Systemy żywienia

Systemy Ŝywienia i utrzymywania
trzody chlewnej wedle
obowiązującego prawa.
Adam Rogala
Specjalista ds. sprzedaŜy
16 września, Pałac w Pakosławiu
Kwestie omawiane w Decyzji Rady z dn. 19 czerwca 1978 (78/923/EEC)
dotyczące zawarcia Europejskiej Konwencji o ochronie zwierząt
trzymanych do celów gospodarskich regulowane są w prawie polskim
Ustawą z dn. 1 sierpnia 1997 o ochronie zwierząt (Dz.U. 1997 Nr 111 poz.
724). PoniewaŜ temat ten jest szerszy, nie zostanie on omówiony w
niniejszym rozdziale.
Szacuje się, Ŝe w Polsce istnieje potencjał pomieszczeń wystarczający na
roczną produkcję ponad 20 mln sztuk świń. W Polsce, jak i w Europie
największą rolę odgrywają świnie naleŜące do typu mięsnego,
charakteryzujące się przede wszystkim szybkimi przyrostami,
ekonomicznym wykorzystaniem paszy na przyrost masy ciała i wysoką
mięsnością. Większość tuczników w Polsce utrzymywanych jest do masy
ciała średnio 105 kg.
W Polsce podstawowym systemem utrzymania jest system ściółkowy. W
większości są to chlewnie na płytkiej ściółce, w dalszej kolejności na
głębokiej ściółce i na posadzkach o duŜym stopniu nachylenia. Obecnie
najczęściej stosowanym sposobem utrzymania jest system rusztowy.
PoniŜej omówię przepisy o dobrostanie zwierząt mające zastosowanie w chowie
świń. NajwaŜniejszymi aktami prawnymi są Dyrektywa Rady 2001/88/EC z dn. 23
października 2001 r. określająca standardy minimalne ochrony świń oraz
Dyrektywa Rady 2001/88/EC z dn. 23 października 2001 r. zmieniająca
Dyrektywę 91/630/EEC o standardach minimalnych ochrony świń. Do świń mają
takŜe zastosowanie ogólne przepisy o dobrostanie zwierząt, które jednakŜe nie
zostaną omówione w tym wykładzie.
• Wszystkie zwierzęta naleŜy karmić co najmniej raz dziennie. Jeśli świnie
nie są karmione w grupach ze swobodnym dostępem do paszy lub przy
pomocy systemu automatycznego zapewniającego diety indywidualne, to
wszystkie zwierzęta w grupie powinny otrzymywać paszę jednocześnie
(2001/88/EC).
• Do wszystkich wymogów odnośnie minimalnej powierzchni dla róŜnych
kategorii świń odnoszą się zasady zawarte w Dyrektywie Rady.
• W pomieszczeniach dla świń niedozwolony jest nieustanny hałas
o natęŜeniu przekraczającym 85 dB (2001/88/EC).
• Minimalne wymagane oświetlenie chlewni wynosi 40 lux
(2001/88/EC).
Oświetlenie takie moŜe być wymagane z uwagi na konieczność
poprawnego wykonywania czynności przez pracowników oraz
unikania wypadków, podczas gdy zalecenia często przekraczają
ten poziom.
• Dyrektywa (2001/88/EC) stwierdza, iŜ zwierzęta ranne lub chore
naleŜy przemieszczać do kojców indywidualnych (nie zaś na
stanowiska).
• Świniom naleŜy zapewnić dostęp do wystarczających ilości
materiałów do rycia. Dyrektywa (2001/88/EC) wymienia tu słomę,
siano, trociny, wióry oraz torf pasteryzowany. Materiały nie mogą
być szkodliwe dla zdrowia zwierząt. Przepis ten obowiązuje dla
wszystkich chlewni od dnia 1 stycznia 2003.
