnorodność, tym większa
szansa, aby znaleźć się w gronie najlepszych. Przełamanie tradycji i tworzenie nowatorskich rozwiązań wymaga odwagi i determinacji. Jest jeszcze inny sposób, tj.
postępowanie zgodnie z zasadą, że jeśli kryteria nam nie odpowiadają, to należy
zmienić kryteria. Tak czy owak zawsze warto odpowiedzieć sobie na pytanie: na
czym nam zależy, do czego dążymy i po co, a także koniecznie poinformować o tym
naszych studentów (klientów).
Chciałabym jeszcze nawiązać do ważnego – z punktu widzenia jakości kształcenia – tematu: nowe techniki dydaktyczne, gry symulacyjne, interaktywność, poruszonego w wystąpieniu prof. J. Auleytnera. Zastanawiam nad słowem „nowe”.
Przypominam sobie, że w latach 70. uczyłam się o metodach symulacyjnych i na
zajęciach analizowałam przypadki, o grach ekonomicznych i w nie grałam, uczyłam
się, jak tworzyć opisy sytuacyjne, opisy przypadków, jak kształcić metodą inscenizacji... Może miałam szczęście do nauczycieli akademickich. Dzisiaj sama stosuję
metody aktywizujące i uczę młodych doktorantów procedur i zasad ich stosowania. To co ewentualnie nowe to technologia komputerowa. Ale czy dla człowieka
XXI wieku komputer jest barierą? W moim przekonaniu problem nie polega na
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
nowości, a na implementacji tego co już znamy.
 Pan prof. Antoni Kukliński
Proszę państwa. Ja jeszcze dodam. Króciutko, bardzo proszę.
 Pan prof. Sławomir Juszczyk SGGW
Jedno zdanie. ... Przysłuchując się uważnie ... nasunęła mi się taka myśl, przypuszczam, że niestety będziemy się ... rozwarstwiania się uczelni, te które się nie
... do czołówki będą miały coraz większe kłopoty przy ... tego środka, który chyba
będzie coraz trudniejszy do pokonania. Wydaje mi się, że uczelnie ... i przez to do
tej głównej .... Dziękuję.
22
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
 Pan prof. Antoni Kukliński
Proszę państwa, ja jeszcze dodam parę słów, a potem pan rektor podsumuje
dyskusję. Pierwsza uwaga to jest o noblistach. Oczywiście, że nobliści to nie jest
żadna obiektywna krytyka. Tym niemniej proszę państwa fakt, że przed I wojną
światową gros noblistów pochodziło z Europy, a niewielu Noblistów ze Stanów
Zjednoczonych, a w tej chwili jest odwrotnie, to do jasnej ... coś w tym jest. Jeżeli
się rozmawia z eleganckimi ludźmi w Bostonie i w nowej Anglii to ich dziadkowie kształcili się na uniwersytetach europejskich, w Wielkiej Brytanii, w Niemczech,
w Austrii, itd. itd. W tej chwili Europa utraciła XIX-wieczny monopol na kształcenie
elit globalnych. I coś w tym jest. Jakkolwiek by ten wskaźnik był skażony. Druga
sprawa jest taka. Parę słów o Chinach. Pierwsze pytanie jest takie, czy Ajnsztajn
się ... w Chinach, czy Chiny wyprodukują nowego Ajnsztajna. Czy to jest możliwe.
Proszą państwa był bardzo ciekawy artykuł chyba rektora uniwersytetu w ..., który
powiedział rzecz dla mnie wstrząsającą zupełnie, mianowicie, że Chiny w ciągu
najbliższych 20 lat wyprodukują własną linię ..., własny system uniwersytetów, które będą należały globalnie do pierwszej ligi. ... to zorganizują i będzie. Czy to jest
naprawdę w ten sposób. Trzecia sprawa, to jest ... w Chinach. Niedawno czytałem
artykuł o stosunkach pracy w przemyśle chińskim. Przerażający obraz. Chiny to jest
gigantyczny obóz przymusowej pracy i wszyscy na świecie, wprowadzono takie
pojęcie ... na tle kryzysu greckiego. Otóż ... to jest udawanie własnej ignorancji.
