Wprowadzenie - Studia Philosophica Wratislaviensia

Studia Philosophica
Wr a t i s l av i e n s i a
vol. V, fasc. 3 (2010)
ANDRZEJ LORCZYK
Uniwersytet Wrocławski
Wprowadzenie
Przygotowywana z zamiarem przeznaczenia jej do druku rozprawa, bo tak określa ją Elzenberg, nie doczekała się spełnienia zamiaru za Jego życia. Pozostała częściowo w maszynopisie, częściowo w rękopisie odzwierciedlającym jej trzy, cztery redakcje. Henryk Elzenberg był już wówczas poważnie chory, a sił i skupienia uwagi nie
stało, by zamysł doprowadzić do końca. W Dziale Rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu zachował się w przekazanym przez Panią Helenę
Wirską zbiorze plik kart pisanych na maszynie oraz ręką Elzenberga, zatytułowany: Pojęcie wartości perfekcyjnej. Ostatnia praca profesora Elzenberga (nieskończona) dyktowana p. Pacule w Warszawie. Zawiera on obok Pojęcia wartości perfekcyjnej i ów ostatni tekst zatytułowany: Zależność i niezależność etyki od obrazu świata.
W pliku znajduje się wersja maszynopisowa — zdaje się ostatnia — oraz trzy redakcje w rękopisie wykazujące z redakcji na redakcję znaczne zmiany. Pierwsza redakcja
datowana na 1 X i za drugim nawrotem 1 i 2 X 1965 roku. Redakcja druga datowana na 3–7 IX 65 z dołączoną kartą z datą 11 X. Trzecia redakcja nosi datę 7 IX 65.
Redakcje następowały po sobie, a oczywista achronologia wytłumaczyć się daje pomyłką w oznaczeniu miesiąca. Albo wrzesień, albo październik jest zapisem błędnym. Wszystkie trzy redakcje rękopiśmienne, maszynopis nie nosi bowiem daty, zostały spisane, nie licząc karty z 11 X, w ciągu tygodnia. Rękopis redakcji pierwszej
mieści się na ośmiu stronach, redakcji drugiej na jedenastu, trzeciej liczy stron dziesięć. W pliku kart znajdują się jeszcze trzy karty rękopiśmienne oraz osiem stron maszynopisu zawierające różne wersje poszczególnych fragmentów rozprawy.
Do pliku dołączono kartę zawierającą następujący spis treści: H. Elzenberg, Zależność i niezależność etyki od obrazu świata.
I. Wyjaśnienia wstępne s. 1–3
II. Zależność etyki ze względu na jej „realność” i ze względu na jej uzasadnienie s. 4–6
III. Zależność norm od obrazu świata ze względu na ich realność s. 7–9
Studia Philosophica Wratislaviensia vol. V, fasc. 3, 2010
© for this edition by CNS
studia1.indb 197
2010-08-31 15:58:21
198
A. Lorczyk, Wprowadzenie
IV. Zależność ocen od obrazu świata ze względu na ich realność s. 10–13
V. Zależność i niezależność norm pod względem uzasadnienia s. 14–
VI. Zależność i niezależność ocen pod względem uzasadnienia jest w Red II
Stanowił on cenną, acz niekompletną wskazówkę, przy podjętym obecnie przygotowywaniu rozprawy do druku, nie uwzględnia jednak punktu VII z II redakcji.
Podstawę opracowania przedkładanego czytelnikowi tekstu stanowił w głównej
mierze liczący 14 stron maszynopis, zawierający tekst dość wierny trzeciej redakcji rękopiśmiennej, z nielicznymi naniesionymi odręcznie poprawkami. Kończy się
on niekompletnym punktem V, którego całość znajduje się w będącym podstawą
maszynopisu rękopisie sporządzonym na osobnej karcie. Przygotowując rozprawę
do druku, porównano maszynopis z rękopisami poszczególnych redakcji, a także
z luźnymi kartami, pisanymi odręcznie i na maszynie, zawierającymi fragmenty
rozprawy stanowiącymi uzupełnienia poszczególnych punktów. Fragmenty drugiej
redakcji rękopiśmiennej pominięte w maszynopisie, a istotne dla całości i jej rozumienia, włączono w tekst główny, o ile ich miejsce dało się precyzyjnie określić.
Fragmenty rękopisu redakcji pierwszej, niemożliwe do włączenia do tekstu głównego ze względu na inną strukturę i numerację punktów, umieszczono, mając na
uwadze ich znaczenie w namyśle Elzenberga, w przypisach końcowych. W tekst
główny włączono także uzupełnienie punktu VI zachowane na osobnej karcie rękopiśmiennej i w maszynopisie.
Wszystkie przypisy u dołu strony pochodzą od Henryka Elzenberga, przypisy
na końcu tekstu od wydawcy. W przypisach końcowych kursywę stosowano zawsze
w odniesieniu do fragmentów pochodzących z rękopisów Elzenberga. O wszystkich szczegółowych decyzjach edytorskich dowie się czytelnik ze wspomnianych
już przypisów końcowych. W tekście głównym, odstępując od zasad edytorskich
stosowanych w Studia Philosophica, za uprzejmą zgodą Redaktora Naczelnego,
podkreślenia Elzenberga zaznaczono rozstrzelonym drukiem, kursywę rezerwując
dla terminów obcojęzycznych. Pozostaje to w zgodzie z zasadami kierującymi dotychczas wydawaniem rękopisów Henryka Elzenberga.
Wszystkie nawiasy pochodzą od Elzenberga. Wyjątek stanowi znak [...] wskazujący miejsca, w których w rękopisie nie udało się, pomimo wielu prób, ręki Elzenberga odczytać. Ponieważ Henryk Elzenberg był już wówczas poważnie chory,
brak ten obciąża jedynie przygotowującego tekst do druku, niedostatecznie wciąż
władającego sztuką odczytywania pisma Elzenberga, nie zaś jego Autora.
Pragnę podziękować Jego Magnificencji Rektorowi UMK w Toruniu prof. dr.
hab. Andrzejowi Radzimińskiemu za wyrażenie zgody na opublikowanie ostatniego
tekstu Elzenberga, a Kierownikowi Oddziału Zbiorów Specjalnych BUMK za zgodę na dołączenie do tekstu reprodukcji rękopisu Henryka Elzenberga, przechowywanego w powyższym Oddziale pod sygnaturą Rps 1833/III.
Studia Philosophica Wratislaviensia vol. V, fasc. 3, 2010
© for this edition by CNS
studia1.indb 198
2010-08-31 15:58:21