Wybory parlamentarne na Litwie 9 października 2016 r.

KOMENTARZE
Redakcja: Anna Visvizi
Nr 28/2016 (2016-10-05) © IEŚW
Aleksandra Kuczyńska-Zonik
Wybory parlamentarne na Litwie 9 października 2016 r.
Tegoroczne wybory do jednoizbowego parlamentu Litwy – Seimasu – odbędą się 9 (I tura)
i 23 (II tura) października. Weźmie w nich udział 12 partii i 2 koalicje. Duże szanse na
wprowadzenie własnych przedstawicieli ma partia reprezentująca interesy polskiej
mniejszości narodowej: Akcja Wyborcza Polaków na Litwie – Związek Chrześcijańskich
Rodzin (AWPL-ZChR). Wyniki wyborów są trudne do przewidzenia. Nie przewiduje się
jednak, aby miały one zasadniczy wpływ na sytuację mniejszości polskiej na Litwie.
W wyborach parlamentarnych, które odbyły się 14 (I tura) i 28 (II tura) i października 2012 r., listy krajowe
wystawiło 18 komitetów wyborczych, w tym 1 koalicyjny. W kadencji 2012 -2016 Seimas reprezentowało
141 posłów pochodzących z 8 partii politycznych lub frakcji: 1) Litewskiej Partii Socjaldemokratycznej, 2)
Związku Ojczyzny – Litewskich Chrześcijańskich Demokratów, 3) Partii Pracy, 4) Porządku i
Sprawiedliwości, 5) Ruchu Liberalnego Republiki Litewskiej, 6) Akcji Wyborczej Polaków na Litwie, 7)
Drogi Odwagi oraz 8) Litewskiego Ludowego Związku Chłopskiego. Było też 3 parlamentarzystów
niezależnych. Co istotne, w 2012 r. AWPL po raz pierwszy od odzyskania przez Litwę niepodległości
przekroczyła 5-procentowy próg wyborczy, zdobywając 5,83% głosów poparcia, co przełożyło się na
wejście 8 posłów AWPL do parlamentu Litwy. Rząd, na czele z Algirdasem Butkevičiusem z LSDP,
utworzyła koalicja czterech ugrupowań: LSDP, DP, TiT oraz AWPLii. Konserwatyści z TS-LKD pozostali w
opozycji. Przewodniczącym parlamentu został Vydas Gedvilas, a następnie zastąpiła go Loreta
Graužinienė.
Tegoroczne wybory parlamentarne na Litwie odbędą się 9 (I tura) i 23 (II tura) października. 9 kwietnia
rozpoczęła się kampania wyborcza: rejestracja kandydatów na posłów i zbieranie środków na agitację
wyborczą. Weźmie w nich udział 12 partii i 2 koalicje. O mandat posła Seimasu ubiega się 1412
kandydatów: 623 w jednomandatowych i 1387 w wielomandatowych okręgach; to ponad 10 kandydatów
na jedno miejsce. Przed czterema laty konkurencja była większa – o jedno miejsce w Seimasie ubiegało
się 13,6 osoby. 31,7% kandydatów stanowią kobiety. Natomiast średnia wiekowa tegorocznych
kandydatów wynosi 49 lat.
AWPL w swoich kampaniach wyborczych domagała się m.in. rozwiązania problemu pisowni polskich
nazwisk i nazw na Litwie, zwrotu polskim właścicielom ziemi w Wilnie i w rejonie wileńskim w ramach
reprywatyzacji, przyjaznej polityki edukacyjnej Litwy wobec mniejszości polskiej, a także wprowadzenia
prawa pozwalającego odbierać politykom nieuczciwie zdobyty majątek. Na potrzeby tegorocznych
wyborów parlamentarnych AWPL utworzyła koalicję ze Związkiem Chrześcijańskich Rodzin i zmieniła
nazwę ugrupowania. Od maja tego roku polska partia na Litwie oficjalnie nazywa się Akcja Wyborcza
Polaków na Litwie – Związek Chrześcijańskich Rodzin (AWPL-ZChR). Zabieg ten ułatwi wejście
ugrupowania do parlamentu. W przypadku koalicji wymagane jest bowiem przekroczenie 7 procentowego progu wyborczego, a dla partii wynosi on 5%. Zmieniono także logo partii, które obecnie
tworzy obraz rodziny oraz kształt ryby. Według autorów ma nawiązywać do chrześcijańskich symboli,
które są postawą porozumienia.
ul. Niecała 5 ▪ 20-080 Lublin ▪ tel.: 81 532 2907 ▪ www.iesw.lublin.pl/komentarze/ ▪ [email protected]
Tabela 1. Partie biorące udział w wyborach parlamentarnych w 2016 r.
