Emisja zanieczyszczeń do powietrza

RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W 2006 ROKU
Kraków 2007
II
POWIETRZE
1. EMISJA ZANIECZYSZCZEŃ DO
POWIETRZA
Emisja według „Słownika terminologii Unii Europejskiej w zakresie środowiska i gospodarki wodnej” (wyd.
Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych,
Warszawa 2003), oznacza uwolnienie do atmosfery substancji ze źródła punktowego lub rozproszonego.
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego
(GUS) w 2005 roku, emisja zanieczyszczeń pyłowych i
gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych na terenie
województwa małopolskiego, wynosiła odpowiednio 9,3
tys. Mg i 179,2 tys. Mg (w bilansowaniu nie uwzględniono
emisji CO2), co stanowiło 8,4% i 8,9% emisji ogólnopolskiej i plasowało województwo na czwartym miejscu w
emisji pyłów (po śląskim, mazowieckim, wielkopolskim) i
piątym w emisji gazów (po łódzkim, śląskim, mazowieckim, wielkopolskim).
Należy zwrócić uwagę na nadal dominujący (w przypadku gazów wzrastający) udział województwa śląskiego w
krajowej emisji zanieczyszczeń do powietrza. Ponad 20%
udział w emisji zanieczyszczeń pyłowych i 36% zanieczyszczeń gazowych, przy przeważających wiatrach z kierunków zachodnich i południowo–zachodnich, w znacznym
stopniu wpływa na pogorszenie jakości powietrza w województwie.
W emisji SO2 wynoszącej 56,4 tys. Mg (6,6% emisji
globalnej) nasze województwo zajmowało szóste miejsce
(po łódzkim, śląskim, mazowieckim, wielkopolskim i dolnośląskim).
Struktura emisji zanieczyszczeń do powietrza na terenie województwa w 2005 roku wskazuje na wzrastający
udział substancji gazowych - 95,1% (w roku 2004 - 93,8%),
w stosunku do pyłowych – 4,9% (w roku 2004 - 6,2%) rysunek1.
Tabela 1. Emisja zanieczyszczeń powietrza w Polsce w 2005 roku
(wg danych GUS)
Emisja zanieczyszczeń [tys. Mg/rok]
Lp
Województwo
pyłowych
gazowych
(bez CO2)
w tym SO2
1 Dolnośląskie
8,0
107,4
60,5
2 Kujawsko-pomorskie
7,1
63,5
29,5
3 Lubelskie
6,7
38,3
19,1
4 Lubuskie
2,8
32,9
5,2
5 Łódzkie
7,9
220,8
150,4
6.Małopolskie
9,3
179,2
56,4
7 Mazowieckie
11,3
217,1
145,7
8 Opolskie
3,8
51,8
12,3
9 Podkarpackie
3,9
26,7
14,6
10 Podlaskie
2,0
12,5
5,3
11 Pomorskie
3,5
41,7
25,2
12 Śląskie
22,4
713,8
146,5
13 Świętokrzyskie
4,5
60,7
22,4
14 Warmińsko-mazurskie
1,9
10,6
4,6
15 Wielkopolskie
9,7
191,7
138,3
16 Zachodniopomorskie
5,7
38,7
19,6
110,5
2007,3
855,5
POLSKA
W roku 2005 największa emisja zanieczyszczeń pyłowych pochodziła z terenu: Krakowa (47,1%), powiatu krakowskiego (15,5%), powiatu chrzanowskiego (11,4%) i
Tarnowa (7,7%). Zanieczyszczenia gazowe emitowane były
głównie ze źródeł zlokalizowanych na obszarze: Krakowa
(36,2%), powiatu oświęcimskiego (30,6%), powiatu krakowskiego (14,6%), powiatu chrzanowskiego (7,8%) i
Tarnowa (5,7%).
14
cimskim (3,9%) i wadowickim (6,1%), natomiast wzrosty
w: Nowym Sączu (0,3%), Tarnowie (23,6%), powiatach
chrzanowskim (3,3%), krakowskim (4,8%), olkuskim
(11,1%) i tarnowskim (24,2%).
Tabela 2. Wielkość emisji i stopień redukcji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych w powiatach w 2005roku
Wyszczególnie
nie
Emisja zanieczyszczeń
[Mg/rok]
pyłowych
Województwo
9302
gazowych
(bez CO2)
Zanieczyszczenia
zatrzymane
w urządzeniach do
redukcji w %
zanieczyszczeń
wytworzonych
pyłowych
Gazowych
(bez CO2)
179237
99,2
47,6
64899
98,9
0,3
Miasta na prawach powiatu
Rys. 1. Struktura emisji przemysłowych zanieczyszczeń powietrza w
latach 2004-2005
Kraków
4381
NowySącz
239
2244
97,2
28,4
Tarnów
714
10151
99,3
80,4
54
444
95,5
13,8
40
290
85,1
57,0
1058
14017
99,6
7,1
Powiaty
Wysoka emisja zanieczyszczeń gazowych w powiecie
oświęcimskim spowodowana była emisją metanu powstającego przy eksploatacji węgla kamiennego.
