wersja w formacie pdf

Seminaria Sai w Brindawanie 7/1973
7.
Zwracajcie umysł do wewnątrz ku atmie
Słuchanie duchowych dyskursów, rekapitulowanie i przetrawianie ich, trzymanie się dobrego towarzystwa
itd., to wiele sposobów na służenie ciału. Sposoby te można nazwać praktykami zewnętrznymi. W
przeciwieństwie do tego istnieją tylko dwie praktyki wewnętrzne. Jedna to pranajama, a druga –
pratjahara. Na ich temat Śankara napisał następującą strofę.
Pranajamam pratjaharam
Nitja nitja wiweka wićaram
Dźapjasameta samadhi widhanam
Kurwawadhanam mahadawadhanam
(Śloka 30)
Pranajamę, pratjaharę,
Rozróżnianie między trwałym i nietrwałym,
Praktykowanie dźapy i samadhi
Wykonuj z wielką uwagą
Pranajama to sadhana, czyli praktyka powstrzymywania prany, tj. oddechu. Znaczenie
pranajamy można zrozumieć, gdy uznamy, że istnieje pięć różnych życiowych tchnień, mianowicie
prana, apana, wjana, udana i samana. Proces opanowywania tych tchnień nazywa się pranajamą, a
prowadzi on do pewnego wewnętrznego wglądu. W pranajamie wyróżnia się trzy różne fazy
nazywane rećaka (wydech), puraka (wdech) i kumbhaka (powstrzymywanie oddechu). Rećaka i
puraka odnoszą się do metod, dzięki którym można zapanować nad różnymi tchnieniami i
przyjmować je. Kumbhaka służy do zatrzymywania ich wewnątrz.
Druga praktyka, pratjahara, polega na kontrolowaniu umysłu poprzez narządy zmysłów.
Zmysły i umysł ciągle chcą patrzeć i zajmować się przedmiotami zewnętrznymi. Umysł rozwija
zmysłowe pragnienia przez oglądanie tych przedmiotów. Na skutek takich pragnień umysł staje się
nieczysty. Pratjahara polega na skierowaniu umysłu do środka i z dala od zewnętrznych przedmiotów.
Dzisiaj wielu sadhaków (duchowych aspirantów), nie wiedząc, co robić, udaje się do
1|S t r o n a
© Organizacja Sathya Sai
Seminaria Sai w Brindawanie 7/1973
niedouczonych guru po poradę i praktykuje tylko pranajamę, albo tylko pratjaharę. Nie jest to
właściwe. Pranajama i pratjahara powinny występować razem. W istocie, są one wzajemnym
odbiciem. Nie otrzymacie oczekiwanych korzyści, stosując tylko jedną z nich. Obie powinny być
prowadzone razem, bo jedna jest zależna od drugiej. Nad praną, czyli życiowymi tchnieniami, możecie
zapanować tylko wówczas, gdy panujecie nad umysłem. Nad umysłem możecie zapanować tylko
wówczas, gdy panujecie nad życiowymi tchnieniami. Nie można robić jednego bez drugiego.
Wykonując obie te rzeczy jednocześnie, możecie zwrócić umysł do wewnątrz i panować nad praną.
Oto w jaki sposób możecie zapanować nad ciałem, które nosi w sobie życie. Tą drogą możecie też
doświadczyć stanu umysłu nazywanego samadhi (najwyższego stanu medytacji).
W drugim wierszu wersetu widzimy, że bardzo ważne jest dążenie skierowane na rozpoznanie
tego, co jest trwałe i tego, co nie jest trwałe. Gdy przeprowadzicie takie dociekanie, dojdziecie do
wniosku, że trwała i prawdziwa jest atma, zaś nietrwałe i fałszywe jest ciało. Jeśli w dociekaniu
pójdziecie dalej, pytając o naturę atmy, stwierdzicie, że występuje pod tak świętymi nazwami, jak
satjam (prawda), śiwam (pomyślność) i sundaram (piękno). Nie można zapewnić sobie pomyślności
bez trzymania się prawdy. Pomyślność chodzi za prawdą. Podobnie, nie można mieć błogości i
szczęścia bez pomyślności. Szczęście chodzi za pomyślnością. Prawda jest jak jasne światło. Właśnie
dzięki temu światłu możemy oglądać otaczającą nas przyrodę. Zdolność do wykorzystania światła
prawdy w celu oglądania i zrozumienia otaczającej przyrody reprezentuje błogość i szczęście wyrażone
w słowie sundaram. Zatem, kompozycja satjam, śiwam i sundaram jest atmą.