Lista wyborcza
Litewska Partia Socjaldemokratyczna (LSDP)
Związek Ojczyzny – Litewscy Chrześcijańscy Demokraci (TS-LKD)
Partia Pracy (DP)
Porządek i Sprawiedliwość (TiT)
Ruch Liberalny Republiki Litewskiej (LRLS)
Akcja Wyborcza Polaków na Litwie (AWPL) / Akcja Wyborcza Polaków na
Litwie – Związek Chrześcijańskich Rodzin (AWPL-ZChR)
Droga/Szlak Odwagi (DK)
Związek Rolników i Zielonych (LVŽS)
Kandydaci niezależni
Związek Wolności Litwy (LLS)
Koalicja Partii Centrum i Partii Emerytów – Koalicja Antykorupcyjna
Kristupasa Krivickasa i Naglisa Puteikisa
Koalicja Partii „Młoda Litwa” i Związku Narodowców – Koalicja Stanislovasa
Buškevičiusa i narodowców „Przeciwko korupcji i nędzy”
Partia „Lista Litwy”
Partia Zielonych ( LŽP)
Partia Ludowa
Źródło: Lietuvos Respublikos vyriausioji rinkimų komisja, http://www.vrk.lt/
Mandaty w Seimasie 2012-2016
39
33
29
11
10
8
7
1
3
–
–
–
–
–
–
W programie znalazły się postulaty przeprowadzenia reform administracyjnej, podatkowej i sądowniczej,
podniesienia dochodów i świadczeń dla najuboższych, w tym propozycje wypłacania co miesiąc
świadczenia na dzieci oraz zwiększania emerytur na Litwie. Ponadto wskazano konieczność
zintensyfikowania pracy na rzecz ochrony zdrowia, szkolnictwa i praw mniejszości narodowych. W
ramach polityki zagranicznej przewiduje się dalszą integrację europejską i współpracę w NATO oraz
utrzymywanie dobrych relacji z sąsiadami, w tym z Białorusią. Dotychczas partia skoncentrowana była na
Wileńszczyźnie. Novum ma być otwarcie się na całe społeczeństwo Litwy i „braci Litwinów”. W związku z
tym AWPL-ZChR wysunęła 141 kandydatów nie tylko na Wileńszczyźnie, ale też w Kłajpedzie, Kownie i na
Żmudzi. Kandydaci reprezentują organizacje polskie, rosyjskie, białoruskie, tatarskie oraz innych
mniejszości narodowych. Są wśród nich również Litwini.
Niekwestionowany lider AWPL Waldemar Tomaszewski był już posłem trzykrotnie, a obecnie jest – po
raz drugi – posłem do Parlamentu Europejskiego (PE). Dwukrotnie startował też w wyborach
prezydenckich. W 2014 r. uzyskał w nich w I turze ponad 8% głosów. W tegorocznych wyborach
zrezygnował z kandydowania na posła Seimasu, aby zachować swój mandat w PE. W ostatnim czasie
wokół Tomaszewskiego pojawiło się wiele kontrowersji. Zarzucano mu m.in. współpracę
z prokremlowskimi działaczami i przedstawicielami mediów (Piervyj Rosijskij Kanal), a także wspieranie
ich funduszami z budżetu partii. Wypominano mu również, że wraz z rosyjskimi weteranami uczestniczył
w obchodach Dnia Zwycięstwa (9 maja) z przypiętą wstążką św. Jerzego – symbolem rosyjskiego
imperializmu.
