Tempus est optimus magister vitae

Zakład Technologii Poligraficznych
Tempus est optimus magister vitae
Prof. dr hab. Andrzej Makowski
Jubileusz 90-lecia urodzin Profesora Felicjana Piątkowskiego
Felicjan Zygmunt Piątkowski - wybitny kartograf polski - należy do grona wielce zasłużonych profesorów
Politechniki Warszawskiej. Właściwa Mu niespożyta energia, aktywność i niezłomne przekonanie o możliwościach
znalezienia skutecznych rozwiązań zdałoby się w wielu przypadkach niemożliwego - są zawsze czytelne w
udokumentowanej działalności Profesora.
Jak Go znamy - nigdy nie stronił od podejmowania problemów trudnych, często niepopularnych, choć
perspektywicznie jakże słusznych. Co najmniej dwa cele zrealizował, co ugruntowało pozycję Profesora w gronie
zasłużonych Politechnice Warszawskiej. Profesor Felicjan Piątkowski jest bowiem współtwórcą studiów
kartograficznych i współorganizatorem ówczesnej Katedry Kartografii oraz inicjatorem później powołanych studiów
poligraficznych i organizatorem dzisiejszego Instytutu Poligrafii na Wydziale Geodezji i Kartografii Politechniki
Warszawskiej. Gdy patrzy się na te dokonania z dzisiejszej perspektywy, wartością niezbywalną jest nie tyle
pierwszeństwo, co dostrzeżenie przyszłych pożytków. A pożytek główny to dowartościowanie tradycji polskiej myśli
technicznej i rozwinięcie polskiej kultury materialnej. A dziś jesteśmy przecież na progu ery cywilizacji informacji, w
której, okazało się, wiekowe - można już teraz rzec - dokonania Profesora nie tracą nic z blasku wówczas
formułowanych myśli. Tyczy to szczególnie roli i znaczenia informacji geograficznej w organizowaniu, projektowaniu
i zarządzaniu przestrzenią, roli i znaczenia pojęcia mapy, czy wreszcie twórczych poszukiwań w zakresie kultury
odbioru informacji, uzależnionej od sposobów lapidarnych ujęć znakowych i rozwiązań technologicznych. Myślenie
kategoriami użyteczności informacji przestrzennej, a także jakości graficznej formy znaku doprowadziło Profesora do
przedsięwzięcia niezwykle spójnej idei - idei upowszechniania w kraju form informacji obrazowej, rozumianej jako
funkcja poznania i przekazu. Realizacji tej idei Profesor poświęcił się bez reszty. W swoim aktywnym życiu realizował
ją w dziedzinie kartografii - z racji swych studiów akademickich, i w dziedzinie poligrafii - z racji swych doświadczeń
badawczych. To nowatorskie podejście do zintegrowanej, redakcyjnej i wydawniczej pracy kartografa nad mapą
określa Jego wybitną pozycję w kartografii polskiej, tak jak badania w zakresie reprodukcji graficznych i procesów
wydawniczych określiły Jego prekursorską pozycję w rozwijaniu badań naukowych w dziedzinie poligrafii.
Felicjan Zygmunt Piątkowski urodził się 9 czerwca 1908 roku w Częstochowie, ukończył tam gimnazjum
matematyczno-przyrodnicze w 1928 r. i rozpoczął studia na Wydziale Geodezyjnym Politechniki Warszawskiej. Po
dwóch latach przerwał studia ze względu na zły stan zdrowia. Dyplom inżyniera geodety otrzymał w 1933 r.
Specjalizował się w fotogrametrii, a tematem jego pracy dyplomowej była Aerotriangulacja biegunowa miasta
Wyszkowa nad Bugiem. W roku 1934 ukończył Szkołę Podchorążych Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim,
otrzymując stopień podporucznika rezerwy artylerii.
Praktykę zawodową zdobywał w Wydziale Fotogrametrycznym Polskich Linii Lotniczych i w Biurze Planowania Ziem
Górskich, sporządzając osnowy geodezyjne fotomap dla osiedli i miast na Podkarpaciu, takich jak Worochta, Delatyn,
Kosów Huculski, Kuty. W 1938 r. brał również udział w opracowaniu projektu Drogi Karpackiej na całej długości od
Skoczowa do Zaleszczyk.
