11 12 Swiat Ciszy - Pracownia Lingwistyki Migowej

iszy
IV/2011
ISSN 1509-5436
czasopismo niesłyszących i nie tylko...
Krystian Foltyniewicz
4
w programie
TVN „MAM TALENT”
Projekt Sztuka Bez Barier
16
Prezentacja prac uczestników projektu realizowanego
przez Oddział Zachodniopomorski PZG
Wywiad z dr. Pawłem
Rutkowskim
24
kierownikiem Pracowni Lingwistyki Migowej
Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego
GŁUSI W KULTURZE | KULTURA OTWARTA NA GŁUCHYCH | NASZE SPRAWY | KĄCIK DLA RODZICÓW I DZIECI
Krystian Foltyniewicz
w programie
TVN„MAM TALENT”
Projekt Sztuka
Bez Barier
16
4
Wywiad z dr. Pawłem
Rutkowskim
GŁUSI W KULTURZE
4 Krystian Foltyniewicz
20
6
10
KULTURA OTWARTA
NA GŁUCHYCH - ŚWIAT
21 Deaffest 2012
11
12
14
16
w programie TVN „MAM TALENT”
Obóz artystyczny PSMG
Międzynarodowy Dzień Głuchych
w Opolu
7 Europejski Festiwal Sztuki
i Kultury Głuchych 2012
w Estonii
Zwycięzcy konkursu
Magiczna Europa II
Jubileuszowy rok
„Teatru-3" PZG
Projekt Sztuka Bez Barier
- Doradztwo, Zawód, Poradnictwo
KULTURA OTWARTA
NA GŁUCHYCH - KRAJ
19 Okulary w kinach
dla niesłyszących
21
21
22
22
23
23
23
Obóz artystyczny
PSMG
Teatr Głuchych w Muzeum
w Wilanowie
- przegląd filmow Głuchych
Hamill z napisami
dla niesłyszących
„Switched At Brith”
Kolejne odcinki serialu
z niesłyszącymi aktorami
Teatr i restauracja
z językiem migowym w Izraelu
Francuski film „Ludzie Boga”
z napisami dla niesyszących
Centrum kultury Głuchych
300 Rocznica Abbé de L´Épée
Lady Gaga zainspirowana
językiem migowym
6
24
NASZE SPRAWY
24 Wywiad z dr. Pawłem
26
26
26
Rutkowskim
Projekt Spółdzielnia socjalna
szansą dla osób niesłyszących
Projekt GESTU w Austrii
International DEAF POLONIA
Wrocław 2012
KĄCIK DLA RODZICÓW I DZIECI
27 Turnusy wczesnego
28
29
30
wspomagania rozwoju
dziecka niesłyszącego
Prawa dziecka niesłyszącego
w Polsce - II część
ulgi podatkowe, pies przewodnik,
tłumacz w muzeum
Katalog szkół
wersja on-line
Jesienny obraz
IV/2011
iszy
3
NASZE SPRAWY
Wywiad z dr. Pawłem Rutkowskim
kierownikiem Pracowni Lingwistyki Migowej
Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego
Czy proces tworzenia korpusu został
już rozpoczęty?
Tak, prace przygotowawcze trwają od
około roku, czyli od czasu utworzenia na
Uniwersytecie Warszawskim kierowanej przeze mnie Pracowni Lingwistyki
Migowej. Na początku musieliśmy zapoznać się z zagranicznymi projektami
korpusowymi, aby wiedzieć, jakich błędów metodologicznych unikać i w jaki
sposób kompletować dane. Zależy nam
bowiem na stworzeniu korpusu, który
będzie mógł stanowić podstawę do kolejnych projektów badawczych. I to zarówno gramatycznych, jak i słownikowych.
Warto przypomnieć, że korpus to olbrzymi zbiór danych (w wypadku języków
migowych – nagrań video), który ma być
źródłem wiedzy o języku, a także jego
dokumentacją dla przyszłych pokoleń.