Otóż ten system ..., udawania, że my nie wiemy co się dzieje jest powszechnym
wyczytałem ... list profesora z Singapuru w sprawie tego, że przyznano dysydentowi chińskiemu Nagrodę Nobla. I on mówi w ten sposób, to jest absolutny błąd,
dlatego że właściwa nagroda należy się obecnemu kierownictwu partii chińskiej,
które wydobyło z nędzy 300 mln, czy 200 ludzi. Wobec tego zasługa tego kierownictwa, że oni wydobyli w każdym razie setki milionów, bardzo dużo jest ogromna
i wobec tego, wydobyli w ramach systemu, który oni uznają za właściwy. Wobec
tego my nie próbujmy w tej chwili powiedzieć, że dobrze, dobrze, tylko popatrzmy
na to co się dzieje. Więc mnie się wydaje proszę państwa, zresztą notabene ja ma
taką sugestię, żeby pracę ... położenie klasy robotniczej Wielkiej Brytanii w połowie
XIX w. ona okazuje się jest wydana w Nowym Jorku, jest wydana po angielsku. Otóż,
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
globalnym systemem. I teraz dodam jeszcze jedną rzecz proszę państwa, dzisiaj
23
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
czy to przypadkiem nie jest wielkie podobieństwo obecnych Chin do tego systemu, który opisywał ... w połowie XIX w. Więc to są wszystko rzeczy, krótko mówiąc.
Jeszcze jest jedna rzecz, Friedman, Tomas Friedman, ten, który napisał ... powiedział
w ten sposób, że jak się porównuje Indie i Chiny, to z jednej strony mamy taką krętą
zawiłą drogę indyjską, itd. itd. Ale można przypuszczać, że ta droga będzie ... jakoś
w sposób okrężny, natomiast Chiny to jest taka wielka autostrada, która prowadzi
w przyszłość, tylko jednego nie wiadomo, czy w pewnym momencie na tej autostradzie nie pojawi się przepaść. Więc to jest uwaga Tomasa Friedmana. Proszę
państwa wydaje mi się, że mieliśmy bardzo ciekawe spotkanie i w tej chwili proszę
pana rektora o podsumowujące uwagi.
 Pan Julian Auleytner
Moje podsumowanie zacznę od Izraela. Na wykładzie ministra byłego ministra
nauki, zaczął on od anegdoty. Pewna część Żydów jest wrogo nastawiona do Mojżesza, gdyż on jako prorok tyle czasu szukał i znalazł jedyne miejsce na Bliskim
Wschodzie do osadzenia Żydów, gdzie nie było żadnych surowców naturalnych,
a w szczególności ropy naftowej.
Z tej historyjki wynika ważna konkluzja. Mianowicie, jeżeli Mojżesz osadził naród
wybrany w miejscu, gdzie nie było żadnego surowca naturalnego, a tylko pustynia,
to kazał im myśleć, co zrobić, żeby dalej żyć. Mojżesz zmusił Żydów do myślenia.
Ilustracją tej wypowiedzi ministra była inna. Postawił on grupie słuchaczy zadanie
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
rozwiązania zagadki. Była nią pastylka, z której sterczała mała antenka. Pokazał pigułkę wszystkim pytając się, do czego może służyć. Nikt nie wiedział. Okazało się,
że był to patent izraelski na badanie przewodu pokarmowego człowieka w nocy
gdy on śpi. Wynalazca tej pastylki miał szczególną motywację. Stwierdził, że skoro
człowiek wylądował na Księżycu w 1969 r. to po 30 latach od tego wydarzenia inny
człowiek na ziemi nadal cierpi w czasie badań żołądka i przewodu pokarmowego
z braku postępu w medycynie. Aby ograniczyć cierpienia chorych wymyślił pastylkę, która w czasie, gdy pacjent śpi przekazuje do komputera informacje, przechodząc przez przewód pokarmowy człowieka. To jest klasyczny przykład patentu
izraelskiego na życie na pustyni. Żydzi w warunkach stałej konfrontacji z wrogo
nastawionymi Arabami muszą stale szukać nowych rozwiązań.
