docDarmowy fragment www.bezkartek.pl
download 
Reklamacja Transkrypt
Darmowy fragment www.bezkartek.pl
t en m l ragek.p f wy kart o rm.bez a D ww w M. Kowalski, A. Olczak (red. nauk.), Edukacja w przebiegu życia, Kraków 2010 ISBN: 978-83-7850-307-1, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2010 © Copyright by Ocyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2010 Recenzja: dr hab. Witold Jakubowski, prof. UWr Redakcja wydawnicza i korekta: Aleksandra Bylica Projekt okładki: Magdalena Muszyńska Izabela Surdykowska-Jurek CZARTART t en m l ragek.p f wy kart o rm.bez a D ww w Publikacja do nansowana przez Państwową Wyższą Szkołę Zawodową w Gorzowie Wielkopolskim oraz przez dr. hab. Mirosława Kowalskiego ISBN 978-83-7587-347-4 ISBN 978-83-7850-307-1 Ocyna Wydawnicza „Impuls” 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel. (12) 422-41-80, fax (12) 422-59-47 www.impulsocyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsocyna.com.pl Wydanie I, Kraków 2010 M. Kowalski, A. Olczak (red. nauk.), Edukacja w przebiegu życia, Kraków 2010 ISBN: 978-83-7850-307-1, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2010 Spis treści Wstęp ........................................................................................................... 7 Rozdział I. Znaczenie edukacji w przebiegu życia człowieka Danuta Waloszek Ontologia dzieciństwa .............................................................................. 13 Krystyna Ferenz Edukacja całożyciowa człowieka w świetle zadań rozwojowych .................... 29 Krzysztof Zajdel Znaczenie edukacji w środowisku wiejskiej społeczności lokalnej ................. 41 Lidia Kataryńczuk-Mania Edukacja muzyczna w przebiegu życia ....................................................... 51 nt e m Od kształcenia szkolnego do edukacji permanentnej ag k.pl r f Społeczny wymiar sportu .............................................................................. e wy kart o ezdla edukacji w przebiegu życia b arm . Rozdział II. Media – noweD wyzwania w ww Irena Pulak, Małgorzata Wieczorek-Tomaszewska Mariusz Gwozda 67 Kompetencje informacyjne i medialne nauczyciela/ucznia we współczesnym świecie ............................................................................ 79 Rafał Olczak Technologie informacyjne w różnych fazach życia człowieka ....................... 93 Hubert Kupiec Warsztaty fotograficzne jako forma edukacji wizualnej w resocjalizacji nieletnich ......................................................................... 103 Jakub Swacha Nowe rozwiązania w dydaktyce programowania komputerów ..................... 115 Rozdział III. U początków drogi edukacyjnej człowieka Agnieszka Olczak Edukacja przedszkolna inwestycją w rozwój jednostki i społeczeństwa .......... 129 Anetta Soroka-Fedorczuk „Wyspa skarbów” czy „rafa koralowa”? Przedszkole w narracjach osób dorosłych ....................................................... 141 Ewa Woś Przedszkole w Norwegii – Norsk Barnehage ............................................... 153 M. Kowalski, A. Olczak (red. nauk.), Edukacja w przebiegu życia, Kraków 2010 ISBN: 978-83-7850-307-1, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2010 6 Spis treści Mirosława Nyczaj-Drąg Dziecko z klasy średniej jako przedmiot konsumpcji rodziców ..................... 159 Anna Lis-Zaldivar Orientacja dzieci w czasie przeszłym, teraźniejszym i przyszłym Ustalenia badawcze ................................................................................. 173 Rozdział IV. Wybrane problemy edukacji dzieci i młodzieży w wieku szkolnym Edward Kozioł Współpraca szkoły z rodziną w świadomości nauczycieli i rodziców ............ 