wakacyjna aktywność zawodowa sosnowieckiej

Federacja Młodych
Socjaldemokratów w Sosnowcu
Raport
WAKACYJNA AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA
SOSNOWIECKIEJ MŁODZIEŻY
Na podstawie badań przeprowadzonych w okresie październik – listopad 2012
Autorzy opracowania:
Krzysztof Derebecki
Michał Wcisło
Wakacyjna aktywność zawodowa sosnowieckiej młodzieży
Założenia metodologiczne. Wstęp do badań
1. Przedmiot i cel badań. Przedmiotem badań będzie zjawisko podejmowania przez
maturzystów – respondentów pracy zarobkowej w okresie wakacji 2012 roku. Za cel badań
możemy uznać zrozumienie i zdiagnozowanie problematyki podejmowania pracy przez
maturzystów biorących udział w badaniach. W tym przypadku możemy wyróżnić trzy
zasadnicze cele:
 Eksploracja – czyli zdiagnozowanie obecnej sytuacji, dążenie do lepszego
zrozumienia przedmiotu badań i wypracowanie metod, które zostaną zastosowane
w dalszych badaniach. Najistotniejsze jest przeprowadzenie diagnozy sytuacji
maturzystów podejmujących pracę zarobkową w czasie wakacji 2012; określenie
powodów którymi się kierowali, podejmując taki krok; jakimi kryteriami kierowali się
poszukując ofert pracy, gdzie jej poszukiwali, za pomocą jakich środków i narzędzi;
na podstawie jakich rodzajów umów podejmowali pracę zarobkową; w jakiej branży
pracowali i jakiej wysokości dochód udało im się osiągnąć z tytułu wykonywania
podjętej pracy zarobkowej.
 Opis – W naszym przypadku będzie to opis wyników badań uzyskanych w procesie
przeprowadzania ankiet wśród maturzystów pracujących zarobkowo w okresie
wakacji 2012 roku.
 Wyjaśnienie – to ostatni etap badań. W tym przypadku objaśniamy uzyskane wyniki
badań, diagnozujemy sytuację. Analizujemy to czego dowiedzieliśmy się w wyniku
przeprowadzonych badań. Będzie to wyjaśnienie i udzielenie odpowiedzi na zadane
problemy badawcze.
2. Problemy badawcze. W naszych badaniach zostały uwzględnione następujące
zagadnienia:

Podejmowanie przez maturzystów pracy zarobkowej w okresie wakacji 2012;

Sposoby, miejsca poszukiwania pracy zarobkowej przez maturzystów biorących
udział w badaniach;

Miejsca wykonywania pracy zarobkowej przez respondentów;

Na jakiej podstawie byli zatrudniani maturzyści biorący udział w badaniach
(umowy cywilnoprawne, umowa o pracę);

Problematyka pracy „na czarno” wśród respondentów. Motywy podjęcia pracy bez
legalnej umowy;
Wakacyjna aktywność zawodowa sosnowieckiej młodzieży

Branże, w których pracowali maturzyści biorący udział w badaniach;

Wysokość dochodu uzyskanego przez respondentów;