24
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
Kolejna konstatacja dotyczy myślenia symulacyjnego. W normalnych warunkach seminaryjnych, zadałbym moim studentom pytanie z prośbą o odpowiedź
na piśmie: jesteś dzisiaj ministrem nauki – panią prof. Kudrycką, masz nieograniczone możliwości podjęcia decyzji, które bez ograniczeń mogą jutro zmienić system szkolnictwa wyższego. Co proponujesz?
Tego typu myślenia symulacyjnego nam dzisiaj szalenie brakuje. Nie myślimy
o warunkach, jakie można byłoby jutro stworzyć, koncentrujemy się natomiast na
tym co nas ogranicza, co nas blokuje. Innymi słowy mówiąc, udowadniamy naszą
niemożność działania, a nie naszą możność realizacji inicjatywy. To jest wyraźna
różnica z ludźmi, którzy mają swobodę myślenia, czy w Niemczech, czy w Anglii
lub we Francji. Nie czują się oni ograniczeni przez system, który jest w jakimś sensie
dziedzictwem przeszłości.
Złożyłem do minister Kudryckiej koncepcję uniwersytetu otwartego w Polce
z propozycją wdrożenia. Koncepcja ta jest niezależna od przygotowywanych strategii. Uniwersytet otwarty w Polsce może być uruchomiony niezależną ustawą.
Dlaczego taka koncepcja? Uniwersytet otwarty racjonalizuje politykę edukacyjną
w Polsce. Może on likwidować dydaktyków – miernoty edukacyjne na poziomie
wyższym, bo one szalenie szkodzą, przede wszystkim studentom. Na uniwersytecie otwartym nie można zatrudniać miernoty, tylko trzeba zatrudniać najlepszych,
którzy będą dyktować wszystkim innym warunki i treści przekazu wiedzy naukowej. Ten kierunek myślenia symulacyjnego jest konieczny. Symulacja rozwija wynowania?
Nawiążę do tego co mówił prof. Kukliński tj. do sprawy, uniwersalnego wykształcenia wyższego. Jeden z prezydentów amerykańskich z końca XX w. zapowiedział,
że programem edukacyjnym Stanów Zjednoczonych będzie w tym stuleciu powszechny licencjat. Oznacza on podniesienie poziomu wykształcenia z obecnego
powiedzmy poziomu średniego rdzennej, amerykańskiej ludności, do poziomu licencjatu. Obserwujemy na świecie tendencję do stałego podwyższania wartości
kapitału ludzkiego, do edukacji wzwyż, a nie obniżania poziomu.
Nie uwzględniamy w ogóle prac astrofizyków, którzy mówią, że ludzkość przetrwa tylko wtedy, jeżeli się zjednoczy w wysiłkach ekspansji w kosmosie. Nie ma
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
obraźnię. Co będzie jeśli np. stanę się jutro ministrem nauki? Co mam do zapropo-
25
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
mowy o innej przyszłości dlatego, że perspektywa jedności rodzaju ludzkiego (ludzkiej cywilizacji) nakłada konieczność stałej integracji ludzi, m.in. przez wykształcenie. Najpierw ludzkość zrealizuje wspólną misję, jaką będzie wysyłanie pionierów
w kosmos celem opanowania Księżyca, potem Marsa.
Długofalowa perspektywa ludzkości konstruowana poprzez myśl symulacyjną
ma swoje pożytki. Może to być jakiś sposób pobudzania koniunktury gospodarczej nie w kierunku wojen, ale w kierunku przemysłu kosmicznego, który będzie
później aplikowany na Ziemi.