183 Małgorzata Prokosz O nowy model nauczyciela-wychowawcy .................................................. 207 Beata A. Orłowska Nauczyciele klas początkowych a kwestia mniejszości narodowych i etnicznych w szkole ............................................................................... 219 Robert Fudali Proces wychowania wyzwaniem dla szkół gimnazjalnych ........................... 239 Anna Jakubowicz-Bryx Występowanie i przyczyny utrzymywania się mowy nt sytuacyjnej e oraz mowy gestów w wypowiedziach uczniów klasy m pierwszej .................... 251 l ragek.p f rt Uzdolnienia uczniów jako osobowościowe osiągnięć szkolnych ... wy kadeterminanty o z m e r Daniel Kukla Daiworientacji Propedeutyka preorientacji w.b zawodowej dzieci w szkole ............... w Iwona Rudek Krzysztof Wołodkiewicz 263 277 Znaczenie edukacji prozdrowotnej w profilaktyce otyłości u dzieci i jej wpływ na dalsze funkcjonowanie społeczne ........................................ 291 Anita Famuła-Jurczak Zachowania społeczne nabywane przez gimnazjalistów – na przykładzie gimnazjów „wirtualnych” ................................................... 305 Rozdział V. Wybrane problemy edukacji dorosłych Małgorzata Mikut „Moja droga do uczelni” – narracje studentek pedagogiki pochodzących ze środowisk wiejskich .......... 321 Ryszard Małachowski Zadania wychowawcze w regulacjach prawno-organizacyjnych polskiego szkolnictwa wyższego w kontekście kroskulturowej refleksji pedagogicznej (2009 rok) ............................................................ 335 Krystyna Stech Działalność kręgów seniorów jako odpowiedź na oczekiwania ich członków ... 363 Hans Stegemann Bildung – Arbeit – Gesundheit: best practice aus Deutschland ................... 377 M. Kowalski, A. Olczak (red. nauk.), Edukacja w przebiegu życia, Kraków 2010 ISBN: 978-83-7850-307-1, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2010 Wstęp Z końcem ubiegłego stulecia J. Delors podkreślał, że koncepcja edukacji przez całe życie jawi się jako klucz do bram XXI wieku. I wówczas, i teraz edukacja wykracza poza tradycyjny podział na edukację wstępną i edukację ustawiczną. Jest odpowiedzią na wyzwania szybko zmieniającego się świata1. W XXI wieku problem edukacji dla wszystkich i przez całe życie, zgodnie z prognozami F. Mayora2, stał się głównym wyzwaniem zarówno dla jednostki, jak i społeczeństwa. Rola edukacji, jej jakość i kierunki są ściśle związane ze zmianami, które się nieustannie dokonują w społeczeństwie. Wraz z modernizacją procesów zmian społecznych3 konieczna staje się modernizacja w obszarze edukacji – w podejściu do roli wiedzy, procesu uczenia się i doskonalenia bez względu na wiek nt zachodzące w różnych osób w owych procesach uczestniczących. Zmiany e m sferach życia publicznego i prywatnego (m.in. ag k.pwl funkcjonowaniu państwa, r f społeczeństwa, w kulturze, polityce, y technice, rte sztuce) muszą być sprzężone a owwspierać k ze zmianami w edukacji, która m ma człowieka w odnajdywaniu się z e r b a i skutecznym funkcjonowaniu zmieniającej się rzeczywistości. . D wwwdynamicznie Obok zmian w samej edukacji, w stawianych celach, w metodach, strategiach w nauczania-uczenia się, niezbędne są także przeobrażenia w samym podejściu do edukacji i w określaniu jej miejsca w przebiegu życia człowieka. Problem dzieciństwa i edukacji od pierwszych lat życia podjęła w swym artykule Danuta Waloszek, która deniuje edukację jako wspieranie i wspomaganie dziecka w poszukiwaniach odpowiedzi na podstawowe pytania o to, kim, jakie i gdzie jest. Znaczenie całożyciowej edukacji w świetle zadań rozwojowych analizuje Krystyna Ferenz, tekst Krzysztofa Zajdla stanowi zaś interesujące poszerzenie tej problematyki, wprowadzając zagadnienie edukacji w środowiskach wiejskich. Kolejne artykuły, Lidii Kataryńczuk-Manii i Mariusza Gwozdy, ukazują bardziej szczegółowe problemy dotyczące edukacji permanentnej w zakresie muzyki i sportu. 