Maciory zasuszone i prośne
Dyrektywa Rady 2001/88/EC z dn. 23 października 2001 r. określająca
standardy minimalne ochrony świń podaje następujące zasady:
• Od dnia 1 stycznia 2006 zakazane jest stosowanie uwięzi we wszystkich
pomieszczeniach dla macior i loszek. Zasada ta obowiązuje dla wszystkich
chlewni nowych i modernizowanych.
• Maciory i loszki trzyma się w grupach w okresie od jednego tygodnia po kryciu
do jednego tygodnia przed wyproszeniem. Zasada ta obowiązuje od dnia 1
stycznia 2003 dla wszystkich chlewni nowych i od dnia 1 stycznia 2013 dla
wszystkich działających chlewni. Przepisu nie stosuje się natomiast wobec
gospodarstw trzymających mniej niŜ 10 macior.
Powierzchnia i podłoga – maciory
• Na jedną maciorę musi przypadać co najmniej 2,25 m2, powierzchnię tą
naleŜy jednak zwiększyć o 10% (2,48 m2) jeśli grupa liczy sobie mniej niŜ
sześć macior. Jeśli w grupie jest więcej niŜ 40 macior, powierzchnię na
jedno zwierzę moŜna zmniejszyć o 10% (2,03 m2).
• Na jedną loszkę musi przypadać co najmniej 1.64 m2, powierzchnię tą
naleŜy jednak zwiększyć o 10% (1,80 m2) jeśli grupa liczy sobie mniej niŜ
sześć loszek. Jeśli w grupie jest więcej niŜ 40 loszek, powierzchnię na
jedno zwierzę moŜna zmniejszyć o 10% (1,48 m2).
• Na jedną maciorę musi przypadać co najmniej 1,3 m2 litej podłogi, która
powinna stanowić jeden obszar. Podłoga lita posiada nie więcej niŜ 15%
otworów odpływowych.
• Na jedną loszkę musi przypadać co najmniej 0,95 m2 litej podłogi, która
powinna stanowić jeden obszar. Podłoga lita posiada nie więcej niŜ 15%
otworów odpływowych.
• W przypadku stosowania podłogi rusztowej szczeliny nie mogą być
szersze niŜ 20mm, zaś szerokość beleczek musi wynosić co najmniej
80mm.
Wymiary kojców
• Długość kaŜdej ze ścian kojca nie moŜe wynosić mniej niŜ 2,8 m. W
przypadku grup złoŜonych z mniej niŜ sześciu macior długość kaŜdej ze
ścian musi wynosić co najmniej 2,4 m.
Kojce indywidualne
• Macior agresywnych lub rannych nie wolno umieszczać na stanowiskach,
Muszą one zostać przeniesione do indywidualnych kojców o takich
wymiarach, by zwierzę mogło się swobodnie obrócić. Oznacza to, Ŝe
długość kaŜdej ze ścian nie moŜe wynosić mniej niŜ 1,45 m.
Materiały do rycia
• Maciorom naleŜy zapewnić wystarczającą ilość materiałów do rycia.
Dyrektywa (2001/88/EC) wymienia tu słomę, siano, trociny, wióry i torf
pasteryzowany. Materiały te nie mogą być szkodliwe dla zdrowia zwierząt.
Przepis ten obowiązuje dla wszystkich chlewni od dnia 1 stycznia 2003.
śywienie
• Dla zaspokojenia potrzeby Ŝucia, maciorom zasuszonym i prośnym, jak równieŜ
loszkom, naleŜy zapewnić pokarmy objętościowe o duŜej zawartości włókien oraz
energii.
Knury
• Kojce dla dorosłych knurów muszą mieć powierzchnię co najmniej
6m2 i obejmować suchy obszar wypoczynkowy. Knur musi takŜe
mieć moŜliwość obracania się oraz musi słyszeć, czuć i widzieć
inne świnie.