W tabeli 2 przedstawiono rozkład emisji zanieczyszczeń pyłowo-gazowych w powiatach a na rysunkach 2 i 3.
wskaźniki emisji zanieczyszczeń pyłowych oraz gazowych
dla poszczególnych powiatów.
Z danych GUS dotyczących redukcji zanieczyszczeń w
zakładach objętych sprawozdawczością wynikało, że w
2005 roku nastąpił w województwie wzrost stopnia redukcji
zanieczyszczeń gazowych o 2,8%, przy spadku emisji o
4,4%. Zdecydowanie zła sytuacja jest w Krakowie, gdzie
stopień redukcji wynosił 0,3% i z roku na rok malał, co
świadczy o braku w zakładach urządzeń do wychwytywania zanieczyszczeń gazowych.
Stopień redukcji zanieczyszczeń pyłowych jest bardzo
wysoki zarówno w województwie (99,2%), jak i w Krakowie (98,9%), co wskazuje na prawie pełne wyposażenie
zakładów w urządzenia odpylające.
Ogromnym problemem pozostaje nadal emisja niezorganizowana.
Porównując emisję zanieczyszczeń przemysłowych w
województwie małopolskim w latach 2004–2005 stwierdzono w większości przypadków obniżenie wielkości emisji pyłów: Kraków (22,9%), Nowy Sącz (13,3%) oraz powiaty: brzeski (69,9%), chrzanowski (22,8%), gorlicki
(17,7%), olkuski (27,1%), oświęcimski (31,2%), tarnowski
(58,7%) itd.
Wzrost emisji pyłów wystąpił w Tarnowie (17,4%),
powiecie bocheńskim (12,5%) i powiecie nowotarskim
(4,7%), co spowodowało 25% spadek globalnej emisji
pyłów w skali województwa.
Odnośnie emisji zanieczyszczeń gazowych (bez CO2),
obserwowano nieznaczny jej spadek w skali województwa
tj. o 4,4%. W poszczególnych miastach i powiatach zanotowano spadki emisji w: Krakowie (13%), powiecie oświę-
bocheński
brzeski
chrzanowski
dąbrowski
gorlicki
krakowski
-
-
-
-
102
433
78,6
-
1441
26174
99,5
-
limanowski
1
25
-
-
miechowski
3
4
40,0
33,3
myślenicki
59
283
87,4
7,5
6
7
99,2
-
nowosądecki
nowotarski
111
237
81,7
-
olkuski
339
3722
98,5
95,9
oświęcimski
457
54792
99,1
7,1
proszowicki
-
-
suski
tarnowski
-
-
1
13
-
86,3
26
964
-
-
tatrzański
-
10
-
-
wadowicki
255
450
-
0,2
15
78
-
-
wielicki
Głównymi źródłami zanieczyszczenia powietrza w województwie były następujące zakłady:
– MITTAL STEEL POLAND S.A. Oddział Kraków,
– Elektrownia Skawina S.A.,
– Elektrociepłownia Kraków S.A.,
– Południowy Koncern Energetyczny S.A. Elektrownia
Siersza w Trzebini,
– Zakłady Azotowe w Tarnowie-Mościcach S.A.
Główny Urząd Statystyczny przedstawił w roczniku „Ochrona Środowiska 2006” listę 152. miast o dużej
skali zagrożenia środowiska, na terenie których koncentrowało się 72,9% krajowej emisji zanieczyszczeń pyłowych i
15
Powietrze
67,7% zanieczyszczeń gazowych. Według tej listy, wśród
dziesięciu miast o najwyższej emisji (tabela 5), Kraków
plasuje się na miejscu pierwszym z największą emisją zanieczyszczeń pyłowych oraz na siódmym – gazowych (tabela 3) i jest obok Warszawy jedynym miastem wojewódzkim w tej grupie miast. Miasta pozostałe, to duże ośrodki
przemysłu wydobywczo-energetycznego, stąd ich obecność
na czołowych pozycjach listy nie jest zaskoczeniem.