Gdy już zrozumiecie te trzy szczególne aspekty, nie będziecie mieli nic innego do odkrywania,
tak jak po skończonym gotowaniu nie potrzebujecie ani drewna opałowego ani pieca.
Treść trzeciego wiersza wersetu odnosi się do stanu samadhi. Wiersz ten wyjaśnia, jak
możemy dojść do stanu samadhi. Osiąga się go stosując pranajamę i pratjaharę. Dzięki nim będziecie
w stanie porzucić wszystkie swoje pragnienia i skierować umysł ku atmie. Gdy to zrobicie,
stwierdzicie, że całe ciało uległo bardzo znaczącym zmianom. Wszystkie te różne rodzaje energii
znajdą się pod waszą kontrolą. Pod pojęciem samadhi nie powinno się niemądrze rozumieć pustki czy
ciemności w umyśle. Stan umysłu, jaki towarzyszy dźapie, określono mianem samadhi. Tutaj słowo
dźapa nie oznacza trzymania sznura korali i po prostu przesuwania ich po palcach. Dźapa oznacza
ciągłe powtarzanie imienia Pana. To powtarzanie można robić na głos lub w duchu. Powinno się je
robić przynajmniej w myślach. Takie powtarzanie imienia Pana w myślach nazywa się dźapą. Gdy
wypowiecie to słowo od tyłu, stanie się bhadźą. Niezależnie czy jest to dźapa, tj. wymawianie imienia
Pana w myślach, czy bhadźa, tj. wymawianie imienia Pana na głos, można tę czynność nazywać
dźapą.
Młodzi uczniowie!
Samadhi różnie się interpretuje. Gdy ktoś upada nieprzytomny, albo gdy wypowiada imię
Pana w stanie połowicznej świadomości, albo gdy zachowuje się w sposób pogmatwany i nieskładny,
skłonni jesteśmy myśleć, że jest w stanie samadhi. Bycie nieprzytomnym, albo znajdowanie się w
stanie podświadomości lub nadświadomości nie oznacza stanu samadhi. Powinniście zrozumieć, że
gdy ktoś znajduje się w swoim naturalnym stanie, a mimo to potrafi cieszyć się błogością samadhi, to
tylko wtedy można mówić, że jest w stanie samadhi.
Wszystko inne nosi różne nazwy, takie jak histeria, atak, zasłabnięcie, bycie wstawionym itd.
Tych stanów nigdy nie należy utożsamiać z samadhi.
2|S t r o n a
© Organizacja Sathya Sai
Seminaria Sai w Brindawanie 7/1973
Niestety, dzisiaj Hindusi nie potrafią rozpoznawać i odróżniać prawdziwego samadhi od tych
różnorakich chorób. Dlatego też nie potrafią przekazać innym świętego znaczenia samadhi. Wszystkie
takie słowa jak pranajama, pratjahara, dźapa i tapa trzeba właściwie interpretować. W tym
kontekście, trzeba też znać znaczenie samego słowa samadhi. Słowa odnoszące się do różnych rzeczy
mają swoje znaczenie. W istocie, znaczenie związane z danym słowem wywodzi się z tego słowa.
Zatem samo słowo samadhi musi wskazywać na jego prawdziwe znaczenie. Sama znaczy równy, a dhi
– buddhi, czyli umysł. Gdy rozwiniecie zrównoważony umysł, znajdziecie się w stanie samadhi.
