Stanowisko Konwentu Dyrektorów ZMiUW

Komisja Środowiska Senatu Rzeczypospolitej Polskiej
w dniu 4 marca 2014 r.
godz. 16 30


„Prace na wodach i urządzeniach wodnych wykonywane przez Wojewódzkie Zarządy
Melioracji i Urządzeń Wodnych” – prezentacja Konwentu Dyrektorów Zarządów Melioracji
i Urządzeń, która przedstawi problematykę zagadnień prac hydrotechnicznych na rzecz rolnictwa
w aspekcie spraw przyrodniczych z punktu widzenia WZMiUW- ów jako administratorów wód
i urządzeń wodnych.
Dyskusja.
W dniu 6 listopada 2013r. przedstawiciele Marszałków Województw oraz Wojewódzkich
Zarządów Melioracji i Urządzeń Wodnych z całego kraju, uczestniczyli w posiedzeniu Komisji
Środowiska Senatu RP. Tematyka obrad dotyczyła głównie negatywnych skutków prac
hydrotechnicznych wykonywanych na rzekach polskich. Raport w tej sprawie zaprezentował
przedstawiciel Światowego Funduszu na rzecz Przyrody (WWF). W końcowej części spotkania,
uczestnicy mieli możność zapoznania się z propozycjami rozwiązań (18 punktów)1 najważniejszych
zdaniem WWF, problemów dotyczących planowania i realizacji szkodliwych dla ekosystemów
rzecznych prac utrzymaniowych i regulacyjnych na rzekach.
Konwent Dyrektorów Wojewódzkich Zarządów Melioracji i Urządzeń Wodnych
w odpowiedzi na przedstawione w podsumowaniu Raportu propozycje rozwiązań, pragnie
przedstawić swoje stanowisko:

Przedstawione przez autorów raportu główne wnioski, wskazujące jakoby odmuleniem objęto
aż 23% długości cieków, bazują na błędnych i nierzetelnych obliczeniach. W Raporcie WWF odcinki
na jakich wykonano w ciągu 4 lat prace odmuleniowe tj. 15 tys. km, odniesiono do długości 65,2 tys.
km cieków znajdujących się w zarządach WZMiUW. Właściwym byłoby natomiast odniesienie
zakresu zrealizowanego w ciągu 1 roku w latach 2010-2013 do całkowitej długości JCWP, która
wynosi 106,8 tys. km - wówczas wyliczony wskaźnik byłby znacząco niższy i wynosi ok. 5%.
Abstrahując od tego, że przedstawione przez WWF obliczenia są dalece nieobiektywne i sztucznie
zawyżone, należy również dodać, że nie wszystkie wykonywane prace konserwacyjne są równoważne
z odmuleniem. W ramach tych prac realizuje się również prace związane m.in. z przywracaniem
przepustowości koryt, usuwaniem powstałych sztucznych zatorów itp. W raporcie WWF całkowicie
dowolnie i naprzemiennie stosowana jest terminologia „prace utrzymaniowe” i „inwestycje” wtedy
gdy prace utrzymaniowe polegają na konserwacji dla zachowania funkcji urządzeń a inwestycje
stanowią roboty budowlane związane ze zmianą dotychczasowych parametrów i funkcji. Ma to
podstawowe znaczenie dla kreowanego poglądu szkodliwości prac utrzymaniowych.

Wśród 18 propozycji rozwiązań istniejącego stanu rzeczy, WWF proponuje w pierwszej
kolejności natychmiastowe, bezwzględne powstrzymanie realizacji przedsięwzięć z zakresu
melioracji wodnych. Jest to propozycja bezrefleksyjna i zupełnie nieprzemyślana. W ogóle nie wzięto
pod uwagę chociażby faktu, że WZMiUW-y, jako beneficjenci środków UE, zrealizowali w ostatnich
latach szereg inwestycji z zakresu ochrony przeciwpowodziowej i zobowiązali się do zachowania 5letniego okresu trwałości projektu, czyli utrzymania tych urządzeń.
1
Podsumowanie i interpretacja wyników raportu „Inwentaryzacja oraz ocena skutków przyrodniczych
ingerujących w hydromorfologię rzek i prac utrzymaniowych”- wersja z 24 października 2013r . Dr Ewa
Jabłczyńska Uniwersytet Warszawski , dr Przemysław Nawrocki WWF Polska, Paweł Pawlaczyk Klub
Przyrodników
1
Radykalne zastopowanie wszelkich działań utrzymaniowych spowodowałoby w konsekwencji
nałożenie na beneficjentów kar finansowych lub nawet konieczność zwrotu otrzymanego
dofinansowania. Tak istotna kwestia została w Raporcie WWF zupełnie pominięta. Podobnie
pominięto kwestię przygotowania większości zadań jako konsekwencji wystąpienia powodzi – w celu
zapobieżenia dalszym stratom.