• Kojce dla knurów wykorzystywane do krycia nie mogą mieć powierzchni
mniejszej niŜ 10m2. Uwaga: Zasada ta obowiązuje dla wszystkich nowych
chlewni od dnia 1 stycznia 2003; dla wszystkich działających chlewni
zaczeła obowiązywać od dnia 1 stycznia 2005.
NaleŜy podkreślić, Ŝe knur moŜe być trzymany w kojcu normalnych
rozmiarów, lecz musi zostać przeniesiony do większego kojca na czas
krycia. Z jednego kojca do krycia moŜe oczywiście korzystać po kolei kilka
knurów.
• Kojce do krycia naleŜy projektować tak, by zapobiegać urazom u zwierząt
(Dyrektywa Rady 98/58/EC z dn. 20 lipca 1998).
NaleŜy stwierdzić, Ŝe do kojców stosowanych do krycia odnoszą się
wszystkie wymogi odnośnie jakości wyposaŜenia oraz podłogi. Podczas
krycia nie wolno stosować jakichkolwiek zabiegów szkodliwych dla zwierząt.
Maciory karmiące i prosięta
Dyrektywa Rady 91/630/EEC z dn. 19 listopada 1991 określa minimalne
standardy ochrony świń. W porównaniu z Dyrektywą Rady 2001/88/EC,
wspomina ona konkretnie o standardach ochrony macior karmiących i prosiąt.
• Macior nie wolno trzymać na uwięzi po dniu 1 stycznia 2006; dopuszcza się
natomiast trzymanie macior na stanowiskach indywidualnych.
• Przycinanie ogona i zębów nie powinno być wykonywane rutynowo. Jeśli
zabiegi te okaŜą się konieczne, naleŜy je wykonywać w ciągu pierwszych
siedmiu dni Ŝycia.
• Odsadzanie prosiąt moŜna przeprowadzić najwcześniej po trzech tygodniach
Ŝycia, o ile gospodarstwo posiada specjalne do tego celu kojce, a w stadach
technologicznych po 4 tygodniach.
Warchlaki
O warchlakach wspominają jedynie Dyrektywy 91/630/EEC i 2001/88/EC, gdzie
podane są wymagania co do minimalnej swobodnej powierzchni zaleŜnie od
wagi świń.
• Warchlaki definiuje się jako świnie w wieku do 10 tygodni, lecz wymagania w
zakresie powierzchni określa się według wagi zwierzęcia. Jeśli zachodzi
konieczność połączenia świń z róŜnych grup, naleŜy to robić wkrótce po
odsadzeniu i nie później. Świnie ranne lub chore naleŜy tymczasowo przenieść
do kojca indywidualnego. W miarę moŜliwości naleŜy unikać i zwalczać
zachowania agresywne i obgryzanie ogonów. Jeśli zwierzęta nie są Ŝywione ad
libitum, naleŜy zadbać o to, by wszystkie mogły pobierać paszę w tym samym
czasie.
• W przypadku stosowania betonowych podłóg rusztowych, szerokość szczelin
nie moŜe przekraczać 14 mm, zaś minimalna szerokość beleczek musi wynosić
50mm.
Warchlaki objęte są ogólnymi przepisami o ochronie zwierząt. W prawie polskim
nie ma odpowiedników powyŜszych przepisów; istnieją jedynie zalecenia.
Tuczniki
Tuczniki wymienione zostały jedynie w Dyrektywach 91/630/EEC i
2001/88/EC, gdzie podane są minimalne wymogi co do swobodnej
przestrzeni.
• Tuczniki definiuje się jako zwierzęta w wieku powyŜej 10 tygodni, lecz
wymogi co do przestrzeni określane są według wagi tuczników. Świnie
ranne lub chore naleŜy tymczasowo przenieść do kojca indywidualnego.
NaleŜy unikać i w miarę moŜliwości zwalczać agresję oraz obgryzanie
ogonów wśród zwierząt. Jeśli zwierzęta nie mają swobodnego dostępu
do paszy, naleŜy zapewnić moŜliwość jednoczesnego podawania paszy
wszystkim świniom w grupie.