Długość trwania pracy maturzystów biorących udział w badaniach.
3. Metody i techniki badawcze. W niniejszym przypadku wykorzystano badania
kohortowe. Jako technikę badawczą zastosowano kwestionariusz ankiety składający
się z ośmiu pytań i metryczki, gdyż uznano badanie ankietowe za najlepszą metodę
dotarcia do maturzystów. Co więcej, badania za pomocą kwestionariusza ankiety mają
charakter anonimowy, zatem respondenci, świadomi tego faktu, będą swobodniej
i bardziej szczerze udzielać odpowiedzi na zadane pytania.
4. Zasady doboru próby badawczej. Badaniu podlegali maturzyści z następujących
sosnowieckich szkół:
 I Liceum Ogólnokształcące im. W. Roździeńskiego,
 II Liceum Ogólnokształcące im. E. Plater,
 III Liceum Ogólnokształcące im. B. Prusa,
 IV Liceum Ogólnokształcące im. St. Staszica,
 VI Liceum Ogólnokształcące im. J. Korczaka,
 VIII Liceum Ogólnokształcące im. C. K. Norwida,
 Katolickie Liceum Ogólnokształcące im. św. J. Bosko,
 Zespół Szkół Technicznych,
 Zespół Szkół Ekonomicznych.
Próbę badawczą wyselekcjonowano metodą doboru celowego. W badaniach udział brali
maturzyści z w/w szkół. Przebadano łącznie 271 osób (100 mężczyzn i 171 kobiet), które
zwróciły kwestionariusze ankieterom.
5. Organizacja, czas, miejsce i przebieg badań. Po zdefiniowaniu celu, przedmiotu
badań, określeniu problemu i pytań badawczych, a także wyboru metod i technik oraz
sposobu doboru próby badawczej, ustalono sposób organizacji badań, czasu i miejsca ich
przeprowadzenia. W niniejszym przypadku respondentom rozdano kwestionariusze
ankiet. Badania prowadzone były w okresie od 1 do 15 października 2012 roku. Następnie
zebrano wypełnione przez respondentów kwestionariusze ankiet i przekazano osobom
prowadzącym badania.
Wakacyjna aktywność zawodowa sosnowieckiej młodzieży
Analiza uzyskanych wyników badań
Wykres 1. Z powyższego wykresu możemy wywnioskować, że zdecydowana większość
respondentów mieszka w Sosnowcu – aż 86%, a tylko po 3% w Będzinie i Dąbrowie
Górniczej, 2% w Czeladzi, 1% w Jaworznie. Z innych miast pochodzi 5% maturzystów
biorących udział w badaniach. Oznacza to, iż grupa jest bardzo homogeniczna, oparta na
uczniach zamieszkujących miasto Sosnowiec.
Wykres 2. Z powyższego wykresu wynika, że aż 63% ankietowanych nie pracowało
zarobkowo w czasie ostatnich wakacji. Oznacza to, że maturzyści biorący udział w badaniach
Wakacyjna aktywność zawodowa sosnowieckiej młodzieży
nie traktują okresu wakacji jako szansy do zarobienia pieniędzy na własne potrzeby.
Jednocześnie w analizowanym okresie 37% badanych maturzystów znalazło zatrudnienie.
Niski wskaźnik wakacyjnego zatrudnienia wśród maturzystów oznacza, że młodzież w tym
wieku była bierna zawodowo, jednakże należy wziąć pod uwagę, iż może on również
wynikać z braku satysfakcjonujących ofert na rynku pracy.
Wykres 3. Aż 43% badanych respondentów szukało pracy poprzez kontakty w rodzinie lub
w grupie znajomych. 23% szukało pracy w Internecie, po 9% poprzez wywiad w firmach
i poprzez ulotki, 6% w Powiatowym Urzędzie Pracy, 4% w lokalnej prasie, natomiast po 3%
w prywatnych biurach pracy oraz poprzez ogłoszenia na słupach. Świadczy to o niskim
stopniu zaufania maturzystów biorących udział w badaniach zarówno do państwowego
urzędu pracy, jak i prywatnych agencji pośredniczących w znalezieniu zatrudnienia.
Respondenci woleli szukać ofert pracy na własną rękę, wspierając się znajomościami, czy to
w rodzinie, czy w grupie znajomych. Zarówno państwowy urząd pracy, jak i prywatne
agencje są przez maturzystów postrzegane jako mało przyjazne, a już na pewno jako
nieefektywne i nie dające szans na znalezienie satysfakcjonujących ofert pracy. Sumując
wszystkie odpowiedzi respondentów o samodzielnym poszukiwaniu pracy, otrzymujemy
informację, że aż 91% osób robiło to na własną rękę, nie oczekując znalezienia interesujących
ofert pracy zarówno w PUP jak i prywatnych biurach pracy.
Wakacyjna aktywność zawodowa sosnowieckiej młodzieży
