Media mniejszoĂci. MniejszoĂci w mediach

Recenzje
187
Media mniejszoĂci. MniejszoĂci w mediach
red. Maïgorzata Adamik-Szysiak, Ewa Godlewska
Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skïodowskiej, Lublin 2014, 324 s.,
ISBN 978-83-7784-484-7
ĝ
rodowisko lubelskich medioznawców związanych z UMCS naleĪy do jednego z najbardziej aktywnych w kraju. Do tej pory w serii „Wspóáczesne Media”, pod redakcją Iwony
Hofman i Danuty KĊpy-Figury, ukazaáo siĊ aĪ
dziesiĊü pozycji1, a caáy dorobek uczelnianego
wydawnictwa liczy kilkadziesiąt pozycji z zakresu szeroko rozumianych nauk o mediach.
Media mniejszoĞci. MniejszoĞci w mediach
są najnowszą pozycją w tym bogatym zbiorze. W zamierzeniu jej redaktorek omawiana
ksiąĪka stanowi „wszechstronną analizĊ tematu
mediów mniejszoĞci narodowych i etnicznych
w Polsce na tle europejskim”2. Ma ponadto
„skáoniü do reßeksji nad obecnoĞcią problematyki mniejszoĞciowej w mediach ››wiĊkszoĞciowych‹‹ oraz obrazem mniejszoĞci w tych
mediach”3. Tym zapewnieniom wtóruje recenzja prof. Janusza Mieczkowskiego, w której ten
doĞwiadczony badacz tematu stwierdza, Īe „takie wielostronne spojrzenie badawcze pomaga
przybliĪyü i zrozumieü mechanizmy związane
z funkcjonowaniem mediów mniejszoĞciowych
oraz zachĊca do dalszych eksploracji z tym
związanych”4.
Struktura ksiąĪki jest przejrzysta i odpowiada powyĪszym zaáoĪeniom. CaáoĞü zostaáa podzielona na trzy mniej wiĊcej równe czĊĞci. Są to
odpowiednio: „Media mniejszoĞci narodowych
i etnicznych w Polsce”, „Obraz mniejszoĞci
narodowych i etnicznych w polskich mediach”
oraz „Media mniejszoĞci w Europie”. àącznie
na treĞü ksiąĪki skáada siĊ osiemnaĞcie artykuáów autorstwa przedstawicieli róĪnych oĞrodków naukowych w kraju, których wyczerpujące
biogramy zamieszczono na koĔcu ksiąĪki.
Rozmieszczenie artykuáów w poszczególnych czĊĞciach równieĪ nie budzi zastrzeĪeĔ.
Rozpoczynający czĊĞü pierwszą, a zarazem
stanowiący wprowadzenie w tematykĊ caáego
tomu, tekst dr Marzeny Giedroyü z Uniwersytetu SzczeciĔskiego omawia problem dostĊpu
mniejszoĞci narodowych i etnicznych do Ğrodków masowego przekazu w pracach Komisji
MniejszoĞci Narodowych i Etnicznych Sejmu
RP. Kolejne dwa artykuáy, pióra doktorów: Tomasza Browarka (UMCS) oraz Pawáa PopieliĔskiego (ISP PAN) przedstawiają dziaáalnoĞü
wydawniczą mniejszoĞci niemieckiej w Polsce.
Pierwszy przybliĪa najwaĪniejsze tytuáy prasowe tego Ğrodowiska po II wojnie Ğwiatowej
z perspektywy polskich wáadz. Drugi natomiast
koncentruje siĊ na wspóáczesnych Ğrodkach
masowego przekazu mniejszoĞci niemieckiej
na Warmii i Mazurach. Kolejny tekst, autorstwa dr Renaty Król-Mazur (UJ), szczegóáowo
analizuje dzieje i funkcje czasopisma „Awedis”,
czyli najwaĪniejszego tytuáu wydawanego
1
Wspóáczesne media. Status, aksjologia, funkcjonowanie, t. 1–2, red. I. Hofman, D. KĊpa-Figura, Lublin 2009;
Wspóáczesne media. Wolne media?, t. 1–3, red. I. Hofman, D. KĊpa-Figura, Lublin 2010; Wspóáczesne media. Kryzys
w mediach, t. 1–2, red. I. Hofman, D. KĊpa-Figura, Lublin 2012; Wspóáczesne media. JĊzyk mediów, red. I. Hofman,
D. KĊpa-Figura, Lublin 2013; Wspóáczesne media. WartoĞci w mediach, wartoĞci mediów, t. 1–2, red. I. Hofman,
D. KĊpa-Figura, Lublin 2014.
2
Media mniejszoĞci. MniejszoĞci w mediach, red. M. Adamik-Szysiak, E. Godlewska, Lublin 2014, s. 7.
3
TamĪe.
4
TamĪe.