Zmobilizowany w sierpniu 1939 r., walczył w wojnie obronnej z Niemcami w Armii Łódź w 28 Dac jako dowódca I
plutonu baterii haubic. Brał udział w potyczkach pod Proszką i Wieluniem, pod Kamionem, w walce o Brwinów i w
obronie twierdzy Modlin. W rozkazie z 28 września 1939 r. dowódca obrony Modlina gen. Thomee odznaczył Go
Krzyżem Walecznych. W listopadzie 1939 r., zwolniony z obozu jeńców w Działdowie, wrócił do Warszawy.
W okresie okupacji pracował w specjalnej grupie opracowującej mapy dla Warszawskiego Zespołu Miejskiego.
strona 1 / 3
Zakład Technologii Poligraficznych
Tempus est optimus magister vitae
Gdy wybuchło powstanie warszawskie, brał udział w walkach na forcie Dąbrowskiego, a w lutym 1945 r. włączył się
do grupy operacyjnej śląsk. Stamtąd został odwołany do Biura Odbudowy Stolicy (BOS).
W BOS-ie reaktywuje działalność grupy specjalnej, opracowującej mapy dla odbudowującej się Stolicy, oraz obejmuje
funkcję dyrektora Biura Kartograficznego Głównego Urzędu Pomiarów Kraju. Działalność Profesora Piątkowskiego w
latach od 1946 do 1950 odznacza się wyjątkowo wielką aktywnością i licznymi inicjatywami.
W ramach Biura Kartograficznego organizuje pięć okręgowych oddziałów kartograficzno-reprodukcyjnych w
Poznaniu, Wrocławiu, Krakowie, Rzeszowie i Warszawie, kierując ich wyposażaniem w aparaturę, maszyny i
technologie. W Biurze Kartograficznym rozwija dokształcanie produkcyjnej kadry kartografów w zakresie
redagowania, opracowywania i reprodukcji map. Organizuje wykonanie kartograficznej dokumentacji dla delimitacji
granicy na Odrze i Nysie. Prowadzi obliczenia powierzchni kraju i jednostek administracyjnych w nowych granicach
państwa. Opracowuje założenia dla Mapy gospodarczej Polski w skali 1:5000 i Mapy użycia powierzchni ziemi.
W tym okresie jest współautorem i autorem 760 tytułów wydawniczych map wielko- i średnioskalowych na użytek
cywilnych służb inżynierskich, map glebowo-rolniczych, kart Atlasu Polski, kart Atlasu powszechnego, map Atlasu
kartowania form terenu Polski, a także pierwszych po wojnie map turystycznych.
W roku 1947 organizuje przy Oddziale Warszawskim Biura Kartograficznego Dział Geodezyjnych Wydawnictw
Książkowych i realizuje wydawanie podręczników geodezyjnych, tablic matematycznych, skryptów i pierwszych
rozpraw doktorskich, kontynuowane do dziś w PPWK.
W roku 1949, w okresie reorganizacji Głównego Urzędu Pomiarów Kra-ju, obejmuje stanowisko Naczelnego
Dyrektora Państwowego Przedsiębiorstwa Fotogrametrii i Kartografii, powstałego z połączenia Biura
Fotogrametrycznego, Biura Kartograficznego i Głównego Archiwum Map. Po podziale PPFiK na Państwowe
Przedsiębiorstwo Fotogrametrii (PPF) i Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych (PPWK) w roku
1951 jest w nim przez pierwszy rok redaktorem naczelnym, następnie przechodzi do pracy w Geodezyjnym Instytucie
Naukowo-Badawczym (GINB). Rozpoczynając w 1952 r. pracę w Instytucie, pozostawia Państwowe Przedsiębiorstwo
Kartograficzne wyposażone w nowy sprzęt, aparaturę i maszyny drukarskie, w odbudowanym z gruzów według jego
dyspozycji budynku na Solcu, a także kadrę doskonale wyszkolonych 140 pracowników.