Wykres 4. Z powyższego wykresu możemy wywnioskować, że najwięcej maturzystów
pracowało na terenie Sosnowca – 43%, na obszarze województwa śląskiego – 26%, na terenie
Zagłębia Dąbrowskiego – 14%, poza województwem śląskim – 12%, a poza granicami
naszego kraju – 5%. Można więc wywnioskować, że maturzyści cenią niewielką odległość
miejsca pracy od miejsca zamieszkania. Inne miasta Zagłębia Dąbrowskiego cieszyły się więc
znacznie mniejszym powodzeniem od Sosnowca – pracę w nich znalazło tylko 14%
maturzystów biorących udział w badaniach. Wynikać to może także z faktu, że w Sosnowcu –
jako najliczniejszym mieście Zagłębia Dąbrowskiego – najłatwiej było znaleźć oferty pracy
spełniające wymagania badanych respondentów. Natomiast, aż 26% respondentów znalazło
pracę na pozostałych obszarach województwa śląskiego. To blisko dwa razy więcej niż na
obszarze Zagłębia Dąbrowskiego – wynikać to może z faktu, że na bardziej zurbanizowanym
Śląsku łatwiej znaleźć pracę, która była bardziej satysfakcjonująca dla maturzystów biorących
udział w badaniach. Tylko 12% ankietowanych znalazło pracę poza granicami województwa
śląskiego, co może oznaczać, że oferty poza nim są mniej atrakcyjne, głównie za sprawą
znacznych odległości miejsc zatrudnienia od Sosnowca. 5% maturzystów biorących udział
w badaniach podjęło w okresie ostatnich wakacji pracę poza granicami naszego kraju. Jak
można było przypuszczać, jest to najniższy odsetek wśród wszystkich odpowiedzi.
Wakacyjna aktywność zawodowa sosnowieckiej młodzieży
Wykres 5. Z powyższego wykresu możemy wywnioskować, że ponad połowa respondentów,
która pracowała w czasie ostatnich wakacji, wykonywała pracę bez umowy („na czarno”) –
54% udzieliło takiej odpowiedzi. Blisko co trzeci maturzysta (31%) biorący udział
w badaniach pracował na podstawie umowy zlecenia, 10% ankietowanych pracowało na
podstawie umowy na czas określony, a tylko 5% wykonywało pracę na podstawie umowy
o dzieło. Wyniki tych badań obalają mit o „elastyczności” umów cywilnoprawnych, bowiem
tylko 36% respondentów wykonywało pracę zarobkową na ich podstawie. Ponad połowa
maturzystów biorących udział w badaniach zdecydowała się na podjęcie pracy bez umowy –
„na czarno”, omijając w ten sposób obowiązujące przepisy prawne regulujące stosunek pracy
między pracownikiem a pracodawcą. Można zatem wysnuć wniosek, że umowy
cywilnoprawne wcale nie są tak atrakcyjne skoro większość badanych nie zdecydowała się na
podjęcie pracy na ich podstawie. Z drugiej strony, również dla pracodawców umowy
cywilnoprawne nie są na tyle atrakcyjne, aby proponować je pracownikom sezonowym –
maturzystom podejmującym prace zarobkowe w okresie wakacji. Z uzyskanych wyników
badań można wywnioskować również, że stosunki pracodawca – pracownik wolą regulować
ze sobą strony zainteresowane, pomijając obowiązujące w tym zakresie prawo. 10%
ankietowanych pracowało na podstawie umowy na czas określony, co w najszerszym zakresie
reguluje stosunki pracodawca – pracownik. Oznacza to, że zarówno pracownicy, jak
i pracodawcy stosunkowo rzadko wybierali ten rodzaj stosunku pracy. Najrzadziej wybieraną
formą zatrudnienia była umowa o dzieło – tylko 5% badanych pracowało na jej podstawie.
Oznacza to, że jest ona najmniej popularna spośród wszystkich innych umów regulujących
stosunek pracy.
Wakacyjna aktywność zawodowa sosnowieckiej młodzieży
Wykres 6. Z powyższego wykresu wynika, że ankietowani wybierali pracę bez umowy – „na
czarno” głównie z dwóch powodów – braku formalności i dostępności ofert – po 33%
maturzystów biorących udział w badaniach wybrało taką odpowiedź. Co piąty badany udzielił
odpowiedzi, że zdecydował się na podjęcie pracy bez umowy z powodu braku ofert pracy na
podstawie zgodnych z obowiązującym prawem umów. Tylko 14% maturzystów biorących
udział w badaniach wybrało pracę bez umowy – „na czarno” z powodu wyższych zarobków,
niż w przypadku umów zgodnych z obowiązującym prawem. Oznacza to, że badani
maturzyści wybierali pracę „na czarno” głównie dlatego, że nie było innych ofert na rynku