• W przypadku stosowania betonowych podłóg rusztowych, szerokość
szczelin nie moŜe przekraczać 18mm, zaś minimalna szerokość
beleczek musi wynosić 80mm. Tuczniki objęte są ogólnymi przepisami o
ochronie zwierząt. W prawie polskim nie ma odpowiedników powyŜszych
przepisów; istnieją jedynie zalecenia.
Wymagania ogólne
W pomieszczeniach dla świń naleŜy zapewnić:
• utrzymanie właściwej temperatury
• oświetlenie światłem dziennym lub sztucznym, przystosowane do
gatunku i kategorii zwierząt
• wymaganą wymianę powietrza
• zabezpieczenie przed wpływami atmosferycznymi oraz wilgocią z
podłoŜa, a takŜe przed zalegającymi odchodami zwierzęcymi;
• odprowadzenie ścieków ze stanowisk dla zwierząt do odpowiednich
szczelnych zbiorników;
• wyposaŜenie w instalacje i urządzenia dostosowane do przeznaczenia
pomieszczeń;
• odpowiednie warunki do pracy obsługi.
Budynek produkcyjny powinien spełniać równieŜ wymagania ewakuacyjne,
które są następujące:
• odległość od najdalszego stanowiska dla zwierząt do wyjścia
ewakuacyjnego nie powinna przekraczać przy ściółkowym utrzymaniu
świń – 50 m, a przy bezściółkowym – 75 m;
• przy bezściółkowym utrzymaniu świń, jeśli ich liczba nie przekracza
15 sztuk, naleŜy stosować co najmniej jedno wyjście ewakuacyjne;
• w budynku przeznaczonym dla większej liczby świń niŜ 15 sztuk
naleŜy stosować co najmniej dwa wyjścia, a z pomieszczeń
podzielonych na sektory – co najmniej jedno wyjście ewakuacyjne w
kaŜdym sektorze;
• wrota i drzwi chlewni powinny zawsze otwierać się na zewnątrz
budynku.
Woda przeznaczona dla ludzi i zwierząt oraz do celów technologicznych musi
być naleŜytej jakości i odpowiadać warunkom podanym w rozporządzeniu
Ministra Zdrowia z dnia 4 września 2000 r. w sprawie warunków, jakim powinna
odpowiadać woda do picia i na potrzeby gospodarcze (Dz.U. nr 82, poz.937).
Pomieszczenia dla świń i ich wyposaŜenie muszą być wykonane z materiałów
nieszkodliwych dla zdrowia zwierząt i nadawać się do czyszczenia i dezynfekcji.
Podłoga w pomieszczeniach dla zwierząt powinna być gładka i nie śliska oraz
stanowić twardą, równą i stabilną powierzchnię
Zwierzęta muszą mieć zapewniony stały dostęp do wody.
Dla zapewnienia odpowiednich warunków bytowych zwierzętom, określa się
przytoczone poniŜej minimalne wymiary stanowisk i wskaźniki wielkości powierzchni w
budynkach.
Są to wytyczne technologiczne nie mające rangi rozporządzenia czy teŜ ustawy,
dotychczas obowiązujące w Polsce i regulujące warunki utrzymania zwierząt. Były one
opracowywane i zalecane przez Instytut Zootechniki, IBMER i BISPROL.
Wielkość kojca dla świń utrzymywanych pojedynczo powinna wynosić co
najmniej:
dla knura - 6,00 m2,
dla loch - wymiar kojca 2,0 m x 0,6 m - 1,20 m2,
dla loch w okresie odchowu prosiąt - 3,50 m2,
dla knurów i loszek hodowlanych o masie ciała 30-110 kg - 2,70 m2.