Ten stan możecie bez trudu osiągać nawet w życiu codziennym, pod warunkiem, że
rozumiecie, co znaczy pranajama i pratjahara. Gdy umysł jest zwrócony do wewnątrz, patrzy tylko na
atmę, a nie na zewnętrzne otoczenie. Dlatego, gdy wasz umysł jest skierowany do wewnątrz, nie
zauważycie różnicy miedzy przyjemnością i bólem, smutkiem i radością, gorącem i zimnem. W rzeczy
samej, umysł w ogóle nie zauważy żadnych różnic. Właśnie wtedy będziecie mogli urzeczywistnić
jedność wszystkiego.
Gdy ktoś jest w stanie samadhi, nie ma do czynienia ze światem, mimo że porusza się w
świecie. Chociaż wydaje się częścią społeczeństwa, społeczeństwo nie wpływa na niego. Umysł takiej
osoby zawsze jest pochłonięty czymś, co można nazwać atma driszti (atmicznym widzeniem).
Dla ilustracji tej sytuacji można przytoczyć wiele przykładów. Na robaka żyjącego w błocie,
błoto w ogóle nie ma wpływu. Kobiety, które malują sobie rzęsy, nie dopuszczą do kontaktu farby z
gałką oczną. Oczy są całkowicie swobodne, mimo że rzęsy mają na sobie czarną farbę. Jemy liczne
tłuste rzeczy. Tłuszcz może dostać się na ręce, ale nigdy nie zostaje na języku. Język pozostaje
nietknięty przez tłuszcz.
Weźmy przykład lotosu. Lotos rośnie w wodzie i od niej zależy jego istnienie, ale woda nie
działa na tę roślinę. Podobnie jak lotos, jak język, jak robak w błocie, jak kobiece gałki oczne, tak
osoby w samadhi nie dotyka otaczający świat. Abyście mogli zrozumieć ten stan samadhi, ostatni
wiersz wersetu mówi, że musicie rozwinąć coś, co nazywa się maha awadhanam (wielka uwaga). Nie
śpieszcie się. Nie traćcie cierpliwości. Nie dopuszczajcie chwiejności umysłu. Pamiętajcie, że jeśli
chcecie osiągnąć stan samadhi, musicie posiadać niechwiejny umysł. Powinniście potrafić
koncentrować się.
Czy możecie uzyskać owoce zaraz po posadzeniu sadzonki? Sadzonka musi stać się drzewem i
wtedy możecie dostać owoce. Albo weźcie przypadek zasiewów. Nie możecie zbierać plonów
natychmiast po zasianiu ziarna. Trzeba na to stosownego czasu. Dzisiaj wszyscy sadhakowie chcą
otrzymać owoce zaraz po zasadzeniu nasienia. Nie chcą czekać. W czwartym wierszu tego wersetu
Śankara chciał nam powiedzieć, że nie powinniśmy się śpieszyć i że powinniśmy trwać w spokoju,
wyciszeni. Jeśli tak wypełnicie swoje serce, osiągniecie stan samadhi.
Wielu poszukiwaczy prawdy i wielu ludzi, którzy studiują ten aspekt brahmana, często popada
w wątpliwości. Pytają, jak brahmana i stworzony świat, dwie niezależne rzeczy, można traktować jako
jedno. Takie pytanie często zadają. Wątpią w tożsamość brahmana z przyrodą. Oto mały przykład. To
prawda, że na pozór brahman i świat wyglądają na oddzielne. Weźcie przypadek nasiona. Gdy
wsadzicie je w glebę, pojawi się roślina. Roślina wyrasta na wielkie drzewo, które ma kwiaty, liście,
gałęzie, owoce itd. Widzicie to wszystko jako różne przejawienia pochodzące z nasiona. Jedynie
zwodniczy wygląd natury sprawia, że wierzymy w to, że są różnorodne. Ale jeśli spojrzycie na te
gałęzie, kwiaty, owoce i nasiona z duchowego punktu widzenia, stwierdzicie, że wszystkie te rzeczy są
różnymi przejawieniami tego samego nasiona. Wszystkie powstały dlatego, że umysł wyobraża je
3|S t r o n a
© Organizacja Sathya Sai
Seminaria Sai w Brindawanie 7/1973
sobie właśnie tak. Tak samo, prakriti, czyli przyroda, która zrodzona jest z brahmana i którą widzicie
wokół, musi być tylko przejawieniem brahmana i niczym innym. Jeśli ktoś traktuje prakriti jako coś
różnego od brahmana, jest to tylko ułuda. Żeby móc to dostrzec, trzeba posiadać czystość umysłu i
zdolność postrzegania prawdy.