188
przez Ğrodowisko Ormian w Polsce. Dwa artykuáy zamykające pierwszą czĊĞü zostaáy poĞwiĊcone obecnoĞci mniejszoĞci narodowych
i etnicznych w internecie. Dr hab. Magdalena
Ratajczak (UWr) zastanawia siĊ nad etnicznoĞcią w sieci. Z kolei dr àucja Kapralska (AGH)
omawia rolĊ internetu w procesach integracji
i dezintegracji grup etnicznych.
CzĊĞü druga, najobszerniejsza, skáada siĊ
z tekstów analizujących obraz mniejszoĞci
narodowych i etnicznych w krajowych mediach. Rozpoczyna ją artykuá prof. Zbigniewa
Oniszczuka (Uĝ), w którym zostaáa omówiona
aktywnoĞü medialna mniejszoĞci niemieckiej
oraz jej znaczenie. Z tego wzglĊdu moĪna mieü
wątpliwoĞci, czy ten temat nie powinien raczej
znaleĨü siĊ w czĊĞci pierwszej recenzowanej
pozycji. Drugi w kolejnoĞci artykuá, autorstwa
Joanny WaĔkowskiej-Sobiesiak, dziennikarki
i Peánomocnika Wojewody WarmiĔsko-Mazurskiego ds. MniejszoĞci Narodowych i Etnicznych, przybliĪa zagadnienie wystĊpowania
mniejszoĞci narodowych i etnicznych Warmii
i Mazur w mediach polskojĊzycznych. Trzeba
przy tym zaznaczyü, Īe autorka koncentruje siĊ
na mniejszoĞci niemieckiej, traktując o pozostaáych jedynie marginalnie.
Obraz medialny spoáecznoĞci romskiej
w województwie wielkopolskim prezentuje
Patryk Pawelczak (UAM). Posáugując siĊ analizą zawartoĞci, wskazuje cztery typy obrazów
Romów: jako grupy przestĊpczej, jako dziaáaczy spoáecznych i kulturalnych, jako wspólnoty
trwale dyskryminowanej oraz jako ludzi Īyjących w skrajnym ubóstwie. Podobnej problematyki, jednakĪe w szerszym kontekĞcie, dotyczy artykuá dr. Piotra BurgoĔskiego (UKSW),
w którym autor pisze o dyskryminacji mniejszoĞci etnicznych i narodowych w polskiej
prasie. Perspektywa lokalna powraca w pracy
5
TamĪe, s. 272.
Recenzje
dr Katarzyny Maciejewskiej-Mieszkowskiej
(UWM), która analizuje obecnoĞü mniejszoĞci
ukraiĔskiej na falach Radia Olsztyn. Ten artykuá moĪna traktowaü jako uzupeánienie tekstu
dr Maágorzaty Adamik-Szysiak (UMCS), która
przedstawia caáoĞciowy obraz udziaáu mniejszoĞci narodowych i etnicznych w polskich
mediach elektronicznych. CzĊĞü drugą wieĔczy
interesujący artykuá dr Nicole Doáowy-RybiĔskiej (IS PAN) na temat wykorzystania mediów
spoáecznoĞciowych w podtrzymywaniu jĊzyków mniejszoĞci, w tym przypadku – jĊzyków
áuĪyckiego i kaszubskiego.
Ostatnia czĊĞü omawianej ksiąĪki analizuje
sytuacjĊ mediów mniejszoĞci narodowych i etnicznych w Europie. Rozpoczyna ją artykuá dr
Dagmary Gáuszek-Szafraniec (WyĪsza Szkoáa
Administracji w Bielsku-Biaáej) opisujący powstanie i rozwój mediów kataloĔskich i baskijskich po 1975 r., a wiĊc po upadku reĪimu gen.
Francisco Franco. Równie interesująco prezentuje siĊ drugi tekst, w którym dr Ewa Godlewska
(UMCS) przybliĪa sytuacjĊ mediów mniejszoĞci
narodowych w Austrii i Republice Federalnej
Niemiec. DziĊki przytoczonym przez autorkĊ
badaniom, czytelnik moĪe porównaü rozwiązania powyĪszych paĔstw z polskimi. Z kolei prof.
Marian Gierula (Uĝ) omawia prasĊ mniejszoĞci
narodowych w Rosji. Jak sam podkreĞla, „obecnie w Rosji zarejestrowanych jest 989 autonomicznych struktur narodowo-kulturalnych”, co
wskazuje na skalĊ opisywanego zjawiska. Zaledwie w NadwoáĪaĔskim Federalnym OkrĊgu jest
wydawanych ok. 400 róĪnych periodyków w jĊzykach narodów Rosji5. Ostatnie dwa artykuáy
stanowią opis aktywnoĞci medialnej konkretnych mniejszoĞci narodowych w Skandynawii.
Dr Grzegorz Bonusiak (UR) przybliĪa media Saamów, niewielkiej spoáecznoĞci zamieszkującej
póánocne tereny Norwegii, Szwecji i Finlandii.