1 2 3 Edukacja. Jest w niej ukryty skarb, raport dla UNESCO Międzynarodowej Komisji do Spraw Edukacji dla XXI Wieku pod przewodnictwem J. Delorsa, tłum. W. Rabczuk, SOP – Wyd. UNESCO, Warszawa 1998, s. 17. F. Mayor, Przyszłość świata, tłum. J. Wolf, A. Janik, W. Rabczuk, Wyd. Fundacja Studiów i Badań Edukacyjnych, Warszawa 2001, s. 375. Por. A. Radziewicz-Winnicki, Społeczeństwo w trakcie zmiany, GWP, Gdańsk 2004, s. 28 i nast. M. Kowalski, A. Olczak (red. nauk.), Edukacja w przebiegu życia, Kraków 2010 ISBN: 978-83-7850-307-1, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2010 8 Wstęp Trudno jest zdeniować rewolucję, której powstania jesteśmy świadomi. Jest w niej wiele procesów, które przenikają większość dziedzin życia. Struktury społecznego, ekonomicznego i politycznego życia XX wieku wyczerpały swój potencjał rozwoju. Przychodzi czas na powstanie nowych. Zmiany, które następują, są najbardziej widoczne w postaci […] szybkiego rozwoju technologii informatycznej; staje się ona szybsza w działaniu, tańsza, łatwo dostępna, wielostronna i przyjazna użytkownikowi […]4. Poruszanie się w świecie, w którym nowe technologie informacyjne odgrywają coraz bardziej znaczącą rolę, wymaga licznych kompetencji – ich opis można znaleźć w tekście Ireny Pulak i Małgorzaty Wieczorek-Tomaszewskiej. Artykuły Rafała Olczaka, Huberta Kupca i Jakuba Swachy ukazują zaś miejsce tych technologii w życiu człowieka – od dzieciństwa począwszy. Początki drogi edukacyjnej człowieka analizują Autorzy tekstów zebranych w III części niniejszej książki. Znaczenie edukacji przedszkolnej omawiają w swych opracowaniach Agnieszka Olczak i Anetta Soroka-Fedorczuk, a norweskimi doświadczeniami w tym zakresie dzieli się Ewa Woś. Sytuację dziecka i jego edukacji charakteryzują także teksty Mirosławy Nyczaj-Drąg, która omawia pozycję dziecka z klasy średniej, oraz Anny Lis-Zaldivar, przybliżającej Czytelnikowi zagadnienie orientacji dzieci w czasie. nt e Zróżnicowanie problemów edukacji nagm etapie l szkolnym (na różnym pofra tek.pgo rozprawa Edwarda Kozioła ziomach) ukazuje IV rozdział książki.y Otwiera r w kaProblematyką nauczyciela i szeroko dotycząca współpracy szkoły z rodziną. o z e Małgorzata Prokosz, Beata A. Orłowska rm.bsię rozumianego wychowania zajmują a D ww zagadnienia podejmują natomiast Anna i Robert Fudali. Bardziej szczegółowe w Jakubowicz-Bryx, Krzysztof Wołodkiewicz, Daniel Kukla, Iwona Rudek oraz Anita Famuła-Jurczak. W artykułach tych Autorów Czytelnik odnajdzie ciekawe inspiracje do analiz i dalszych poszukiwań dotyczących rozwoju uczniów, ich możliwości, zdolności, zagadnień związanych z przygotowaniem uczniów do społecznego funkcjonowania w przyszłości. Całość zamykają dokonana przez Małgorzatę Mikut analiza wybranych problemów edukacji dorosłych oraz motywów podejmowania przez młodych ludzi studiów pedagogicznych, a także omówienie przez Ryszarda Małachowskiego zadań wychowawczych szkolnictwa wyższego. Ponadto w tej części książki Krystyna Stech charakteryzuje działalność kręgów seniorów, ukazując możliwe pola aktywności ich członków, a Hans Stegemann przybliża funkcjonowanie Instytutu Kształcenia Dalszego DAA w Niemczech w zakresie edukacji dorosłych. Niniejsza, wielowątkowa publikacja nie ukazuje pełnego obrazu całożyciowej edukacji człowieka. Stanowi jednak, w naszym zamyśle, mapę wybranych problemów dotyczących edukacji w różnych fazach życia człowieka w zgodzie 4 R. Pachociński, Oświata XXI wieku. Kierunki przeobrażeń, Wyd. IBE, Warszawa 1999, s. 