W ostatnich latach Litwini stali się bardziej sceptyczni wobec parlamentu, jego słabości i nieefektywności
jako ciała ustawodawczego. Dodatkowo sytuację pogarszają kolejne skandale korupcyjne, co wpływa na
to, że obywatele niechętnie biorą udział w wyborach. Podczas gdy w 1992 r. w wyborach do Seimasu
wzięło udział 75% wyborców, w ostatnich wyborach (w 2012 r.) – już tylko 52%. Z analizy Komisji
Europejskiej iii wynika, że 30% mieszkańców uważa wybory za nieefektywne. Społeczeństwo litewskie
należy także do najbardziej pasywnych w EU, jeśli chodzi o udział w życiu politycznym państwa.
ul. Niecała 5 ▪ 20-080 Lublin ▪ tel.: 81 532 2907 ▪ www.iesw.lublin.pl/komentarze/ ▪ [email protected]
Wyniki wyborów są trudne do przewidzenia. System partyjny na Litwie jest sfragmentaryzowany, co
oznacza, że żadna partia nie ma szans na samodzielne rządy, a potencjalni zwycięzcy muszą utworzyć
większościową koalicję. W wyniku afer korupcyjnych poparcie dla wiodących partii: LSDP, TiT i LRLS
spadło. Wzrasta natomiast pozycja biznesmena i mecenasa kultury Ramūnasa Karbauskisa, lidera LVŽS,
który nazywany jest „czarnym koniem” tegorocznych wyborów. Sondaże wskazują na 12-procentowe
poparcie dla tej partii. Ok. 3-5% mieszkańców Litwy deklaruje, że odda swój głos na AWPL-ZChR
w zbliżających się wyborach parlamentarnych. Szacuje się jednak, że AWPL-ZChR może uzyskać nawet
10% głosów wyborców Litwy, co pozwoliłoby jej wprowadzić do Seimasu nawet 15 swoich
przedstawicieli.
Nie przewiduje się, aby wyniki wyborów miały zasadniczy wpływ na kwestię mniejszości polskiej na Litwie.
Jak dotąd, monopol na określanie interesów polskiej mniejszości na scenie politycznej miała AWPL.
Często zarzucano jej zaostrzanie konfliktów polsko-litewskich, co stanowiło jej kapitał polityczny. Obecnie
wydaje się, że wraz z otwarciem się partii na społeczeństwo litewskie i włączeniem do programu wielu
kwestii gospodarczo-socjalnych postulaty dotyczące praw mniejszości zejdą na dalszy plan. Dodatkowo
charyzmatyczny Tomaszewki będzie obserwował wydarzenia na litewskiej scenie politycznej z Brukseli,
co oznacza, że zostanie wyłączony z procesu decyzyjnego.
Polemika dotycząca sytuacji Polaków na Litwie wpływa na poziom relacji polsko-litewskich. Prawdą jest,
że relacje tych państw zmieniają się w czasie jak sinusoida; dużo lepiej układają się na poziomie relacji
wielostronnych (NATO, UE) niż bilateralnych. Oba państwa mogą jednak pochwalić się sukcesami we
współpracy energetycznej, gospodarczej, kulturalnej czy naukowej. W ostatnim czasie pojawiły się
nieznaczne przejawy życzliwego stosunku strony litewskiej do mniejszości narodowych, jak chociażby
(dekoracyjne) tabliczki w obcych językach z nazwami ulic w Wilnie. Inicjatorem był mer Wilna Remigijus
Šimašius, który w ten sposób chciał podkreślić wielokulturowość narodu. Swoją tabliczkę w języku
polskim otrzymała również ulica Warszawska.
i
Wybory odbywają się według systemu mieszanego, proporcjonalno-większościowego. W 71 jednomandatowych
okręgach wyborczych kandydaci wybierani są według systemu większościowego. W jednym
siedemdziesięciomandatowym okręgu głosuje się na listy partyjne w systemie proporcjonalnym. W okręgach
jednomandatowych głosowanie odbywa się w dwóch turach: jeżeli w I turze żaden kandydat nie otrzyma
bezwzględnej (przynajmniej 50%) większości głosów, w II turze bierze udział dwóch kandydatów, którzy w I turze
otrzymali najwięcej głosów.
ii AWPL opuściła koalicję w 2014 r.
iii European Commission, “European’s engagement in participatory democracy”, Flash Eurobarometer 373, March
2013, http://ec.europa.eu/public_opinion/flash/fl_373_ (2016-10-03).
en.pdf.
ul. Niecała 5 ▪ 20-080 Lublin ▪ tel.: 81 532 2907 ▪ www.iesw.lublin.pl/komentarze/ ▪ [email protected]