Według danych GUS, wśród miast wojewódzkich,
Kraków zajmuje drugie miejsce za Warszawą, wykazując
najwyższy (5,5%) udział w emisji pyłowej i wysoki (3,7%)
w emisji zanieczyszczeń gazowych (tabela 5).
miechowski
olkuski
dąbrowski
proszowicki
krakowski
chrzanowski
miechowski
brzeski
KRAKÓW
oświęcimski
olkuski
myślenicki
brzeski
chrzanowski
tarnowski
bocheński
dąbrowski
proszowicki
krakowski
Tarnów
wielicki
wadowicki
suski
KRAKÓW
Nowy
Sącz
limanowski
oświęcimski
myślenicki
[Mg/rok/km2]
0,0 do
0,1
0,1 do
1,0
1,0 do 10,0
Nowy
Sącz
limanowski
0,0 do
0,5
0,5 do
5,0
5,0 do 50,0
gorlicki
nowosądecki
nowotarski
[Mg/rok/km2]
tarnowski
bocheński
suski
tatrzański
50,0 do 500,0
nowosądecki
nowotarski
Rys. 3. Wskaźniki emisji zanieczyszczeń gazowych w roku 2005 dla
poszczególnych powiatów
tatrzański
10,0 do 100,0
Rys. 2. Wskaźniki emisji zanieczyszczeń pyłowych w roku 2005 dla
poszczególnych powiatów
Tabela 3. Miasta o dużej skali zagrożenia środowiska emisją zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych w 2005
roku (wg danych GUS)
Na liście 152 miast o dużej skali zagrożenia środowiska zakwalifikowanych zostało oprócz Krakowa 7
miast z terenu województwa małopolskiego (tab.4).
Tabela 4. Miasta o dużej skali zagrożenia środowiska emisją zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych w 2005
roku – województwo małopolskie (wg danych GUS)
Emisja zanieczyszczeń [tys. Mg]
gazowych
Emisja zanieczyszczeń [tys. Mg]
Miasta
gazowych
Miasta
gorlicki
Tarnów
wielicki
wadowicki
w tym
pyłowych
w tym
pyłowych ogółem
SO2
NOx
CO2
pyłowych
gazowych
16,0
9,1 5230,7 389,0
0,2
ogółem
SO2
NOx
CO2
Kraków
4,4
5295,6
Zanieczyszczenia
zatrzymane w
urządzeniach do
redukcji
[tys. Mg]
Trzebinia
0,8
2913,9
8,0
3,6 2901,3 281,0
28,5
Bogatynia
2,3
13377,6
36,9
14,8
13324,6
Skawina
1,4
2721,0
20,5
5,0 2694,9 267,8
-
Konin
3,2
9502,7
109,7
14,2
9372,7
Tarnów
0,7
1290,2
5,0
4,5 1280,1 104,8
41,8
Nowy Sącz 0,2
114,8
0,5
0,2
112,5
8,4
0,9
0,4
-
Rybnik
3,4
9195,7
50,0
18,9
9116,2
Warszawa
2,4
6488,6
28,5
9,3
6448,9
Jaworzno
0,4
5859,6
20,9
11,1
5826,6
Płock
0,8
5479,5
25,7
6,8
5445,0
Kraków
4,4
5295,6
16,0
9,1
5230,7
Łaziska Górne
1,1
5221,9
6,1
10,2
5203,7
Połaniec
1,2
4393,5
15,5
9,5
4368,1
Dąbrowa
Górnicza
3,9
4358,5
6,6
7,1
4254,9
Chrzanów
0,1
82,7
0,5
0,1
82,0
Olkusz
0,1
78,0
0,4
0,1
77,3
1,1
0,0
Bochnia
0,1
67,6
0,2
0,1
67,2
1,1
0,1
Podsumowanie
Emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych pochodząca ze źródeł przemysłowych, mimo systematycznego
obniżania wielkości, nadal klasyfikuje nasz region w czołówce krajowej. Natomiast emisja pochodząca z terenu
Krakowa, wykazująca także tendencję spadkową, nadal
16
70
Emisja zanieczyszczeń
60
pyłowych
gazowych (bez CO 2)
50
40
[tys. Mg]
30
20
Zielona Góra
Opole
Kielce
Rzeszów
Olsztyn
Lublin
Białystok
Poznań
Łódź
Bydgoszcz
Gdańsk
Wrocław
Kraków
0
Katowice
10
Warszawa
plasuje miasto w ścisłej czołówce miast o dużej skali zagrożenia środowiska emisją pyłowo-gazową. Bardzo niepokojąca jest lokata Krakowa na pierwszej pozycji listy 152
miast o dużej skali zagrożenia środowiska emisją zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych w
2005 roku (wg danych GUS), pod względem emisji pyłów
ze źródeł przemysłowych.
