slajdy do wykładu 09

Wykład 09
Koszty w transporcie
dr Adam Salomon
Katedra Transportu i Logistyki
Wydział Nawigacyjny
Akademia Morska w Gdyni
Podstawowe pojęcia (1/3)
• Wydatki = wszelkie świadczenia finansowe danego
podmiotu skierowane na zewnątrz niezależnie od
celu i formy:
1.
2.
3.
4.
5.
bieżące zakupy towarów i usług;
wydatki inwestycyjne;
zapłata zobowiązań publiczno-prawnych;
wypłaty dywidend;
wydatki z zakładowego funduszu świadczeń
socjalnych.
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
2
Podstawowe pojęcia (2/3)
• Nakłady – wydatki finansowe, jakie ponosi
przedsiębiorstwo w danej jednostce czasu, niezależnie od
wielkości produkcji wykonanej w tym samym czasie; w
jednostkach naturalnych (w postaci rzeczowej – ilość
maszyn, energii surowców… i w jednostkach pieniężnych).
 nakłady inwestycyjne: zakup taboru, elektryfikacja linii
kolejowych, modernizacja zaplecza technicznego,
mechanizacja prac ładunkowych;
 nakłady na działalność bieżącą: zakup niezbędnych
materiałów i surowców do produkcji, wypłaty
wynagrodzeń, itp.
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
3
Podstawowe pojęcia (3/3)
• Koszt produkcji – wysokość wydatków pieniężnych,
poniesionych w trakcie produkcji konkretnej ilości dóbr i
usług.
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
4
Zależność między wydatkami, nakładami i
kosztami w transporcie
• Koszt jako kategoria ekonomiczna oznacza wyrażoną w
pieniądzu wartość pracy żywej oraz zasobów majątkowych,
zużytych w danym okresie w celu wytworzenia produktów i
mogą być przedstawiane jako iloczyn ceny oraz zużycia
czynnika produkcji.
• Nakład – to wyrażone w jednostkach naturalnych celowe
zużycie środków rzeczowych oraz wykorzystanie pracy
żywej.
• Wydatek – to każde zmniejszenie stanu środków
pieniężnych, bez względu na cel ich poniesienia.
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
5
Relacje pomiędzy wydatkami a kosztami
1.
koszty przedsiębiorstwa są związane z ponoszonymi
wydatkami, choć nie wszystkie wydatki mają charakter
kosztowy;
2.
powstanie kosztów może być niezależne w czasie od
dokonywanych wydatków;
wydatki nie są związane ze zużyciem czynników produkcji;
wycena ponoszonych kosztów opiera się z reguły na
dokonywanych wydatkach.
3.
4.
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
6
Sposób wyrażania kosztów, nakładów,
wydatków i strat przy różnych kryteriach
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
7
Podstawowe układy kosztów
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
8
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
9
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
10
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
11
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
12
Kryteria klasyfikacji kosztów:
Typy działalności
podstawowa (załadunek, wyładunek, przewóz,
składowanie, odprawy pasażerów….);
2. pomocnicza i socjalna (funkcjonowanie zaplecza
technicznego i odpłatne świadczenie usług
warsztatowych);
3. zarządu.
1.
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
13
Kryteria klasyfikacji kosztów:
Układ kalkulacyjny
1.
bezpośrednie: wydatki, które można indywidualnie
przypisać do poszczególnych miejsc powstawania
(komórek przedsiębiorstwa) lub poszczególnych
nośników kosztów (tonokilometra, pasażerokilometra,
wozokilometra, lokomotywogodziny);
zależne od przebiegu (paliwa, oleje, smary, ogumienie, opłaty za korzystanie z
dróg) lub czasu (amortyzacja taboru, wynagrodzenia kierowców).
2.
pośrednie: wydatki wspólne dla wielu nośników kosztów
i poszczególnych komórek przedsiębiorstwa, powstałe w
związku z potrzebami całego wydziały lub całej firmy.
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
14
Koszt wytworzenia usługi transportowej
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
15
Kryteria klasyfikacji kosztów:
Zależność od rozmiarów produkcji
1.
2.
zmienne: zmieniają się pod wpływem zmian wielkości
produkcji oraz w wyniku upływu czasu (paliwo, materiały
eksploatacyjne, wynagrodzenia);
stałe: niezależne od wielkości produkcji (amortyzacja,
czynsz, dzierżawa).
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
16
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
17
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
18
Kryteria klasyfikacji kosztów:
Według miejsc powstawania (I)
1.
2.
Koszty stacyjne (infrastruktura stacyjna i tabor, materiały
i energia zużyta w pracach stacyjnych, wynagrodzenie
pracowników stacyjnych – zależą od masy ładunków);
Koszty odległościowe (amortyzacja drogi i koszty jej
remontów, paliwo i energia zużyta przez środki
transportu, wynagrodzenia kierowców, koszty ogumienia
– rosną razem z odległością).
