John Stuart Mill

Transkrypt

John Stuart Mill
John Stuart Mill
Janina Godłów-Legiędź
John Stuart Mill 1806 – 1873
klasyczny czy reformistyczny liberał ?
Dzieła:
Zasady ekonomii
politycznej i niektóre jej
zastosowania do filozofii
społecznej, 1848
O wolności, 1859
O rządzie
reprezentatywnym, 1861
Poddaństwo kobiet, 1868
Janina Godłów-Legiędź
James Mill
Eksperyment wychowawczy utylitarysty
Utylitaryzm J. Benthama stanowisko etyczne, wg którego
pojęcie dobra opiera się na
zasadzie uŜyteczności.
Dobre jest wszystko to, co jest
uŜyteczne i przyczynia się do
szczęścia największej liczby ludzi.
Źródłem nieszczęść irracjonalizm
znajdujący wyraz w metafizyce,
religii, poezji – stąd znaczenie
edukacji i wychowania w duchu
racjonalistycznym.
Janina Godłów-Legiędź
Wartości, które J.S. Mill cenił najwyŜej:
róŜnorodność, wyjątkowość, oryginalność kaŜdego człowieka, kaŜdej
grupy, cywilizacji. Prawo do odmienności Ŝycia to podstawa
szczęścia jednostki i rozwoju społeczeństwa.
Nienawidził
uniformizacji, nacisku władzy, autorytetu, opinii publicznej, zwyczaju.
MoŜliwość wyboru decyduje o człowieczeństwie.
„
Janina Godłów-Legiędź
Wolność i jej granice
„KaŜdy
jest odpowiedzialny przed społeczeństwem za tę część
swego postępowania, która dotyczy innych. W tej części, która
dotyczy wyłącznie jego samego, jest absolutnie niezaleŜny, ma
suwerenną władzę nad swoim ciałem i umysłem”.
Wolność sprzyja postępowi. Dzięki wolności „kaŜda jednostka
staje się ogniskiem postępu”
Znaczenie wolności słowa – prawda niekwestionowana
naraŜona jest na przerodzenie się w dogmat.
Janina Godłów-Legiędź
Harriet Taylor
Ktokolwiek będzie
myślał o moim dziele
musi pamiętać ,że
było to dzieło trzech
umysłów. (J.S.Mill,
Autobiografia)
Janina Godłów-Legiędź
J.S. Mill i Helen Taylor
Janina Godłów-Legiędź
Janina Godłów-Legiędź
Janina Godłów-Legiędź
Ladies’ Advocate,
1867
Janina Godłów-Legiędź
1859
O wolności
O pochodzeniu
gatunków
Przyczynek do krytyki
ekonomii politycznej
Janina Godłów-Legiędź
Teoria wartości
Prawo popytu i podaŜy określa wartość wszystkich
dóbr i czynników produkcji (współzaleŜność cen,
popytu i podaŜy).
Ceny rynkowe oscylują wokół ceny naturalnej
Trzy rodzaje dóbr z punktu widzenia elastyczności
podaŜy:
Janina Godłów-Legiędź
Trzy rodzaje dóbr
i trzy zasady
determinujące cenę
c
c
q
O cenie decyduje
popyt
c
q
q
O cenie decyduje
przeciętny koszt
produkcji
O cenie decyduje
najwyŜszy koszt
produkcji
Janina Godłów-Legiędź
Na szczęście , nie ma nic w prawach wartości, co by
pozostawało do wyjaśnienia dla współczesnego czy
przyszłego pisarza, teoria dotycząca tego zagadnienia
jest pełna. ( J.S. Mill, 1848)
Janina Godłów-Legiędź
Prawa produkcji i podziału
Prawa produkcji mają charakter naturalny czyli określone są
przez warunki przyrodnicze i naturę ludzką.
Prawa podziału nie są niezaleŜne od ludzkiej woli. Podział
produktu na płace, zyski i rentę gruntową tylko w części zaleŜy
od czynników naturalnych i konkurencji; w znacznym stopniu
zaleŜy od instytucji społecznych: ustaw, zwyczajów, woli
panujących.
„...zwykłym regulatorem (podziału) jest zwyczaj, zmieniany od czasu do
czasu przez istniejące w umysłach nabywców i sprzedawców pewnego
rodzaju pojęcia słuszności lub sprawiedliwości”
Janina Godłów-Legiędź
Odrzucenie tezy o naturalnym charakterze praw
podziału otwierało drogę reformy społecznej
Ideał społeczny Milla – ustrój, który pozwoli
połączyć „największą wolność osobistą ze
sprawiedliwym podziałem owoców pracy”
Janina Godłów-Legiędź
Rozwiązania w pełni
satysfakcjonującego nie dawał,
zdaniem Milla, ani liberalizm, ani
socjalizm.