Drugim krokiem było ustalenie kryteriów, jakie powinni spełniać nasi informatorzy, czyli Głusi, którzy zgodzą się
wziąć udział w nagraniach. Wśród badaczy języków migowych istnieją różnice
zdań co do górnej granicy wieku nabywania języka migowego, powyżej której
osoba głucha nie może zostać uznana za
rodzimego użytkownika języka. Najczęściej uznaje się, że jest to okres między 3.
a 10. rokiem życia. I taką granicę przyjeliśmy. Naszymi informatorami będą mogli zostać jedynie Głusi, którzy nauczyli
się języka migowego w dzieciństwie.
Kolejny krok to ustalenia dotyczące
procedury pozyskiwania danych. Jest to
bardzo ważny etap przygotowań, ponieważ zależy od niego jakość i kompletność zebranych informacji. Myślę tu np.
o konstruowaniu scenariusza sesji nagraniowej, czyli zestawu zadań służących
do wywoływania wypowiedzi głuchych
informatorów. Nasze badania nie byłyby
oczywiście możliwe bez odpowiedniego
sprzętu komputerowego i nagraniowego,
24
iszy
IV/2011
takiego jak kamery cyfrowe, komputery, dyski do archiwizacji danych, sprzęt
oświetleniowy. Dzięki wsparciu finansowemu Fundacji na rzecz Nauki Polskiej
ten etap przygotowań mamy już za sobą.
Jak przebiegają etapy tworzenia korpusu?
Tworzenie korpusu to proces złożony,
żmudny i czasochłonny. Pierwszym krokiem jest ustalenie, jakiego typu korpus
chcemy zebrać – np. czy mają być to
przede wszystkim dane o charakterze
gramatycznym, czy również słownikowym, a jeśli te ostatnie, to czy interesują nas wyłącznie znaki i konstrukcje
używane powszechnie czy również regionalizmy itd. Oczywiście najbardziej
pracochłonne jest stworzenie korpusu
ogólnego o uniwersalnym zastosowaniu
badawczym, czyli takiego, jaki zamierza
skompletować nasz zespół.
Następnie należy ustalić kryteria doboru
informatorów oraz opracować scenariusze nagrań. To jeden z najtrudniejszych
etapów prac. Poszczególne zadania muszą być przygotowane w taki sposób, by
nie tylko uniknąć pośrednictwa języka
polskiego (w zadaniach nie mogą np. pojawiać się polskie teksty do przełożenia
na PJM), ale także, by uzyskać zróżnicowane konstrukcje gramatyczne – pytania, twierdzenia, negacje i oczywiście
bogate słownictwo z różnych dziedzin
życia. Zadania powinny być przy tym
tak skonstruowane, by informatorzy nie
byli nimi znudzeni. Pamietajmy, że jedna sesja nagraniowa trwa kilka godzin!
Zależy nam, by przynajmniej niektóre
ze zdań były dostosowane do wieku informatorów. Oczywiście bardzo ważne
jest też zaangażowanie w roli moderatora prowadzącego nagranie osoby biegłej
w języku migowym i komunikatywnej
(w naszym projekcie zadanie to powierzyliśmy osobie głuchej). Kolejny etap to
pozyskiwanie informatorów i oczywiście
– zbieranie danych.
Ostatnim elementem naszego projektu
będzie opracowywanie zgromadzonego
materiału, czyli dzielenie całych sekwencji wypowiedzi na pojedyncze znaki
migowe i ich anotacja oraz glosowanie
(przypisywanie im polskiej glosy, swego
rodzaju tłumaczenia). Anotacja korpusu
to etap najdłuższy, wymaga bardzo wielu
godzin pracy i dobrego przygotowania
badacza. Dla przykładu – jednominutowy film wprawiony badacz anotuje przez
co najmniej godzinę!
Czy bazują Państwo na dostępnych już
projektach korpusów?
Przy projektach o tak dużej skali konieczna jest wymiana doświadczeń
z innymi zespołami, a w szczególności
z czołowymi specjalistami zagranicznymi. Niezmiernie ważna jest dla nas np.
pomoc zaprzyjaźnionego niemieckiego
zespołu kierowanego przez prof. Christiana Rathmanna z Instytutu Niemieckiego Języka Migowego i Komunikacji
Głuchych Uniwersytetu w Hamburgu.