Prognozę pogorszenia się parametrów ekologicznych JCWP oparto wyłącznie na założeniu, że
prace konserwacyjne wybitnie negatywnie oddziałują na elementy morfologiczne, tj. częściowe
przekształcenie struktury cieku. Tymczasem parametrami decydującymi w głównej mierze
o potencjale i stanie ekologicznym wód są wskaźniki biologiczne . Elementy morfologiczne stanowią
jedynie tzw. „wskaźnik wspierający”. W opracowaniu lakonicznie wspomniano że prace
utrzymaniowe będą negatywnie oddziaływać na elementy biologiczne bez podparcia tego
konkretnymi, skwantyfikowanymi wyliczeniami.
Nie bez znaczenia jest też fakt, że o osiągnięciu dobrego stanu wód do 2015 roku będzie
w zdecydowanej mierze decydować realizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków
Komunalnych, gdyż to właśnie odprowadzane ścieki, a nie prace utrzymaniowe, mają zasadniczy
wpływ na istotne wskaźniki biologiczne i fizykochemiczne JCWP.
Raport WWF pomija więc istotne kwestie m.in. odpowiedzialności instytucjonalnej organów
odpowiedzialnych za wdrożenie RDW do prawa krajowego, czy realizacji KPOŚK. Winą za zaistniały
stan rzeczy obarczane są natomiast WZMiUW-y, które de facto realizują nałożone ustawowo
obowiązki, w ramach aktualnych uwarunkowań prawnych.
 Postulowane jest także wprowadzenie dla inwestycji hydrotechnicznych i prac utrzymaniowych
obowiązku przeprowadzania oceny OOŚ z udziałem społeczeństwa.
Tymczasem, zgodnie z obowiązującym prawem, Zarządy obligatoryjnie poprzedzają każdą inwestycję
uzyskaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia.
Dodatkowo Zarządy Melioracji i Urządzeń Wodnych, mimo że potrzeba taka nie wynika wprost
z obowiązujących uwarunkowań prawnych, zapobiegawczo przygotowują karty informacyjne dla prac
konserwacyjnych zlokalizowanych na obszarach Natura 2000 i uzgadniają warunki wykonywania prac
z Regionalnymi Dyrektorami Ochrony Środowiska. Ponadto prowadzone są nadzory przyrodnicze
nad pracami utrzymaniowymi. W związku z powyższym, postawiony zarzut, że nie są dopełnione
procedury w zakresie przeprowadzenia postępowania OOŚ jest bezpodstawny i nieuzasadniony.
Dodatkowo należy zaznaczyć, że na etapie zlecania dokumentacji projektowej, jej autorzy są
zobligowani do stosowania wytycznych zawartych w dostępnych publikacjach uwzględniających
aspekty ekologiczne i środowiskowe (np. „Zasady dobrej praktyki w utrzymaniu rzek i potoków
górskich”).
Reasumując - poglądy zaprezentowane przez przedstawicieli WWF, zmierzające do cyt.
„Powstrzymania realizacji wszystkich planowanych do realizacji w 2013 i 2014r. przedsięwzięć
z zakresu melioracji wodnych (prac utrzymaniowych, regulacyjnych i innych)” są jednostronne
i zupełnie nie uwzględniają zaspokojenia faktycznych potrzeb związanych z ochroną
przeciwpowodziową oraz regulacją stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa.
Należy przypomnieć, że to głownie marszałkowie województw wykonujący prawa właścicielskie
w stosunku do blisko 75% krajowych wód płynących są odpowiedzialni za stan urządzeń wodnych
mających wpływ na bezpieczeństwo i ochronę przeciwpowodziową. Zgodnie z postanowieniami
zawartymi w art. 88a ust. 1 ustawy z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne (Dz.U.2012.145 j.t.) ochrona
przed powodzią jest bowiem zadaniem organów administracji rządowej i samorządowej. Marszałek
województwa wykonuje nie tylko prawa właścicielskie, w stosunku do wód istotnych dla regulacji
stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa, (art. 11 ust.1 pkt.4 ustawy) ale również ma obowiązek
zapewnienia ochrony przeciwpowodziowej.
Z tego też względu do marszałka województwa należy również min. programowanie, planowanie,
nadzorowanie wykonywanie urządzeń melioracji wodnych podstawowych (art. 75 ustawy). Jeżeli
w wyniku nieprzestrzegania przepisów ustawy dochodzi do zalania gruntów, wówczas ich
2
właścicielowi przysługuje odszkodowanie. Koszty te ponosi właściciel wody lub właściciel urządzenia
wodnego (art. 16 ust.3 ustawy) – między innymi marszałek województwa.
Konwent Dyrektorów WZMiUW stoi na stanowisku, że postulowane przez WWF Polska,
całkowite powstrzymanie wszystkich planowanych do realizacji w 2013 i 2014r. przedsięwzięć
z zakresu melioracji wodnych oraz prac utrzymaniowych, regulacyjnych i innych, jest szkodliwe
i niebezpieczne. Mogłoby skutkować zagrożeniem zjawiskami powodziowymi a w konsekwencji,
szkodami o rozmiarach niewspółmiernych z rzekomym nie osiągnięciem przez Polskę celów
środowiskowych wynikających z Ramowej Dyrektywy Wodnej. Jak bowiem wynika
z dotychczasowych doświadczeń wojewódzkich zarządów melioracji i nadzorujących ich pracę
marszałków województw, jedną z głównych przyczyn zalania terenów podczas powodzi są : brak
odpowiedniej ilości infrastruktury przeciwpowodziowej oraz ograniczona sprawność eksploatacyjna
koryt cieków. ( np. przez brak odmulenia, wykoszenia dna oraz skarp i odkrzaczenia spowodowana
najczęściej brakiem środków finansowych pochodzących w większości z budżetu państwa ).
Przedstawiając niniejsze wystąpienie deklarujemy równocześnie: współpracę w zakresie
opracowania wojewódzkich planów prac utrzymaniowych, wypracowania kodeksu dobrych praktyk
w tej dziedzinie oraz do uczestnictwa w szkoleniach kadr instytucji związanych z finansowaniem
gospodarki wodnej. Uczestnicy Konwentu stale prowadzili rozmowy ze specjalistami i środowiskami
przyrodników, organizowali szkolenia i konferencje poświęcone aspektom gospodarki wodnej
i środowiska przyrodniczego z uwzględnieniem potrzeb zrównoważonego rozwoju. M.in. we wrześniu
2011 r., wychodząc naprzeciw konieczności zajęcia wspólnego stanowiska w zakresie kwalifikowania
przedsięwzięć realizowanych w ramach utrzymania wód i urządzeń wodnych, Konwent wskazał
dwóch przedstawicieli do prac zespołu, który w sposób kompleksowy przeanalizuje obecne
uregulowania prawne w celu ewentualnego opracowania szczegółowych wytycznych w zakresie
klasyfikacji i oceny robót hydrotechnicznych w kontekście utrzymania wód i wypracowania
jednolitego stanowiska z przedstawicielami organów ochrony środowiska oraz organów i jednostek
odpowiedzialnych za gospodarowanie wodami i zorganizował wiele spotkań poświęconych tym
zagadnieniom, w tym spotkanie z Generalną Dyrekcją Ochrony Środowiska.
Negatywnie natomiast oceniamy inicjatywę WWF związaną z powołaniem niezależnej od
urzędów marszałkowskich, WZMiUW i RZGW instytucji do merytorycznej kontroli zasadności
bieżącego i planowanego wydatkowania środków budżetowych przeznaczonych na zadania
gospodarki wodnej. Obecny system instytucjonalny zarówno dotyczący PROW, RPO jak i POIiŚ,
spełniający wymagania Unii Europejskiej oraz prawa krajowego, w wystarczającym stopniu
gwarantuje prawidłowe wykorzystanie środków publicznych. Tym bardziej, że wszystkie działania
i postępowania prowadzone są całkowicie jawnie.
Przewodnicząca Konwentu
Joanna Gustowska
Wrocław, dn.28 lutego 2014 r.
3