odczenniki chemiczne - Instytut Medycyny Pracy

4.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ
Za nadzór nad stosowaniem niniejszej procedury odpowiedzialni są kierownicy komórek organizacyjnych
Instytutu Medycyny Pracy, w których występuje narażenie na czynniki chemiczne.
5.
DEFINICJA
Czynnik chemiczny – każdy pierwiastek chemiczny lub związek chemiczny, w postaci własnej lub w
mieszaninie, w stanie, w jakim występuje w przyrodzie, lub w stanie, w jakim jest wytwarzany,
stosowany lub uwalniany w środowisku pracy, w tym podczas usuwania go w postaci odpadów, w trakcie
każdej pracy, niezależnie od faktu, czy jest albo nie jest wytwarzany celowo lub jest albo nie jest
wprowadzany do obrotu;
Czynnik chemiczny stwarzający zagrożenie – to czynnik chemiczny, który jest klasyfikowany jako
substancja niebezpieczna lub preparat niebezpieczny lub czynnik chemiczny, który nie jest niebezpieczny,
ale który z uwagi na swoje właściwości fizykochemiczne lub oddziaływanie na człowieka oraz w sposób,
w jaki jest stosowany lub obecny w miejscu pracy, może stwarzać ryzyko dla bezpieczeństwa i zdrowia
pracowników. Po tym pojęciem należy rozumieć każdy czynnik chemiczny oraz pył, dla którego zgodnie
z odrębnymi przepisami ustalono wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń.
Zagrożenie czynnikiem chemicznym – swoista właściwość czynnika chemicznego mogącą potencjalnie
spowodować szkodę;
Ryzyko zawodowe stwarzane przez czynnik chemiczny – prawdopodobieństwo ( możliwość) wystąpienia
potencjalnej szkody zdrowotnej w warunkach stosowania czynnika chemicznego lub narażenia na czynnik
chemiczny w miejscu pracy;
Praca z udziałem czynnika chemicznego – każdą pracę, w której stosuje się lub zamierza się stosować
czynnik chemiczny, w jakimkolwiek procesie, łącznie z jego wytwarzaniem, wszelkimi manipulacjami,
przechowywaniem, transportem oraz usuwaniem w postacie odpadów i procesami przeróbki odpadów, a
także wszelką działalność, która wynika z tej pracy.
Wskaźnik narażenia ( ekspozycja) – to wskaźnik liczbowy charakteryzujący ekspozycję pracownika na
substancję szkodliwą, obliczony na podstawie wyników oznaczeń w powietrzu, w celu porównania z
wartością odpowiedniego normatywu higienicznego.
6.
TRYB POSTĘPOWANIA
1.
Zasady bezpiecznej pracy z użyciem szkła laboratoryjnego
Używanie szkła laboratoryjnego wiąże się z ryzykiem rozbicia, pęknięcia lub zgniecenia.
Zdarzeniom takim może towarzyszyć okaleczenie, zwłaszcza nieosłoniętych części ciała ( rąk i twarzy).
W fazie przygotowania przedmiotów szklanych i ich używania do prób należy:
- sprawdzić całość poszczególnych przedmiotów; należy odrzucić szkło laboratoryjne z
rysami, pęknięciami lub wyszczerbieniami brzegów
- w razie stwierdzenia uszkodzeń w trakcie wykonywania prób należy wycofać je w
dalszego postępowania, a jego zawartość przenieść do nieuszkodzonego naczynia o ile
zezwala na to metodyka badania.
2.
Zasady bezpiecznej pracy z używaniem odczynnika chemicznego
Przy pracy z odczynnikiem chemicznym zabronione jest picie, jedzenie i palenie papierosów ( używek).
Personel nie przeszkolony nie powinien mieć kontaktów z odczynnikami chemicznymi. Na ryzyko
wypadku z odczynnikami chemicznymi narażone są osoby bez nawyków pracy w laboratorium, dlatego
nie powinny one przebywać w pomieszczeniach laboratoryjnych bez nadzoru personelu przeszkolonego
W laboratoriach stosowane są odczynniki i substancje chemiczne w postaci substancji stałych, cieczy i
gazów. Należy pamiętać, że cechują się one określonym działaniem szkodliwym dla zdrowia i należy
zachować bezwzględne warunki bezpieczeństwa przy ich stosowaniu do badań i analiz.
3.
Transport odczynników i materiałów chemicznych w laboratorium
 Stężone kwasy, zasady, substancje żrące, rozpuszczalniki i inne substancje trujące należy
przenosić w pojemnikach z kwasoodpornego tworzywa, wysłanych na dnie trocinami lub wiórami
drewnianymi;
 Gazy sprężone w butlach powinny być przewożone na odpowiednich wózkach przez osoby
uprawnione, które jednocześnie zobowiązane są do odłączania i podłączania butli;
4.
Przechowywanie odczynników i materiałów chemicznych
 W pracowniach laboratoryjnych wolno trzymać odczynniki i inne substancje chemiczne w
ilościach niezbędnych do bieżącej pracy;
 Pojedyncze opakowania odczynników i materiałów chemicznych po odmierzeniu ilości
niezbędnych do prac bieżących należy trzymać w wydzielonych szafkach w odpowiedni sposób
oznakowanych;
 Należy zachować ostrożność i umiejętność otwierania pojemników z odczynnikami i materiałami
chemicznymi;
 Opakowania substancji trujących i odczynników chemicznych używane stale w laboratorium i
przechowywane w pobliżu stanowisk pracy ( półki nad stołami laboratoryjnymi, szafki podręczne
lub pod dygestorium) powinny być oznakowane w sposób trwały i widoczny, a napis powinien
zawierać następujące informacje:
- nazwę substancji trującej, a dla mieszaniny nazwy poszczególnych substancji i ich stężeń;
- napis ostrzegawczy i znak ostrzegawczy;
- napis informujący o szczególnych właściwościach substancji niebezpiecznych dla zdrowia
i życia, jeśli substancja wykazuje takie właściwości, i o potrzebie zachowania
szczególnych środków ostrożności.
 Etykiety na pojemnikach z odczynnikami przygotowanymi w laboratorium przeznaczonymi do
dłuższego przechowywania, powinny ponadto zawierać:
7.