Janina Godłów-Legiędź
„Gdyby tedy trzeba było wybierać między komunizmem
ze wszystkimi jego moŜliwościami a obecnym stanem
społeczeństwa ze wszystkimi jego cierpieniami
i niesprawiedliwościami: gdyby instytucja prywatnej
własności nieodzownie przynosiła ze sobą jako
następstwo podział produktu pracy taki, jak
obecnie widzimy, prawie w odwrotnym stosunku
do pracy, a więc największe części tym, którzy
nigdy nie pracowali, następne co do wielkości tym,
których praca jest prawie symboliczna, a następnie
coraz mniej w miarę wzrostu pracy, tak Ŝe w końcu
najbardziej wyczerpująca i męcząca praca fizyczna
nie moŜe liczyć na zarobienie nawet na niezbędne
potrzeby Ŝyciowe; gdyby taki stan rzeczy i
komunizm były alternatywnymi – wszystkie małe czy
duŜe trudności komunizmu znaczyłyby tyle, co pył na wadze”.
Janina Godłów-Legiędź
Znaczenie konkurencji
Zdecydowanie bronił krytykowanej przez socjalistów konkurencji
twierdząc, Ŝe
brak współzawodnictwa prowadzi do monopolu, który "we wszystkich
swych postaciach jest opodatkowaniem pracowitych na rzecz
lenistwa, jeŜeli nie łupiestwa".
Współzawodnictwo nie stwarza moŜe najlepszego systemu
motywacyjnego, ale w obecnym stanie społecznym jest koniecznym
warunkiem postępu.
Socjalistyczne projekty odrzucające konkurencję oparte są na
błędnym rozumieniu funkcjonowania społeczeństwa
i niedostrzeganiu "naturalnego lenistwa ludzi, ich tendencji do
bierności, do pozostawania niewolnikami, do trzymania się stale
kierunku raz obranego".
Janina Godłów-Legiędź
Warunki doskonalenia systemu społecznego
i projekt reformy społecznej
Powszechny system oświaty
Rozwiązanie problemu przeludnienia
W przeciwieństwie do socjalistów przyczyny zła upatrywał nie w
samej zasadzie własności prywatnej, lecz w niewłaściwym jej
stosowaniu. śeby zbliŜyć instytucję własności do ideału, którym jest
bezpośredni związek własności jednostki z jej wkładem w postaci
pracy i abstynencji, proponował:
reformę prawa spadkowego (ograniczenie nierówności)
dziedziczenie sprzeczne z zasadą równości szans
nacjonalizację renty gruntowej przez jej opodatkowanie
rozwój spółdzielczości ( zniesienie pracy najemnej)
Janina Godłów-Legiędź
Przestrzeganie zasady laissez faire nie zawsze zapewnia
maksimum wolności, jednostka nie zawsze zna swój interes –
to uzasadnia działania rządu.
Istnieją rzeczy, których sprawdzianem wartości nie powinien być
popyt na rynku.
„Jest to szczególnie prawdziwe co do rzeczy, których uŜyteczność
polega głównie na podnoszeniu ludzkiej natury... Niekulturalni
nie mogą być kompetentnymi sędziami w sprawach
kultury”.
W ten sposób Mill uzasadnia działania rządu w dziedzinie
finansowania oświaty i nauki, regulacji warunków pracy i rozwijania
działalności socjalnej, a takŜe ochrony praw dzieci i umysłowo
chorych.
Janina Godłów-Legiędź
Zasada polityki społecznej
Mill przestrzega, Ŝe tworząc system pomocy społecznej,
naleŜy brać pod uwagę jego dwojakie skutki: pozytywne
skutki samego udzielania pomocy i negatywne skutki
uzaleŜniania się od tej pomocy przez korzystających z niej.
NaleŜy pozostawić silne bodźce do tego, aby jednostka
w miarę moŜliwości starała się zachować niezaleŜność
ekonomiczną polegając na własnej pracy i zapobiegliwości.
Nie moŜna dopuścić do tego, by połoŜenie osoby utrzymującej
się z pomocy społecznej było równie dobre, jak tej, która Ŝyje
z własnej pracy.
Janina Godłów-Legiędź
Harriet Taylor Mill
Janina Godłów-Legiędź
Janina Godłów-Legiędź
Zasady ekonomii klasycznej
U podstaw wartości koszty produkcji
Rynkowy mechanizm alokacji zasobów
Prawo Say’a i podaŜowe ujęcie wzrostu, Znaczenie
oszczędzania
Prawo malejących przychodów w rolnictwie i problem
przeludnienia
Problem niedostatku moŜe być rozwiązany tylko przez wzrost
gospodarczy, a nie redystrybucję dochodów
Rola państwa: funkcja instytucjonalno-prawna
Znaczenie podziału pracy – postulat wolnego handlu