Z danych GUS dotyczących redukcji zanieczyszczeń w
zakładach objętych sprawozdawczością wynikało, że w
2005 roku nastąpił w województwie wzrost stopnia redukcji
zanieczyszczeń gazowych o 2,8% i wynosił 47,6%. Zdecydowanie gorzej było w Krakowie, gdzie stopień redukcji
wynosił 0,3%, co świadczy o braku w zakładach urządzeń
do wychwytywania zanieczyszczeń gazowych.
Stopień redukcji zanieczyszczeń pyłowych był bardzo
wysoki zarówno w województwie (99,2%), jak i w Krakowie (98,9%), co wskazuje na dobre (ale niewystarczające)
wyposażenie zakładów w urządzenia odpylające. Ogromnym problemem pozostaje nadal emisja niezorganizowana.
Poza emisją do powietrza zanieczyszczeń przez zakłady przemysłowe, niezwykle istotną dla miast i miasteczek
jest emisja niska. Obecność na danym obszarze dość gęstej
zabudowy mieszkalnej, wyposażonej w źródła grzewcze na
paliwo stałe (kotłownie lokalne lub indywidualne paleniska
domowe), w sezonie grzewczym przyczynia się do wystąpienia nadmiernej emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych.
Charakterystyczna dla Krakowa i jego okolic budowa
geologiczna, duży udział cisz wiatrowych a także niekorzystne największe średnie prędkości wiatru z kierunków
zachodnich, są czynnikami zasadniczo potęgującymi kumulowanie się zanieczyszczeń pyłowych i gazowych na obszarze miasta.
Duża koncentracja niskich emitorów występuje nie tylko w dużych miastach, jak Kraków, Tarnów, Nowy Sącz
ale także w mniejszych miejscowościach położonych w
kotlinach górskich, co przyczynia się do wzrostu zanieczyszczeń pyłowo-gazowych w sezonach grzewczych.
Emisja komunikacyjna dotyczy szczególnie dużych
miast o wysokiej, zwartej zabudowie (kaniony uliczne),
uniemożliwiającej szybkie rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń, a także obszarów położonych blisko dróg o
dużym natężeniu ruchu samochodowego. Oprócz emitowanych do powietrza zanieczyszczeń jak: tlenek węgla, tlenki
azotu, dwutlenek węgla, węglowodory, wskutek ścierania
się opon wytwarzane są pyły zawierające groźne dla zdrowia związki ołowiu, kadmu, niklu, miedzi itp. Należy podkreślić, że zanieczyszczenia emitowane przez pojazdy nie
tylko bezpośrednio pogarszają jakość powietrza w rejonach
z intensywnym ruchem drogowym, ale także biorą udział w
reakcjach fotochemicznych zachodzących w atmosferze.
Niepokojącym wydaje się obraz Krakowa – historycznego centrum kultury, sztuki i nauki polskiej - jako miasta
przemysłowego o podanej wyżej charakterystyce emisji
zanieczyszczeń do powietrza. Jednak bez znaczącego wzrostu nakładów finansowych na realizację programów ochrony powietrza, nie zdoła się poprawić jakości powietrza w
Krakowie i województwie małopolskim.
Rys. 4. Miasta wojewódzkie o dużej skali zagrożenia środowiska
emisją zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych
w 2005 roku (wg danych GUS).
Tabela 5. Miasta wojewódzkie o dużej skali zagrożenia środowiska
emisją zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych
w 2005 roku (wg danych GUS).
Emisja zanieczyszczeń [tys. Mg]
gazowych
Miasta
w tym
pyłowych
ogółem
SO2
NOx
CO2
Warszawa
2,4
6488,6
28,5
9,3
6448,9
Kraków
4,4
5295,6
16,0
9,1
5230,7
Łódź
0,9
2624,4
14,0
5,5
2604,5
Gdańsk
1,0
2471,3
13,6
4,2
2451,5
Poznań
0,9
1980,1
8,0
4,4
1966,7
Wrocław
0,9
1669,2
9,1
3,2
1643,8
Bydgoszcz
2,0
1474,9
8,7
3,2
1460,9
Katowice
1,0
1353,5
3,3
1,4
1332,8
Tarnów
0,7
1290,2
5,0
4,5
1280,1
Lublin
1,1
1133,8
3,0
1,1
1129,2
Białystok
0,6
1006,1
2,5
1,9
1001,2
Toruń
0,8
917,5
3,1
0,9
911,6
Zielona Góra
0,1
603,4
0,5
0,6
602,2
Opole
0,3
516,6
0,6
0,7
514,4
Rzeszów
0,3
501,4
1,6
0,6
499,0
Olsztyn
0,4
473,6
1,7
0,9
470,5
Kielce
0,5
292,5
1,5
0,5
289,8