Unia Europejska jest stale skłonna do kompromisów, które ją cofają, ponieważ
pełna jest partykularnych interesów narodowych. Wszystkie te interesy powodują
krzyżowanie się celów i zmuszają do kompromisów, które blokują w czasie postęp
i reformy. Moja uwaga dotyczy m.in. europejskiej przestrzeni edukacyjnej, która
oczywiście już jest modelem wyznaczonym, ale postęp na niej będzie niezwykle
wolny w stosunku np. do Amerykanów czy Chińczyków.
Profesor Kukliński mówił o samotności. Samotność jest potrzebna w filozofii,
samotność jest potrzebna w refleksji humanistycznej, ale w działaniach skuteczność uzyskuje się przez zbiorowy wysiłek intelektualny, stąd obydwie te postawy
są konieczne, tylko trzeba je we właściwy sposób miarkować. Przygotowując na
dziś moją prezentację działałem z namysłem w samotności. Jeżeli zgłaszam koncepcję otwartego uniwersytetu, to umożliwia to działania zbiorowe. Samotność
jest konieczna tylko jest kwestia wyważenia proporcji.
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
Cele kształcenia, sposób myślenia i komunikowania się są kształtowane przez
tutorów i mentorów. Oni są po to, aby indywidualizować kontakt wykładowcy ze
studentem. Dzisiaj świat uniwersytecki idzie w kierunku przewodników, którzy prowadzą studenta w ramach samokształcenia. Stają się oni odpowiedzialni zarówno
za sposób myślenia jak i sposób komunikowania się. Komunikacja potrzebna do
studiowania oznacza nie tylko kontakt z tutorem, czy z mentorem, ale również
z kolegą ze studiów, ze środowiskiem zawodowym i społecznym, kontakty wirtualne, ze względu na zdolność postrzegania i interpretowania codziennych problemów współczesnego świata.
Kończę to podsumowanie tym, że potrzebne nam jest nowoczesne myślenie
symulacyjne, które odpowiada na pytanie: co by było, gdyby. Szacki napisał kiedyś
26
Organizator
Uniwersytet XXI wieku
książkę zatytułowaną: Spotkania z utopią. Myślenie utopijne było nam potrzebne
np. w okresie Solidarności roku 80-tego. Wielka utopia reformy, demontażu, a może
nawet likwidacji ustroju socjalistycznego pobudziła ludzi do działania. Przychodzi
czas, kiedy utopie stają się motorem napędowym zmian. Nawet jeśli z tych utopii
zrealizujemy 40 proc. to będzie bardzo dużo.
Na zakończenie refleksja o utopii niewolnictwa. Utopia zniesienia niewolnictwa
trwała kilka tysięcy lat zanim się ziściła. Zniesienie niewolnictwa w czasach rzymskich było utopią, dla niewolników jeszcze większą, a jednak nie ma dzisiaj niewolnictwa. Wielkie utopie realizują się po tysiącach lat, ale są takie utopie, które spełniają się w okresie naszego życia. I dlatego myślenie utopijne w myśli strategicznej
jest bardzo inspirujące do zmian na lepsze.
 Pan prof. Antoni Kukliński
Ja chciałem bardzo serdecznie podziękować panu profesorowi za dzisiejsze
spotkanie, które było bardzo sympatycznym i inspirującym spotkaniem. Miejmy
nadzieję, że właśnie będziemy mieli ciąg dalszy. I teraz bardzo zachęcam państwa
do wzięcia udziału w następnych dwóch spotkaniach jeszcze w listopadzie. Oczywiście to spotkanie jest również pewną sugestią dla przyszłej działalności Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego i Polskiego Towarzystwa Współpracy z Klubem
Rzymskim. Oczywiście i taki był sens tego dzisiejszego spotkania. Jeszcze raz pań-
Koniec spotkania
Stenogram ze spotkania – 15 listopada 2010 r.
stwu dziękuję za łaskawą uwagę i za przybycie. Dziękuję bardzo.
27
Organizator