Powierzchnia kojca dla świń utrzymywanych grupowo powinna wynosić w
przeliczeniu na jedno zwierzę co najmniej:
• dla loch - 1,60 m2;
• dla prosiąt odsadzonych i warchlaków:
- o masie ciała do 10 kg 0,15 m2;
- o masie ciała 10-20 kg - 0,20 m2;
- o masie ciała 20-30 kg - 0,30 m2;
• dla knurków i loszek hodowlanych o masie ciała 30-110 kg - 1,40 m2;
• dla tuczników:
- o masie ciała 30-50 kg - 0,40 m2,
- o masie ciała 50-85 kg - 0,55 m2;
- o masie ciała 85-110 kg - 0,65 m2,
- o masie ciała ponad 110 kg - 1,00 m2.
W przypadku utrzymywania świń w systemie otwartym powierzchnia
przypadająca na 1 sztukę dorosłą powinna wynosić nie mniej niŜ 15 m2.
Zwierzęta muszą mieć zapewnioną moŜliwość ochrony przed niekorzystnymi
warunkami atmosferycznymi i drapieŜnikami.
Świnie nie mogą być utrzymywane na uwięzi.
Stanowisko dla loch z prosiętami powinno być wyposaŜone w przegrodę
zabezpieczającą prosięta przed przygnieceniem.
Oświetlenie dzienne pomieszczeń inwentarskich określa się stosunkiem
oszklonej powierzchni okien do powierzchni podłogi pomieszczenia.
Oświetlenie sztuczne pomieszczeń powinno odpowiadać oświetleniu
naturalnemu w godzinach pomiędzy 900 a 1700 .
Polskie przepisy dotyczące minimalnych wymagań dla ochrony świń nie mają
rangi ustawy lub rozporządzenia. Dlatego teŜ w przyszłości naleŜy opracować
je zgodnie z wymaganiami Dyrektyw Rady 2001/88/EC z dnia 28 października
2001 i 91/630/EEC, które dotyczą minimalnych standardów ochrony świń.
Dyrektywa Rady 96/61/EC z dn. 4 września 1996 r.
Celem Dyrektywy jest osiągnięcie zintegrowanego zapobiegania i kontroli
zanieczyszczeń środowiska powstających (wśród wielu innych źródeł) w
gospodarstwach prowadzących intensywny chów drobiu i trzody chlewnej
w ilościach przekraczających:
• 40.000 stanowisk dla drobiu
• 2.000 stanowisk do chowu świń rzeźnych (ponad 30 kg), lub
• 750 stanowisk dla macior.
Dyrektywa określa środki pozwalające zapobiegać lub redukować
zanieczyszczenie powietrza, wody i gleby w wyniku emisji. Podaje takŜe
sposoby postępowania z odpadami w celu osiągnięcia wyŜszego
poziomu ochrony środowiska jako całości.
Wymagania świń w zakresie temperatur i wilgotności powietrza
Gatunek i kategoria zwierząt
Świnie
Knury stadne
Lochy luźne i nisko prośne
Lochy wysoko prośne
Lochy karmiące
Prosięta do 14 dni
Prosięta od 14 do 28 dni
Prosięta starsze
Warchlaki
Tuczniki
Knurki i loszki hodowlane
Temperatura
minimalna w st.C
Temperatura
maksymalna w st. C
12,0
12,0
15,0
18,0
24,0
18,0
18,0
17,0
15,0
14,0
15,0
15,0
19,0
20,0
28,0
23,0
21,0
19,0
18,0
17,0
Wilgotność powietrza
w%
75
70
70
70
60
60
60
60
70
70
Wymagania w zakresie oświetlenia pomieszczeń dla świń
Gatunek zwierząt lub rodzaj
pomieszczeń
Knury, lochy luźne i prośne
Knurki i loszki hodowlane
Lochy karmiące
Prosięta odsadzone
Pomieszczenia dla tuczników
Pomieszczenia paszarni
Oświetlenie nocne (dyŜurne)
pomieszczeń
Oświetlenie dzienne
(stosunek okien do
podłogi )
1:20
1:20
1:20
1:25
1:30
1:15
Oświetlenie sztuczne
(natęŜenie w lx)
20-30
20-30
20-30