6–7. M. Kowalski, A. Olczak (red. nauk.), Edukacja w przebiegu życia, Kraków 2010 ISBN: 978-83-7850-307-1, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2010 Wstęp z potrzebami jednostek i społeczeństwa. Mamy nadzieję, że zostanie przyjęta jako głos w dyskusji nad potrzebą całożyciowej edukacji i potraktowana jako otwarcie listy związanych z nią problemów. Nie dajemy sobie prawa do czynienia jakichkolwiek rozstrzygnięć. Jeśli publikacja ta zainspiruje kogoś do reeksji lub dyskusji, będziemy mieli poczucie satysfakcji i potwierdzenie dla zasadności naszych teoretyczno-empirycznych poszukiwań. W tym miejscu pragniemy podziękować dr. hab. Witoldowi Jakubowskiemu, prof. Uniwersytetu Wrocławskiego, za przychylność, cenne wskazówki i uwagi, które pomogły nam spojrzeć na nowo na przygotowywaną pracę i dokonać w niej niezbędnych zmian w trosce o jej merytoryczną wartość. Dziękujemy także prof. nadzw. dr hab. Elżbiecie Skorupskiej-Raczyńskiej za okazane wsparcie i pomoc w realizacji niniejszego przedsięwzięcia naukowego. Mirosław Kowalski Agnieszka Olczak Bibliografia nt e Edukacja. Jest w niej ukryty skarb, raport dla UNESCO m lMiędzynarodowej Komisji do Spraw Edukacji dla XXI Wieku pod przewodnictwem ragek.p J. Delorsa, tłum. W. Rabf y art czuk, SOP – Wyd. UNESCO, Warszawa ow zA.k1998. Mayor F., Przyszłość świata, tłum. rJ.m Wolf, e Janik, W. Rabczuk, Wyd. Fundacja Stub a . diów i Badań Edukacyjnych, Warszawa 2001. D ww Pachociński R., Oświata XXI wieku. Kierunki przeobrażeń, Wyd. IBE, Warszawa 1999. w Radziewicz-Winnicki A., Społeczeństwo w trakcie zmiany, GWP, Gdańsk 2004. 9 M. Kowalski, A. Olczak (red. nauk.), Edukacja w przebiegu życia, Kraków 2010 ISBN: 978-83-7850-307-1, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2010 Rozdział I Znaczenie edukacji w przebiegu życia człowieka t en m l ragek.p f wy kart o rm.bez a D ww w M. Kowalski, A. Olczak (red. nauk.), Edukacja w przebiegu życia, Kraków 2010 ISBN: 978-83-7850-307-1, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2010 Danuta Waloszek Ontologia dzieciństwa W długiej historii kształtowania się stosunku do dzieci, w różnych epokach pojawiali się wielcy ludzie, którzy dopominali się o szacunek dla nich, o konieczność poważnego traktowania ich spraw z uwagi na przyszłość społeczeństw, narodów, ludzkości. Były to jednak głosy pojedynczych jednostek, wrażliwych na świat, odwołujących się do rozsądku i wyobraźni. Historia pokazała jednak bezsilność i częściową bezsensowność takich wezwań – w spojrzeniu na obecność dzieci w świecie dorosłych decydujące okazały się czynniki ekonomiczne i nansowe, a nie zasady humanizmu. Co leży u podłoża swoistej niemocy w jasnym ustosunkowaniu się do dziect dziecko jest człowiekiem nże ka i jego życia? Co uniemożliwia przyjęcie poglądu, e m u progu dorosłości? Co usprawiedliwia lekceważący, ag k.pl władczy, tyranizujący r f stosunek do problemów dzieciństwa, ynieodpowiedzialność za słowo i czyny e w kaIlertjeszcze instytucji, urzędów trzeba o w obecności dzieci oraz wobec ich spraw? ez bezpieczne i radosne? Ile jeszcze korm.bbyły a będzie powołać do życia, by dzieci D ww deksów, deklaracji, memorandów, w konwencji zostanie opracowanych, by chronić je przed złem zadawanym przez dorosłych, przed złem, którego dziecko nie rozumie? 