pracy, a pracodawcy nie proponowali im legalnych form zatrudnienia. Równie często padała
odpowiedź, iż biorący udział w badaniach podejmowali pracę bez umowy dlatego, że taka
forma zatrudnienia nie wymaga załatwiania uciążliwych formalności. Oznacza to, że – wbrew
obiegowym opiniom – „elastyczne” formy zatrudnienia nie są tak pozytywnie postrzegane
przez pracodawców, którzy wolą zatrudnić pracownika bez umowy – „na czarno” niż
zaproponować mu umowę cywilnoprawną, która i tak jest bardzo elastyczną formą
zatrudnienia. Można z tego wysnuć wniosek, że deregulacja form zatrudnienia – pomimo
wielu niekorzystnych aspektów dla pracownika – dla pracodawcy wciąż jest mało atrakcyjna
i dlatego wolą oni zatrudniać pracowników omijając kodeks pracy. Maturzyści biorący udział
w badaniach stosunkowo rzadko wybierali pracę bez umowy z powodów finansowych –
wyższych zarobków. Fakt ten oznacza, iż to głównie pracodawcy narzucali pracownikom
pracę bez umowy – „na czarno”, bowiem ankietowani nie kierowali się chęcią zysku
wybierając taki stosunek pracy. Jak już wyżej wspomniano, decydowali się na taki krok
Wakacyjna aktywność zawodowa sosnowieckiej młodzieży
głównie z powodu łatwości w dostępie do pracy i braku formalności, a także braku legalnych
ofert zatrudnienia.
Wykres 7. Z powyższego wykresu wynika, że najwięcej respondentów pracowało w czasie
ostatnich wakacji w dziale marketing i promocja – 37%. Co piąty maturzysta biorący udział
w badaniach pracował w handlu lub usługach, natomiast co dziesiąty w gastronomii. Niewiele
mniej, bo 9% badanych znalazło zatrudnienie w przemyśle i produkcji, a 8% maturzystów
biorących udział w badaniach pracowało przy zbiorach owoców. Tylko 4% respondentów
pracowało w call center. Co ósmy maturzysta biorący udział w badaniach pracował w innych
branżach. Oznacza to, że najwięcej badanych osób (37%) pracowało w promocji i marketingu
– jest to dział, w którym najlepiej sprawdzają się ludzie młodzi, przebojowi, którzy potrafią
„wyjść” do klienta. Biorąc dodatkowo pod uwagę, że większość badanych to kobiety (63%),
które łatwiej docierają do klientów i często znajdują pracę podczas akcji promocyjnych,
wynik ten nie powinien dziwić. Znaczny odsetek uczniów pracował także w handlu
i usługach. Również w tych działach pracownicy przebojowi, potrafiący nakłonić
potencjalnego klienta do skorzystania z usługi bądź zakupu, sprawdzają się najlepiej. Stąd też
nie powinno dziwić duże zainteresowanie pracodawców poszukujących osób o takich
cechach, które najlepiej sprawdzą się w sytuacjach kontaktu z klientem. Zaledwie co dziesiąty
respondent pracował w gastronomii. Nie jest to zaskakujący wynik, bowiem pracodawcy
bardzo często oczekują od osób starających się o pracę w tym dziale umiejętności starannego
i szybkiego przyrządzania potraw i dań, co wiąże się z pewnym doświadczeniem, którego –
z racji wieku – brak maturzystom. Co więcej, praca w gastronomii nakłada obowiązek
Wakacyjna aktywność zawodowa sosnowieckiej młodzieży
posiadania aktualnej książeczki sanepidowskiej, której wyrobienie jest wydatkiem rzędu stu
kilkudziesięciu złotych. Taki wydatek mógł
odstraszyć maturzystów,
potencjalnie
zainteresowanych pracą w gastronomii. Zaledwie 9% badanych pracowało w dziale
przemysł/produkcja. Wynik ten nie powinien dziwić, bowiem praca w tych branżach bardzo
często wymaga dużych zdolności manualnych, co dla niektórych badanych maturzystów
mogło okazać się warunkiem zaporowym. Oznacza to również, iż ciężka praca fizyczna nie
jest dla uczniów atrakcyjną perspektywą zawodową. Tylko 8% respondentów pracowało przy
zbiorach owoców – wynikać to może z faktu, że oferty tego typu pracy często są poza
granicami naszego miasta, a nawet regionu. Co ciekawe tylko 4% maturzystów pracowało
w dziale call center. Zapewne wynika to z faktu, że jest to jedna z najgorzej ocenianych prac
przez Polaków. Pracownik bardzo często jest w niej narażony na duży stres, którego w żaden