Zespół ten jest w trakcie zbierania korpusu niemieckiego języka migowego
(DGS), warto zatem korzystać z jego
doświadczeń. Pozostajemy też w stałym
kontakcie z innymi jednostkami zajmującymi się lingwistyką migową (np. z zespołami z Londynu, Barcelony, Getyngi,
Nijmegen, Mediolanu). Od roku jestem
członkiem zarządu ogólnoeuropejskiego
projektu badawczego w ramach programu COST Unii Europejskiej, którego
celem jest stworzenie wspólnych ram
opisu gramatycznego różnych języków
migowych. Jak widać, sposobności do
współpracy międzynarodowej mamy
wiele i przybiera ona najróżniejsze formy. W ostatnim czasie zorganizowaliśmy np. we współpracy z zespołem prof.
Rathmanna międzynarodowe warsztaty
NASZE SPRAWY
korpusowe. W lutym nasz zespół gościł w Hamburgu,
a w maju niemiecki zespół przyjechał do Warszawy.
Dzięki tej współpracy zgromadzone przez nas materiały
językowe będą mogły być wykorzystane do porównawczych badań między różnymi językami migowymi. Co
istotne, część zadań wywoławczych jest stała w wielu
projektach korpusowych, a zatem nie tylko w tych realizowanych w Hamburgu i Warszawie, ale także m.in
w korpusie holenderskim, australijskim czy brytyjskim.
A to znakomity punkt wyjścia do badań porównawczych.
Ile osób jest zaangażowanych w prace nad korpusem?
W tym momencie w pracach bierze udział ok. 10 osób,
zarówno głuchych, jak i słyszących. Oczywiście w planach mamy powiększanie zespołu, m.in. poprzez włączanie w nasz projekt studentów zainteresowanych językiem migowym. Wszystko będzie zależało od tego,
jakie prace będą w danym momencie wykonywane.
Budowanie ram projektu, pozyskiwanie finansowania,
ustalanie scenariuszy nagrań wymaga zaangażowania
mniejszej liczby osób niż zbieranie i anotowanie danych. Pragnę w tym miejscu zwrócić się również do
głuchych użytkowników PJM. Jeśli są wśród Państwa
osoby, które chciałyby pomóc w tworzeniu korpusu
poprzez udział w sesjach nagraniowych w roli informatorów, bardzo proszę o kontakt na adres [email protected].
pl. Bez zainteresowania ze stronych samych Głuchych
z pewnością nie uda się szczegółowo opisać ich języka.
A warto pamiętać, jak wielką wagę z punktu widzenia
pełnoprawnego traktowania PJM w Polsce ma to, by
język ten doczekał się wreszcie wyczerpującego opisu
gramatycznego i słownikowego. O ile naukowcy nie
mają wątpliwości, iż języki migowe są w pełni ukształtowanymi i kompleksowymi systemami komunikacji,
nie ustępującymi niczym językom fonicznym, o tyle
w świadomości społecznej miganie odbierane jest
wciąż bardzo często jako pantomima lub spontaniczna
gestykulacja. Należy z takimi stereotypami walczyć.
Jak długo mają trwać badania?
Zbieranie korpusu i jego szczegółowa analiza to bardzo
duże wyzwanie. Niektóre z projektów korpusowych są
rozpisywane nawet na kilkanaście lat. Warto np. zauważyć, że prace nad korpusem niemieckiego języka
migowego rozpoczęto w 2009 roku, natomiast ich zakończenie planowane jest na rok 2023. My stawiamy
sobie ambitne cele i bardzo zależy nam na czasie, dlatego też planujemy zamknięcie pierwszego etapu prac
już w 2014 roku.
Jakie jest źródło finansowania tego projektu?
Realizacja projektu jest możliwa dzięki wsparciu Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, która przyznała mi trzyletni grant badawczy w ramach programu FOCUS. Bez
tej pomocy nie bylibyśmy z pewnością w stanie rozpocząć naszych prac. Dalszemu finansowaniu badań służyć ma m.in. kolejny trzyletni grant, który na lata 2012-2014 otrzymaliśmy z Narodowego Centrum Nauki.
IV/2011
iszy
25