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
19
Kryteria klasyfikacji kosztów:
Miejsce powstawania kosztów (II)
1.
2.
3.
4.
jednostka jako całość;
wydziały;
stanowiska w ramach wydziałów;
realizowane funkcje.
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
20
Kryteria klasyfikacji kosztów:
Faza procesu
1.
2.
3.
zakup;
działalność podstawowa;
sprzedaż.
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
21
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
22
Struktura kosztów transportu
Koszty transportu
Koszty wewnętrzne
Koszty własne
• paliwo;
• koszty utrzymania;
• koszty napraw,
• ubezpieczenia;
• podatki;
• amortyzacja.
Ekonomika Transportu
Koszty zewnętrzne
Koszty
infrastruktury
Koszty
środowiskowe
Kongestia,
Wypadki,
Zużycie terenu
• zanieczyszczenie
wody, powietrza
i gleby;
• hałas i wibracje;
• energia;
• zmiany fauny i flory;
• wpływ na krajobraz.
dr Adam Salomon
23
Determinanty wysokości kosztów własnych
produkcji usług transportowych
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
wykorzystywana gałąź transportu;
rodzaj przewożonego taboru;
rodzaj i stan taboru;
stopień wykorzystania taboru;
kierunek i odległość przewozu;
stan infrastruktury;
szybkość przewozu;
wielkość i struktura organizacyjna przedsiębiorstwa;
wielkość zatrudnienia;
warunki atmosferyczne;
ukształtowanie terenu.
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
24
Koszty świadczenia usługi transportowej
i koszty zaspokajania potrzeb transportowych
Koszty transportu można analizować z punktu widzenia
wykonawcy usługi transportowej i użytkownika transportu,
jako:
1. koszty producenta usługi = koszty własne, specyficzne
dla każdej firmy;
2. koszty użytkownika usługi, czyli koszty zaspokojenia
potrzeby transportowej = cena za usługę transportową +
koszty alternatywne.
WSPÓLNY PARAMETR = CENA
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
25
Koszty efektywne transportu
• Koszty efektywne transportu = wszystkie koszty ponoszone
przez użytkowników transportu na zrealizowanie usługi
transportowej (realny koszt wykonanej usługi transportowej
wliczony w cenę):
 k. przewiezienia, załadunku i wyładunku;
 k. składowania ładunku w oczekiwaniu na środek transportu;
 k. opakowania i zabezpieczenia ładunku w czasie przewozu;
 k. ubezpieczenia ładunków na czas przewozu;
 nakłady na zakup i modernizację taboru;
 nakłady inwestycyjne na budowę i modernizację infrastruktury;
 nakłady na budowę i wyposażenie zaplecza technicznego transportu.
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
26
Koszty alternatywne transportu
• Koszty alternatywne transportu = koszty lub straty
powstające u podmiotów obsługiwanych przez transport
(pochodne, towarzyszące):
1. straty wynikające z uszkodzenia ładunku;
2. straty wynikające z obniżenia jakości ładunku z powodu
transportu;
3. koszty zamrożenia środków obrotowych w trakcie
długotrwałego przewozu;
4. straty związane z opóźnioną dostawą i przestojem
produkcyjnym;
5. straty rynkowe, wnikające z opóźnienia dostaw
ładunku;
6. koszty dodatkowego opakowania, dowozu, odwozu.
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
27
Koszt społeczny działalności transportowej
• Koszt społeczny działalności transportowej = pełny nakład
pracy żywej i uprzedmiotowionej, niezbędny w danych
warunkach do wytworzenia usługi transportowej, ponoszony
przez przedsiębiorstwo transportowe, państwo i przez
społeczeństwo:
1. koszty własne przedsiębiorstw transportowych;
2. wydatki państwa w tym sektorze;
3. pozostałe koszty ponoszone przez osoby trzecie lub ogół
społeczeństwa (koszty zewnętrzne).
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
28
Klasyfikacja kosztów społecznych transportu
Koszty społeczne
Kategoria kosztu
Koszty własne
Koszty zewnętrzne
Koszty środowiskowe Własna niekorzyść
Niepokryte koszty
środowiskowe
Koszty wypadków
Koszty pokryte przez
ubezpieczenie;
Koszty własne
wypadków
Niepokryte koszty
wypadków
Koszty kongestii
Strata własnego czasu
Koszty straty czasu
przez innych
Koszty infrastruktury Koszty pokryte przez
użytkowników i
podatki
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
Niepokryte koszty
infrastruktury
29
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
30
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
31
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
32
Artykuł dla osób zainteresowanych
• Przychody i koszty w transporcie. Materiały dodatkowe do Ekonomiki
Transportu, on-line:
http://www.akademor.webd.pl/download/ET_koszty_transportu.pdf (2017-0208)
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
33
Dziękuję za uwagę.
Zapraszam na kolejne zajęcia.
Ekonomika Transportu
dr Adam Salomon
34