W początkach lat pięćdziesiątych następuje długa seria przemian organizacyjnych i instytucjonalnych, a przede
wszystkim zmian kadrowych w geodezji. Na stanowisko Prezesa Głównego Urzędu Pomiarów Kraju, po odwołaniu
prof. J. Piotrowskiego, zostaje powołany były minister komunikacji Rabanowski, a pierwszym dyrektorem PPWK
zostaje mianowany były zawiadowca stacji kolejowej, o nieujawnionym prawdziwym nazwisku. Takich i gorszych pod
wieloma względami spraw i brutalnych działań było wiele w one lata.
Przez cacy okres działalności w GUPK od 1946 r. Profesor Piątkowski prowadzi wykłady z kartografii praktycznej, a
następnie z reprodukcji kartograficznej na Wydziale Geodezji oraz wykłady z kartografii na Wydziale Inżynierii
Wodnej i w Studium Planowania Przestrzennego na Wydziale Architektury, a także w WAT.
Po utworzeniu w 1954 r. Katedry Kartografii organizuje i prowadzi w niej Zakład Reprodukcji Kartograficznej.
Po całkowitym przejściu z produkcji do pracy dydaktycznej na uczelniach otrzymuje kolejno funkcje i tytuły: adiunkta,
zastępcy profesora, docenta i profesora nadzwyczajnego w Katedrze Kartografii.
W latach 1953-54 jest prodziekanem Wydziału Geodezji. W latach 1954-56 dziekanem Wydziału Geodezji i
Kartografii PW. Przez okres 9 lat, do 1967 jest delegatem Rady Wydziału do Senatu PW, a w latach 1962-64
Sekretarzem Senatu PW.
W roku 1963 inicjuje i organizuje Sekcję Kartograficzną Komitetu Geodezji Polskiej Akademii Nauk, a następnie
strona 2 / 3
Zakład Technologii Poligraficznych
Tempus est optimus magister vitae
Sekcję Kartograficzną Stowarzyszenia Geodetów Polskich i jest ich przewodniczącym przez dwie kadencje,
przygotowuje konferencje naukowe i seminaria szkoleniowe.
W roku 1967 podejmuje się bardzo trudnego zadania - utworzenia nieistniejącego dotąd w kraju kierunku studiów
poligraficznych. Opracowuje plany i prognozy studiów, wizytując w tym celu zagraniczne wyższe szkoły poligraficzne
w Moskwie, Lipsku i Lozannie. Przygotowuje kadrę wykładowców i warunki dla laboratoriów technologicznych.
Kieruje Instytutem Poligrafii przez 8 lat, do 1975 r.
W swojej działalności dydaktycznej Profesor Piątkowski kierował 85 pracami dyplomowymi i był promotorem 10 prac
doktorskich z zakresu kartografii i poligrafii.
Jest autorem podręczników: Kartografia i reprodukcja kartograficzna (1953), Fototechnika w reprodukcji
kartograficznej (1957), Elementy kartografii (1962), współautorem metodycznego Atlasu kartowania form terenu
Polski (1961), tablic matematycznych, kilku podręczników i skryptów oraz autorem kilkudziesięciu, referatów i rozpraw
publikowanych w zeszytach naukowych "Geodezja", w "Przeglądzie Geodezyjnym" i w "Poligrafice".
Profesor Piątkowski uczestniczył w kongresach i konferencjach naukowych we Florencji, w Oslo, w Sofii, w Berlinie i
w Moskwie.
W swych pracach naukowo-badawczych Profesor Piątkowski skupił zainteresowania na technologii procesów
wydawniczo-reprodukcyjnych studium nad generalizacją map, na studium skal barw dla map fizycznych i
tematycznych oraz studium teorii znaku cyfrowego. Opracował metodę fotografowania afinicznego, negatywową i
pozytywową warstwę grawerską dla czystorysów map, światłoczułe warstwy oparte na związkach dwuazowych dla
transparentowych kopii oraz szereg innych rozwiązań technologicznych zawartych w 12 patentach, których efekty
sprawdził i wprowadził skutecznie do produkcji.
Profesor Felicjan Piątkowski odznaczony jest Krzyżem Walecznych Krzyżem Kawalerskim Odrodzenia Polski, Złotym
Krzyżem Zasługi, Złotą Odznaką Zasłużonego dla Geodezji i Kartografii, Medalem dla Racjonalizatorów Produkcji,
Złotą Odznaką Zasłużonego dla Politechniki Warszawskiej.
strona 3 / 3