Aby wyrobić sobie pojęcie o tej czystości umysłu, rozważmy, co stało się, kiedy Dronaćarja
wzywał jednego Pandawę po drugim i kazał im strzelać do ptaka, którego przywiązał w charakterze
celu. Gdy każdy z Pandawów składał się do strzału w ptaka, Dronaćarja zadawał pytanie. Bhima jako
pierwszy otrzymał pytanie, co widzi. On odpowiedział, że widzi ptaka, sznur, którym jest przywiązany i
niebo za nimi. W ten sposób wezwani zostali wszyscy Pandawowie i wszyscy, z wyjątkiem Ardźuny,
odpowiadali, że widzą wiele rzeczy. Ardźuna natomiast powiedział, że nic nie widzi oprócz ptaka. To
świadczyło o koncentracji, z jaką podszedł do zadania. Jeśli pragniecie poznać jakąś rzecz, musicie
wzbudzić w sobie intensywną koncentrację wyłącznie na tej rzeczy. Niestety, dzisiaj, gdy chcemy coś
poznać, skupiamy się na czymś innym. Z tego właśnie powodu nie potrafimy osiągnąć naszego celu i
poznać tego, co chcemy poznać.
Mahabharata daje dobry przykład także dla drugiego aspektu, tj. zdolności postrzegania
dobrych cech. Kriszna wezwał Durjodhanę z zamiarem przetestowania go. Zdarzyło się to nie po
wojnie, lecz przed nią. Kriszna powiedział mu, że chciałby zrobić coś ważnego i szuka do tego jakiegoś
dobrego człowieka, obdarzonego najlepszymi przymiotami. Poprosił Durjodhanę o poszukanie takiej
osoby. Durjodhana przez kilka dni szukał po całym świecie i w końcu oświadczył, że nie ma człowieka o
prawdziwie dobrych cechach i że jeśli trzeba kogoś wybrać, najlepszym byłby on sam (Durjodhana),
gdyż jest najbliższy szukanemu ideałowi. Następnie Kriszna odesłał Durjodhanę i zaprosił
Dharmaradźę. Powiedział mu, żeby poszukał człowieka, który jest bardzo zły i który ma takie cechy, że
nikt inny nie ma gorszych. Dharmaradźa przeszukał cały świat. Kiedy wrócił, powiedział Krisznie, że nie
mógł znaleźć nikogo o tak złych cechach, a jeśli istnieje taka osoba, to jest nią on sam (Dharmaradźa).
Oświadczył, że sam pasuje najlepiej do opisu podanego przez Krisznę.
Świat nie jest odpowiedzialny za to, że Durjodhana powiedział, iż jest najlepszym człowiekiem
i że Dharmaradźa powiedział, iż jest najgorszym człowiekiem. Odpowiedzialne za to są posiadane
przez nich cechy i sposób, w jaki postrzegają siebie i innych. Dlatego przykładamy tak wielką wagę do
zdolności postrzegania dobra i odróżniania go od zła. W rzeczywistości jednak, nikt nie jest w stanie
ustalić, co jest dobre, a co złe. Jedynym wyjściem jest więc wiara w Boga i poprawianie własnych
cech.
❋❋❋❋❋
Tłum. Kazik Borkowski
Źródło: http://www.sssbpt.info/english/sum1973.htm
(wersja robocza, 17.03.2013 r.)
4|S t r o n a
© Organizacja Sathya Sai