20-30
20-30
50
3-5
Wentylacja i wymagana wielkość wymiany powietrza w chlewniach
Gatunek i kategoria zwierząt
Knury, lochy luźne i prośne (180
kg)
Lochy karmiące (200 kg)
Prosięta odsadzone w wieku do
12 tygodni (30 kg)
Knurki i loszki hodowlane (100 kg)
Tuczniki (100 kg)
Wymiana powietrza
w m3/1 szt./ h
Wymiana powietrza w
m3/1 szt./ h
zima
lato
20
50
8
100
150
30
20
15
90
80
Gnojowica
W polskim ustawodawstwie odpowiednikiem Dyrektywy Azotanowej jest Ustawa o
Nawozach i NawoŜeniu z dnia 26 lipca 2000 r (Dz. U. Nr 89, poz. 991) znowelizowana
2.04.2004r( Dz.U.) oraz Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1
czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia
szkoleń z zakresu ich stosowania. (Dz. U. z dnia 13 czerwca 2001 r.) oraz Rozporządzenie
Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim
powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze
źródeł rolniczych(Dz.U. 4.44 z 15 stycznia 2003 r).
Ustawa definiuje ,Ŝe nawozy naturalne są to odchody zwierząt, obornik, gnojówka i
gnojowica, przeznaczone do rolniczego wykorzystania. Zgodnie z powyŜszymi aktami
prawnymi, nawozy naleŜy stosować w sposób, który nie powoduje zagroŜeń dla zdrowia
ludzi i zwierząt. Nawozy naturalne w postaci stałej powinny być przechowywane w
pomieszczeniach inwentarskich lub na nieprzepuszczalnych płytach, zabezpieczonych przed
przenikaniem wycieku do gruntu oraz posiadających instalację odprowadzającą wyciek do
szczelnych zbiorników. Nawóz naturalny w postaci płynnej naleŜy przechowywać
wyłącznie w szczelnych i zamkniętych zbiornikach o pojemności 11 m3 na 1 DJP na 6-cio
miesięczny okres magazynowania , lub 7,5 m3 pojemności zbiornika na 1 DJP przy 4miesięcznym okresie.
Nawozy naturalne oraz organiczne w postaci stałej oraz płynnej powinny być stosowane w
okresie od dnia 1 marca do dnia 30 listopada, z wyjątkiem nawozów stosowanych na uprawy pod
osłonami (szklarnie, inspekty, namioty foliowe) .
Nawozy naturalne oraz organiczne powinny być przykryte lub wymieszane z glebą nie
później niŜ następnego dnia po ich zastosowaniu, z wyjątkiem nawozów stosowanych w lasach
oraz na uŜytkach zielonych.
Nawozy naturalne mogą być stosowane w odległości co najmniej 20 m od strefy ochronnej
źródeł wody, ujęć wody, brzegu zbiorników oraz cieków wodnych, kąpielisk zlokalizowanych na
wodach powierzchniowych oraz obszarów morskiego pasa nadbrzeŜnego.
Dawka nawozu naturalnego, zastosowana w ciągu roku, nie moŜe zawierać więcej niŜ 170
kg azotu (N) w czystym składniku na 1 ha uŜytków rolnych co odpowiada 45m3 gnojowicy
/ha/rok, a w związku z tym, zgodnie z Kodeksem Dobrej Praktyki Rolniczej obsada zwierząt nie
powinna przekroczyć 1,5 DJP na 1 ha uŜytków rolnych.
Drugim aktem prawnym UE w zakresie ochrony środowiska przed zanieczyszczeniami w
tym zanieczyszczeniami pochodzącymi z hodowli zwierząt jest Dyrektywa 96/61/EG Rady z 24.
września 1996 dotycząca zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczenia środowiska.
IDENTYFIKUJ SIĘ Z NAJLEPSZYMI !