Recenzje
Natomiast dr ElĪbieta Muciek (UMCS) wykorzystuje przykáad mediów Polaków mieszkających w Szwecji, aby bliĪej przyjrzeü siĊ aktywnoĞci medialnej grup mniejszoĞciowych w spoáeczeĔstwie wielokulturowym.
Artykuáy zamieszczone w omawianym tomie podejmują temat aktywnoĞci medialnej
mniejszoĞci narodowych i etnicznych z wielu perspektyw. Ich autorzy mogą poszczyciü
siĊ bogatym doĞwiadczeniem w opisywanej
problematyce, co gwarantuje wysoki poziom
tekstów. Trudno wiĊc wskazaü na konkretne
mankamenty ksiąĪki. MoĪna jedynie Īaáowaü,
Īe zabrakáo miejsca na przedstawienie dziaáalnoĞci medialnej mieszkających w Polsce Litwinów, Tatarów czy Biaáorusinów. Warto byáoby
równieĪ bliĪej zająü siĊ obrazem medialnym
Romów, którzy wzbudzają chyba najwiĊksze
spoáeczne kontrowersje spoĞród wszystkich
mniejszoĞci narodowych i etnicznych zamieszkujących PolskĊ. Brakuje takĪe naukowej
analizy debaty na temat narodowoĞci Ğląskiej,
prowadzonej zarówno z perspektywy mediów
6
189
polskich, jak i tych tworzonych przez samych
ĝlązaków. Co prawda ten problem przewija siĊ
w tekĞcie prof. Oniszczuka, jednak peáni on
tam jedynie rolĊ drugorzĊdną. Dominacja opracowaĔ dotyczących mniejszoĞci niemieckiej
wskazuje na znaczne zainteresowanie badaczy
tym Ğrodowiskiem, zarazem jednak naĞwietla
braki w opisie pozostaáych mniejszoĞci narodowych i etnicznych zamieszkujących granice
paĔstwa polskiego.
Media mniejszoĞci narodowych i etnicznych, jak równieĪ sama obecnoĞü tych Ğrodowisk w polskiej prasie, radiu i telewizji zyskują
coraz wiĊksze zainteresowanie badaczy6. RoĞnie
liczba wydawnictw i artykuáów poĞwiĊconych
tej tematyce, których autorzy reprezentują róĪne
dyscypliny i podejĞcia badawcze. KsiąĪkĊ Media
mniejszoĞci. MniejszoĞci w mediach moĪna traktowaü jako podsumowanie dotychczasowego dorobku, a jednoczeĞnie zachĊtĊ do podejmowania
dalszych badaĔ w tym kierunku.
Krzysztof Wasilewski
Wybrane pozycje: J. Mieczkowski, Prasa mniejszoĞci narodowych i etnicznych w polityce paĔstwa polskiego
od 1989 roku, Szczecin 2007; tenĪe, Idea i praktyka dostĊpu mniejszoĞci narodowych i etnicznych do mediów drukowanych w Polsce [w:] Polityczne wymiary etnicznoĞci, red. M. Mieczkowska, D. Scholze, Kraków 2009, s. 232–237;
tenĪe, Prasa mniejszoĞci narodowych w systemie komunikowania spoáecznego, doĞwiadczenia z polsko-niemieckiego
pogranicza [w:] Polityka i mniejszoĞci narodowe na pograniczach, red. M. Giedrojü, M. Mieczkowska, J. Mieczkowski, Szczecin 2005, s. 257–268; J. Sobczak, Czasopisma wyznawców islamu (1918–2004) [w:] MiĊdzy historią
a politologią, red. T. Wallas, PoznaĔ 2010, s. 137–171; A. OĪga, Wspóáczesna prasa mniejszoĞci ukraiĔskiej w Polsce
[w:] Wspóáczesne media. Wolne media?, t. 3, red. I. Hofman, D. KĊpa-Figura, Lublin 2010, s. 28–40; A. KaĨmierak,
Rozwój prasy Tatarów krymskich w latach 1990–2007 [w:] Wspóáczesne media, t. 1, red. I. Hofman, D. KĊpa-Figura, Lublin 2009, s. 52–63; K. Wasilewski, Wspóáczesna prasa mniejszoĞci etnicznych wydawana w jĊzyku polskim
na przykáadzie wybranych tytuáów [w:] MniejszoĞci regionu pogranicza polsko-niemieckiego, red. B.A. Oráowska,
K. Wasilewski, Gorzów Wlkp. 2012, s. 215–226; tenĪe, Funkcje i rola mediów mniejszoĞci narodowych i etnicznych na przykáadzie mediów romskich [w:] Romowie w Europie. ToĪsamoĞü i wspóáczesne wyzwania, red. J. FaryĞ,
P.J. KrzyĪanowski, B.A. Oráowska, Gorzów Wlkp. 2013, s. 283–298.