1. Wymiary i mity dzieciństwa Spośród wielu możliwości analizy dzieciństwa warto zwrócić uwagę na dwa podstawowe i jednocześnie najbardziej ogólne jej wymiary: metazyczny obszar rozmowy o cechach, właściwościach i wartości dzieciństwa w ontogenezie człowieka oraz realny, zyczny, rzeczywisty jego obraz. W pierwszym ujęciu dzieciństwo jest pojmowane jako sacrum – stan wzniosły, idealny, boski, pozaziemski i wypełnia głównie obszar lozoi. Przeanalizowałam ponad 500 aforyzmów z różnego czasu historycznego – zdecydowana większość z nich zawiera pozytywne ustosunkowania do dziecka. Określają je jako: najpiękniejszy kwiat, zapowiedź zmiany, istotę boską, niewinną, czystą, pomost do nieba, tęczę, istotę zmyśloną o cudownej mocy ożywiania tego, co chce. Wiele mądrych i trafnych reeksji na temat dzieciństwa można znaleźć w dziełach Arystotelesa, J. Kochanowskiego, J.A. Komeńskiego czy J. Korczaka. Dzieciństwo w ujęciu metazycznym jest przedstawiane jako czas spokoju, M. Kowalski, A. Olczak (red. nauk.), Edukacja w przebiegu życia, Kraków 2010 ISBN: 978-83-7850-307-1, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2010 14 Rozdział I. Znaczenie edukacji w przebiegu życia człowieka piękna, pozytywnego ruchu nastawionego na akceptację otoczenia w poznawaniu świata przez człowieka. Filozofowie przypisali mu zabawę jako formę i rodzaj aktywności prowadzącej najlepiej i najbezpieczniej do wiedzy, sprawności i wartości. Sporo zamieszania w takim podejściu wprowadził A. Schopenhauer, który nazwał dziecko jedną z najbardziej prymitywnych, wyuzdanych istot, a dzieciństwo – czasem, z którego człowiek powinien się jak najszybciej wyzwolić. Drugim wymiarem jest realność – profanum. Obraz dzieciństwa jest budowany z wiedzy potocznej, z przekazu doświadczeń zebranych przez dorosłych w kontakcie z dzieckiem. Przeanalizowałam ponad dwa tysiące przysłów, powiedzeń na temat dziecka, dzieciństwa i ponad 85% z nich zawiera obrazy negacji, krytyki, opisywanej straty z racji posiadania potomstwa. W ich treści są wpisane pouczenia, kłopoty, łzy, zgryzota, brak wdzięczności za trudy dorosłych ponoszone na rzecz dziecka, a także wskazują one na głupotę, prymitywizm, nietolerancję i brak wiedzy dzieci1. Ujęcie dzieciństwa jako czasu niewiedzy i braku umiejętności spowodowało pojawienie się intencji naprawy dziecka, przede wszystkim przez wychowanie i edukację. Od wieków obmyśla się sposoby i formy opanowywania dziecka i „przeciąga” je z przestrzeni zabawy do przestrzeni dydaktyki. nt e m l na wartość dzieciństwa Na tle tych dwóch ogólnych sposobówgpatrzenia ra ek.p wobec dziecka, rozumiapowstawało wiele mitów wyrażającychfoczekiwania y art wniespełnione, ne jako pewien wzorzec wyrażający oczekiwane przez dorosłych o k ez się z czasem nie-rzeczywistym (nierm.wiąże sprawności dzieci. Dzieciństwo b a D wpozwala w -czasowa konstrukcja zjawisk), na oczekiwanie nie zmiany, ale kumuw lacji, albo pozwala wierzyć, że to, co minione, przechowuje się – co do wartości – w tym, co trwa. W tym, co przemija, rośnie i przechowuje się coś, co nie przemija. W nietrwałości zdarzeń kapitalizuje się niewidoczny sens. Mit zapobiega/pozwala uniknąć zgody na świat przypadkowy, wyczerpujący się w swej nietrwałej postaci, która jest tym, czym jest teraz, i do niczego nie odsyła. Jest armacją wartości. Mit to wiara rozumiejąca i ma on swoje racje w kulturze2. Jak wskazuje historia, człowiek ustawicznie poszukiwał i poszukuje sensu we wszystkim, co robi, co go otacza. Wymyślamy historie, dzięki którym własne życie umieszczamy w szerszych kontekstach umożliwiających odkrywanie głębi wartości. Dzięki wyobraźni potramy budować świat równoległy do realnego – mityczny, religijny. Mity dzieciństwa wyrosły, jak każde inne, z lęku przed unicestwieniem gatunku, jego ewentualnym zwyrodnieniem. Zawierają w sobie opis drogi, którą dobrze byłoby pójść w poszukiwaniu ładu, wyrażają 1 2 Zainteresowanych odsyłam do wielu pozycji z tego zakresu, łącznie z Encyklopedią staropolską Z. Glodera. L. Kołakowski, Obecność mitu, Prószyński i S-ka, Warszawa 2003; K. Armstrong, Krótka historia mitu, tłum. I. Kania, Znak, Warszawa 2005.