datę przygotowania i /lub datę ważności – jeżeli jest wymagana;

nazwisko osoby, która odczynniki przygotowała

warunki przechowywania
NAKAZY OGÓLNE W PRACY Z UŻYCIEM ODCZYNNIKÓW CHEMICZNYCH
W laboratoriach należy bezwzględnie przestrzegać zasady, że prace (przelewanie, odmierzanie,
rozcieńczanie) powodujące wydzielanie się par lub gazów szkodliwych dla zdrowia powinny być
wykonywane pod dygestorium. Należy pamiętać, że podczas pracy powinny być włączone urządzenia
wentylacyjne wywiewne w tym samym pomieszczeniu. W pomieszczeniach, w których możliwe jest
wydzielanie się dużych ilości substancji trujących lub grożących wybuchem, konieczna jest wyciągowa
wentylacja mechaniczna.
Nie wolno napełniać pipet przez zasysanie ustami - należy napełniać je za pomocą pompek ssących, ,
gruszek lub smoczków.
Wszelkie prace z kwasami stężonymi i substancjami żrącymi powinny być wykonywane pod wyciągiem z
zastosowaniem fartucha i rękawic kwasoochronnych oraz okularów ochronnych.
W razie wykonywania czynności z cieczami łatwopalnymi, wymagającymi podgrzewania lub w razie
konieczności destylacji cieczy łatwopalnych należy używać do podgrzania zakryte płytki elektryczne i nie
przegrzewać zawartości naczynia ponad wymaganą temperaturę. Destylację próżniową wykonywać z
nałożoną przyłbicą na twarz lub okularami ochronnymi.
8.
UNIESZKODLIWIANIE ZUŻYTYCH ODCZYNNIKÓW CHEMICZNYCH
Należy postępować zgodnie z „Instrukcją postępowania z odpadami chemicznymi” Instytutu Medycyny
Pracy – obowiązującą w Zakładzie Bezpieczeństwa Chemicznego.
9.
ZASADY POSTĘPOWANIA W RAZIE WYPADKU Z SUBSTANCJAMI CHEMICZNYMI
Przy zatruciach drogą oddechową:

Usunąć chorego z miejsca, w którym nastąpiło zatrucie, i wynieść na świeże powietrze;

Rozluźnić wszystkie uciskającego części ubioru;

Zdjąć odzież w przypadku zanieczyszczenia jej środkami trującymi;

Zapewnić spokój ;

Zabezpieczyć poszkodowanego przed utratą ciepła przez okrycie

W przypadku braku akcji serca i oddychania ( bezwzględnie pamiętać o
skontrolowaniu drożności dróg oddechowych) rozpocząć sztuczne oddychania i masaż
serca;

Natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe lub zapewnić transport poszkodowanego
do szpitala
Przy zatruciach drogą pokarmową:

usunąć truciznę z żołądka przez spowodowanie wymiotów

natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe lub zapewnić transport poszkodowanego
do szpitala
Przy zatruciach przez skórę:

rozebrać poszkodowanego z odzieży skażonej

zmyć ze skóry substancję chemiczną pod strumieniem wody, dbając o to, aby strumień
wody ze spłukaną substancją nie skaził zdrowych części ciała

natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe lub zapewnić transport poszkodowanego do
szpitala
UWAGA: W razie wystąpienia wypadku z substancjami chemicznymi należy podać lekarzowi
nazwę
substancji chemicznej, a przy substancjach nieznanych zebrać pierwsze wymiociny i
przekazać lekarzowi, co umożliwi przeprowadzenie analizy i ułatwi szybkie leczenie.
1. Za wdrożenie postanowień niniejszej procedury odpowiedzialny jest pracodawca.
2. Procedura wchodzi w życie z dniem podpisania.