sposób nie rekompensują zarobki. Oznaczać to może, że na pracę w call center decydowali się
wyłącznie tylko ci z badanych maturzystów, którzy nie znaleźli innych, bardziej atrakcyjnych
ofert pracy, a mimo to chcieli podjąć pracę zarobkową w czasie ostatnich wakacji.
Wykres 8. Z powyższego wykresu wynika, że najwięcej (aż 42%) badanych osób uzyskało, za
pracę wykonywaną podczas ostatnich wakacji, dochód w wysokości do 500 zł. Natomiast
35% maturzystów biorących udział w badaniach zarobiło między 500 a 1000 zł. Tylko 15%
respondentów uzyskało dochód mieszczący się w przedziale 1000 – 2000 zł. Co dwudziesty
maturzysta biorący udział w badaniach uzyskał dochód mieszczący się w przedziale 2000 –
3000 zł, a 3% uczniów zarobiło więcej niż 3000 zł. Wynika z tego fakt, że ponad 3/4
maturzystów uzyskało dochód nie przekraczający 1000 zł. Wpływ na to mogło mieć wiele
Wakacyjna aktywność zawodowa sosnowieckiej młodzieży
czynników, ale głównie należy zwrócić uwagę na formę pracy (niepełny etat, praca
dodatkowa) oraz branżę, w której była ona wykonywana. Mimo wszystko spora grupa osób –
15% uzyskała znaczący dochód mieszczący się w przedziale 1000 – 2000 zł, co może
oznaczać, że pracowali oni przez dłuższy okres oraz w takich branżach i zawodach, w których
uzyskanie dochodu tej wysokości nie jest niczym niezwykłym. Niskie zarobki większości
maturzystów wskazują, że wakacyjna praca jest dla nich sposobem zarobienia na bieżące,
własne wydatki, a nie próbą kumulowania oszczędności na przyszłość. Możliwe także, iż
rynek pracy nie zaoferował młodym ludziom bardziej atrakcyjnych ofert, zatem – chcąc
osiągnąć jakikolwiek dochód – przystali na niskopłatne propozycje.
Wykres 9. Z powyższego wykresu możemy wywnioskować, że najwięcej badanych
maturzystów w okresie ostatnich wakacji pracowało przez miesiąc – 37%. Blisko co czwarty
respondent pracował jednak przez całe wakacje. Prawie co piąty maturzysta biorący udział
w badaniach pracował przez okres dwóch tygodni, a co dziesiąty przez tydzień lub krócej.
Przez półtora miesiąca pracowało 9% badanych. Na podstawie tych danych można wysnuć
wniosek, że respondenci, którzy zdecydowali się podjąć pracę zarobkową w czasie ostatnich
wakacji, pracowali intensywnie i przynajmniej przez połowę czasu wolnego od zajęć
dydaktycznych.
Wakacyjna aktywność zawodowa sosnowieckiej młodzieży
Podsumowanie – kluczowe wnioski z badań
 Biorący udział w badaniach uczniowie zdający egzamin maturalny w 2013 roku nie
traktują okresu wakacji jako szansy do zarobienia pieniędzy – blisko 2/3
ankietowanych nie podjęło w tym okresie pracy.
 Zarówno Powiatowy Urząd Pracy, jak i prywatne agencje są przez maturzystów
postrzegane jako mało przyjazne, a już na pewno jako nieefektywne i nie dające szans
na znalezienie satysfakcjonujących ofert pracy. Najbardziej popularnym źródłem
informacji o możliwości zatrudnienia pozostaje rodzina i znajomi.
 Uczniowie aktywni zawodowo w czasie wakacji 2012 roku cenili sobie bliskość
punktu wykonywania pracy, od miejsca ich zamieszkania.
 Ponad połowa maturzystów biorących udział w badaniach pracowała bez umowy –
„na czarno”. Mniejszość, bo tylko 36% osób pracowało na podstawie umów
cywilnoprawnych.
 Główne powody podejmowania pracy bez umowy – „na czarno” to brak formalności
i łatwiejszy dostęp. Odnotowano także znaczący odsetek odpowiedzi o braku
legalnych ofert pracy. Interesujący jest fakt, iż bardzo niewielka ilość ankietowanych
wybrała pracę bez umowy z powodu wyższych zarobków.
 Większość młodzieży pracowało w branży marketing i promocja oraz handel i usługi.
 Uzyskane przez ankietowanych dochody nie przekraczały 1000 zł. Niskie zarobki
większości maturzystów wskazują, że wakacyjna praca jest dla nich sposobem
zarobienia na bieżące, własne wydatki, a nie próbą kumulowania oszczędności na
przyszłość.
 Maturzyści, którzy zdecydowali się podjąć pracę zarobkową w czasie ostatnich
wakacji, pracowali intensywnie i przynajmniej przez połowę czasu wolnego od zajęć
dydaktycznych.